|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๖. พฺรหฺมสํยุตฺต ๑. ปมวคฺค ๑. พฺรหฺมายาจนสุตฺตวณฺณนา [๑๗๒] พฺรหฺมสํยุตฺตสฺส ปเม ปริวิตกฺโก อุทปาทีติ สพฺพพุทฺธานํ อาจิณฺโณ สมาจิณฺโณ อยํ เจตโส ปริวิตกฺโก ๑- อุทปาทิ. กทา อุทปาทีติ? พุทฺธภูตสฺส อฏฺเม สตฺตาเห ราชายตนมูเล สกฺเกน เทวานมินฺเทน อาภตํ ทนฺตกฏฺญฺจ โอสถหรีตกญฺจ ขาทิตฺวา มุขํ โธวิตฺวา จตูหิ โลกปาเลหิ อุปนีเต ปจฺจคฺเฆ เสลมเย ปตฺเต ตปุสฺสภลฺลิกานํ ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิตฺวา ปุน ปจฺจาคนฺตฺวา อชปาลนิโคฺรเธ นิสินฺนมตฺตสฺส. อธิคโตติ ปฏิวิทฺโธ. ธมฺโมติ จตุสจฺจธมฺโม. คมฺภีโรติ อุตฺตานปฏิกฺเขป- วจนเมตํ. ทุทฺทโสติ คมฺภีรตฺตาว ทุทฺทโส ทุกฺเขน ทฏฺพฺโพ, น สกฺกา สุเขน ทฏฺุํ. ทุทฺทสตฺตาว ทุรานุโพโธ ทุกฺเขน อวพุชฺฌิตพฺโพ, น สกฺกา สุเขน อวพุชฺฌิตุํ. สนฺโตติ นิพฺพุโต. ปณีโตติ อตปโก. ๒- อิทํ ทฺวยํ โลกุตฺตรเมว สนฺธาย วุตฺตํ. อตกฺกาวจโรติ ตกฺเกน อวจริตพฺโพ โอคาหิตพฺโพ น โหติ, าเณเนว อวจริตพฺโพ. นิปุโณติ สโณฺห. ปณฺทิตเวทนีโยติ สมฺมาปฏิปทํ ปฏิปนฺเนหิ ปณฺฑิเตหิ เวทิตพฺโพ. อาลยรามาติ สตฺตา ปญฺจกามคุเณสุ อลฺลียนฺติ, ตสฺมา เต อาลยาติ วุจฺจนฺติ. อฏฺสตตณฺหาวิปรีตานิ ๓- อลฺลียนฺติ, ตสฺมาปิ อาลยาติ วุจฺจนฺติ. เตหิ อาลเยหิ รมนฺตีติ ๔- อาลยรามา. อาลเยสุ รตาติ อาลยรตา. อาลเยสุ สุมุทิตาติ ๕- อาลยสุมุทิตา. ยเถว หิ สุสชฺชิตํ ปุปฺผผลภริตรุกฺขาทิสมฺปนฺนํ อุยฺยานํ ปวิฏฺโ ราชา ตาย ตาย สมฺปตฺติยา รมติ, สุมุทิโต อาโมทิตปโมทิโต ๖- โหติ, น อุกฺกณฺติ. สายํปิ นิกฺขมิตุํ น อิจฺฉติ, เอวมิเมหิ ๗- กามาลยตณฺหาลเยหิ สตฺตา รมนฺติ, สํสารวฏฺเฏ สุมุทิตา อนุกฺกณฺิตา @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิตกฺโก ๒ ฉ.ม. อตปฺปโก อิ. อนปฺปโก ๓ ฉ.ม....... วิจริตานิ @๔ อิ. รมตีติ ๕ ฉ.ม. สุฏฺุ มุทิตาติ อิ. สมฺมุทิตา ๖ ม. อาโมทิตสมฺโมทิโต @๗ ฉ.ม. เอวมิเมหิปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๖.
วสนฺติ. เตน เตสํ ภควา ทุพฺพิธํปิ ๑- อาลยํ อุยฺยานภูมึ วิย ทสฺเสนฺโต "อาลยรามา"ติอาทิมาห. ตตฺถ ยทิทนฺติ นิปาโต, ตสฺส านํ สนฺธาย "ยํ อิทนฺ"ติ, ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ สนฺธาย "โย อยนฺ"ติ เอวมตฺโถ ทฏฺพฺโพ. อิทปฺปจฺจยตา- ปฏิจฺจสมุปฺปาโทติ อิเมสํ ปจฺจยา อิทปฺปจฺจยา, อิทปฺปจฺจยา เอว อิทปฺปจฺจยตา, อิทปฺปจฺจยตา จ สา ปฏิจฺจสมุปฺปาโท จาติ อิทปฺปจฺจยตาปฏิจฺจสมุปฺปาโท. สงฺขาราทิปจฺจยานํ เอตํ อธิวจนํ. สพฺพสงฺขารสมโถติอาทิ สพฺพํ นิพฺพานเมว. ยสฺมา หิ ตํ อาคมฺม สพฺพสงฺขารวิปฺผนฺทิตานิ สมนฺติ วูปสมฺมนฺติ, ตสฺมา สพฺพสงฺขารสมโถติ วุจฺจติ. ยสฺมา จ ตํ อาคมฺม สพฺเพ อุปธโย ปฏินิสฺสฏฺา โหนฺติ, สพฺพตณฺหา ขียนฺติ, สพฺเพ กิเลสราคา วิรชฺชนฺติ, สพฺพทุกฺขํ นิรุชฺฌติ, ตสฺมา สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธติ วุจฺจติ. ยา ปเนสา ตณฺหา ภเวน ภวํ, ผเลน วา สทฺธึ กมฺมํ วินติ ๒- สํสิพฺพตีติ กตฺวา วานนฺติ วุจฺจติ, ตโต นิกฺขนฺตํ วานโตติ นิพฺพานํ. โส มมสฺส กิลมโถติ ยาปิ อชานนฺตานํ เทสนา นาม, โส มม กิลมโถ อสฺส, สา มม วิเหสา อสฺสาติ อตฺโถ. กายกิลมโถ เจว กายวิเหสา จ อสฺสาติ วุตฺตํ โหติ. จิตฺเต ปน อุภยํ เจตํ ๓- พุทฺธานํ นตฺถิ. อปิสฺสุทนฺติ ๔- อนุพฺรูหนตฺเถ นิปาโต, โส "น เกวลํ อยํ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ, อิมาปิ คาถา ปฏิภํสู"ติ ทีเปติ. อนจฺฉริยาติ อนุ อจฺฉริยา. ปฏิภํสูติ ปฏิภานสงฺขาตสฺส าณสฺส โคจรา อเหสุํ, ปริวิตกฺกยิตฺพฺพตํ ปาปุณึสุ. กิจฺเฉนาติ ทุกฺขาย ปฏิปทาย. ๕- พุทฺธานญฺหิ จตฺตาโรปิ มคฺคา สุขา ปฏิปทาว โหนฺติ. ปารมีปูรณกาเล ปน สราคสโทสสโมหสฺเสว สโต อาคตานํ ๖- ยาจกานํ อลงฺกตปฏิยตฺตํ สีสํ กนฺติตฺวา คลโลหิตํ นีหริตฺวา สุอญฺชิตานิ อกฺขีนิ อุคฺฆาเฏตฺวา ๗- กุลวํสปทีปํ ปุตฺตํ มนาปจารินึ ภริยนฺติ เอวมาทีนิ เทนฺตสฺส อญฺานิ จ ขนฺติวาทิสทิเสสุ อตฺตภาเวสุ เฉชฺชาทีนิ ๘- ปาปุณนฺตสฺส อาคมนียปฏิปทํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ทุวิธํ ๒ อิ. วินาติ ๓ ฉ.ม. อุภยมฺเปตํ ๔ ฉ.ม. อปิสฺสูติ @๕ ฉ.ม. ทุกฺเขน, น ทุกฺขาย ปฏิปาทาย ๖ ฉ.ม. อาคตาคตานํ ๗ ฉ.ม. อุปฺปาเฏตฺวา @๘ ฉ.ม. เฉชฺชเภชฺชาทีนิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๗.
สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. หลนฺติ เอตฺถ หกาโร นิปาตมตฺโต, อลนฺติ อตฺโถ. ปกาสิตุนฺติ เทสิตุํ, เอวํ กิจฺเฉน อธิคตสฺส อลํ เทสิตุํ, ปริยนฺตํ เทสิตุํ, โก อตฺโถ เทสิเตนาติ วุตฺตํ โหติ. ราคโทสปเรเตหีติ ราคโทสผุฏฺเหิ ราคโทสานุคเตหิ วา. ปฏิโสตคามินฺติ นิจฺจาทีนํ ปฏิโสตํ "อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา อสุภนฺ"ติ เอวํ คตํ จตุสจฺจธมฺมํ. ราครตฺตาติ กามราเคน ภวราเคน ทิฏฺิราเคน จ รตฺตา. น ทกฺขนฺตีติ อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตา อสุภนฺติ อิมินา สภาเวน น ปสฺสิสฺสนฺติ, เต อปสฺสนฺเต โก สกฺขิสฺสติ เอวํ คาหาเปตุํ. ตโมกฺขนฺเธน อาวุฏาติ อวิชฺชาราสินา อชฺโฌตฺถฏา. อปฺโปสฺสุกฺกตายาติ นิรุสฺสุกฺกภาเวน, อเทเสตุกามฺยตายาติ อตฺโถ. กสฺมา ปนสฺส เอวํ จิตฺตํ นมิ, นนุ เอส "มุตฺโต โมเจสฺสามิ, ติณฺโณ ตาเรสฺสามิ, กิมฺเม อญฺาตเวเสน ธมฺมํ สจฺฉิกเตนิธ สพฺพญฺุตํ ปาปุณิตฺวา ตารยิสฺสํ สเทวเก"ติ ๒- ปตฺถนํ กตฺวา ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺุตํ ปตฺโตติ? สจฺจเมตํ, ตเทว ปจฺจเวกฺขณานุภาเวน ปนสฺส เอวํ จิตฺตํ นมิ. ตสฺส หิ สพฺพญฺุตํ ปตฺวา สตฺตานํ กิเลสคหนตํ ธมฺมสฺส จ คมฺภีรตํ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส สตฺตานํ กิเลสคหนตา จ ธมฺมคมฺภีรตา จ สพฺพากาเรน ปากฏา ชาตา, อถสฺส "อิเม สตฺตา กญฺชิกปุณฺณา ลาวุ ๓- วิย, ตกฺกภริตาจาฏิ ๔- วิย, วสาเตลปีตปิโลติกา วิย, อญฺชนมกฺขิตหตฺโถ วิย จ กิเลสภริตา อติสงฺกิลิฏฺา ราครตฺตา โทสทุฏฺา โมหมุฬฺหา, เต กินฺนาม ปฏิวิชฺฌิสฺสนฺตี"ติ จินฺตยโต กิเลสคหนปจฺจเวกฺขณานุภาเวนปิ ๕- เอวํ จิตฺตํ นมิ. "อยญฺจ ธมฺโม ๖- ปวีสนฺธารกอุทกกฺขนฺโธ วิย คมฺภีโร, ปพฺพเตน ปฏิจฺฉาเทตฺวา ปิโต สาสโป วิย ทุทฺทโส, สตฺตธา ภินฺนสฺส พาลสฺส โกฏิยา โกฏิ วิย, ๗- นนุ มยา หิ อิมํ ธมฺมํ ปฏิวิชฺฌิตุํ วายมนฺเตน อทินฺนํ ทานํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ปสฺสิสฺสนฺติ ๒ ขุ. พุทฺธ ๓๓/๒(๕๕)/๔๒๑ โกกํ วิสทิสํ (สฺยา) @๓ ฉ.ม., อิ. ลาพุ ๔ อิ. ตกฺกภูรจาฏิ ๕ อิ. กิเลสคหนณปจฺจเวกฺขณานุภาเนนปิ @สี. คหณตา ๖ อิ. มม ธมฺโม อยญฺจ ธมฺโม ๗ ฉ.ม. โกฏิปฏิปาทนํ วิย ทุรนุโพโธ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๘.
นาม นตฺถิ, อรกฺขิตํ สีลํ นาม นตฺถิ, อปูริตา ๑- กาจิ ปารมี นาม นตฺถิ, ตสฺส เม นิรุสฺสาหํ วิย มารพลํ วิธมนฺตสฺสาปิ ปวี น กมฺปิตฺถ, ปมยาเม ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺตสฺสาปิ น กมฺปิตฺถ, มชฺฌิมยาเม ทิพฺพจกฺขุํ โสเธนฺตสฺสาปิ น กมฺปิตฺถ, ปจฺฉิมยาเม ปน ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ปฏิวิชฺฌนฺตสฺเสว เม ทสสหสฺสีโลกธาตุ กมฺปิตฺถ, อิติ มาทิเสนาปิ ติกฺขาเณน กิจฺเฉเนวายํ ธมฺโม ปฏิวิทฺโธ, ตํ โลกิยมหาชนา กถํ ปฏิวิชฺฌิสฺสนฺตี"ติ ธมฺมคมฺภีรปจฺจเวกฺขณานุภาเวนาติ เอวํ จิตฺตํ นมีติ เวทิตพฺพํ. อปิจ พฺรหฺมุนา ยาจิเต เทเสตุกามตายปิสฺส เอวํ จิตฺตํ นมิ. ชานาติ หิ ภควา "มม อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺเต นมมาเน มํ มหาพฺรหฺมา ธมฺมเทสนํ ยาจิสฺสติ, อิเม จ สตฺตา พฺรหฺมครุกา, เต `สตฺถา กิร ธมฺมํ น เทเสตุกาโม อโหสิ, อถ นํ มหาพฺรหฺมา ยาจิตฺวา เทสาเปติ, สนฺโต วต โภ ธมฺโม, ปณีโต วต โภ ธมฺโม'ติ มญฺมานา สุสฺสูสิสฺสนฺตี"ติ อิทํปิ การณํ ปฏิจฺจ อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนายาติ เวทิตพฺพํ. สหมฺปติสฺสาติ โส กิร กสฺสปภควโต สาสเน สหโก นาม เถโร ปมชฺฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ปมชฺฌานภูมิยํ กปฺปายุพฺรหฺมา หุตฺวา นิพฺพตฺโต, ตตฺร นํ "สหมฺปติพฺรหฺมา"ติ สญฺชานนฺติ, ๒- ตํ สนฺธายาห "พฺรหฺมุโน สหมฺปติสฺสา"ติ. นสฺสติ วต โภติ โส กิร อิมํ สทฺทํ ตถา นิจฺฉาเรสิ, ยถา ทสสหสฺสีโลกธาตุพฺรหฺมาโน สุตฺวา สพฺเพ สนฺนิปตึสุ. ยตฺร หิ นามาติ ยสฺมึ นาม โลเก. ปุรโต ปาตุรโหสีติ เตหิ ทสหิ พฺรหฺมสหสฺเสหิ สทฺธึ ปาตุรโหสิ. อปฺปรชกฺขชาติกาติ ปญฺามเย อกฺขิมฺหิ อปฺปํ ปริตฺตํ ราคโทสโมหรชํ เอเตสํ เอวํ สภาวาติ อปฺปรชกฺขชาติกา. อสฺสวนตาติ อสฺสวนตาย. ภวิสฺสนฺตีติ ปุริมพุทฺเธสุ ทสปุญฺกิริยาวเสน กตาธิการา ปริปากคตา ปทุมานิ วิย สุริยรสฺมิสมฺผสฺสํ, ธมฺมเทสนํเยว อากงฺขมานา จตุปฺปทิกคาถาวสาเน อริยภูมึ โอกฺกมนารหา น เอโก, น เทฺว, อเนกสตสหสฺสา ธมฺมสฺส อญฺาตาโร ภวิสฺสนฺตีติ ทสฺเสติ. ปาตุรโหสีติ ปาตุภวิ. สมเลหิ จินฺติโตติ สมเลหิ ฉหิ สตฺถาเรหิ จินฺติโต. เตหิ ปุเรตรํ อุปฺปชฺชิตฺวา สกลชมฺพุทีเป กณฺฏเก ปตฺถรมานา วิย, @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อปริปูริตา ๒ ฉ.ม. ปฏิสญฺชานนฺติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๙.
สํสิพฺพมานา ๑- วิย จ สมเล มิจฺฉาทิฏฺิธมฺเม ๒- เทสยึสุ. อปาปุเรตนฺติ วิวร เอตํ. อมตสฺส ทฺวารนฺติ อมตสฺส นิพฺพานสฺส ทฺวารภูตํ อริยมคฺคํ. สุณนฺตุ ธมฺมํ วิมเลนานุพุทฺธนฺติ อิเม สตฺตา ราคาทีนํ มลานํ อภาวโต วิมเลน สมฺมาสมฺพุทฺเธน อนุพุทฺธํ จตุสจฺจธมฺมํ สุณนฺตุ ตาว ภควาติ ยาจติ. เสเล ยถา ปตฺพตมุทฺธนิฏฺิโตติ สิลามเย ๓- เอกฆเน ปพฺพตมุทฺธนิ ยถา ิโต จ. ๔- น หิ ตตฺถ ิตสฺส ทสฺสนตฺถํ คีวุกฺขิปนปสารณาทิกิจฺจํ อตฺถิ. ตถูปมนฺติ ตปฺปฏิภาคํ เสลปพฺพตูปมํ. อยํ ปเนตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- ยถา เสลปพฺพตมุทฺธนิ ิโตว จกฺขุมา ปุริโส สมนฺตโต ชนตํ ปสฺเสยฺย, ตถา ตฺวํปิ สุเมธ สุนฺทรปญฺ สพฺพญฺุตาเณน สมนฺตจกฺขุ ภควา ธมฺมมยํ ปญฺามยํ ๕- ปาสาทมารุยฺห สยํ อเปตโสโก โสกาวกิณฺณํ ๖- ชาติชราภิภูตญฺจ ชนตํ อเปกฺขสฺสุ ๗- อุปธารย อุปปริกฺข. อยํ ปเนตฺถ อธิปฺปาโย:- ยถา หิ ปพฺพตปาเท สมนฺตา มหนฺตํ เขตฺตํ กตฺวา ตตฺถ เกทารปาฬีสุ กุฏิกาโย กตฺวา รตฺตึ อคฺคึ ชาเลยฺยุํ, จตุรงฺคสมนฺนาคตํ จ อนฺธการํ อสฺส, อถ ตสฺส ปพฺพตสฺส มตฺถเก ตฺวา จกฺขุมโต ปุริสสฺส ภูมึ โอโลกยโต เนว เขตฺตํ น เกทารปาฬิโย น กุฏิกาโย น ตตฺถ สยิตมนุสฺสา ปญฺาเยยฺยุํ. กุฏิกาสุ ปน อคฺคิชาลมตฺตเมว ปญฺาเยยฺย, เอวํ ธมฺมปาสาทํ อารุยฺห สตฺตนิกายํ โอโลกยโต ตถาคตสฺส เย เต อกตกลฺยาณา สตฺตา, เต เอกวิหาเร ทกฺขิณชานุปสฺเส นิสนฺนาปิ พุทฺธจกฺขุสฺส อาปาถํ นาคจฺฉนฺติ, รตฺตึ ขิตฺตา สรา วิย โหนฺติ. เย ปน กตกลฺยาณา เวเนยฺยปุคฺคลา, เต เอวสฺส ทูเร ิตาปิ อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ โส อคฺคิ วิย หิมวนฺตปพฺพโต วิย จ. วุตฺตมฺปิ เจตํ:- "ทูเร สนฺโต ปกาเสนฺติ หิมวนฺโตว ปพฺพโต อสนฺเตตฺถ น ทิสฺสนฺติ รตฺตึ ขิตฺตา ยถา สรา"ติ. ๘- อชฺเฌสนนฺติ ยาจนํ. พุทฺธจกฺขุนาติ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตาเณน อาสยานุสยาเณน จ. อิเมสํ หิ ทฺวินฺนํ าณานํ "พุทฺธจกฺขู"ติ นามํ, สพฺพญฺุตาณสฺส @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิสํ สิญฺจมานา ๒ ฉ.ม. สมลํ มิจฺฉาทิฏฺิธมฺมํ ๓ ฉ.ม. เสลมเย ๔ ฉ.ม. ว @๕ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ๖ ฉ.ม. โสกาวติณฺณํ ๗ ฉ.ม., อิ. อเวกฺขสฺสุ @๘ ขุ. ธมฺม. ๒๕/๓๐๔/๖๙ จูฬสุภทฺทาวตฺถุ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๐.
"สมนฺตจกฺขู"ติ, ติณฺณํ มคฺคาณานํ "ธมฺมจกฺขู"ติ. อปฺปรชกฺเขติอาทีสุ เยสํ วุตฺตนเยน จ ๑- ปญฺาจกฺขุมฺหิ ราคาทิรชํ อปฺปํ, เต อปฺปรชกฺขา. เยสํ มหนฺตํ เต มหารชกฺขา. เยสํ สทฺธาทีนิ อินฺทฺริยานิ ติกฺขานิ, เต ติกฺขินฺทฺริยา. เยสํ ตานิ มุทูนิ, เต มุทินฺทฺริยา, เยสนฺเต เอว สทฺธาทโย อาการา สุนฺทรา, เต สฺวาการา. เย กถิตการณํ สลฺลกฺเขนฺติ, สุเขน สกฺกา โหนฺติ วิญฺาเปตุํ, เต สุวิญฺาปยา. เย ปรโลกํ เจว วชฺชํ จ ภยฺโต ปสฺสนฺติ, เต ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน นาม. อยํ ปเนตฺถ ปาลิ:- สทฺโธ ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข, อสฺสทฺโธ ปุคฺคโล มหารชกฺโข. อารทฺธวิริโย, กุสีโต. อุปฏฺิตสฺสติ มุฏฺสฺสติ. สมาหิโต, อสมาหิโต ปญฺวา, ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล มหารชกฺโข. ตถา สทฺโธ ปุคฺคโล ติกฺขินฺทฺริโย ฯเปฯ ปญฺวา ปุคฺคโล ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี, ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล น ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี. โลโกติ ขนฺธโลโก, อายตนโลโก, ธาตุโลโก, สมฺปตฺติภวโลโก, สมฺปตฺติสมฺภวโลโก, วิปตฺติภวโลโก, วิปตฺติสมฺภวโลโก, เอโก โลโก สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺิติกา. เทฺว โลกา นามญฺจ รูปญฺจ. ตโย โลกา ติสฺโส เวทนา. จตฺตาโร โลกา จตฺตาโร อาหารา. ปญฺจ โลกา ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา. ฉ โลกา ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ. สตฺต โลกา สตฺต วิญฺาณฏฺิติโย. อฏฺ โลกา อฏฺ โลกธมฺมา. นว โลกา นว สตฺตาวาสา. ทส โลกา ทสายตนานิ. ทฺวาทส โลกา ทฺวาทสายตนานิ. อฏฺารส โลกา อฏฺารส ธาตุโย. วชฺชนฺติ สพฺเพ กิเลสา วชฺชา, สพฺเพ ทุจฺจริตา วชฺชา, สพฺเพ อภิสงฺขารา วชฺชา, สพฺเพ ภวคามิกมฺมา วชฺชา, อิติ อิมสฺมึ จ โลเก อิมสฺมึ จ วชฺเช ติพฺพา ๒- ภยสญฺา ปจฺจุปฏฺิตา โหติ, เสยฺยถาปิ อุกฺขิตฺตาสิเก วธเก. อิเมหิ ปญฺาสาย อากาเรหิ อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ชานาติ ปสฺสติ อญฺาสิ ปฏิวิชฺฌิ. อิทํ ตถาคตสฺส อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต าณนฺ"ติ. ๓- อุปฺปลินิยนฺติ อุปฺปลวเน. อิตเรสุปิ เอเสว นโย. อนฺโตนิมุคฺคโปสีนีติ ยานิ อนฺโต นิมุคฺคาเนว โปสิยนฺติ. อุทกํ อจฺจุคฺคมฺม ิตานีติ อุทกํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. วุตฺตนเยเนว ๒ ก. วชฺเชติ สพฺพา @๓ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๒๗๐-๗๖/๑๗๗-๗๙ าณกถา (สฺยา)--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๑.
อติกฺกมิตฺวา ิตานิ ตตฺถ ยานิ อจฺจุคฺคมฺม ิตานิ, ตานิ สุริยรสฺมิสมฺผสฺสํ อาคมยมานานิ ิตานิ อชฺช ปุปฺผนกานิ. ยานิ ปน สโมทกํ ิตานิ, ตานิ เสฺว ปุปฺผนกานิ. ยานิ อุทกา อนุคฺคตานิ อนฺโตนิมุคฺคโปสีนิ, ตานิ ตติยทิวเส ปุปฺผนกานิ. อุทกา ปน อนุคฺคตานิ อญฺานิปิ สโรอุปฺปลาทีนิ ๑- นาม อตฺถิ, ยานิ เนว ปุปฺผิสฺสนฺติ, มจฺฉกจฺฉปภกฺขาเนว ภวิสฺสนฺติ, ตานิ ปาลึ นารุฬฺหานิ. อาหริตฺวา ปน ทีเปตพฺพานีติ ทีปิตานิ. ยเถว หิ ตานิ จตุพฺพิธานิ ปุปฺผานิ, เอวเมวํ อุคฺฆฏิตญฺู วิปจิตญฺู เนยฺโย ปทปรโมติ จตฺตาโร ปุคฺคลา. ตตฺถ "ยสฺส ปุคฺคลสฺส สห อุทาหฏเวลาย ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล อุคฺฆฏิตญฺู. ยสฺส ปุคฺคลสฺส สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺเถ วิภชิยมาเน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล วิปจิตญฺู. ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุทฺเทสโต ปริปุจฺฉโต โยนิโส มนสิกโรโต กลฺยาณมิตฺเต เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต อนุปุพฺเพน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล เนยฺโย ยสฺส ปุคฺคลสฺส พหุมฺปิ สุณโต พหุมฺปิ ภณโต พหุมฺปิ ธารยโต พหุมฺปิ วาจยโต น ตาย ชาติยา ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ปทปรโม"ติ. ๒- ตตฺถ ภควา อุปฺปลวนาทิสทิสํ ทสสหสฺสีโลกธาตุํ ๓- โอโลเกนฺโต "อชฺช ปุปฺผนกปุปฺผานิ วิย อุคฺฆฏิตญฺู, เสฺว ปุปฺผนกานิ วิย วิปจิตญฺู, ตติยทิวเส ปุปฺผนกานิ วิย เนยฺโย, มจฺฉกจฺฉปภกฺขปุปฺผานิ วิย ปทปรโม"ติ อทฺทส. ปสฺสนฺโต จ "เอตฺตกา อปฺปรชกฺขา, เอตฺตกา มหารชกฺขา, ตตฺราปิ เอตฺตกา อุคฺฆฏิตญฺู"ติ เอวํ สพฺพาการโตว อทฺทส. ตตฺถ ติณฺณํ ปุคฺคลานํ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว ภควโต ธมฺมเทสนา อตฺถํ สาเธติ. ปทปรมานํ อนาคตตฺถาย วาสนา ๔- โหติ. อถ ภควา อิเมสํ จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ อตฺถาวหํ ธมฺมเทสนํ วิทิตฺวา เทเสตุกมฺยตํ อุปฺปาเทตฺวา ปุน สพฺเพปิ ตีสุ ภเวสุ สตฺเต ภพฺพาภพฺพวเสน เทฺว โกฏฺาเส อกาสิ. เย สนฺธาย วุตฺตํ "กตเม สตฺตา อภพฺพา, เย เต สตฺตา กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา กิเลสาวรเณน @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. สโรคอุปฺปลาทีนิ @๒ อภิ. ปุคฺคล. ๓๖/๑๔๘-๕๑/๑๕๒ จตุกฺกปุคฺคลปญฺตฺติ ๓ ฉ.ม. ทสสหสฺสิ...., @๔ อนาคเต วาสนตฺถาย, ที. มหา. อ. ๒/๖๙/๖๖ มหาปทานสุตฺต. (มหาจุฬ). @ฏีกา ปน ปสฺสิตพฺพา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.
สมนฺนาคตา วิปากาวรเณน สมนฺนาคตา อสฺสทฺธา อจฺฉนฺทิกา ทุปฺปญฺา อภพฺพา นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ, อิเม เต สตฺตา อภพฺพา. กตเม เต สตฺตา ภพฺพา, เย เต สตฺตา น กมฺมาวรเณน ฯเปฯ อิเม เต สตฺตา ภพฺพา"ติ. ๑- ตตฺถ สพฺเพปิ อภพฺพปุคฺคเล ปหาย ภพฺพปุคฺคเลเยว าเณน ปริคฺคเหตฺวา "เอตฺตกา เอตฺถ ราคจริตา เอตฺตกา โทสโมหวิตกฺกสทฺธาพุทฺธิจริตา"ติ ฉ โกฏฺาเส อกาสิ. เอวํ กตฺวา ธมฺมํ เทเสสฺสามีติ จินฺเตสิ. ปจฺจภาสีติ ปฏิ อภาสิ. อปารุตาติ วิวฏา. อมตสฺส ทฺวาราติ อริยมคฺโค. โส หิ อมตสงฺขาตสฺส นิพฺพานสฺส ทฺวารํ, โส มยา ๒- วิวริตฺวา ปิโตติ ทสฺเสติ. ปมุญฺจนฺตุ สทฺธนฺติ สพฺเพ อตฺตโน สทฺธํ ปมุญฺจนฺตุ วิสฺสชฺเชนฺตุ. ปจฺฉิมปททฺวเย อยมตฺโถ:- อหํ หิ อตฺตโน ปคุณํ สมฺปวตฺติตํปิ อิมํ ปณีตํ อุตฺตมํ ธมฺมํ กายวาจากิลมถสญฺี หุตฺวา น ภาสึ. อิทานิ ปน สพฺโพ ชโน สทฺธาภาชนํ อุปเนตุ, ปูเรสฺสามิ เตสํ สงฺกปฺปนฺติ. อนฺตรธายีติ สตฺถารํ คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา อนฺตรหิโต, สกฏฺานเมว คโตติ อตฺโถ. คเต จ ปน ตสฺมึ ภควา "กสฺส นุโข อหํ ปมํ ธมฺมํ เทเสยฺยนฺ"ติ อาฬารุทกานํ กาลกตภาวํ, ปญฺจวคฺคิยานํ จ พหูปการภาวํ ตฺวา เตสํ ธมฺมํ เทเสตุกาโม พาราณสิยํ อิสิปตนํ คนฺตฺวา ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสีติ. ปมํ.อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๘๕-๑๙๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=4800&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=4800&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=555 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=4405 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=3876 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=3876 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]