อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                            ๒. ทุติยวคฺค
                        ๑. สตฺตชฏิลสุตฺตวณฺณนา
      [๑๒๒] ทุติยวคฺคสฺส ปฐเม ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเทติ
ปุพฺพารามสงฺขาเต วิหาเร มิคารมาตาย ๑- ปาสาเท. ตตฺรายํ อนุปุพฺพีกถา:- อตีเต
สตสหสฺสกปฺปมตฺถเก เอกา อุปาสิกา ปทุมุตฺตรํ ภควนฺตํ นิมนฺเตตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส
ภิกฺขุสตสหสฺสสฺส ทานํ ๒- ทตฺวา ภควโต ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "อนาคเต
ตุมฺหาทิสสฺส พุทฺธสฺส อคฺคุปฏฺฐายิกา โหมี"ติ ปตฺถนํ อกาสิ. สา กปฺปสตสหสฺสํ
เทเวสุ จ มานุเสสุ จ สํสริตฺวา อมฺหากํ ภควโต กาเล ภทฺทิยนคเร
เมณฺฑกปุตฺตสฺส ธนญฺชยเสฏฺฐิโน ๓- เคเห สุมนเทวิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ
คณฺหิ. ชาตกาเล ๔- วิสาขาติ นามํ อกรึสุ. สา ยทา ภควา ภทฺทิยนครํ
อคมาสิ, ตทา ปญฺจหิ ทาริกาสเตหิ สทฺธึ ภควโต ปจฺจุคฺคมนํ คตา
ปฐมทสฺสนมฺหิเยว โสตาปนฺนา อโหสิ. อปรภาเค สาวตฺถิยํ มิคารเสฏฺฐิปุตฺตสฺส
ปุณฺณวฑฺฒนกุมารสฺส เคหํ คตา. ตตฺถ นํ มิคารเสฏฺฐี มาติฏฺฐาเน ๕- ฐเปสิ,
ตสฺมา มิคารมาตาติ วุจฺจติ. ตาย การิเต ปาสาเท.
      พหิ ทฺวารโกฏฺฐเกติ ปาสาททฺวารโกฏฺฐกสฺส พหิ, น วิหารทฺวารโกฏฺฐกสฺส.
โส กิร ปาสาโท  โลหปาสาโท วิย สมนฺตา จตุทฺวารโกฏฺฐกยุตฺเตน ปากาเรน
ปริกฺขิตฺโต. เตสุ ปาจีนทฺวารโกฏฺฐกสฺส พหิ ปาสาทจฺฉายาย ปาจีนโลกธาตุํ
โอโลเกนฺโต ปญฺญตฺเต วรพุทฺธาสเน นิสินฺโน โหติ.
      ปรุฬฺหกจฺฉนขโลมาติ ปรุฬฺหกจฺฉา ปรุฬฺหนขา ปรุฬฺหโลมา, กจฺฉาทีสุ
ทีฆโลมา ทีฆนขา จาติ อตฺโถ. ขาริวิวิธนฺติ วิวิธขารึ นานปฺปการปพฺพชิต-
ปริกฺขารภณฺฑกํ. อวิทูเร อติกฺกมนฺตีติ อวิทูรมคฺเคน นครํ ปวิสนฺติ. ราชาหํ
ภนฺเตติ อหํ ภนฺเต ราชา ปเสนทิโกสโล, มยฺหํ นามํ ตุเมฺห ชานาถาติ.
กสฺมา ปน ราชา โลเก อคฺคปุคฺคลสฺส สนฺติเก นิสินฺโน เอวรูปานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. มิคารมาตุยา   ๒ ฉ.ม., อิ. ภิกฺขุสํฆสฺส สตสหสฺสทานํ
@๓ ฉ.ม. ธนญฺจย.....    ๔ ฉ.ม. ชาตกาเล จสฺสา ๕ สี. มาตุฏฺฐาเน
นคฺคโภคนิสฺสิริกานํ ๑- อญฺชลึ ปคฺคณฺหาตีติ. สงฺคณฺหนตฺถาย. เอวํ หิสฺส อโหสิ
"สจาหํ เอตฺตกมฺปิ เอเตสํ น กริสฺสามิ, `มยํ ปุตฺตทารํ ปหาย เอตสฺสตฺถาย
ทุพฺโภชนทุกฺขเสยฺยาทีนิ อนุโภม, อยํ อมฺหากํ อญฺชลิมตฺตกํ ๒- น กโรตี"ติ
อตฺตนา ทิฏฺฐสุตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา น กเถยฺยุํ, เอวํ กเต ปน อนิคุหิตฺวา ๓-
กเถสฺสนฺตี"ติ. ตสฺมา เอวมกาสิ. อปิจ สตฺถุ อชฺฌาสยชานนตฺถมฺปิ เอวมกาสิ.
      กาสิกจนฺทนนฺติ สสณฺหจนฺทนํ. ๔- มาลาคนฺธวิเลปนนฺติ วณฺณคนฺธตฺถาย ๕-
มาลํ สุคนฺธภาวตฺถาย คนฺธํ วณฺณคนฺธตฺถาย วิเลปนญฺจ ธาเรนฺเตน.
      สํวาเสนาติ สห วาเสน. สีลํ เวทิตพฺพนฺติ อยํ สุสฺสีโล วา ทุสฺสีโล
วาติ สํวสนฺเตน อุปสงฺกมนฺเตน ชานิตพฺโพ. ตญฺจ โข ทีเฆน อทฺธุนา น
อิตฺตรนฺติ ตญฺจ สีลํ ทีเฆน กาเลน เวทิตพฺพํ, น อิตฺตเรน. ทฺวีหตีหญฺหิ
สํยตากาโร จ สํวุตินฺทฺริยากาโร จ น ๖-  สกฺกา ทสฺเสตุํ. มนสิกโรตาติ ตมฺปิ ๗-
สีลมสฺส ปริคฺคหิสฺสามีติ มนสิกโรนฺเตน ปจฺจเวกฺขนฺเตเนว สกฺกา ชานิตุํ, น
อิตฺตเรน. ปญฺญวตาติ ตมฺปิ สปฺปญฺเญเนว ปณฺฑิเตน. พาโล หิ มนสิกโรนฺโตว ๘-
ชานิตุํ น สกฺโกติ.
        สํโวหาเรนาติ กถเนน.
            "โย หิ โกจิ มนุสฺเสสุ     โวหารํ อุปชีวติ
             เอวํ วาเสฏฺฐ ชานาหิ    วาณิโช โส น พฺราหฺมโณ"ติ ๙-
เอตฺถ หิ พฺยวหาโร โวหาโร ๑๐- นาม. "จตฺตาโร อริยโวหารา จตฺตาโร
อนริยโวหารา"ติ ๑๑- เอตฺถ เจตนา. "สงฺขา สมญฺญา ปญฺญตฺติโวหาโร"ติ ๑๒-
เอตฺถ ปญฺญตฺติ. "โวหารมตฺเตน โส โวหเรยฺยา"ติ ๑๓- เอตฺถ กถาโวหาโร.
อิธาปิ เอโสว อธิปฺเปโต. เอกจฺจสฺส หิ สมฺมุขา กถา ปรมฺมุขาย กถาย น
สเมติ ปรมฺมุขา กถา จ สมฺมุขาย กถาย, ตถา ปุริมกถา ปจฺฉิมกถาย,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. นคฺคโภคฺค... ๒ ฉ.ม., อิ. อญฺชลิมตฺตมฺปิ  ๓ ฉ.ม., อิ. อนิคูหิตฺวา
@๔ ฉ.ม., อิ. สณฺหจนฺทนํ   ๕ สี. วณฺณคหณตฺถาย   ๖ ก. น-สทฺโท น ทิสฺสติ
@๗ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ๘ ฉ.ม., อิ. มนสิกโรนฺโตปิ   ๙ ม.ม. ๑๓/๔๕๗/๔๔๙
@วาเสฏฺฐสุตฺต  ๑๐ อิ. หิ วณิชฺชํ โวหาโร นาม   ๑๑ ที. ปาฏิ. ๑๑/๓๑๓/๒๐๖
@สงฺคีติสุตฺต  ๑๒ อภิ. สงฺคณิ. ๓๔/๑๓๑๓/๒๙๗ นิกฺเขปกณฺฑ
@๑๓ สํ. สคา. ๑๕/๒๕/๑๗ อรหนฺตสุตฺต
ปจฺฉิมกถา จ ปุริมกถาย. โส กเถนฺเตเนว สกฺกา ชานิตุํ "อสุจิ เอโส
ปุคฺคโล"ติ. สุจิสีลสฺส ปน ปุริมํ ปจฺฉิเมน, ปจฺฉิมญฺจ ปุริเมน สเมติ, สมฺมุขา
กถิตํ ปรมฺมุขา กถิเตน, ปรมฺมุขา กถิตญฺจ สมฺมุขา กถิเตน, ตสฺมา กเถนฺเตน
สกฺกา สุจิภาโว ชานิตุนฺติ ปกาเสนฺโต เอวมาห.
        ถาโมติ ญาณถาโม. ยสฺส หิ ญาณถาโม นตฺถิ, โส อุปฺปนฺเนสุ
อุปทฺทเวสุ คเหตพฺพคหณํ กตฺตพฺพกิจฺจํ อปสฺสนฺโต ๑-  อนฺธการํ ฆรํ ๑- ปวิฏฺโฐ
วิย จรติ. เตนาห อาปทาสุ โข มหาราช ถาโม เวทิตพฺโพติ. สากจฺฉายาติ
สงฺกถาย. ทุปฺปญฺญสฺส หิ กถา อุทเก เคณฺฑุโก ๒- วิย อุปลวติ, ปญฺญวโต
กเถนฺตสฺส ปฏิภาณํ อนนฺตํ ๓- โหติ. อุทกวิปฺผนฺทิเตเนว หิ มจฺโฉ ขุทฺทโก วา
มหนฺโต วาติ ญายติ. โอจรกาติ เหฏฺฐา จรกา. จรา ๔- หิ ปพฺพตมตฺถเกน
จรนฺตาปิ เหฏฺฐา จรกาว โหนฺติ. โอจริตฺวาติ อวจริตฺวา วีมํสิตฺวา, ตํ ตํ
ปวตฺตึ ญตฺวาติ อตฺโถ. รโชชลฺลนฺติ รชญฺจ ชลฺลญฺจ. วณฺณรูเปนาติ วณฺณสณฺฐาเนน.
อิตฺตรทสฺสเนนาติ ลหุกทสฺสเนน. วิยญฺชเนนาติ ปริกฺขารภณฺฑเกน.
ปฏิรูปโก มตฺติกกุณฺฑโลวาติ สุวณฺณกุณฺฑลปฏิรูปโก มตฺติกกุณฺฑโลว.
โลหฑฺฒมาโสติ โลหมาสโก. ๕- ปฐมํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๑๔๑-๑๔๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=3676&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=3676&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=354
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=2515
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=2162
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=2162
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15