ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                     ๑๐. อินฺทฺริยภาวนาสุตฺตวณฺณนา
     [๔๕๓] เอวมฺเม สุตนฺติ อินฺทฺริยภาวนาสุตฺตํ. ตตฺถ คชงฺคลายนฺติ ๑-
เอวํนามเก นิคเม. สุเวฬุวเนติ สุเวฬุ นาม เอกา รุกฺขชาติ, เตหิ
สญฺฉนฺโน มหาวนสณฺโฑ, ตตฺถ วิหรติ. จกฺขุนา รูปํ น ปสฺสติ, โสเตน
สทฺทํ น สุณาตีติ จกฺขุนา รูปํ น ปสฺสิตพฺพํ, โสเตน สทฺโท น  โสตพฺโพติ
เอวํ เทเสตีติ อธิปฺปาเยน วทติ.
     อญฺญถา จ อริยสฺส วินเยติ อิมินา ภควา อตฺตโน สาสเน อสทิสาย
อินฺทฺริยภาวนาย กถนตฺถํ อาลยํ อกาสิ. อถายสฺมา อานนฺโท "สตฺถา อาลยํ
ทสฺเสติ, หนฺทาหํ อิมิสฺสํ ปริสติ ภิกฺขุสํฆสฺส อินฺทฺริยภาวนากถํ กาเรมี"ติ
สตฺถารํ ยาจนฺโต เอตสฺส ภควาติอาทิมาห. อถสฺส ภควา อินฺทฺริยภาวนํ
กเถนฺโต เตน หานนฺทาติอาทิมาห.
     [๔๕๔] ตตฺถ ยทิทํ อุเปกฺขาติ ยา เอสา วิปสฺสนูเปกฺขา นาม, เอสา
สนฺตา เอสา ปณีตา, อตปฺปิกาติ อตฺโถ. อิติ อยํ ภิกฺขุ จกฺขุทฺวาเร รูปารมฺมณมฺหิ
อิฏฺเฐ อารมฺมเณ มนาปํ, อนิฏฺเฐ อมนาปํ, มชฺฌตฺเต มนาปามนาปญฺจ จิตฺตํ,
ตสฺส รชฺชิตุํ วา ทุสฺสิตุํ วา มุยฺหิตุํ วา อทตฺวาว ปริคฺคเหตฺวา วิปสฺสนํ
มชฺฌตฺเต ฐเปติ. จกฺขุมาติ สมฺปนฺนจกฺขุ วิสุทฺธเนตฺโต. จกฺขาพาธิกสฺส หิ
อุทฺธํ อุมฺมีลนนิมฺมีลนํ น โหติ, ตสฺมา โส น คหิโต.
@เชิงอรรถ:  สี. กชงฺคลายนฺติ
     [๔๕๖] อีสกํโปเณติ ๑- รถีสา วิย อุฏฺฐหิตฺวา ฐิเต.
     [๔๖๑] ปฏิกูเล อปฺปฏิกูลสญฺญีติอาทีสุ ปฏิกูเล เมตฺตาผรเณน วา
ธาตุโส อุปสํหาเรน วา อปฺปฏิกูลสญฺญี วิหรติ. อปฺปฏิกูเล อสุภผรเณน วา
อนิจฺจโต อุปสํหาเรน วา ปฏิกูลสญฺญี วิหรติ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย.
ตทุภยํ อภินิวชฺเชตฺวา มชฺฌตฺโต หุตฺวา วิหริตุกาโม ปน กึ กโรตีติ.
อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ อาปาถคเตสุ เนว โสมนสฺสิโก น โทมนสฺสิโก โหติ. วุตฺตํ เหตํ:-
                กถํ ปฏิกูเล อปฺปฏิกูลสญฺญี วิหรติ, อนิฏฺฐสฺมึ วตฺถุสฺมึ
         เมตฺตาย วา ผรติ, ธาตุโต วา อุปสํหรติ, เอวํ ปฏิกูเล
         อปฺปฏิกูลสญฺญี วิหรติ.  กถํ อปฺปฏิกูเล ปฏิกูลสญฺญี วิหรติ,
         อิฏฺฐสฺมึ  วตฺถุสฺมึ อสุภาย วา ผรติ, อนิจฺจโต วา อุปสํหรติ,
         เอวํ อปฺปฏิกูเล ปฏิกูลสญฺญี วิหรติ. กถํ ปฏิกูเล จ อปฺปฏิกูเล
         จ อปฺปฏิกูลสญฺญี วิหรติ, อนิฏฺฐสฺมิญฺจ อิฏฺฐสฺมิญฺจ วตฺถุสฺมึ
         เมตฺตาย วา ผรติ, ธาตุโต วา อุปสํหรติ, เอวํ ปฏิกูเล จ
         อปฺปฏิกูเล จ อปฺปฏิกูลสญฺญี วิหรติ. กถํ อปฺปฏิกูเล จ ปฏิกูเล
         จ ปฏิกูลสญฺญี วิหรติ, อิฏฺฐสฺมิญฺจ อนิฏฺฐสฺมิญฺจ วตฺถุสฺมึ
         อสุภาย วา ผรติ, อนิจฺจโต วา อุปสํหรติ, เอวํ อปฺปฏิกูเล จ
         ปฏิกูเล จ ปฏิกูลสญฺญี วิหรติ. กถํ ปฏิกูเล จ อปฺปฏิกูเล จ
         ตทุภยํ อภินิวชฺเชตฺวา อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน,
         อิธ ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน,
         อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน ฯเปฯ มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย
         เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน, อุเปกฺขโก วิหรติ สโต
         สมฺปชาโน. เอวํ ปฏิกูเล จ อปฺปฏิเล จ ตทุภยํ อภินิวชฺเชตฺวา
         อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโนติ. ๒-
@เชิงอรรถ:  สี. อีสกํโปเณติ           ขุ. ปฏิ. ๓๑/๑๗/๔๒๔
     อิเมสุ จ ตีสุ นเยสุ ปฐมนเย มนาปํ อมนาปํ มนาปามนาปนฺติ
สงฺกิเลสํ วฏฺฏติ, นิกฺกิเลสํ วฏฺฏติ. ทุติยนเย สงฺกิเลสํ, ตติยนเย
สงฺกิเลสนิกฺกิเลสํ วฏฺฏติ, ปุน วุตฺตํ "ปฐมํ สงฺกิเลสํ วฏฺฏติ, ทุติยํ
สงฺกิเลสมฺปิ นิกฺกิเลสมฺปิ, ตติยํ นิกฺกิเลสเมว วฏฺฏตี"ติ. เสสํ สพฺพตฺถ
อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                    อินฺทฺริยภาวนาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    ปญฺจมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                               อิติ
             ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย อุปริปณฺณาสกวณฺณนา
                             นิฏฺฐิตา.
              ปญฺจวคฺคปฏิมณฺฑิตา ทฺวิปณฺณาสกสุตฺตนฺตสงฺคหฏฺฐกถา
                             นิฏฺฐิตา.
       โย จายํ "สพฺพธมฺมมูลปริยายํ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามี"ติ อารทฺธตฺตา
อาทิกลฺยาโณ, มชฺเฌ "สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถา อุทานํ อิติวุตฺตกํ
ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลนฺ"ติ วจนโต มชฺเฌกลฺยาโณ, สนฺนิฏฺฐาเน "อริโย
ภาวิตินฺทฺริโย"ติ วจนโต ปริโยสานกลฺยาโณติ ติวิธกลฺยาโณ มชฺฌิมนิกาโย
"มหาวิปสฺสนา นามายนฺ"ติ วุตฺโต, โส วณฺณนาวเสน สมตฺโต โหติ.
                             นิคมนกถา
เอตฺตาวตา จ:-
                อายาจิโต สุมตินา เถเรน ภทนฺตพุทฺธมิตฺเตน ๑-
                ปุพฺเพ มยูรทูตปฏฺฏนมฺหิ สทฺธึ นิวสนฺเตน.
                ปรวาทวิธํสนสฺส ๒- มชฺฌิมนิกายเสฏฺฐสฺส
                ยมหํ ปปญฺจสูทนิมฏฺฐกถํ กาตุมารภึ.
                สา หิ มหาอฏฺฐกถาย สารมาทาย นิฏฺฐิตา เอสา
                สตฺตุตฺตรสตมตฺตาย ปาฬิยา ภาณวาเรหิ.
                เอกูนสฏฺฐิมตฺโต วิสุทฺธมคฺโคปิ ภาณวาเรหิ
                อตฺถปฺปกาสนตฺถาย อาคมานํ กโต ยสฺมา.
                ตสฺมา เตน สหา'ยํ คาถาคณนานเยน  อฏฺฐกถา
                สมธิกฉสฏฺฐิสตมิติ ๓- วิญฺเญยฺยา ภาณวารานํ. ๔-
                สมธิฉสฏฺฐิสตปมาณมิติ ภาณวารโต เอสา
                สมยํ ปกาสยนฺตี ๕- มหาวิหาราธิวาสีนํ. ๖-
                มูลฏฺฐกถาสารํ อาทาย มยา อิมํ กโรนฺเตน
                ยํ ปุญฺญมุปจิตํ เตน โหตุ โลโก สทา สุขิโตติ.
     ปรมวิสุทฺธสทฺธาพุทฺธิวีริยปฺปฏิมณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมทฺทวาทิ-
คุณสมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนฺตรคหนชฺโฌคาหนสมตฺเถน ปญฺญาเวยฺยตฺติย-
สมนฺนาคเตน ติปิฏกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺฐกเถ สตฺถุ สาสเน อปฺปฏิหตญาณปฺปภาเวน
มหาเวยฺยากรเณน กรณสมฺปตฺติชนิตสุขวินิคฺคตมธุโรทารวจนลาวณฺณยุตฺเตน
ยุตฺตมุตฺตวาทินา วาทิวเรน มหากวินา
@เชิงอรรถ:  ม. ภทนฺตพุทฺธปุตฺเตน   สี. ปรวาทวาทิ...    ม.,ก....สตํ   ม.,ก. ภาณวาเรหิ
@ ก. ปกาสยนฺตึ     ม.,ก. มหาวิหารวาสีนํ
ปภินฺนปฏิสมฺภิทาปริวาเร ฉฬภิญฺญาทิปฺปเภทคุณปฺปฏิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม
สุปติฏฺฐิตพุทฺธีนํ เถรวํสปฺปทีปานํ เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเตน
วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา พุทฺธโฆโสติ ครูหิ คหิตนามเธยฺเยน เถเรน กตายํ ปปญฺจสูทนี
นาม มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถา:-
        ตาว ติฏฺฐตุ โลกสฺมึ             โลกนิตฺถรเณสินํ
        ทสฺเสนฺตี กุลปุตฺตานํ             นยํ ทิฏฺฐิวิสุทฺธิยา.
        ยาว พุทฺโธติ นามมฺปิ            สุทฺธจิตฺตสฺส ตาทิโน
        โลกมฺหิ โลกเชฏฺฐสฺส            ปวตฺตติ มเหสิโนติ.
        อนฺตรายํ วินา เอสา            สุทฺธิฏฺฐานมุปาคตา
        ตถา สิชฺฌนฺตุ สงฺกปฺปา           สตฺตานํ ธมฺมนิสฺสิตาติ.
                        ปปญฺจสูทนี นาม
               มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถา สพฺพากาเรน นิฏฺฐิตา.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๒๕๖-๒๖๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=6519&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=6519&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=853              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=10912              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=10795              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=10795              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]