ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๑)

     มกฺกฏี วชฺชิปุตฺตา จ ฯเปฯ วุฑฺฒปพฺพชิโต มิโคติ อิทํ
กึ ฯ อิมา วินีตวตฺถูนํ ภควตา สยํ วินิจฺฉิตานํ เตสํ เตสํ วตฺถูนํ
อุทานคาถา นาม ตานิ วตฺถูนิ สุขํ วินยธรา อุคฺคณฺหิสฺสนฺตีติ
ธมฺมสงฺคาหกตฺเถเรหิ ฐปิตา ฯ วตฺถุคาถา ปน ธรมาเนเยว ภควติ
อุปาลิตฺเถเรน ฐปิตา อิมินา ลกฺขเณน อายตึ วินยธรา วินยํ
วินิจฺฉินิสฺสนฺตีติ ฯ ตสฺมา เอตฺถ วุตฺตลกฺขณํ สาธุกํ สลฺลกฺเขตฺวา
ปฐมสิกฺขาปทํ วินิจฺฉินิตพฺพํ ฯ ทุติยาทีนญฺจ วินีตวตฺถูสุ
วุตฺตลกฺขเณน ทุติยาทีนิ ฯ วินีตวตฺถูนิ หิ สิปฺปิกานํ ปฏิจฺฉนฺนกรูปานิ วิย
วินยธรานํ ปฏิจฺฉนฺนกวตฺถูนิ โหนฺตีติ ฯ {๖๗} ตตฺถ ปุริมานิ เทฺว วตฺถูนิ
อนุปฺปญฺญตฺติยํเยว วุตฺตตฺถานิ ฯ ตติเย วตฺถุมฺหิ ฯ คิหิลิงฺเคนาติ
คิหิวเสน โอทาตวตฺโถ หุตฺวา ฯ จตุตฺเถ นตฺถิ กิญฺจิ วตฺตพฺพํ ฯ
ตโต ปเรสุ สตฺตสุ ฯ กุสจิรนฺติ กุเส คณฺฐิตฺวา กตจิรํ ฯ
วากจิรนฺติ ตาปสานํ วกฺกลํ ฯ ผลกจิรนฺนาม ผลกสณฺฐานานิ
ผลกานิ สิพฺเพตฺวา กตจิรํ ฯ เกสกมฺพโลติ เกเสหิ ตนฺเต
วายิตฺวา กตกมฺพโล ฯ วาลกมฺพโลติ จามริวาเลหิ วายิตฺวา
กตกมฺพโล ฯ อุลกปกฺขนฺติ อลกสกุณสฺส ปกฺเขหิ กตนิวาสนํ ฯ
อชินกฺขิปนฺติ สโลมํ สขุรํ อชินมิคจมฺมํ ฯ ทฺวาทสเม วตฺถุมฺหิ ฯ
สารตฺโตติ กายสํสคฺคราเคน สารตฺโต ฯ ตํ ราคํ ญตฺวา ภควา
อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสาติ อาห ฯ {๖๘} เตรสเม วตฺถุมฺหิ ฯ
อุปฺปลวณฺณาติ สา เถรี สาวตฺถิยํ เสฏฺฐิธีตา สตสหสฺสกปฺเป
อภินีหารสมฺปนฺนา ฯ ตสฺสา ปกติยาปิ อติทสฺสนียา นีลุปฺปลวณฺณา
กายจฺฉวิ ฯ อพฺภนฺตเร ปน กิเลสสนฺตาปสฺส อภาเวน อติวิย
วิโรจติ ฯ สา ตาเยว วณฺณโปกฺขรตาย อุปฺปลวณฺณาติ นามํ
ลภติ ฯ ปฏิพทฺธจิตฺโตติ คิหิกาลโต ปฏฺฐาย รตฺตจิตฺโต ฯ โส
กิร ตสฺสา ญาติทารโก โหติ ฯ อถโขติ อนนฺตรตฺเถ นิปาโต ฯ
มญฺจเก นิสินฺนานนฺตรเมวาติ วุตฺตํ โหติ ฯ ทิวา พาหิรโต อาคนฺตฺวา
ทฺวารํ ปิธาย นิสินฺนานํ หิ อนฺธการํ โหติ ฯ โส ยาวสฺสา ตํ
อนฺธการํ น นสฺสติ ตาวเทว เอวมกาสีติ อตฺโถ ฯ ทูเสสีติ
ปทฺธํเสสิ ฯ เถรี ปน อนวชฺชา อตฺตโน สมณสญฺญํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา
อสาทิยนฺตี นิสีทิ อสทฺธมฺมาธิปฺปาเยน ปรามฏฺฐา
อคฺคิกฺขนฺธสิลาถมฺภขทิรสารขาณุกา วิย ฯ โสปิ อตฺตโน มโนรถํ ปูเรตฺวา
คโต ฯ ตสฺสา เถริยา ทสฺสนปถํ วิชหนฺตสฺเสว อยํ มหาปฐวี
สิเนรุปพฺพตํ ธาเรตุํ สมตฺถาปิ ตํ ปาปปุริสํ พฺยามมตฺตกเลวรํ
ธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี วิย ภิชฺชิตฺวา วิวรมทาสิ ฯ โส ตํขณํเยว
อวีจิชาลานํ อินฺทนภาวํ อคมาสิ ฯ ภควา ตํ สุตฺวา อนาปตฺติ
ภิกฺขเว อสาทิยนฺติยาติ วตฺวา เถรึ สนฺธาย ธมฺมปเท อิมํ
คาถมภาสิ
          วาริ โปกฺขรปตฺเตว       อารคฺเคริว สาสโป
          โย น ลิปฺปติ กาเมสุ      ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ ฯ
     {๖๙} จุทฺทสเม วตฺถุมฺหิ ฯ อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุภูตนฺติ รตฺติภาเค นิทฺทํ
โอกฺกมนฺตสฺส ปุริสสณฺฐานํ มสฺสุทาฒิกาทิ สพฺพํ อนฺตรหิตํ
อิตฺถีสณฺฐานํ อุปฺปนฺนํ ฯ ตญฺเญว อุปชฺฌํ ตํ อุปสมฺปทนฺติ
ปุพฺเพ คหิตอุปชฺฌเมว ปุพฺเพ กตอุปสมฺปทเมว อนุชานามิ ฯ
ปุน อุปชฺฌา น คเหตพฺพา อุปสมฺปทา น ทาตพฺพาติ อตฺโถ ฯ
ตานิ วสฺสานีติ ภิกฺขูปสมฺปทโต ปภูติ ยา วสฺสคณนา ตํเยว
วสฺสคณนํ อนุชานามิ ฯ น อิโต ปฏฺฐาย วสฺสคณนา กาตพฺพาติ
อตฺโถ ฯ ภิกฺขุนีหิ สงฺกมิตุนฺติ ภิกฺขุนีหิ จสฺสา สทฺธึ สงฺกมิตุํ
สงฺคนฺตุํ สมงฺคิภวิตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ
อปฏิรูปํ ทานิสฺสา ภิกฺขูนํ มชฺเฌ วสิตุํ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา
ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ วสตูติ ฯ ยา อาปตฺติโย ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ
สาธารณาติ ยา เทสนาคามินิโย วา วุฏฺฐานคามินิโย วา อาปตฺติโย
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ สาธารณา ฯ ตา อาปตฺติโย ภิกฺขุนีนํ
สนฺติเก วุฏฺฐาตุนฺติ ตา สพฺพาปิ ภิกฺขุนีหิ กาตพฺพํ วินยกมฺมํ
กตฺวา ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก วุฏฺฐาตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ ตาหิ
อาปตฺตีหิ อนาปตฺตีติ ยา ปน ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ อสาธารณา
สุกฺกวิสฏฺฐิอาทิกา อาปตฺติโย ตาหิ อนาปตฺติ ลิงฺคปริวตฺเตน
ตา อาปตฺติโย วุฏฺฐิตาว โหนฺติ ฯ ปุน ปกติลิงฺเค อุปฺปนฺเนปิ
ตาหิ อาปตฺตีหิ ตสฺส อนาปตฺติเยวาติ ฯ อยนฺตาเวตฺถ ปาลิวินิจฺฉโย ฯ
     อยมฺปน ปาลิมุตฺโต โอกฺกนฺติกวินิจฺฉโย ฯ อิเมสุ ตาว
ทฺวีสุ ลิงฺเคสุ ปุริสลิงฺคํ อุตฺตมํ อิตฺถีลิงฺคํ หีนํ ตสฺมา ปุริสลิงฺคํ
พลวอกุสเลน อนฺตรธายติ อิตฺถีลิงฺคํ ทุพฺพลกุสเลน ปติฏฺฐาติ ฯ
อิตฺถีลิงฺคํ ปน อนฺตรธายนฺตํ ทุพฺพลอกุสเลน อนฺตรธายติ ปุริสลิงฺคํ
พลวกุสเลน ปติฏฺฐาติ ฯ เอวํ อุภยมฺปิ อกุสเลน อนฺตรธายติ
กุสเลน ปฏิลพฺภติ ฯ ตตฺถ สเจ ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนํ เอกโต สชฺฌายํ
วา ธมฺมสากจฺฉํ วา กตฺวา เอกาคาเร นิปชฺชิตฺวา นิทฺทํ โอกฺกนฺตานํ
เอกสฺส อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุภวติ อุภินฺนมฺปิ สหเสยฺยาปตฺติ โหติ ฯ
โส เจ พุชฺฌิตฺวา อตฺตโน ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา ทุกฺขี ทุมฺมโน
รตฺติภาเคเยว อิตรสฺส อาโรเจยฺย เตน สมสฺสาเสตพฺโพ โหตุ
มา จินฺตยิตฺถ วฏฺฏสฺเสเวโส โทโส สมฺมาสมฺพุทฺเธน ทฺวารํ ทินฺนํ
ภิกฺขุ วา โหตุ ภิกฺขุนี วา อนาวโฏ ธมฺโม อวาริโต
สคฺคมคฺโคติ ฯ สมสฺสาเสตฺวา จ เอวํ วตฺตพฺพํ ตุมฺเหหิ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ
คนฺตุํ วฏฺฏติ อตฺถิ โว กาจิ สนฺทิฏฺฐา ภิกฺขุนิโยติ ฯ สจสฺสา
โหนฺติ ตาทิสา ภิกฺขุนิโย อตฺถีติ โน เจ โหนฺติ นตฺถีติ
วตฺวา โส ภิกฺขุ วตฺตพฺโพ มม สงฺคหํ กโรถ อิทานิเยว
มํ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ เนถาติ ฯ เตน ภิกฺขุนา ตํ คเหตฺวา ตสฺสา
วา สนฺทิฏฺฐานํ อตฺตโน วา สนฺทิฏฺฐานํ ภิกฺขุนีนํ สนฺติกํ คนฺตพฺพํ ฯ
คจฺฉนฺเตน จ เอเกน น คนฺตพฺพํ จตูหิ ปญฺจหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ
โชตกญฺจ กตฺตรยฏฺฐิญฺจ คเหตฺวา สํวิทหนํ ปริโมเจตฺวา มยํ
อมุกนฺนามฏฺฐานํ คจฺฉามาติ คนฺตพฺพํ ฯ สเจ พหิคาเม ทูเร วิหาโร
โหติ อนฺตรามคฺเค คามนฺตรนทีปารรตฺติวิปฺปวาสคณโอหียนาปตฺตีหิ
อนาปตฺติ ฯ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา ตา ภิกฺขุนิโย วตฺตพฺพา
อสุกนฺนาม ภิกฺขุํ อาชานถาติ ฯ อาม อยฺยาติ ฯ ตสฺส อิตฺถีลิงฺคํ
ปาตุภูตํ สงฺคหํ ทานิสฺส กโรถาติ ฯ ตา เจ สาธุ อยฺยา
อิทานิ มยมฺปิ สชฺฌายิสฺสาม ธมฺมํ โสสฺสาม คจฺฉถ ตุมฺเหติ
วตฺวา สงฺคหํ กโรนฺติ อาราธิกา จ โหนฺติ สงฺคาหิกา
ลชฺชินิโย ตา โกเปตฺวา อญฺญตฺถ น คนฺตพฺพํ ฯ คจฺฉติ เจ
คามนฺตรนทีปารรตฺติวิปฺปวาสคณโอหียนาปตฺตีหิ น มุจฺจติ ฯ สเจ ปน
ลชฺชินิโย โหนฺติ น สงฺคาหิกาโย อญฺญตฺถ คนฺตุํ ลพฺภติ ฯ
สเจปิ อลชฺชินิโย โหนฺติ สงฺคหํ ปน กโรนฺติ ตาปิ ปริจฺจชิตฺวา
อญฺญตฺถ คนฺตุํ ลพฺภติ ฯ สเจ ลชฺชินิโย จ สงฺคาหิกา จ
ญาติกา น โหนฺติ อาสนฺนคาเม ปน อญฺญา ญาติกา โหนฺติ
ปฏิชคฺคินิกา ตาสมฺปิ สนฺติกํ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ วทนฺติ ฯ คนฺตฺวา
สเจ ภิกฺขุภาเวปิ นิสฺสยปฏิปนฺโน ปฏิรูปาย ภิกขุนิยา สนฺติเก
นิสฺสโย คเหตพฺโพ ฯ มาติกา วา วินโย วา อุคฺคหิโต สุคฺคหิโต
ปุน อุคฺคหณการณํ นตฺถิ ฯ สเจ ภิกฺขุภาเว ปริสาวจโร ตสฺส
สนฺติเกเยว อุปสมฺปนฺนา สูปสมฺปนฺนา อญฺญสฺส สนฺติเก นิสฺสโย
คเหตพฺโพ ฯ ปุพฺเพ ตํ นิสฺสาย วสนฺเตหิปิ อญฺญสฺส สนฺติเก
นิสฺสโย คเหตพฺโพ ฯ ปริปุณฺณวสฺสสามเณเรนาปิ อญฺญสฺส สนฺติเก
อุปชฺฌา คเหตพฺพา ฯ ยํ ปนสฺส ภิกฺขุภาเว อธิฏฺฐิตํ ติจีวรญฺจ
ปตฺโต จ ตํ อธิฏฺฐานํ วิชหติ ปุน อธิฏฺฐาตพฺพํ ฯ สงฺกจฺจิกา จ
อุทกสาฏิกา จ คเหตพฺพา ฯ ยํ อติเรกจีวรํ วา อติเรกปตฺโต วา
วินยกมฺมํ กตฺวา ฐปิโต โหติ ตํ สพฺพมฺปิ วินยกมฺมํ วิชหติ
ปุน กาตพฺพํ ฯ ปฏิคฺคหิตเตลมธุผาณิตาทีนิปิ ปฏิคฺคหณํ วิชหนฺติ ฯ
สเจ ปฏิคฺคหณโต สตฺตเม ทิวเส ลิงฺคํ ปริวตฺตติ ปุน ปฏิคฺคเหตฺวา
สตฺตาหํ วตฺตติ ฯ ยํ ปน ภิกฺขุกาเล อญฺญสฺส ภิกฺขุโน สนฺตกํ
ปฏิคฺคหิตํ ตํ ปฏิคฺคหณํ น วิชหติ ฯ ยมฺปิ อุภินฺนํ สาธารณํ
อวิภชิตฺวา ฐปิตํ ตํ ปกตตฺโต รกฺขติ ฯ ยํ ปน วิภตฺตํ
เอตสฺเสว สนฺตกํ ตํ ปฏิคฺคหณํ วิชหติ ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ
ปริวาเร
              เตลมธุผาณิตํ วาปิ สปฺปึ
              สามํ คเหตฺวาน นิกฺขิเปยฺย อวีติวตฺเต
              สตฺตาเห สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชนฺตสฺส อาปตฺติ
              ปญฺหาเมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ ฯ
อิทํ หิ ลิงฺคปริวตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ปฏิคฺคหณํ นาม
ลิงฺคปริวตฺเตน กาลกิริยาย สิกฺขาปจฺจกฺขาเนน หีนายาวตฺตเนน
อนุปสมฺปนฺนสฺส ทาเนน อนเปกฺขวิสฺสชฺชเนน อจฺฉินฺทิตฺวา คาเหน จ
วิชหติ ฯ ตสฺมา สเจปิ หรีตกขณฺฑมฺปิ ปฏิคฺคเหตฺวา ฐปิตมตฺถิ
สพฺพมสฺส ปฏิคฺคหณํ วิชหติ ฯ ภิกฺขุวิหาเร ปน ยงฺกิญฺจิสฺสา
สนฺตกํ ปฏิคฺคเหตฺวา วา อปฏิคฺคเหตฺวา วา ฐปิตํ สพฺพสฺส
สาว อิสฺสรา อาหราเปตฺวา คเหตพฺพํ ฯ ยํ ปเนตฺถ ถาวรํ ตสฺสา
สนฺตกํ เสนาสนํ วา อุปโรปกา วา เต ยสฺสิจฺฉติ ตสฺส
ทาตพฺพา ฯ เตรสสุ สมฺมตีสุ ยา ภิกฺขุกาเล ลทฺธา สมฺมติ สพฺพา
ปฏิปฺปสฺสมฺภติ ฯ ปุริมิกาย เสนาสนคฺคาโห ปฏิปฺปสฺสมฺภติ ฯ
สเจ ปจฺฉิมิกาย เสนาสเน คหิเต ลิงฺคํ ปริวตฺตติ ภิกฺขุสงฺโฆ
จสฺสา อุปฺปนฺนํ ลาภํ ทาตุกาโม โหติ อปโลเกตฺวา ทาตพฺโพ ฯ
สเจ ภิกฺขุนีหิ สาธารณาย ปฏิจฺฉนฺนาย อาปตฺติยา ปริวสนฺตสฺส
ลิงฺคํ ปริวตฺตติ ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ มานตฺตํ
จรนฺตสฺส ปริวตฺตติ ปุน ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ
จิณฺณมานตฺตสฺส ปริวตฺตติ ภิกฺขุนีหิ อพฺภานกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ
สเจ อกุสลวิปาเก ปริกฺขีเณ ปกฺขมานตฺตกาเล ปุนเรว ลิงฺคํ
ปริวตฺตติ ฉารตฺตํ มานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ จิณฺเณ
ปกฺขมานตฺเต ปริวตฺตติ ภิกฺขูหิ อพฺภานกมฺมํ กาตพฺพนฺติ ฯ
     อนนฺตเร ภิกฺขุนิยา ลิงฺคปริวตฺตนวตฺถุมฺหิ อิธ วุตฺตนเยเนว
สพฺโพ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ อยํ ปน วิเสโส ฯ สเจปิ
ภิกฺขุนีกาเล อาปนฺนา สญฺจริตฺตาปตฺติ ปฏิจฺฉนฺนา โหติ ปริวาสทานํ
นตฺถิ ฉารตฺตํ มานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ สเจ ปกฺขมานตฺตํ จรนฺติยา
ลิงฺคํ ปริวตฺตติ น เตนตฺโถ ฉารตฺตํ มานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ
สเจ จิณฺณมานตฺตาย ปริวตฺตติ ปุน มานตฺตํ อทตฺวา ภิกฺขูหิ
อพฺเภตพฺโพ ฯ อถ ภิกฺขูหิ มานตฺเต อทินฺเน ปุน ลิงฺคํ ปริวตฺตติ
ภิกฺขุนีหิ ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ อถ ฉารตฺตํ มานตฺตํ จรนฺตสฺส
ปุน ปริวตฺตติ ปกฺขมานตฺตเมว ทาตพฺพํ ฯ จิณฺณมานตฺตสฺส
ปน ลิงฺคปริวตฺเต ชาเต ภิกฺขุนีหิ อพฺภานกมฺมํ กาตพฺพํ ฯ
ปุน ปริวตฺเต จ ลิงฺเค ภิกฺขุนีภาเว ฐิตายปิ ยา อาปตฺติโย
ปุพฺเพ ปฏิปฺปสฺสทฺธา ตา สุปฏิปฺปสฺสทฺธาเอวาติ ฯ {๗๐} อิโต ปรานิ
มาตุยา เมถุนํ ธมฺมนฺติอาทีนิ จตฺตาริ วตฺถูนิ อุตฺตานตฺถานิเยว ฯ
     {๗๑} มุทุปิฏฺฐิวตฺถุมฺหิ ฯ โส กิร ภิกฺขุ นฏปุพฺพโก ตสฺส สิปฺปโกสลฺลตฺถํ
ปริกมฺมกตา ปิฏฺฐิ มุทุกา อโหสิ ฯ ตสฺมา เอวํ กาตุํ อสกฺกิ ฯ
ลมฺพิวตฺถุมฺหิ ฯ ตสฺส ภิกฺขุสฺส องฺคชาตํ ทีฆํ โหติ ตสฺมา
ลมฺพีติ วุตฺโต ฯ อิโต ปรานิ เทฺว วณวตฺถูนิ อุตฺตานตฺถาเนว ฯ
เลปจิตฺตวตฺถุมฺหิ เลปจิตฺตนฺนาม จิตฺตกมฺมรูปํ ฯ ทารุธิตลิกวตฺถุมฺหิ
ทารุธิตลิกา นาม กฏฺฐรูปํ ฯ ยถา จ อิเมสุ ทฺวีสุ เอวํ อญฺเญสุปิ
ทนฺตรูปโปตฺถกรูปโลหรูปาทีสุ อนุปาทินฺนเกสุ อิตฺถีรูเปสุ นิมิตฺเต
เมถุนราเคน อุปกฺกมนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจตุ วา มา วา ทุกฺกฏเมว ฯ
กายสํสคฺคราเคน อุปกฺกมนฺตสฺสาปิ ตเถว ทุกฺกฏํ ฯ โมจนราเคน
ปน อุปกฺกมนฺตสฺส มุตฺเต สงฺฆาทิเสโส อมุตฺเต ถุลฺลจฺจยนฺติ ฯ
     {๗๒} สุนฺทรวตฺถุมฺหิ ฯ อยํ สุนฺทโร นาม ราชคเห กุลทารโก สทฺธาย
ปพฺพชิโต อตฺตภาวสฺส อภิรูปตาย สุนฺทโรติ นามํ ลภิ ฯ ตํ
รถิยา คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา สมุปฺปนฺนจฺฉนฺทราคา สา อิตฺถี อิมํ วิปฺปการํ
อกาสิ ฯ เถโร ปน อนาคามี ตสฺมา โส น สาทิยิ ฯ อญฺเญสํ
ปน อวิสโย เอโส ฯ อิโต ปเรสุ จตูสุ วตฺถูสุ เต ภิกฺขู
ชฬา ทุมฺเมธา มาตุคามสฺส วจนํ คเหตฺวา ตถา กตฺวา ปจฺฉา
กุกฺกุจฺจายึสุ ฯ {๗๓} อกฺขยิตาทีนิ ตีณิ วตฺถูนิ อุตฺตานตฺถาเนว ฯ ทฺวีสุ
ฉินฺนสีสวตฺถูสุ อยํ วินิจฺฉโย ฯ วฏฺฏกเต มุเขติ วิวเฏ ฯ องฺคชาตํ
ปเวเสนฺโต สเจ เหฏฺฐา วา อุปริ วา อุภยปสฺเสหิ วา ฉุปนฺตํ
ปเวเสติ ปาราชิกํ ฯ จตูหิ ปสฺเสหิ อจฺฉุปนฺตํ ปเวเสตฺวา
อพฺภนฺตเร ตาลุกํ ฉุปติ ปาราชิกเมว ฯ จตฺตาริ ปสฺสานิ ตาลุกญฺจ
อจฺฉุปนฺโต อากาสคตเมว กตฺวา ปเวเสติ จ นีหรติ จ ทุกฺกฏํ ฯ
ยทิ ปน ทนฺตา สุผุสฺสิตา อนฺโตมุเข โอกาโส นตฺถิ ทนฺตา จ
พหิ โอฏฺฐมํเสน ปฏิจฺฉนฺนา ตตฺถ วาเตน อสมฺผุฏฺฐํ อลฺโลกาสํ
ติลผลมตฺตมฺปิ ปเวเสนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ อุปฺปาฏิเต ปน โอฏฺฐมํเส
ทนฺเตเยว อุปกฺกมนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ โยปิ ทนฺโต พหิ นิกฺขมิตฺวา
ติฏฺฐติ น สกฺกา โอฏฺเฐหิ ปิทหิตุํ ตตฺถ อุปกฺกมนฺเตปิ
พหินิกฺขนฺตชิวฺหาย อุปกฺกมนฺเตปิ ถุลฺลจฺจยเมว ฯ ชีวมานสรีเรปิ
พหินิกฺขนฺตชิวฺหาย ถุลฺลจฺจยเมว ฯ ยทิ ปน พหิชิวฺหาย ปลิเวเฐตฺวา
อนฺโตมุขํ ปเวสยติ ปาราชิกเมว ฯ อุปริคีวาย ฉินฺนสีสสฺสาปิ
อโธภาเคน องฺคชาตํ ปเวเสตฺวา ตาลุกํ ฉุปนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ
อฏฺฐิกวตฺถุมฺหิ ฯ สุสานํ คจฺฉนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏํ ฯ อฏฺฐิกานิ
สงฺกฑฺฒนฺตสฺสาปิ สณฺฐเปนฺตสฺสาปิ นิมิตฺเต เมถุนราเคน
อุปกฺกมนฺตสฺสาปิ กายสํสคฺคราเคน อุปกฺกมนฺตสฺสาปิ อสุจิ มุจฺจตุ วา
มา วา ทุกฺกฏเมว ฯ โมจนราเคน ปน อุปกฺกมนฺตสฺส มุจฺจนฺเต
สงฺฆาทิเสโส อมุจฺจนฺเต ถุลฺลจฺจยํ ฯ นาคีวตฺถุมฺหิ ฯ นาคมาณวิกา วา
โหตุ กินฺนรีอาทีนํ วา อญฺญตรา สพฺพตฺถ ปาราชิกํ ฯ ยกฺขีวตฺถุมฺหิ
สพฺพาปิ เทวตา ยกฺขีเอว ฯ เปตีวตฺถุมฺหิ ฯ นิชฺฌามตณฺหิกาทิเปติโย
อลฺลิยิตุมฺปิ น สกฺกา ฯ วิมานเปติโย ปน อตฺถิ ยาสํ กาฬปกฺเข อกุสลํ
วิปจฺจติ ชุณฺหปกฺเข เทวตา วิย สมฺปตฺตึ อนุโภนฺติ ฯ เอวรูปาย
เปติยา วา ยกฺขิยา วา สเจ ทสฺสนคฺคหณอามสนผุสนฆฏฺฏนานิ
ปญฺญายนฺติ ปาราชิกํ ฯ อถาปิ ทสฺสนํ นตฺถิ อิตรานิ
ปญฺญายนฺติ ปาราชิกเมว ฯ อถ วา ทสฺสนคฺคหณานิ น ปญฺญายนฺติ
อามสนผุสนฆฏฺฏเนหิ ปญฺญายมาเนหิ ตํ ปุคฺคลํ วิสญฺญํ กตฺวา
อตฺตโน มโนรถํ ปูเรตฺวา คจฺฉติ อยํ อวิสโย นาม ตสฺมา
เอตฺถ อวิสยตฺตา อนาปตฺติ ฯ ปณฺฑกวตฺถุ ปากฏเมว ฯ
อุปหตินฺทฺริยวตฺถุมฺหิ ฯ อุปหตินฺทฺริโยติ อุปหตกายปฺปสาโท
ขาณุขณฺฑมิว สุขํ วา ทุกฺขํ วา น เวทิยติ ฯ อเวทิยนฺตสฺสาปิ
เสวนจิตฺตวเสน อาปตฺติ ฯ ฉุปิตมตฺตวตฺถุสฺมึ ฯ โย เมถุนธมฺมํ
ปฏิเสวิสฺสามีติ มาตุคามํ คณฺหิตฺวา เมถุเน วิรชฺชิตฺวา วิปฏิสารี
โหติ ทุกฺกฏเมวสฺส โหติ ฯ เมถุนธมฺมสฺส หิ ปุพฺพปฺปโยคา
หตฺถคฺคาหาทโย ยาว สีสํ น ปาปุณาติ ตาว ทุกฺกเฏ ติฏฺฐนฺติ
สีเส สมฺปตฺเต ปาราชิกํ โหติ ฯ ปฐมปาราชิกสฺส หิ ทุกฺกฏเมว
สามนฺตํ ฯ อิตเรสํ ติณฺณํ ถุลฺลจฺจยํ ฯ อยํ ปน ภิกฺขุ เมถุนธมฺเม
วิรชฺชิตฺวา กายสํสคฺคํ สาทิยีติ เวทิตพฺโพ ฯ เตนาห ภควา อาปตฺติ
สงฺฆาทิเสสสฺสาติ ฯ {๗๔} ภทฺทิยวตฺถุมฺหิ ฯ ภทฺทิยํ นาม นครํ ฯ ชาติยา
วนํ นาม ชาติปุปฺผคุมฺพานํ อุสฺสนฺนตาย เอวํ ลทฺธนามํ ฯ ตํ ตสฺส
นครสฺส อุปจาเร วนํ ฯ โส ตตฺถ นิปนฺโน เตน วาตูปตฺถมฺเภน
มหานิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ เอกรสํ ภวงฺคเมว วตฺตติ ฯ กิลินฺนํ
ปสฺสิตฺวาติ อสุจิกิลิฏฺฐํ ปสฺสิตฺวา ฯ {๗๕} อิโต ปรานิ สาทิยนปฏิสํยุตฺตานิ
จตฺตาริ วตฺถูนิ อชานนวตฺถุ จาติ ปญฺจ อุตฺตานตฺถาเนว ฯ {๗๖} ทฺวีสุ
อสาทิยนวตฺถูสุ ฯ สหสา วุฏฺฐาสีติ อาสิวิเสน ทฏฺโฐ วิย
อคฺคินา ทฑฺโฒ วิย จ ตุริตํ วุฏฺฐาสิ ฯ อกฺกมิตฺวา ปวฏฺเฏสีติ
อปฺปมตฺโต ภิกฺขุ อารทฺธวิปสฺสโก อุปฏฺฐิตสฺสติ ขิปฺปํ วุฏฺฐหนฺโตว
อกฺกมิตฺวา ภูมิยํ ปวฏฺเฏนฺโต โลเลนฺโต ปาเตสิ ฯ
ปุถุชฺชนกลฺยาณเกหิ เอวรูเปสุ ฐาเนสุ จิตฺตํ รกฺขิตพฺพํ ฯ อยญฺจ
เตสํ อญฺญตโร สงฺคามสีสโยโธ ภิกฺขุ ฯ {๗๗} ทฺวารํ วิวริตฺวา
นิปนฺนวตฺถุมฺหิ ฯ ทิวา ปฏิสลฺลิยนฺเตนาติ ทิวา นิปชฺชนฺเตน ฯ ทฺวารํ
สํวริตฺวา ปฏิสลฺลิยิตุนฺติ ทฺวารํ ปิทหิตฺวา นิปชฺชิตุํ ฯ เอตฺถ
จ กิญฺจาปิ ปาลิยํ อยนฺนาม อาปตฺตีติ น วุตฺตา วิวริตฺวา
นิปฺปนฺนโทเสน ปน อุปฺปนฺเน วตฺถุสฺมึ อนุชานามิ ภิกฺขเว ทิวา
ฯเปฯ ปฏิสลฺลิยิตุนฺติ วุตฺตตฺตา ทฺวารํ อสํวริตฺวา ปฏิสลฺลิยนฺตสฺส
ทุกฺกฏํ วุตฺตํ ฯ ภควโต หิ อธิปฺปายํ ญตฺวา อุปาลิตฺเถราทีหิ
อฏฺฐกถา ฐปิตา ฯ อตฺถาปตฺติ ทิวา อาปชฺชติ โน รตฺตินฺติ
อิมินาปิ เจตํ สิทฺธํ ฯ
     กีทิสํ ปน ทฺวารํ สํวริตพฺพํ กีทิสํ น สํวริตพฺพํ ฯ
รุกฺขปทรเวฬุปทรกิลญฺชปณฺณาทีนํ เยน เกนจิ กวาฏํ กตฺวา เหฏฺฐา
อุทุกฺขเล อุปริ อุตฺตรปาสเก จ ปเวเสตฺวา กตํ ปริวตฺตกทฺวารเมว
สํวริตพฺพํ ฯ อญฺญํ โครูปานํ วชฺเชสุ รุกฺขสูจิกณฺฏกทฺวารํ คาเม
คามตฺถกนกํ จกฺกลกยุตฺตทฺวารํ ผลเกสุ วา กิฏิกาสุ วา เทฺว ตีณิ
จกฺกลกานิ โยเชตฺวา กตํ สํสรณกิฏิกทฺวารํ อาปเณสุ วิย กตํ
อุคฺฆาฏนกิฏิกทฺวารํ ทฺวีสุ ตีสุ ฐาเนสุ เวณุสลากา โคเปตฺวา
ปณฺณกุฏีสุ กตํ สลากหตฺถกทฺวารํ ทุสฺสสาณิทฺวารนฺติ เอวรูปํ ทฺวารํ
น สํวริตพฺพํ ฯ ปตฺตหตฺถสฺส กวาฏปฺปณามเน ปน เอกํ
ทุสฺสสาณิทฺวารเมว อนาปตฺติกรํ ฯ อวเสสานิ ปณาเมนฺตสฺส อาปตฺติ ฯ
ทิวา ปฏิสลฺลิยนฺตสฺส ปน ปริวตฺตกทฺวารเมว อาปตฺติกรํ ฯ เสสานิ
สํวริตฺวา วา อสํวริตฺวา วา นิปชฺชนฺตสฺส อาปตฺติ นตฺถิ ฯ
สํวริตฺวา ปน นิปชฺชิตพฺพํ ฯ เอตํ วตฺตํ ฯ ปริวตฺตกทฺวารํ ปน
กิตฺตเกน สํวุตํ โหติ ฯ สูจิฆฏิกาสุ ทินฺนาสุ สุสํวุตเมว โหติ ฯ
อปิจ โข สูจิมตฺเตปิ ทินฺเน วฏฺฏติ ฆฏิกามตฺเตปิ ทินฺเน วฏฺฏติ
ทฺวารพาหํ ผุเสตฺวา ปิทหิตมตฺเตปิ วฏฺฏติ อีสกํ อผุสิเตปิ วฏฺฏติ
สพฺพนฺติเมน วิธินา ยาวตา สีสํ นปฺปวิสติ ตาวตา อผุสิเตปิ
วฏฺฏตีติ ฯ สเจ พหูนํ วลญฺชนฏฺฐานํ โหติ ภิกฺขุํ วา สามเณรํ วา
ทฺวารํ อาวุโส ชคฺคาหีติ วตฺวาปิ นิปฺปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ อถ ภิกฺขู
จีวรกมฺมํ วา อญฺญํ วา กิญฺจิ กโรนฺตา นิสินฺนา โหนฺติ เอตํ ทฺวารํ
ชคฺคิสฺสนฺตีติ อาโภคํ กตฺวาปิ นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ กุรุนฺทฏฺฐกถายํ
ปน อุปาสกมฺปิ อาปุจฺฉิตฺวา เอส ชคฺคิสฺสตีติ อาโภคํ กตฺวา วา
นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ เกวลํ ภิกฺขุนึ วา มาตุคามํ วา อาปุจฺฉิตุํ น
วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ อถ ทฺวารสฺส อุทุกฺขลํ วา อุตฺตรปาสโก วา
ภินฺโน โหติ อฏฺฐปิโต วา สํวริตุํ น สกฺโกติ นวกมฺมตฺถํ
วา ปน อิฏฺฐกปุญฺโช วา มตฺติกาทีนํ วา ราสิ อนฺโตทฺวาเร กโต
โหติ อฏฺฏํ วา พนฺธนฺติ ยถา สํวริตุํ น สกฺกติ ๑- เอวรูเป
@เชิงอรรถ: ๑. สกฺโกตีติปิ ฯ
อนฺตราเย อสํวริตฺวาปิ นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ ยทิ ปน กวาฏํ นตฺถิ
ลทฺธกปฺปเมว ฯ อุปริ สยนฺเตน นิสฺเสณึ อาโรเปตฺวา นิปชฺชิตพฺพํ ฯ
สเจ นิสฺเสณีมตฺถเก ถกนกํ โหติ ถเกตฺวา นิปชฺชิตพฺพํ ฯ คพฺเภ
นิปชฺชนฺเตน คพฺภทฺวารํ วา ปมุขทฺวารํ วา ยํกิญฺจิ สํวริตฺวา
นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ เอกกุฑฺฑเก เคเห ทฺวีสุ ปสฺเสสุ ทฺวารานิ
กตฺวา วลญฺเชนฺติ เทฺวปิ ทฺวารานิ ชคฺคิตพฺพานิ ฯ ติภูมิเกปิ
ปาสาเท ทฺวารํ ชคฺคิตพฺพเมว ฯ สเจ ภิกฺขาจารา ปฏิกฺกมฺม
โลหปาสาทสทิสํ ปาสาทํ พหู ภิกฺขู ทิวาวิหารตฺถํ ปวิสนฺติ
สงฺฆตฺเถเรน ทฺวารปาลสฺส ทฺวารํ ชคฺคาหีติ วตฺวา วา ทฺวารชคฺคนํ
เอตสฺส ภาโรติ อาโภคํ กตฺวา วา ปวิสิตฺวา นิปชฺชิตพฺพํ ฯ
ยาว สงฺฆนวเกน เอวเมว กาตพฺพํ ฯ ปุเร ปวิสนฺตานํ ทฺวารชคฺคนํ
นาม ปจฺฉิมานํ ภาโรติ เอวํ อาโภคํ กาตุมฺปิ วฏฺฏติ ฯ
อนาปุจฺฉา วา อาโภคํ วา อกตฺวา อนฺโตคพฺเภ วา อสํวุตทฺวาเร
พหิ วา นิปชฺชนฺตานํ อาปตฺติ ฯ คพฺเภ วา พหิ วา นิปชฺชนกาเลปิ
ทฺวารชคฺคนํ นาม มหาทฺวาเร ทฺวารปาลสฺส ภาโรติ อาโภคํ กตฺวา
นิปชฺชิตุํ วฏฺฏติเยว ฯ โลหปาสาทาทีสุ อากาสตเล นิปชฺชนฺเตนาปิ
ทฺวารํ สํวริตพฺพเมว ฯ อยํ เหตฺถ สงฺเขโป ฯ อิทํ ทิวา
ปฏิสลฺลิยนํ เยน เกนจิ ปริกฺขิตฺเต สทฺวารพนฺธฏฺฐาเน กถิตํ ฯ
ตสฺมา อพฺโภกาเส วา รุกฺขมูเล วา มณฺฑเป วา ยตฺถกตฺถจิ
สทฺวารพนฺเธ นิปชฺชนฺเตน ทฺวารํ สํวริตฺวาว นิปชฺชิตพฺพํ ฯ สเจ
มหาปริเวณํ โหติ มหาโพธิองฺคณโลหปาสาทองฺคณสทิสํ พหูนํ
โอตรณฏฺฐานํ ยตฺถ ทฺวารํ สํวุตมฺปิ สํวุตฏฺฐาเน น ติฏฺฐติ
ทฺวารํ อลภนฺตา ปาการํ อภิรุหิตฺวาปิ วิจรนฺติ ตตฺถ  สํวรณกิจฺจํ
นตฺถิ ฯ รตฺตึ ทฺวารํ วิวริตฺวา นิปนฺโน อรุเณ อุคฺคเต อุฏฺฐหติ
อนาปตฺติ ฯ สเจ ปน ปพุชฺฌิตฺวา ปุน สุปติ อาปตฺติ ฯ โย
ปน อรุเณ อุคฺคเต วุฏฺฐหิสฺสามีติ ปริจฺฉินฺทิตฺวาว ทฺวารํ
อสํวริตฺวา รตฺตึ นิปชฺชติ ยถาปริจฺเฉทเมว วุฏฺฐาติ ตสฺส
อาปตฺติเยว ฯ มหาปจฺจริยํ ปน เอวํ นิปชฺชนฺโต อนาทริยทุกฺกฏา
น มุจฺจตีติ วุตฺตํ ฯ โย ปน พหุเมว รตฺตึ ชคฺคิตฺวา อทฺธานํ
วา คนฺตฺวา ทิวา กิลนฺตรูโป มญฺเจ นิสินฺโน ปาเท ภูมิโต
อโมเจตฺวาว นิทฺทาวเสน นิปชฺชติ ตสฺส อนาปตฺติ ฯ สเจ
โอกฺกนฺตนิทฺโท อชานนฺโตปิ ปาเท มญฺจกํ อาโรเปติ อาปตฺติเยว ฯ
นิสีทิตฺวา อปสฺสาย สุปนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ โยปิจ นิทฺทํ
วิโนเทสฺสามีติ จงฺกมนฺโต ปติตฺวา สหสา วุฏฺฐาติ ตสฺสาปิ อนาปตฺติ ฯ
โย ปน ปติตฺวา ตตฺเถว สยติ น วุฏฺฐาติ ตสฺส อาปตฺติ ฯ
โก มุจฺจติ โก น มุจฺจตีติ ฯ มหาปจฺจริยํ ตาว เอกภงฺเคน
นิปนฺนโกเอว มุจฺจติ ปาเท ปน ภูมิโต โมเจตฺวา นิปนฺโน
ยกฺขคหิตโกปิ วิสญฺญิภูโตปิ น มุจฺจตีติ วุตฺตํ ฯ กุรุนฺทฏฺฐกถายํ
พนฺธิตฺวา นิปชฺชาปิโตว มุจฺจตีติ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน
โย จงฺกมนฺโต มุจฺฉิตฺวา ปติโต ตตฺเถว สุปติ ตสฺสาปิ อวสตฺตา
อาปตฺติ น ทิสฺสติ อาจริยา ปน น กถยนฺติ ตสฺมา อาปตฺติเยวาติ
มหาปทุมตฺเถเรน วุตฺตํ ฯ เทฺว ปน ชนา อาปตฺติโต
มุจฺจนฺติเยว โย จ ยกฺขคหิตโก โย จ พนฺธิตฺวา นิปชฺชาปิโตติ ฯ
     {๗๘} ภารุกจฺฉวตฺถุมฺหิ ฯ อนาปตฺติ สุปินนฺเตนาติ ยสฺมา สุปินนฺเต
อวิสยตฺตา เอวํ โหติ ตสฺมา อุปาลิตฺเถโร ภควตา อวินิจฺฉิตปุพฺพมฺปิ
อิมํ วตฺถุํ นยคฺคาเหน วินิจฺฉินิ ฯ ภควาปิ จ สุตฺวา
สุกถิตํ ภิกฺขเว อุปาลินา อปเท ปทํ กโรนฺโต วิย อากาเส
ปทํ ทสฺเสนฺโต วิย อุปาลิ อิมํ ปญฺหํ กเถสีติ วตฺวา เถรํ เอตทคฺเค
ฐเปสิ เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ วินยธรานํ
ยทิทํ อุปาลีติ ฯ อิโต ปรานิ สุปวาสาทีนิ ๑- อุตฺตานตฺถาเนว ฯ
     {๘๐} ภิกฺขุนีสมฺปโยชนาทีสุ ฯ เต ลิจฺฉวิกุมารกา ขิฑฺฑาปสุตา อตฺตโน
อนาจาเรน เอวํ อกํสุ ฯ ตโต ปฏฺฐาย ลิจฺฉวีนํ วินาโส เอวํ
อุทปาทิ ฯ {๘๒} วุฑฺฒปพฺพชิตวตฺถุมฺหิ ฯ ทสฺสนํ อคมาสีติ อนุกมฺปาย
ตํ ทกฺขิสฺสามีติ เคหํ อคมาสีติ ฯ อถสฺส สา อตฺตโน จ
ทารกานญฺจ นานปฺปกาเรหิ อนาถภาวํ สํวณฺเณสิ อนเปกฺขญฺจ
นํ ญตฺวา กุปิตา เอหิ วิพฺภมาหีติ พลกฺกาเรน อคฺคเหสิ ฯ โส
อตฺตานํ โมเจตุํ ปฏิกฺกมนฺโต ชราทุพฺพลตาย อตฺตโน ปริปติ ฯ
ตโต สา อตฺตโน มนํ อกาสิ ฯ โส ปน ภิกฺขุ อนาคามี
สมุจฺฉินฺนกามราโค ตสฺมา น สาทิยีติ ฯ {๘๓} มิคโปตกวตฺถุ
อุตฺตานตฺถเมวาติ ฯ
     สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย ปฐมปาราชิกวณฺณนา
นิฏฺฐิตา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. สุปพฺพาทีนีติ ภเวยฺย เตน โข ปน สมเยน ราชคเห สุปพฺพา นาม อุปาสิกาติ
@วุตฺตตฺตา ฯ
        ตตฺรีทํ สมนฺตปาสาทิกาย สมนฺตปาสาทิกตสฺมึ
        อาจริยปรมฺปรโต นิทานวตฺถุปฺปเภททีปนโต
        ปรสมยวิสชฺชนโต สกสมยวิสุทฺธิโต เจว
        พฺยญฺชนปริโสธนโต ปทตฺถโต ปาลิโยชนกฺกมโต
        สิกฺขาปทวินิจฺฉยโต วิภงฺคนยเภททสฺสนโต
        สมฺปสฺสตํ น ทิสฺสติ กิญฺจิ อปาสาทิกํ ยโต เอตฺถ
        วิญฺญูนมยํ ตสฺมา สมนฺตปาสาทิกาเตฺวว
        สํวณฺณนา ปวตฺตา วินยสฺส วินยทมนกุสเลน
        วุตฺตสฺส โลกนาเถน โลกานุกมฺปมาเนนาติ ฯ
                      -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๓๒๖-๓๔๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=6863&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=6863&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=48              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=5569              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1192              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1192              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]