ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๑)

     เอวํ วิตฺถารวเสน อาปตฺติเภทํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อนาปตฺตึ
ทสฺเสนฺโต อนาปตฺติ อธิมาเนนาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อธิมาเนนาติ
อธิกมาเนน สมุทาจรนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ อนุลฺลปนาธิปฺปายสฺสาติ
โกหญฺเญน อิจฺฉาจาเร อฏฺฐตฺวา อนุลฺลปนาธิปฺปายสฺส สพฺรหฺมจารีนํ
สนฺติเก อญฺญํ พฺยากโรนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ อุมฺมตฺตกาทโย
ปุพฺเพ วุตฺตนยาเอว ฯ อิธ ปน อาทิกมฺมิกา วคฺคุมุทาตีริยา
ภิกฺขู เตสํ อนาปตฺตีติ ฯ
                 ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
     สมุฏฺฐานาทีสุ ฯ อิทํ สิกฺขาปทํ ติสมุฏฺฐานํ หตฺถมุทฺธาย
อาโรเจนฺตสฺส กายจิตฺตโต วจีเภเทน อาโรเจนฺตสฺส วาจาจิตฺตโต
อุภยํ กโรนฺตสฺส กายวาจาจิตฺตโต สมุฏฺฐาติ กิริยา สญฺญาวิโมกฺขํ
สจิตฺตกํ โลกวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อกุสลจิตฺตํ ติเวทนิกํ ฯ
หสนฺโตปิ หิ โสมนิสฺสิโต อุลฺลปติ ภายนฺโตปิ มชฺฌตฺโตปิ ฯ
     {๒๒๓} วินีตวตฺถูสุ อธิมานวตฺถุ อนุปฺปญฺญตฺติยํ วุตฺตนยเมว ฯ
     ทุติยวตฺถุสฺมึ ฯ ปณิธายาติ ปฏฺฐนํ กตฺวา ฯ เอวํ มํ
ชโน สมฺภาเวสฺสตีติ เอวํ อรญฺเญ วสนฺตํ มํ ชโน อรหตฺเต
@เชิงอรรถ: ๑. เทฺว วาเร อุปาทาย ปจฺจยปฏิสํยุตฺตวารกถา นิฏฺฐิตาติ วตฺตพฺพํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๕.

วา เสกฺขภูมิยํ วา สมฺภาเวสฺสติ ตโต โลกสฺส สกฺกโต ภวิสฺสามิ ครุกโต มานิโต ปูชิโตติ ฯ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ ปณิธาย อรญฺเญ วสิสฺสามีติ คจฺฉนฺตสฺส ปทวาเร ปทวาเร ทุกฺกฏํ ฯ ตถา อรญฺเญ กุฏิกรณจงฺกมนนิสีทนนิวาสนปารุปนาทีสุ สพฺพกิจฺเจสุ ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํ ฯ ตสฺมา เอวํ อรญฺเญ น วสิตพฺพํ ฯ เอวํ วสนฺโต หิ สมฺภาวนํ ลภตุ วา มา วา ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ โย ปน สมาทินฺนธุตงฺโค ธุตงฺคํ รกฺขิสฺสามีติ วา คามนฺเต เม วสโต จิตฺตํ วิกฺขิปติ อรญฺญํ สปฺปายนฺติ วา จินฺเตตฺวา อทฺธา อรญฺเญ ติณฺณํ วิเวกานํ อญฺญตรํ ปาปุณิสฺสามีติ วา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อรหตฺตํ อปาปุณิตฺวา น นิกฺขมิสฺสามีติ วา อรญฺญวาโส นาม ภควตา ปสตฺโถ มยิ จ อรญฺเญ วสนฺเต พหู สพฺรหฺมจาริโน คามนฺตํ หิตฺวา อารญฺญิกา ภวิสฺสนฺตีติ วา เอวํ อนวชฺชวาสํ วสิตุกาโม โหติ เตน วสิตพฺพํ ฯ ตติยวตฺถุสฺมึ ฯ อภิกฺกมาทีนิ สณฺฐเปตฺวา ปิณฺฑาย จริสฺสามีติ นิวาสนปารุปนกิจฺจโต ปภูติ ยาว โภชนปริโยสานํ ตาว ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํ สมฺภาวนํ ลภตุ วา มา วา ทุกฺกฏเมว ฯ ขนฺธกวตฺตเสขิยวตฺตปริปูรณตฺถํ ปน สพฺรหฺมจารีนํ ทิฏฺฐานุคติอาปชฺชนตฺถํ วา ปาสาทิเกหิ อภิกฺกมปฏิกฺกมาทีหิ ปิณฺฑาย ปวิสนฺโต อนุปวชฺโช วิญฺญูนนฺติ ฯ จตุตฺถปญฺจมวตฺถูสุ โย เต วิหาเร วสีติ เอตฺถ วุตฺตนเยเนว อหนฺติ อวุตฺตตฺตา ปาราชิกํ นตฺถิ ฯ อตฺตูปนายิกเมว หิ สมุทาจรนฺตสฺส ปาราชิกํ วุตฺตํ ฯ ปณิธาย จงฺกมีติอาทีนิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๖.

เหฏฺฐา วุตฺตนยาเนว ฯ สํโยชนวตฺถุสฺมึ ฯ สํโยชนา ปหีนาติปิ ทส สํโยชนา ปหีนาติปิ เอกํ สํโยชนํ ปหีนนฺติปิ วทโต กิเลสปฺปหานเมว อาโรจิตํ โหติ ตสฺมา ปาราชิกํ ฯ {๒๒๔} รโหวตฺถูสุ ฯ รโห อุลฺลปตีติ รโหคโต อรหา อหนฺติ วทติ น มนสา จินฺติติเมว กโรติ เตเนตฺถ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ ฯ วิหารวตฺถุ อุปฏฺฐานวตฺถุ จ วุตฺตนยเมว ฯ {๒๒๕} น ทุกฺกรวตฺถุสฺมึ ฯ ตสฺส ภิกฺขุโน อยํ ลทฺธิ อริยปุคฺคลาว ภควโต สาวกาติ ฯ เตนาห เย โข เต ภควโต สาวกา เต เอวํ วเทยฺยุนฺติ ฯ ยสฺมา จสฺส อยํ อธิปฺปาโย สีลวตา อารทฺธวิปสฺสเกน น ทุกฺกรํ อญฺญํ พฺยากาตุํ ปฏิพโล โส อรหตฺตํ ปาปุณิตุนฺติ ตสฺมา อนุลฺลปนาธิปฺปาโย อหนฺติ อาห ฯ วิริยวตฺถุสฺมึ ฯ อาราธนีโยติ สกฺกา อาราเธตุํ สมฺปาเปตุํ นิพฺพตฺเตตุนฺติ อตฺโถ ฯ เสสํ วุตฺตนยเมว ฯ มจฺจุวตฺถุสฺมึ ฯ โส ภิกฺขูติ ยสฺส วิปฏิสาโร อุปฺปชฺชติ โส ภาเยยฺย มยฺหํ ปน อวิปฏิสารวตฺถุกานิ ปริสุทฺธานิ สีลานิ สฺวาหํ กึ มรณสฺส ภายิสฺสามีติ เอตมตฺถวสํ ปฏิจฺจ นาหํ อาวุโส มจฺจุโน ภายามีติ อาห ฯ เตนสฺส อนาปตฺติ ฯ วิปฏิสารวตฺถุสฺมึปิ เอเสว นโย ฯ ตโต ปรานิ ตีณิ วตฺถูนิ วิริยวตฺถุสทิสาเนว ฯ เทสนาวตฺถูสุ ปฐมวตฺถุสฺมึ ตาว ฯ โส ภิกฺขุ ปฏิสงฺขานพเลน อธิวาสนขนฺติยํ ฐตฺวา นาวุโส สกฺกา เยน วา เตน วา อธิวาเสตุนฺติ อาห ฯ เตนสฺส อนาปตฺติ ฯ ทุติเย ปน อตฺตูปนายิกํ อกตฺวา นาวุโส สกฺกา ปุถุชฺชเนนาติ ปริยาเยน วุตฺตตฺตา ถุลฺลจฺจยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๗.

{๒๒๖} พฺราหฺมณวตฺถูสุ ฯ โส กิร พฺราหฺมโณ น เกวลํ อายนฺตุ โภนฺโต อรหนฺโต อาห ยํยํ ปนสฺส วจนํ มุขโต นิคฺคจฺฉติ สพฺพํ อรหนฺตานํ อาสนานิ ปญฺญาเปถ ปาโททกํ เทถ อรหนฺโต ปาเท โธวนฺตูติ อรหนฺตวาทปฏิสํยุตฺตํเยว ฯ ตํ ปนสฺส ปสาทภญฺญํ สทฺธาจริตตฺตา อตฺตโน สทฺธาพเลน สมุสฺสาหิตสฺส วจนํ ฯ ตสฺมา ภควา อนาปตฺติ ภิกฺขเว ปสาทภญฺเญติ อาห ฯ เอวํ วุจฺจมาเนน ปน ภิกฺขุนา น หฏฺฐตุฏฺเฐเนว ปจฺจยา ปริภุญฺชิตพฺพา อรหตฺตสมฺปาปิกํ ปน ปฏิปทํ ปริปูเรสฺสามีติ เอวํ โยโค กรณีโยติ ฯ อญฺญพฺยากรณวตฺถูนิ สํโยชนวตฺถุสทิสาเนว ฯ อคารวตฺถุสฺมึ ฯ โส ภิกฺขุ คิหิภาเว อนตฺถิกตาย อนเปกฺขตาย อภพฺโพ โข อาวุโส มาทิโสติ อาห น อุลฺลปนาธิปฺปาเยน เตนสฺส อนาปตฺติ ฯ {๒๒๗} อาวฏกามวตฺถุสฺมึ ฯ โส ภิกฺขุ วตฺถุกาเมสุ จ กิเลสกาเมสุ จ โลกิเกเนว อาทีนวทสฺสเนน นิรเปกฺโข ตสฺมา อาวฏา เม อาวุโส กามาติ อาห เตนสฺส อนาปตฺติ ฯ เอตฺถ จ อาวฏาติ อาวาริตา นิวาริตา ปฏิกฺขิตฺตาติ อตฺโถ ฯ อภิรติวตฺถุสฺมึ ฯ โส ภิกฺขุ สาสเน อนุกฺกณฺฐิตภาเวน อุทฺเทสปริปุจฺฉาทีสุ จ อภิรติภาเวน อภิรโต อหํ อาวุโส ปรมาย อภิรติยาติ อาห น อุลฺลปนาธิปฺปาเยน เตนสฺส อนาปตฺติ ฯ ปกฺกมนวตฺถุสฺมึ ฯ โย อิมมฺหา อาวาสา ปฐมํ ปกฺกมิสฺสตีติ เอวํ อาวาสํ วา มณฺฑลํ วา สีมํ วา ยงฺกิญฺจิ ฐานํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา กตาย กติกาย โย มํ อรหาติ ชานนฺตูติ ตมฺหา ฐานา ปฐมํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๘.

ปกฺกมติ ปาราชิโก โหติ ฯ โย ปน อาจริยูปชฺฌายานํ วา กิจฺเจน มาตาปิตูนํ วา เกนจิเทว กรณีเยน ภิกฺขาจารตฺถํ วา อุทฺเทสปริปุจฺฉานํ วา อตฺถาย อญฺเญน วา ตาทิเสน กรณีเยน ตํ ฐานํ อติกฺกมิตฺวา คจฺฉติ อนาปตฺติ ฯ สเจปิสฺส เอวํ คตสฺส ปจฺฉา อิจฺฉาจาโร อุปฺปชฺชติ น ทานาหํ ตตฺถ คมิสฺสามิ เอวํ มํ อรหาติ สมฺภาเวสฺสนฺตีติ อนาปตฺติเยว ฯ โยปิ เกนจิเทว กรณีเยน ตํ ฐานํ ปตฺวา สชฺฌายมนสิการาทิวเสน อญฺญาวิหิโต วา หุตฺวา โจราทีหิ วา อนุพทฺโธ เมฆํ วา อุฏฺฐิตํ ทิสฺวา อโนวสฺสกํ ปวิสิตุกาโม ตํ ฐานํ อติกฺกมติ อนาปตฺติ ฯ ยาเนน วา อิทฺธิยา วา คจฺฉนฺโตปิ ปาราชิกํ น อาปชฺชติ ปทคมเนเนว อาปชฺชติ ฯ ตํปิ เยหิ สห กติกา กตา เตหิ สทฺธึ อปุพฺพํ อจริมํ คจฺฉนฺโต น อาปชฺชติ ฯ เอวํ คจฺฉนฺตา หิ สพฺเพปิ อญฺญมญฺญํ รกฺขนฺติ ฯ สเจปิ มณฺฑปรุกฺขมูลาทีสุ กิญฺจิ ฐานํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา โย เอตฺถ นิสีทติ วา จงฺกมติ วา ตํ อรหาติ ชานิสฺสามาติ ปุปฺผานิ วา ฐเปตฺวา โย อิมานิ คเหตฺวา ปูชํ กริสฺสติ ตํ อรหาติ ชานิสฺสามาติอาทินา นเยน กติกา กตา โหติ ฯ ตตฺราปิ อิจฺฉาจารวเสน ตถา กโรนฺตสฺส ปาราชิกเมว ฯ สเจปิ อุปาสเกน อนฺตรามคฺเค วิหาโร วา กโต โหติ จีวราทีนิ วา ฐปิตานิ โหนฺติ เย อรหนฺโต เต อิมสฺมึ วิหาเร วสนฺตุ จีวราทีนิ จ คณฺหนฺตติ ฯ ตตฺราปิ อิจฺฉาจารวเสน วสนฺตสฺส วา ตานิ วา คณฺหนฺตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑๙.

ปาราชิกเมว ฯ เอตํ ปน อธมฺมิกํ กติกวตฺตํ ตสฺมา น กาตพฺพํ ฯ อญฺญํ วา เอวรูปํ อิมสฺมึ เตมาสพฺภนฺตเร สพฺเพ อารญฺญิกา โหนฺตุ ปิณฺฑปาติกงฺคาทิอวเสสธุตงฺคธรา วา อถวา สพฺเพว ขีณาสวา โหนฺตูติเอวมาทิ ฯ นานาเวรชฺชกา หิ ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ ฯ ตตฺถ เกจิ ทุพฺพลา อปฺปตฺถามา เอวรูปํ วตฺตํ อนุปาเลตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ ตสฺมา เอวรูปมฺปิ วตฺตํ น กาตพฺพํ ฯ อิมํ เตมาสํ สพฺเพเหว น อุทฺทิสิตพฺพํ น ปริปุจฺฉิตพฺพํ น ปพฺพาเชตพฺพํ มูควตฺตํ คณฺหิตพฺพํ พหิ สีมฏฺฐสฺสาปิ สงฺฆลาโภ ทาตพฺโพติเอวมาทิกํ ปน น กาตพฺพเมว ฯ {๒๒๘} ลกฺขณสํยุตฺเต ยฺวายํ อายสฺมา จ ลกฺขโณติ ลกฺขณตฺเถโร วุตฺโต เอส ชฏิลสหสฺสสฺส อพฺภนฺตโร เอหิภิกฺขุอุปสมฺปทาย อุปสมฺปนฺโน อาทิตฺตปริยายาวสาเน อรหตฺตํ ปตฺโต เอโก มหาสาวโกติ เวทิตพฺโพ ฯ ยสฺมา ปเนส ลกฺขณสมฺปนฺเนน สพฺพาการปริปูเรน พฺรหฺมสเมน อตฺตภาเวน สมนฺนาคโต ตสฺมา ลกฺขโณติ สงฺขฺยํ คโต ฯ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ปน ปพฺพชิตทิวสโต สตฺตเม ทิวเส อรหตฺตํ ปตฺโต ทุติโย อคฺคสาวโก ฯ สิตํ ปาตฺวากาสีติ มนฺทหสิกํ ปาตุํ อกาสิ ฯ ปกาสยิ ทสฺเสสีติ วุตฺตํ โหติ ฯ กึ ปน ทิสฺวา เถโร สิตํ ปาตฺวากาสีติ ฯ อุปริ ปาลิยํ อาคตํ อฏฺฐิกสงฺขลิกํ เอกํ เปตโลเก นิพฺพตฺตสตฺตํ ทิสฺวา ฯ ตญฺจ โข ทิพฺเพน จกฺขุนา น ปสาทจกฺขุนา ฯ ปสาทจกฺขุสฺส หิ เอเต อตฺตภาวา น อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ ฯ เอวรูปํ ปน อตฺตภาวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๐.

ทิสฺวา การุญฺเญ กตฺตพฺเพ กสฺมา สิตํ ปาตฺวากาสีติ ฯ อตฺตโน จ พุทฺธญาณสฺส จ สมฺปตฺติสมนุสฺสรณโต ฯ ตํ หิ ทิสฺวา เถโร อทิฏฺฐสจฺเจน นาม ปุคฺคเลน ปฏิลภิตพฺพา เอวรูปา อตฺตภาวา มุตฺโต อหํ ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เมติ อตฺตโน จ สมฺปตฺตึ อนุสฺสริตฺวา อโห พุทฺธสฺส ภควโต ญาณสมฺปตฺติ โย กมฺมวิปาโก ภิกฺขเว อจินฺเตยฺโย น จินฺเตตพฺโพติ เทเสสิ ปจฺจกฺขํ วต กตฺวา พุทฺธา เทเสนฺติ สุปฏิวิทฺธา พุทฺธานํ ธมฺมธาตูติ เอวํ พุทฺธญาณสมฺปตฺติญฺจ สริตฺวา สิตํ ปาตฺวากาสีติ ฯ ยสฺมา ปน ขีณาสวา นาม น อการณา สิตํ กโรนฺติ ตสฺมา ตํ ลกฺขณตฺเถโร ปุจฺฉิ โก นุโข อาวุโส โมคฺคลฺลาน เหตุ โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมายาติ ฯ เถโร ปน ยสฺมา เยหิ อยํ อุปฺปตฺติ สามํ อทิฏฺฐา เต ทุสฺสทฺธาปยา โหนฺติ ตสฺมา ภควนฺตํ สกฺขึ กตฺวา พฺยากาตุกามตาย อกาโล โข อาวุโสติอาทิมาห ฯ ตโต ภควโต สนฺติเก ปุฏฺโฐ อิธาหํ อาวุโสติอาทินา นเยน พฺยากาสิ ฯ ตตฺถ อฏฺฐิกสงฺขลิกนฺติ เสตํ นิมฺมํสโลหิตํ อฏฺฐิกสงฺฆาฏํ ฯ คิชฺฌาปิ กงฺกาปิ กุลลาปีติ เอเตปิ ยกฺขคิชฺฌา เจว ยกฺขกงฺกา จ ยกฺขกุลลา จ ปจฺเจตพฺพา ฯ ปากติกานํ ปน คิชฺฌาทีนํ อาปาถมฺปิ เอตํ รูปํ นาคจฺฉติ ฯ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวาติ อนุพนฺธิตฺวา อนุพนฺธิตฺวา ฯ วิตุเทนฺตีติ วินิวิชฺฌิตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ วิตุทนฺตีติ วา ปาโฐ ฯ อสิธารูปเมหิ ติขิเณหิ โลหตุณฺเฑหิ วิชฺฌนฺตีติ อตฺโถ ฯ สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๑.

กโรตีติ เอตฺถ สุทนฺติ นิปาโต ฯ สา อฏฺฐิกสงฺขลิกา อฏฺฏสฺสรํ อาตุรสฺสรํ กโรตีติ อตฺโถ ฯ อกุสลวิปากานุภวนตฺถํ กิร โยชนปฺปมาณาปิ ตาทิสา อตฺตภาวา นิพฺพตฺตนฺติ ปสาทุสฺสทา จ โหนฺติ ปกฺกคณฺฑสทิสา ฯ ตสฺมา สา อฏฺฐิกสงฺขลิกา พลวเวทนาตุรา ตาทิสํ สรมกาสีติ ฯ เอวญฺจ วตฺวา ปุน อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน วฏฺฏคามิสตฺตา นาม เอวรูปา อตฺตภาวา น มุจฺจนฺตีติ สตฺเตสุ การุญฺญํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ธมฺมสํเวคํ ทสฺเสนฺโต ตสฺส มยฺหํ อาวุโส เอตทโหสิ อจฺฉริยํ วต โภติอาทิมาห ฯ ภิกฺขู อุชฺฌายนฺตีติ เยสํ สา เปตุปฺปตฺติ อปจฺจกฺขา เต อุชฺฌายนฺติ ฯ ภควา ปน เถรสฺส อานุภาวํ ปกาเสนฺโต จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺตีติอาทิมาห ฯ ตตฺถ จกฺขุ ภูตํ ชาตมุปฺปนฺนํ เตสนฺติ จกฺขุภูตา ฯ ภูตจกฺขุกา อุปฺปนฺนจกฺขุกา จกฺขุํ อุปฺปาเทตฺวา วิหรนฺตีติ อตฺโถ ฯ ทุติเย ปเทปิ เอเสว นโย ฯ ยตฺร หิ นามาติ เอตฺถ ยตฺราติ การณวจนํ ฯ ตตฺรายมตฺถโยชนา ยสฺมา นาม สาวโกปิ เอวรูปํ ญสฺสติ วา ทกฺขิสฺสติ วา สกฺขึ วา กริสฺสติ ตสฺมา อโวจุมฺหา จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ ญาณภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺตีติ ฯ ปุพฺเพว เม โส ภิกฺขเว สตฺโต ทิฏฺโฐติ โพธิมณฺเฑ สพฺพญฺญุตญฺญาณปฏิเวเธน อปฺปมาเณสุ จกฺกวาเฬสุ อปฺปมาเณ สตฺตนิกาเย ภวคติฐิตินิวาเส จ ปจฺจกฺขํ กโรนฺเตน มยา ปุพฺเพว โส สตฺโต ทิฏฺโฐติ วทติ ฯ โคฆาตโกติ คาโว วธิตฺวา อฏฺฐิโต มํสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๒.

โมเจตฺวา วิกฺกีณิตฺวา ชีวิตกปฺปนกสตฺโต ฯ ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสนาติ ตสฺเสว นานาเจตนาหิ อายูหิตสฺส อปราปริยกมฺมสฺส ฯ ตตฺร หิ ยาย เจตนาย นรเก ปฏิสนฺธิ ชนิตา ตสฺสา วิปาเก ปริกฺขีเณ อวเสสกมฺมํ วา กมฺมนิมิตฺตํ วา อารมฺมณํ กตฺวา ปุน เปตาทีสุ ปฏิสนฺธิ นิพฺพตฺตติ ตสฺมา สา ปฏิสนฺธิ กมฺมสภาคตาย วา อารมฺมณสภาคตาย วา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสโสติ วุจฺจติ ฯ อยญฺจ สตฺโต เอวํ อุปฺปนฺโน ฯ เตนาห ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสนาติ ฯ ตสฺส กิร นรกา จวนกาเล นิมฺมํสกตานํ คุนฺนํ อฏฺฐิราสิ เอว นิมิตฺตํ อโหสิ โส ปฏิจฺฉนฺนมฺปิ ตํ กมฺมํ วิญฺญูนํ ปากฏํ วิย กโรนฺโต อฏฺฐิกสงฺขลิกเปโต ชาโต ฯ {๒๒๙} มํสเปสีวตฺถุสฺมึ ฯ โคฆาตโก มํสเปสิโย กตฺวา สุกฺขาเปตฺวา วลฺลูรวิกฺกเยน อเนกานิ วสฺสานิ ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ เตนสฺส นรกา จวนกาเล มํสเปสีเยว นิมิตฺตํ อโหสิ ฯ โส มํสเปสีเปโต ชาโต ฯ มํสปิณฺฑวตฺถุสฺมึ ฯ โส สากุณิโก สกุเณ คเหตฺวา วิกฺกีณกาเล นิปฺปกฺขจมฺเม มํสปิณฺฑมตฺเต กตฺวา วิกฺกีณนฺโต ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ เตนสฺส นรกา จวนกาเล มํสปิณฺโฑว นิมิตฺตํ อโหสิ ฯ โส มํสปิณฺฑเปโต ชาโต ฯ นิจฺฉวิวตฺถุสฺมึ ฯ ตสฺส โอรพฺภิกสฺส เอฬเก วธิตฺวา นิจฺจมฺเม กตฺวา กปฺปิตชีวิตสฺส ปุริมนเยเนว นิจฺจมฺมํ เอฬกสรีรํ นิมิตฺตํ อโหสิ ฯ โส นิจฺฉวิเปโต ชาโต ฯ อสิโลมวตฺถุสฺมึ ฯ โส สูกริโก ๑- ทีฆรตฺตํ นิวาปวุฏฺเฐ สูกเร @เชิงอรรถ: ๑. โสกริโก ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๓.

อสินา วธิตฺวา ทีฆรตฺตํ ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ ตสฺส อุกฺขิตฺตาสิกภาโวว นิมิตฺตํ อโหสิ ฯ ตสฺมา อสิโลมเปโต ชาโต ฯ สตฺติโลมวตฺถุสฺมึ ฯ โส มาควิโก เอกํ มิคญฺจ สตฺติญฺจ คเหตฺวา วนํ คนฺตฺวา ตสฺส มิคสฺส สมีปํ อาคตาคเต มิเค สตฺติยา วิชฺฌิตฺวา มาเรสิ ฯ ตสฺส สตฺติยา วิชฺฌนภาโวเยว นิมิตฺตํ อโหสิ ฯ ตสฺมา สตฺติโลมเปโต ชาโต ฯ อุสุโลมวตฺถุสฺมึ ฯ การณิโกติ ราชาปราธิเก อเนกาหิ การณาหิ ปีเฬตฺวา อวสาเน กณฺเฑน วิชฺฌิตฺวา มารณปุริโส ฯ โส กิร อมุกสฺมึ ปเทเส วิทฺโธ มรตีติ ญตฺวาว วิชฺฌติ ฯ ตสฺเสว ชีวิตํ กปฺเปตฺวา นรเก อุปฺปนฺนสฺส ตโต วิปากาวเสเสน อิธูปปตฺติกาเล อุสุนา วิชฺฌนภาโวเยว นิมิตฺตํ อโหสิ ฯ ตสฺมา อุสุโลมเปโต ชาโต ฯ สูจิโลมวตฺถุสฺมึ ฯ สารถีติ อสฺสทมโก ฯ โคทมโกติปิ กุรุนฺทฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ฯ ตสฺส ปโฏทสูจิยา วิชฺฌนภาโวเยว นิมิตฺตํ อโหสิ ฯ ตสฺมา สูจิโลมเปโต ชาโต ฯ ทุติยสูจิโลมวตฺถุสฺมึ ฯ สูจิโกติ เปสุญฺญการโก ฯ โส กิร มนุสฺเส อญฺญมญฺญญฺจ ภินฺทิ ราชกุเล จ อิมสฺส อิมํ ๑- นาม อตฺถิ อิมินา อิทนฺนาม กตนฺติ สูเจตฺวา สูเจตฺวา อนยพฺยสนํ ปาเปสิ ฯ ตสฺมา ยถา เตน สูเจตฺวา มนุสฺสา ภินฺนา ตถา สูจีหิ เภทนทุกฺขํ ปจฺจนุโภตุํ กมฺมเมว นิมิตฺตํ กตฺวา สูจิโลมเปโต ชาโต ฯ อณฺฑภารวตฺถุสฺมึ ฯ คามกูโฏติ วินิจฺฉยามจฺโจ ฯ ตสฺส กมฺมสภาคตาย กุมฺภมตฺตา @เชิงอรรถ: ๑. อิทํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๔.

มหาฆฏปฺปมาณา อณฺฑา อเหสุํ ฯ โส หิ ยสฺมา รโหปฏิจฺฉนฺเน ฐาเน ลญฺจํ คเหตฺวา กูฏวินิจฺฉเยน ปากฏํ โทสํ กโรนฺโต สามิเก อสฺสามิเก อกาสิ ตสฺมาสสฺส รหสฺสํ องฺคํ ปากฏํ นิพฺพตฺตํ ฯ ยสฺมา ทณฺฑํ ปฏฺฐเปนฺโต ปเรสํ อสยฺหภารํ อาโรเปสิ ตสฺมาสฺส รหสฺสํ องฺคํ อสยฺหภาโร หุตฺวา นิพฺพตฺตํ ฯ ยสฺมา ยสฺมึ ฐาเน ฐิเตน สเมน ภวิตพฺพํ ตสฺมึ ฐตฺวา วิสโม อโหสิ ตสฺมาสฺส รหสฺสงฺเค วิสมา นิสชฺชา อโหสีติ ฯ ปารทาริกวตฺถุสฺมึ ฯ โส สตฺโต ปรสฺส รกฺขิตโคปิตํ สสฺสามิกํ ผสฺสํ ผุสนฺโต มีฬฺหสุเขน กามสุเขน จิตฺตํ รมยิตฺวา กมฺมสภาคตาย คูถผสฺสํ ผุสนฺโต ทุกฺขมนุภวิตุํ ตตฺถ นิพฺพตฺโต ฯ ทุฏฺฐพฺราหฺมณวตฺถุสฺมึ ฯ {๒๓๐} ยสฺมา มาตุคาโม นาม อตฺตโน ผสฺเส อนิสฺสโร สา จ ตํ สามิกสฺส สนฺตกํ ผสฺสํ เถเนตฺวา ปเรสํ อภิรตึ อุปฺปาเทสิ ตสฺมา กมฺมสภาคตาย สุขสมฺผสฺสํ ธํสิตฺวา ทุกฺขสมฺผสฺสํ อนุภวิตุํ นิจฺฉวิตฺถี หุตฺวา อุปฺปนฺนา ฯ มงฺคุฬิตฺถีวตฺถุสฺมึ ฯ มงฺคุฬินฺติ วิรูปํ ทุทฺทสิกํ วิภจฺฉํ ฯ สา กิร อิกฺขณิกากมฺมํ ยกฺขทาสีกมฺมํ กโรนฺตี อิมินา จ อิมินา จ เอวํ พลิกมฺเม กเต อยนฺนาม ตุมฺหากํ วุฑฺฒิ ภวิสฺสตีติ มหาชนสฺส คนฺธปุปฺผาทีนิ วญฺจนาย คเหตฺวา มหาชนํ ทุทฺทิฏฺฐึ มิจฺฉาทิฏฺฐึ คณฺหาเปสิ ฯ ตสฺมา ตาย กมฺมสภาคตาย คนฺธปุปฺผาทีนํ เถนิตตฺตา ทุคฺคนฺธา ทุทฺทสฺสนสฺส คาหิตตฺตา ทุทฺทสิกา วิรูปา วิภจฺฉา หุตฺวา นิพฺพตฺตา ฯ โอกิลินิตฺถีวตฺถุสฺมึ ฯ อุปฺปกฺกํ โอกิลินึ โอกีรณินฺติ สา กิร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๕.

องฺคารจิตฺตเก นิปนฺนา วิปฺผนฺทมานา ปริวตฺตมานา ปจฺจติ ตสฺมา อุปฺปกฺกา เจว โหติ ขเรน อคฺคินา ปกฺกสรีรา จ โอกิลินี จ กิลินฺนสรีรา จ พินฺทุพินฺทูนิสฺสา สรีรโต ปคฺฆรนฺติ โอกีรณี จ องฺคารปริกิณฺณา ฯ ตสฺสา หิ เหฏฺฐโตปิ กึสุกปุปฺผวณฺณา องฺคารา อุภยปสฺเสสุปิ อากาสโตปิสฺสา อุปริ องฺคารา ปตนฺติ ฯ เตน วุตฺตํ อุปฺปกฺกํ โอกิลินึ โอกีรณินฺติ ฯ สา อิสฺสาปกตา สปตฺตึ องฺคารกฏาเหน โอกีรติ ฯ ตสฺส กิร รญฺโญ เอกา นาฏกินี องฺคารกฏาหํ สมีเป ฐเปตฺวา คตฺตโต อุทกญฺจ ปุญฺฉติ ปาณินา จ เสทํ กโรติ ฯ ราชา ตาย สทฺธึ กถญฺจ กโรติ อุปริ ตุฏฺฐาการญฺจ ทสฺเสติ ฯ อคฺคมเหสี ตํ อสหมานา อิสฺสาปกตา หุตฺวา อจิรปกฺกนฺตสฺส รญฺโญ ตํ องฺคารกฏาหํ คเหตฺวา ตสฺสา อุปริ องฺคาเร โอกีริ ฯ สา ตํ กมฺมํ กตฺวา ตาทิสํเยว วิปากํ ปจฺจนุภวิตุํ เปตโลเก นิพฺพตฺตา ฯ โจรฆาตวตฺถุสฺมึ ฯ โส รญฺโญ อาณาย ทีฆรตฺตํ โจรานํ สีสานิ ฉินฺทิตฺวา เปตโลเก นิพฺพตฺตนฺโต อสีสกพนฺธํ หุตฺวา นิพฺพตฺติ ฯ ภิกฺขุวตฺถุสฺมึ ฯ ปาปภิกฺขูติ ลามกภิกฺขุ ฯ โส กิร โลกสฺส สทฺธาเทยฺเย จตฺตาโร ปจฺจเย ปริภุญฺชิตฺวา กายวจีทฺวาเรหิ อสญฺญโต ภินฺนาชีโว จิตฺตเกฬึ กีฬนฺโต วิจริ ฯ ตโต เอกํ พุทฺธนฺตรํ นิรเย ปจฺจิตฺวา เปตโลเก นิพฺพตฺตนฺโต ภิกฺขุสทิเสเนว อตฺตภาเวน นิพฺพตฺติ ฯ ภิกฺขุนีสิกฺขมานาสามเณรสามเณรีวตฺถูสุปิ อยเมว วินิจฺฉโย ฯ {๒๓๑} ตโปทาวตฺถุสฺมึ ฯ อจฺโฉทโกติ ปสนฺโนทโก ฯ สีโตทโกติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๖.

สีตลูทโก ฯ สาโตทโกติ มธุโรทโก ฯ เสโตทโกติ ปริสุทฺโธทโก นิสฺเสวาลปณกกทฺทโม ฯ สุติฏฺโฐติ ๑- สุนฺทเรหิ ติฏฺเฐหิ ๒- อุปปนฺโน ฯ รมณีโยติ รติชนโก ฯ จกฺกมตฺตานีติ รถจกฺกปฺปมาณานิ ฯ กุฏฺฐิตา ๓- สนฺทตีติ ตตฺตา สนฺตตฺตา หุตฺวา สนฺทติ ฯ ยตายํ ภิกฺขเวติ ยโต อยํ ภิกฺขเว ฯ โส ทโหติ โส รหโท ฯ กุโต ปนายํ สนฺทตีติ ฯ เวภารปพฺพตสฺส กิร เหฏฺฐา ภุมฺมฏฺฐกนาคานํ ปญฺจโยชนสติกํ นาคภวนํ เทวโลกสทิสํ มณิมเยน ตเลน อารามุยฺยาเนหิ จ สมนฺนาคตํ ฯ ตตฺถ นาคานํ กีฬนฏฺฐาเน โส อุทกทโห ฯ ตโต อยํ ตโปทา สนฺทติ ฯ ทฺวินฺนํ มหานิรยานํ อนฺตริกาย อาคจฺฉตีติ ราชคหนครํ กิร อาวิชฺฌิตฺวา มหาเปตโลโก ตตฺถ ทฺวินฺนํ มหาโลหกุมฺภีนิรยานํ อนฺตเรน อยํ ตโปทา อาคจฺฉติ ตสฺมา กุฏฺฐิตา สนฺทตีติ ฯ ยุทฺธวตฺถุสฺมึ ฯ นนฺทิ จรตีติ วิชยเภรี อาหิณฺฑติ ฯ ราชา อาวุโส ลิจฺฉวีหีติ เถโร กิร อตฺตโน ทิวาฏฺฐาเน จ รตฺติฏฺฐาเน จ นิสีทิตฺวา ลิจฺฉวิโย กตหตฺถา กตูปาสนา ราชา จ เตหิ สทฺธึ สมฺปหารํ เทตีติ อาวชฺเชนฺโต ทิพฺเพน จกฺขุนา ราชานํ ปราชิตํ ปลายมานํ อทฺทส ฯ ตโต ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ราชา อาวุโส ตุมฺหากํ อุปฏฺฐาโก ลิจฺฉวีหิ ปภคฺโคติ อาห ฯ สจฺจํ ภิกฺขเว โมคฺคลฺลาโน อาหาติ ปราชิตกาเล อาวชฺชิตฺวา ยํ ทิฏฺฐํ ตํ ภณนฺโต สจฺจํ อาห ฯ {๒๓๒} นาโคคาหวตฺถุสฺมึ ฯ สปฺปินิกายาติ เอวํนามิกาย ฯ อาเนญฺชํ สมาธินฺติ อาเนญฺชมจลํ กายวาจาวิปฺผนฺทนวิรหิตํ @เชิงอรรถ: ๑. ปาลิยมฺปน สุปติตฺโถติ ทิสฺสติ ฯ ๒. ติตฺเถหีติ ภเวยฺย ฯ @๓. ปาลิยมฺปน กุถิตาติ ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๗.

จตุตฺถชฺฌานสมาธึ ฯ นาคานนฺติ หตฺถีนํ ฯ โอคาหํ อุตฺตรนฺตานนฺติ โอคาหิตฺวา ปุน อุตฺตรนฺตานํ ฯ เต กิร คมฺภีรํ อุทกํ โอตริตฺวา ตตฺถ นหาตฺวา จ ปิวิตฺวา จ โสณฺฑาย อุทกํ คเหตฺวา อญฺญมญฺญํ อาโลเลตฺวา อุตฺตรนฺติ ฯ เตสํ เอวํ โอคยฺห อุตฺตรนฺตานนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ โกญฺจํ กโรนฺตานนฺติ นทีตีเร ฐตฺวา โสณฺฑํ มุเข ปกฺขิปิตฺวา โกญฺจนาทํ กโรนฺตานํ ฯ สทฺทํ อสฺโสสินฺติ ตํ โกญฺจนาทสทฺทํ อสฺโสสึ ฯ อตฺเถโส ภิกฺขเว สมาธิ โส จ โข อปริสุทฺโธติ อตฺถิ เอโส สมาธิ โมคฺคลฺลานสฺส โส จ โข ปริสุทฺโธ น โหติ ฯ เถโร กิร ปพฺพชิตโต สตฺตเม ทิวเส ตทหุ อรหตฺตปฺปตฺโต อฏฺฐสุ สมาปตฺตีสุ ปญฺจหากาเรหิ อจิณฺณวสิภาโว สมาธิปาริปนฺถิเก ธมฺเม น สุฏฺฐุ ปริโสเธตฺวา อาวชฺชนสมาปชฺชนอธิฏฺฐานวุฏฺฐานปจฺจเวกฺขณานํ สญฺญามตฺตกเมว กตฺวา จตุตฺถชฺฌานํ อปฺเปตฺวา นิสินฺโน ฌานงฺเคหิ วุฏฺฐาย นาคานํ สทฺทํ สุตฺวา อนฺโตสมาปตฺติยํ อสฺโสสินฺติ เอวํสญฺญี อโหสิ ฯ เตน วุตฺตํ อตฺเถโส ภิกฺขเว สมาธิ โส จ โข อปริสุทฺโธติ ฯ โสภิตวตฺถุสฺมึ ฯ อหํ อาวุโส ปญฺจกปฺปสตานิ อนุสฺสรามีติ เอกาวชฺชเนน อนุสฺสรามีติ อาห ฯ อิตรถา หิ อนจฺฉริยํ อริยสาวกานํ ปฏิปาฏิยา นานาวชฺชเนน ตสฺส ตสฺส อตีตนิวาสสฺส อนุสฺสรณนฺติ น ภิกฺขู อุชฺฌาเยยฺยุํ ฯ ยสฺมา ปเนส เอกาวชฺชเนน อนุสฺสรามีติ อาห ตสฺมา ภิกฺขู อุชฺฌายึสุ ฯ อตฺเถสา ภิกฺขเว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒๘.

โสภิตสฺส สา จ โข เอกาเยว ชาตีติ ยํ โสภิโต ชาตึ อนุสฺสรามีติ อาห อตฺเถสา ชาติ โสภิตสฺส สา จ โข เอกาเยว อนนฺตรา น อุปฺปฏิปาฏิยา อนุสฺสริตาติ อธิปฺปาโย ฯ กถํ ปนายํ เอตํ อนุสฺสรีติ ฯ อยํ กิร ปญฺจนฺนํ กปฺปสตานํ อุปริ ติตฺถายตเน ปพฺพชิตฺวา อสญฺญิสมาปตฺตึ นิพฺพตฺเตตฺวา อปริหีนชฺฌาโน กาลํ กตฺวา อสญฺญิภเว นิพฺพตฺติ ฯ ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา อวสาเน มนุสฺสโลเก อุปฺปนฺโน สาสเน ปพฺพชิตฺวา ติสฺโส วิชฺชา สจฺฉากาสิ ฯ โส ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรมาโน อิมสฺมึ อตฺตภาเว ปฏิสนฺธึ ทิสฺวา ตโต ปรํ ตติเย อตฺตภาเว จุติเมว อทฺทส ฯ อถ อุภินฺนมนฺตรา อจิตฺตกํ อตฺตภาวํ อนุสฺสริตุํ อสกฺโกนฺโต นยโต สลฺลกฺเขสิ อทฺธาหํ อสญฺญิภเว นิพฺพตฺโตติ ฯ เอวํ สลฺลกฺเขนฺเตน เตน ทุกฺกรํ กตํ สตฺตธา ภินฺนสฺส วาลสฺส โกฏิยา โกฏิ ปฏิวิทฺธา อากาเส ปทํ ทสฺสิตํ ตสฺมา นํ ภควา อิมสฺมึเยว วตฺถุสฺมึ เอตทคฺเค ฐเปสิ เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรนฺตานํ ยทิทํ โสภิโตติ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๖๑๔-๖๒๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=12893&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=12893&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=281              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=10838              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=3941              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=3941              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]