ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 9 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.3)

Evam ayampi avase anisamso, ayampi canisamsoti bahudeva rattim atirekataram diyaddhayamam
avasanisamsakatham kathesi. Tattha ima gathava sangaham arulha, pakinnakadhammadesana
pana sangaham na arohati. Sandassesitiadini 1- vuttatthaneva.
     Ayasmantam anandam amantesiti dhammakatham kathapetukamo janapesi. Atha
kasma sariputtamoggallanamahakassapadisu asitimahatheresu vijjamanesu bhagava
anandattherassa bharamakasiti. Parisajjhasayavasena. Ayasma hi anando
bahussutanam aggo, pahosi parimandalehi padabyanjanehi madhuradhammakatham kathetunti
sakiyamandale pakato pannato. Tassa sakyarajuhi viharam gantvapi dhammakatha
sutapubba, orodha pana nesam yatharuciya viharam gantum na labhanti, tesam
etadahosi "aho vata bhagava appamyeva dhammakatham kathetva amhakam natisetthassa
anandassa bharam kareyya"ti. Tesam ajjhasayavasena bhagava tasseva bharamakasi.
     Sekho patipadoti patipannako sekhasamano. So tuyham patibhatu upatthatu,
tassa patipadam desehiti patipadaya puggalam niyametva dasseti. Kasma pana
bhagava imam patipadam niyamesi? bahuhi karanehi. Ime tava sakya mangalasalaya
mangalam paccasimsanti vuddhim icchanti, ayanca sekhapatipada mayham sasane
mangalapatipada vaddhamanakapatipadatipi imam patipadam niyamesi. Tassanca parisati sekhava
bahu nisinna, te attana patividdhatthane kathiyamane akilamantava sallakkhissantitipi
imam patipadam niyamesi. Ayasma ca anando sekhapatisambhidappattova, so
attana patividdhe paccakkhatthane kathento akilamanto vinnapetum sakkhissatitipi
imam patipadam niyamesi. Sekhapatipadaya ca tissopi sikkha osata, tattha adhisilasikkhaya
kathitaya sakalam vinayapitakam kathitam 2- hoti, adhicittasikkhaya kathitaya sakalam suttantapitakam
kathitam hoti, adhipannasikkhaya kathitaya sakalam abhidhammapitakam kathitam hoti, anando
ca bahussuto tipitakadharo, so pahoti tihi pitakehi tisso sikkha kathetum, evam
kathite sakyanam mangalameva vuddhiyeva bhavissatitipi imam patipadam niyamesi.
@Footnote: 1 pali. sandassetvati             2 cha.Ma. kathitameva
     Pitthi me agilayatiti kasma agilayati? bhagavato hi chabbassani padhanam
padahantassa mahantam kayadukkham ahosi, athassa aparabhage mahallakakale pitthivato
uppajji. Akaranam va etam, pahoti hi bhagava uppannam vedanam vikkhambhitva
ekampi dvepi sattahe ekapallankena nisiditum. Santhagarasalam pana catuhi
iriyapathehi paribhunjitukamo ahosi, hatthapadadhovanatthanato 1- yava dhammasana
agamasi, ettake thane gamanam nipphannam. Dhammasanam patto thokam thatva nisidi,
ettakam thanam. Diyaddhayamam dhammasane nisidi, ettake thane nisajja nipphanna.
Idani dakkhinena passena thokam nipanne sayanam nipphajjissatiti evam catuhi
iriyapathehi paribhunjitukamo ahosi. Upadinnakasariranca nama "no agilayati"ti
na vattabbam, tasma ciram nisajjaya sanjatam appakampi agilayanam gahetva
evamaha.
     Sanghatim pannapetvati santhagarassa kira ekapasse te rajano
patasanim parikkhipapetva kappiyamancakam pannapetva kappiyapaccattharanena
attharitva upari suvannatarakagandhamaladamapatimanditam vitanam bandhitva
gandhatelappadipam aropayimsu "appevanama sattha dhammasanato utthaya thokam
vissamanto idha nipajjeyya, evam no imam santhagaram bhagavata catuhi iriyapathehi
paribhuttam digharattam hitaya sukhaya bhavissati"ti. Satthapi tadeva sandhaya tattha
sanghatim pannapetva nipajji. Utthanasannam manasikaritvati ettakam kalam
atikkamitva utthahissamiti utthanasannam citte thapetva.
     [23] Mahanamam sakkam amantesiti so kira tasmim kale tassam parisati
jetthako pamokkho, tasmim sangahite sesaparisa sangahitava hotiti thero tameva
amantesi. Silasampannoti silena sampanno, sampannasilo paripunnasiloti
attho. Saddhammehiti sundaradhammehi, satam va sappurisanam dhammehi.
     [24] Katham ca mahanamati imina ettakena thanena sekhapatipadaya
matikam thapetva patipatiya vittharetukamo evamaha. Tattha silasampannotiadini
@Footnote: 1 cha.Ma. tattha padadhovanatthanato
"sampannasila bhikkhave viharatha"ti akankheyyasuttadisu vuttanayeneva
veditabbani,
     [25] Kayaduccaritenatiadisu upayogatthe karanavacanam, hiriyitabbani
kayaduccaritadini hiriyati jigucchiyatiti attho. Ottappaniddese hetvatthe
karanavacanam, kayaduccaritadihi ottappassa hetubhutehi ottappati bhayatiti attho,
araddhaviriyoti paggahitaviriyo anossakkitamanaso. Pahanayati pahanatthaya.
Upasampadayati patilabhatthaya. Thamavati viriyathamena samannagato. Dalhaparakkamoti
thiraparakkamo. Anikkhittadhuro kusalesu dhammesuti kusalesu dhammesu anoropitadhuro
anossakkitaviriyo. Paramenati uttamena. Satinepakkenati satiya ca nipakabhavena ca.
Kasma pana satibhajaniye panna agatati. Satiya balavabhavadipanattham. Pannavippayutta hi
sati dubbala hoti, pannasampayutta balavatiti.
     Cirakatampiti attana va parena va kayena ciram katam cetiyanganavattadiasiti-
mahavattapatipattipuranam. Cirabhasitampiti attana va parena va vacaya ciram bhasitam
sakkaccam uddisanauddisapanadhammosaranadhammadesanaupanisinnakathaanumodaniyadivasena
pavattitam vacikammam. Sarita anussaritati tasmim kayena cirakate "kayo nama
kayavinnatti, cirabhasite vaca nama vacivinnatti. Tadubhayampi rupam, tamsamutthapika
cittacetasika arupam. Iti ime ruparupadhamma evam uppajjitva evam niruddha"ti
sarati ceva anussarati ca, satisambojjhangam samutthapetiti attho. Bojjhangasamutthapika
hi sati idha adhippeta. Taya satiya esa sakim 1- saranena sarita,
punappunam saranena anussaritati veditabba.
     Udayatthagaminiyati pancannam khandhanam udayavayagaminiya udayanca vayanca
pativijjhitum samatthaya. Ariyayati vikkhambhanavasena samucchedavasena ca kilesehi
araka thitaya parisuddhaya. Pannaya samannagatoti vipassanapannaya ceva
maggapannaya ca samangibhuto. Nibbedhikayati sayeva nibbijjhanato nibbedhikati
@Footnote: 1 cha.Ma. sakimpi
Vuccati, taya samannagatoti attho. Tattha maggapannaya samudchedavasena
anibbijjhitapubbam 1- appadalitapubbam lobhakkhandham dosakkhandham mohakkhandham
nibbijjhati padaletiti nibbedhika. Vipassanapannaya tadangavasena nibbedhikaya
maggapannaya patilabhasamvattanato cati vipassana "nibbedhika"ti vattum vattati.
Sammadukkhakkhayagaminiyati idhapi maggapanna "samma hetuna nayena vattadukkham
khepayamana gacchati"ti sammadukkhakkhayagamini nama. Vipassana tadangavasena vattadukkhanca
kilesadukkhanca khepayamana gacchatiti dukkhakkhayagamini. Dukkhakkhayagaminiya va
maggapannaya patilabhasamvattanatopesa dukkhakkhayagaminiti veditabba.
     [26] Abhicetasikananti abhicittam setthacittam sitanam nissitanam.
Ditthadhammasukhaviharananti appitappitakkhane sukhapatilabhahetunam. Nikamalabhiti
icchiticchitakkhane samapajjita. Akicchalabhiti niddukkhalabhi. Akasiralabhiti
vipulalabhi. Pagunabhavena eko icchiticchitakkhane samapajjitum sakkoti,
samadhiparipanthikadhamme pana akilamanto vikkhambhetum na sakkoti, so attano anicchaya
khippameva vutthati, yathaparicchedavasena samapattim thapitum na sakkoti, ayam
kicchalabhi kasiralabhi nama. Eko icchiticchitakkhane ca samapajjitum sakkoti,
samadhiparipanthikadhamme 2- ca akilamantova vikkhambheti, so yathaparicchedavaseneva
vutthatum sakkoti, ayam akicchalabhi ayampi akasiralabhi nama.
     [27] Ayam vuccati mahanama ariyasavako sekho patipadoti mahanama
ariyasavako sekho patipado vipassanagabbhaya vattamanakapatipadaya 3- samannagatoti
vuccatiti dasseti. Apuccandatayati aputiandataya. Bhabbo abhinibbhidayati
nanappabhedaya 4- bhabbo. Sambodhayati ariyamaggaya. Anuttarassa yogakkhemassati
arahattam anuttaro yogakkhemo nama, tadadhigamaya bhabboti dasseti. Ya panayamettha
atthadipanattham upama ahata, sa cetokhilasutte vuttanayeneva veditabba.
Kevalanhi tattha "tassa kukkutiya andesu tividhakiriyakaranam viya hi imassa
@Footnote: 1 cha.Ma. anibbiddhapubbam              2 ka. samadhiparisuddhikadhamme
@3 cha.Ma. vaddhamanakapatipadaya          4 cha.Ma. vipassanadinanappabhedaya
Bhikkhuno ussolhi so pannarasahi angehi samannagatabhavo"ti yam evam
opammasamsandanam agatam, tam idha evam silasampanno hotiti adivacanato "tassa
kukkutiya andesu tividhakiriyakaranam viya imassa bhikkhuno silasampannatadihi
pannarasahi dhammehi samangibhavo"ti evam yojetva veditabbam. Sesam sabbattha
vuttasadisameva.
     [28] Imamyeva anuttaram upekkhasatiparisuddhinti imam pathamajjhanadihi 1-
asadisam uttamam catutthajjhanikam upekkhasatiparisuddhim. Pathama abhinibbhidati pathamo
nanabhedo. Dutiyadisupi eseva nayo. Kukkutapotako 2- pana ekavaram matukucchito
ekavaram andakosatoti dve vare jayati. Ariyasavako tihi vijjahi tayo
vare jayati. Pubbenivasacchadakam tamam vinodetva pubbenivasananena pathamam
jayati, sattanam cutipatisandhicchadakam tamam vinodetva dibbacakkhunanena dutiyam
jayati, catusaccapaticchadakam tamam vinodetva asavakkhayananena tatiyam jayati.
     [29] Idampissa hoti caranasminti idampi silavantassa bhikkhuno 3- caranam
nama hotiti attho. Caranam nama bahu anekavidham, siladayo pannarasa dhamma,
tattha idampi ekam caranantipi attho. Padatthato pana carati tena agatapubbam
disam gacchatiti caranam. Esa nayo sabbattha.
     Idampissa hoti vijjayati idam pubbenivasananam tassa vijja nama
hotiti attho. Vijja nama bahu anekavidha, vipassanananadini attha nanani,
tattha idampi nanam eka vijjatipi attho. Padatthato pana vinivijjhitva
etaya janatiti vijja. Esa nayo sabbattha. Vijjasampanno itipiti tihi vijjahi
vijjasampanno itipi. Caranasampanno itipiti pancadasahi dhammehi caranasampanno
itipi. Tadubhayena pana vijjacaranasampanno itipiti vuccati.
     [30] Sanankumarenati poranakakumarena, cirakalato patthaya kumaroti
pannatena. So kira manussapathe pancaculakakumarakale jhanam nibbattetva
@Footnote: 1 cha.Ma. pathamadijjhanehi    2 cha.Ma. kukkutacchapako    3 cha.Ma. silam assa bhikkhuno
Aparihinajjhano brahmaloke nibbatti, tassa so attabhavo piyo ahosi
manapo, tasma tadiseneva attabhavena carati, tena nam sanankumaroti sanjananti.
Janetasminti janitasmim, pajayati attho. Ye gottapatisarinoti ye janetasmim
gottam patisaranti "aham gotamo aham kassapo"ti, tesu loke gottapatisarisu
khattiyo settho. Anumata bhagavatati mama panhabyakaranena saddhim samsanditva
desitati ambatthasutte buddhena bhagavata "ahampi ambattha evam vadami:-
          `khattiyo  settho  janetasmim 1-   ye  gottapatisarino
           vijjacaranasampanno             so  settho  devamanuse"ti 2-
evam bhasantena anumata 3- anumodita. Sadhu sadhu anandati bhagava kira adito
patthaya niddam anokkamantova imam suttam sutva anandena sekhapatipadaya kutam
gahitanti natva utthaya pallankam abhujitva nisinno sadhukaram adasi, ettavata
ca pana idam suttam jinabhasitam nama jatam. Sesam sabbattha uttanamevati.
                    Papancasudaniya  majjhimanikayatthakathaya
                       sekhasuttavannana  nitthita.
                              Dutiyam.
                         ---------------
@Footnote: 1 tika.  janitasaddo eva ikarassa ekaram katva janetasminti vutto janitasminti
@attho veditabboti evam tikanayena jane tasminti padadvayam na vibhajitabbam.
@2 di.Si. 9/277/89 sambatthasutta    3 cha.Ma. anunata



             The Pali Atthakatha in Roman Book 9 page 21-26. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=506&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=506&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=24              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=480              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=472              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=472              Contents of The Tipitaka Volume 13 http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]