ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 9 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.3)

                         6. Sandakasuttavannana
     [223] Evamme sutanti sandakasuttam. Tattha pilakkhaguhayanti tassa
guhaya dvare pilakkharukkho ahosi, tasma pilakkhaguhatveva sankham gata. Patisallana
vutthitoti vivekato vutthito. Devakatasobbhoti vassodakeneva 1- tinnatthane
jato mahaudakarahado. Guhadassanayati ettha guhati pamsuguha. Sa unname
udakamuttatthane ahosi, ekato ummangam katva khanuke ca pamsu 2- ca niharitva
anto thambhe ussapetva matthake padaracchanna gehasankhepena kata, tattha te
paribbajaka vasanti. Sa vassane udakapunna titthati, nidaghe tattha vasanti.
Tam sandhaya "guhadassanaya"ti aha. Viharadassanatthanhi anamataggiyam paccavekkhitva
samuddapabbatadassanattham vapi gantum vattatiti.
      Unnadiniyati uccam nadamanaya. Evam nadamanaya cassa uddhangamanavasena
ucco, disasu patthatavasena mahasaddoti uccasaddamahasaddataya 3-
uccasaddamahasaddo, taya uccasaddamahasaddaya. Tesam hi 4- paribbajakanam patova
@Footnote: 1 Ma. udakeneva         2 cha.Ma. pamsunca         3 cha.Ma. ayam patho na dissati
@4 cha.Ma. ayam saddo na dissati
Utthaya kattabbam nama cetiyavattam va bodhivattam va acariyupajjhayavattam va
yonisomanasikaro va natthi. Tena te patova utthaya balatape sannisinna,
sayam va kathaya phasukatthaya sannipatita "imassa hattho sobhano, imassa
pado"ti evam annamannassa hatthapadadini va arabbha itthipurisadarakadarikavanne
va annam va kamassadabhavassadadivatthum arabbha katham patthapetva anupubbena
rajakathadianekavidham tiracchanakatham kathenti. Sa hi aniyyanikatta saggamokkhamagganam
tiracchanabhuta katha 1- tiracchanakatha. Tattha rajanam arabbha "mahasammato
mandhata dhammasoko evammahanubhavo"tiadina nayena pavatta katha rajakatha.
Eseva nayo corakathadisu.
      Tesu "asuko raja abhirupo dassaniyo"tiadina nayena gehassitakathava
tiracchanakatha hoti. "sopi nama evammahanubhavo khayam gato"ti evam pavatta
pana kammatthanabhave titthati. Coresupi "muladevo evammahanubhavo, meghamalo
evammahanubhavo"ti tesam kammam paticca aho suroti 2- gehassitakathava tiracchanakatha.
Yuddhepi bharatayuddhadisu "asukena asuko evam marito evam viddho"ti
kamassadavaseneva katha tiracchanakatha. "tepi nama khayam gata"ti evam pavatta
pana sabbattha katha kammatthanameva hoti. Apica annadisu "avam vannavantam
gandhavantam rasavantam phassasampannam khadimha bhunjimha pivimha paribhunjimha"ti
kamassadavasena kathetum na vattati, satthakam pana katva "pubbe evam
vannadisampannam annam panam vattham sayanam malam gandham silavantanam adamha, cetiye
pujam akarimha"ti kathetum vattati.
      Natikathadisupi "amhakam nataka sura samattha"ti va "pubbe mayam
evam vicitrehi yanehi carimha"ti va assadavasena vattum na vattati, satthakam
pana katva "tepi no nataka khayam gata"ti va "pubbe mayam evarupa upahana samghassa
adamha"ti va kathetabba. Gamakakapi sunivitthadunnivitthasubhikkhadubbhikkhadivasena
va "asukagamavasino sura samattha"ti va evam assadavasena na
@Footnote: 1 cha.Ma. kathati                     2 cha.Ma. surati
Vattati, satthakam pana katva saddhapasannati va khayavayam gatati va vattum vattati.
Nigamanagarajanapadakathasupi eseva nayo. Itthikathapi vannasanthanadini paticca
assadavasena na vattati, saddhasampanna khayam gatati evameva vattati. Surakathapi
sandhimitto 1- nama yodho suro ahositi assadavaseneva na vattati, saddho
pasanno ahosi khayam gatoti evameva vattati. Visikhakathapi asuka visikha
sunivittha dunnivittha sura samatthati assadavaseneva na vattati, saddhapasanna
khayam gataicceva vattati.
      Kumbhatthanakathati kumbhatthanaudakatitthakatha va vuccati kumbhadasikathati
va. Sapi "pasadika naccitum gayitum cheka"ti assadavaseneva na vattati,
saddhapasannatiadina nayeneva vattati. Pubbapetakathati atitanatikatha. Tattha
vattamananatikathasadisova vinicchayo.
      Nanattakathati purimapacchimakathavimutta avasesa nanasabhava niratthakakatha.
Lokakkhayikati ayam loko kena nimmito, asukena nama nimmito, kako
seto 2- atthinam setatta, baka ratta lohitassa rattattati evamadika
lokayatavitandasallapakatha.
      Samuddakkhayika nama kasma samuddo sagaro, sagaradevena khatatta 3-
sagaro, khato meti hatthamudaya niveditatta samuddoti evamadika niratthaka
samuddakkhayikakatha. Iti bhavo, iti abhavoti yam va tam va niratthakakaranam vatva
pavattitakatha itibhavabhavakatha. Ettha ca bhavoti sassatam, abhavoti ucchedam. Bhavoti
vuddhi, abhavoti hani. Bhavoti kamasukham, abhavoti attakilamatho. Iti imaya chabbidhaya
itibhavabhavakathaya saddhim battimsatiracchanakatha nama hoti. Evarupim tiracchanakatham
kathentiya saddhim 4- sannisinno hoti.
      Tato sandako paribbajako te paribbajake oloketva "ime paribbajaka
ativiya annamannam agarava appatissa, mayanca samanassa gotamassa patubhavato
@Footnote: 1 cha.Ma. nandimitto 2 cha. kaka seta  3 cha.Ma. khanitatta 4 cha.Ma. ayam patho na dissati
Patthaya suriyuggamane khajjopanakupama jata, labhasakkaropi no parihino.
Sace pana imam thanam samano gotamo gotamasavako va gihiupatthakopi tassa 1-
agaccheyya. Ativiya lajjaniyam bhavissati. Parisadoso kho pana parisajetthakasseva
upari arohati"ti ito cito ca vilokento theram addasa. Tena vuttam addasa
kho sandako paribbajako .pe. Tunhi ahesunti.
      Tattha santhapesiti sikkhapesi, vajjamassa paticchadesi. Yatha sutthapita
hoti, tatha nam thapesi. Yatha nama parisamajjham pavisanto puriso vajjapaticchadanattham
nivasanam santhapeti, parupanam santhapeti, rajokinnatthanam punchati, evamassa
vajjapaticchadanattham "appasadda bhonto"ti sikkhapento yatha sutthapita hoti,
tatha nam thapesiti attho. Appasaddakamati appasaddam icchanti, ekaka
nisidanti, ekaka titthanti, na ganasanganikaya yapenti. Appasaddavinitati
appasaddena niravena buddhena vinita. Appasaddassa vannavadinoti yam thanam
appasaddam nissaddam. Tassa vannavadino. Upasankamitabbam manneyyati idhagantabbam
manneyya.
      Kasma panesa therassa upasankamanam paccasimsatiti. Attano vuddhim patthayamano.
Paribbajaka kira buddhesu va buddhasavakesu va attano santikam agatesu
"ajja amhakam santikam samano gotamo agato, sariputto agato, na kho
panete yassa va tassa va santikam gacchanti, passatha amhakam uttamabhavan"ti
attano upatthakanam santike attanam ukkhipanti ucce thane thapenti.
Bhagavatopi upatthake ganhitum vayamanti. Te kira bhagavato upatthake disva
evam vadanti "tumhakam sattha bhavam gotamopi gotamassa savakapi amhakam
santikam agacchanti, mayam annamannasamagga. Tumhe pana amhe akkhihi passitum
na icchatha, samicikammam  na karotha, kim vo amhehi aparaddhan"ti. Kathekacce 2-
manussa "buddhapi etesam santikam gacchanti, kim amhakan"ti tato patthaya te
disva nappamajjanti. Tunhi ahesunti sandakam parivaretva nissadda nisidimsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. vassa                      2 cha.Ma. appekacce
      [224] Svagatam bhoto anandassati suagamanam bhoto anandassa.
Bhavante hi no agate anando hoti, gate sokoti dipeti. Cirassam khoti
piyasamudacaravacanametam. Thero pana kalena kalam paribbajakaramam carikatthaya
gacchatiti purimagamanam gahetvava evamaha. Evanca pana vatva na manatthaddho
hutva nisidi, attano asana vutthaya tam asanam pappothetva theram asanena
nimantento nisidatu bhavam anando, idamasanam pannattanti aha.
      Antarakatha vippakatati nisinnanam vo arabhato 1- patthaya yava mamagamanam
etasmim antare ka nama katha vippakata, mamagamanapaccaya katama katha pariyantam
na gatati pucchati.
      Atha paribbajako "niratthakakatha ca 2- esa nissara vattasannissita,
na tumhakam purato vattabbatam arahati"ti dipento titthatesa bhotiadimaha.
Nesa bhototi sace bhavam sotukamo bhavissati, pacchapesa katha na dullabha
bhavissati, amhakam panimaya attho natthi. Bhoto pana agamanam labhitva annadeva
sukaranam katham sotukamamhati dipeti. Tato dhammadesanam yacanto sadhu vata
bhavantamyevatiadimaha. Tattha acariyaketi acariyasamaye. Anassasikaniti
assasavirahitani. Sasakkanti ekamsatthe nipato, vinnu puriso ekamseneva na
vaseyyati attho.
      Vasanto ca 3- naradheyyati na sampadeyya, na paripureyyati vuttam hoti.
Nayam dhammam kusalanti karanabhutam anavajjatthena 4- kusalam dhammam.
      [225] Idhati imasmim loke. Natthi dinnantiadini saleyyakasutte 5-
vuttani. Catummahabhutikoti catumahabhutamayo. Pathavi pathavikayanti ajjhattika pathavidhatu
bahirapathavidhatum. Anupetiti anuyati. Anupagacchatiti tasseva vevacanam, anugacchatitipi
attho, ubhayenapi upeti upagacchatiti dasseti. Apadisupi eseva nayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. arambhato          2 cha.Ma. va            3 Si., i. vasantova
@4 Si. arogyaanavajjatthena     5 Ma.mu. 12/440/389
Indriyaniti manacchatthani indriyani akasam pakkhandanti. Asandipancamati
nipannamancena pancama, manco ceva cattaro mancapade gahetva thita cattaro
purisa cati attho. Yava alahanati 1- yava susana. Padaniti ayam evam silava
ahosi, evam dussilotiadina nayena pavattani gunapadani. Sarirameva va
ettha padaniti adhippetam. Kapotakaniti kapotakavannani, paravatapakkhavannaniti
attho.
      Bhassantati bhasmanta, ayameva va pali. Ahutiyoti yam pahenakasakkaradibhedam
dinnadanam, sabbam tam charikavasanameva hoti, na tato param phaladayakam hutva
gacchatiti attho. Dattupannattanti dattuhi balamanussehi pannattam. Idam
vuttam hoti:- balehi abuddhihi pannattamidam danam, na panditehi. Bala
denti, pandita ganhantiti dasseti. Atthikavadanti atthi dinnam dinnaphalanti
imam atthikavadameva vadanti, tesam tuccham vacanam musavilaPo. Bale ca pandite cati
bala pandita ca.
      Akatena me ettha katanti mayham akateneva samanakammena ettha etasmim
samaye kammam katannama hoti, avusiteneva brahmacariyena vusitannama hoti.
Etthati etasmim samanadhamme. Samasamati ativiya sama, samena va gunena sama.
Samannam pattati samanabhavam patta.
      [226] Karatotiadini apannakasutte vuttani. Tatha natthi hetutiadini.
      [228] Catutthabrahmacariyavase akatati akata. Akatavidhati akatavidhana,
evam karohiti kenaci karapita na hontiti attho. Animmitati iddhiyanipi na
nimmita. Animmatati animmapita, keci animmitabbati padam vadanti, tam neva
paliyam, na atthakakayam sandissati. Vanjhati vanjhapasuvanjhataladayo viya aphala,
kassaci ajanakati attho. Etena pathavikayadinam rupadijanakabhavam patikkhipati.
Pabbatakuta viya thitati kutattha. Usikatthayitthitati munje usika viya thita.
@Footnote: 1 cha.Ma. yavalahanati
Tatrayamadhippayo:- yamidam jayatiti vuccati, tam munjato usika viya vijjamanameva
nikkhamatiti. "esikatthayatthitatipi patho, sunikhato esikatthambho niccalo titthati,
evam thitati attho. Ubhayenapi tesam vinasabhavam dipeti. Na viparinamentiti pakatim
na jahanti. Na annamannam byabadhentiti annamannam na upahananti. Nalanti
na samattha.
      Pathavikayotiadisu pathaviyeva pathavikayo, pathavisamuho va, ttathati tesu
jivasattamesu 1- kayesu. Natthi hanta vati hantum va ghatetum va sotum va
savetum va janitum va janapetum va samattho nama natthiti dipeti. Sattannamyeva 2-
kayananti yatha muggarasiadisu pahatam sattham muggarasiadinam antarena pavisati,
evam sattannam kayanam antarena chiddena vivarena sattham pavisati. Tattha
"aham imam jivita voropemi"ti kevalam sannamattameva hotiti dasseti.
Yonippamukhasatasahassaniti pamukhayoninam uttamayoninam cuddasasatasahassani annani ca
satthisatani annani ca chasatani. Panca ca kammuno sataniti panca kammasatani ca, kevalam
takkamattakena niratthakam ditthim dipeti. Panca ca kammani tini ca kammanitiadisupi
eseva nayo. Keci panahu "panca kammaniti pancindriyavasena bhanati. 3- Tiniti
kayakammadivasena"ti. Kamme ca addhakamme cati ettha panassa kayakammanca
vacikammanca kammanti laddhi, manokammam upaddhakammanti. Dvatthipatipadati dvasatthi
patipadati vadati. Dvatthantarakappati ekekasmim 4- kappe catusatthi antarakappa
nama honti, ayam pana anne dve ajananto evamaha. Chalabhijatiyo
apannakasutte vittharita.
      Attha purisabhumiyoti mandabhumi khiddabhumi padavimamsakabhumi ujugatabhumi sekkhabhumi
samanabhumi jinabhumi pannabhumiti ima attha purisabhumiyoti vadati. Tattha jatadivasato
patthaya sattadivase sambadhatthanato nikkhantatta satta manda honti
momuha. Ayam mandabhumiti vadati. Ye pana duggatito agata honti, te abhinham
@Footnote: 1 Si. sattasu  2 cha.Ma. sattannamtveva   3 Si. ganati  4 cha.Ma. ekasmim
Rodanti ceva viravanti ca. Sugatito 1- agata tam tam anussaritva 1- hasanti.
Ayam khiddabhumi nama. Matapitunam hattham va padam va mancam va pitham va
gahetva bhumiyam padanikkhipanam vimamsakabhumi nama. Padasava gantum samatthakalo ujugatabhumi
nama. Sippanam sikkhanakalo sekkhabhumi nama. Ghara nikkhamma pabbajjakalo 2-
samanabhumi nama. Acariyam sevitva jananakalo jinabhumi nama. Bhikkhu ca pannako
jino na kinci  ahati evam alabhim samanam pannabhumiti vadati.
      Ekunapannasa ajivasateti ekunapannasa ajivavuttisatani. Paribbajakasateti
paribbajakapabbajjasatani. Nagavasasateti nagamandalasatani. Vise indriyasateti visa
indriyasatani. Timse nirayasateti timsa nirayasatani. Rajodhatuyoti rajaokiranatthanani.
Hatthapitthipadapitthadini sandhaya vadati. Satta sannigabbhati otthagonagadrabhaaja-
pasumigamahimse sandhaya vadati. Asannigabbhati saliyavagodhumamuggakanguvarakakudrusake
sandhaya vadati. Niganthigabbhati nigandimhi jatagabbha, acchuvelunaladayo
sandhaya vadati. Satta devati bahu deva, so pana sattati vadati. Manussapi
ananta, so sattati vadati. Satta pisacati pisaca mahanta, sattati vadati.
      Sarati mahasaRa. Kannamundakarathakalaanotattasihappapatachaddantamuccalindakunaladahe 3-
gahetva vadati. Pavutati ganthika. Papatati mahapapata. Papatasataniti
khuddakapapatasatani. Supinati mahasupina. Supinasataniti khuddakasupinasatani.
Mahakappinoti 4- mahakappanam. Ettha ekamha sara vassasate vassasate
kusaggena ekam udakabindum niharitva niharitva sattakkhattum tamhi sare
nirudake kate eko mahakappoti vadati. Evarupanam mahakappanam caturasitisatasahassani
khepetva balo ca pandito ca dukkhassantam karotiti 5- ayamassa laddhi. Panditopi
kira antara sujjhitum na sakkoti, balopi tato uddham na gacchati.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. agata tam amussaritva anussaritva            2 cha.Ma. pabbajanakalo
@3 cha.Ma. kannamundarathakalaanotattasihapapatakuliramucalindakunaladahe 4 Si. mahakappunoti
@5 cha.Ma. bala ca pandita dukkhassanti
      Silenati acelakasilena va annena va yena kenaci. Vatenati tadisena
vatena. Tapenati tapokammena. Aparipakkam paripaceti nama yo "aham balo"ti
antara visujjhati. Paripakkam phussa phussa byantim karoti nama yo "aham balo"ti
vuttaparimanam kalam atikkamitva yati. Hevam natthiti evam natthi. Tanhi ubhayampi
na sakka katunti dipeti. Donamiteti donena mitam viya. Sukhadukkheti sukhadukkham.
Pariyantakateti vuttaparimanena kalena katapariyanto. Natthi hayanavaddhaneti natthi
hayanavaddhanani. Na samsaro panditassa hayati, na balassa vaddhatiti attho.
Ukkamsavakamseti ukkamsavakamsa, hapanavaddhananamevetam vevacanam. Idani tamattham
upamaya sadhento seyyathapi namatiadimaha. Tattha suttaguleti vethetva
katasuttagulam. Nibbethiyamanameva paletiti pabbate va rukkhagge va thatva khittam
suttapamanena nibbethiyamanam gacchati, sutte khine tattha titthati na gacchati.
Evamevam vuttakalato uddham na gacchatiti dasseti.
      [229] Kimidanti kimidam tava annanam, kim sabbannu nama tvanti
evam puttho samano niyativade pakkhipanto sunnam me agarantiadimaha.
      [230] Anussaviko hotiti anussavanissito hoti. Anussavasaccoti savanam
saccato gahetva thito. Pitakasampadayati vaggapannasakaya pitakaganthasampattiya.
      [232] Mandoti mandapanno. Momuhoti atimulho. Vacavikkhepam
apajjatiti vacaya vikkhepam apajjati. Kidisam? amaravikkhepam apariyantavikkhepanti
attho. Athava amara nama macchajati. Sa ummujjananimmujjanadivasena udake
sandhavamana gahetum na sakkati 1- evameva ayampi vado ito cito ca sandhavati,
gaham na upagacchatiti amaravikkhepoti vuccati. Tam amaravikkhepam.
      Evantipi me notiadisu idam kusalanti puttho "evantipi me no"ti
vadati, tato kim akusalanti vutte "tathatipi me no"ti vadati, kim ubhayato
annathati vutte "annathatipi me no"ti vadati, tato tividhenapi na hotiti
@Footnote: 1 Ma. na sakkoti
Te laddhiti vutte "notipi me no"ti vadati, tato kim no noti te laddhiti vutte
"no notipi me no"ti vikkhepamapajjati, ekasmimpi pakkhe na titthati. Nibbijja
pakkamatiti attanopi esa sattha avassayo bhavitum na sakkoti, mayham kim sakkhissatiti
nibbinditva pakkamati. Purimesupi anassasikesu eseva nayo.
      [234] Sannidhikarakam kame paribhunjitunti yatha pubbe gihibhuto sannidhim
katva vatthukame paribhunjati, evam tilatandulasappinavanitadini sannidhim katva
idani paribhunjitum abhabboti attho. Nanu ca khinasavassa vasanatthane tilatanduladayo
pannayantiti. No na pannayanti, na panesa te attano atthaya thapeti,
aphasukapabbajitadinam atthaya thapeti. Anagamissa kathanti. Tassapi panca
kamaguna sabbasova pahina, dhammena pana samena 1- laddham vicaretva
paribhunjati.
      [236] Puttamataya puttati so kira imam dhammam sutva ajivaka mata
namati sanni hutva evamaha. Ayancettha attho:- ajivaka mata nama,
tesam mata puttamata hoti, iti ajivaka puttamataya putta nama honti.
Samane gotameti samane gotame brahmacariyavaso atthi, annattha natthiti dipeti.
Sesam sabbattha uttanamevati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                       sandakasuttavannana nitthita.
                              Chattham.
                          -------------
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati



             The Pali Atthakatha in Roman Book 9 page 163-172. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=4112&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=4112&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=293              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=5062              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=5909              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=5909              Contents of The Tipitaka Volume 13 http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]