ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 9 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.3)

                     2. Maharahulovadasuttavannana
      [113] Evamme sutanti maharahulovadasuttam. Tattha pitthito pitthito
anubandhiti dassanam avijahitva gamanam abbocchinnam katva pacchato pacchato
iriyapathanubandhanena anubandhi. Tada hi bhagava pade padam nikkhipanto
vilasitagamanena purato purato gacchati, rahulatthero dasabalassa padanupadiko
hutva pacchato pacchato gacchati. 1-
        Tattha bhagava supupphitasalavanamajjhagato subhumiotaranatthaya
nikkhantamattavaravarano viya virocittha, rahulabhaddo ca varavaranassa pacchato
nikkhantagajapotako viya. Bhagava sayanhasamaye maniguhato nikkhamitva gocaram patipanno
kesarasiho viya, rahulabhaddo ca sihamigarajanam anubandhanto nikkhantasihapotako viya.
Bhagava manipabbatasassirikavanasandato dathabalo mahabyaggho viya, rahulabhaddo ca
byaggharajanam anubandhabyagghapotako viya. Bhagava simbalidahato 2- nikkhantasupannaraja
viya, rahulabhaddo ca supannarajassa pacchato nikkhantasupannapotako viya. Bhagava
cittakutapabbatato gaganatalapakkhantasuvannahamsaraja 3- viya, rahulabhaddo
ca hamsadhipatim anupakkhantahamsapotako 4- viya. Bhagava mahasaram ajjhogalha
suvannamahanava viya, rahulabhaddo ca suvannanavam paccha anubandhanavapotako viya.
Bhagava cakkaratananubhavena gaganatale sampayatacakkavattiraja viya, rahulabhaddo ca
rajanam anusampayataparinayakaratanam viya. Bhagava vigatavalahakam nabham patipannatarakaraja
viya, rahulabhaddo ca tarakadhipatino anumaggapatipannaparisuddhaosadhitaraka viya.
      Bhagavapi mahasammatapaveniyam okkakarajavamse jato, rahulabhaddopi, bhagavapi
sankhe pakkhittakhirasadiso suparisuddhajatikhattiyakule jato, rahulabhaddopi. Bhagavapi
rajjam pahaya pabbajito, rahulabhaddopi. Bhagavatopi sariram dvattimsamahapurisa-
lakkhanapatimanditam devanagaresu samussitaratanatoranam viya sabbaphaliphullo parichattako
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati  2 cha.Ma. simbalidayato  3 cha.Ma. gaganatalam
@pakkhandasuvannahamsaraja  4 cha.Ma. anupakkhandahamsapotako
Viya ca atimanoharam, rahulabhaddassapi. Iti dvepi abhiniharasampanna, dvepi
rajapabbajita, dvepi khattiyasukhumala, dvepi suvannavanna, dvepi lakkhanasampanna
ekamaggam patipanna patipatiya gacchantanam dvinnam candamandalanam dvinnam
suriyamandalanam dvinnam sakkasuyamasantusitaparanimmita 1- vasavattimahabrahmadinam
siriya sirim abhibhavamana viya virocimsu.
      Tatrayasma rahulo bhagavato pitthito pitthito gacchantova padatalato
yava upari kesanta tathagatam olokesi. 2- So bhagavato buddhavesavilasam disva
"sobhati bhagava dvattimsamahapurisalakkhanavicittasariro byamappabhaparikkhittatta 3-
vippakinnasuvannacunnamajjhagato viya, vijjulataparikkhitto kanakapabbato viya,
yantasuttasamakaddhitam ratanavicittam suvannaagghikam viya, rattapamsukulacivarapaticchannopi
rattakambalaparikkhittakanakapabbato viya, pavalalatapatimanditam suvannaagghikam viya,
cinapitthacunnapujitam suvannacetiyam viya, lakharasanulitto kanakayupo 4- viya.
Rattavalahakantarato tamkhanabbhuggatapunnacando viya, aho samatimsaparamitanubhavasajjitassa
attabhavassa sirisampatti"ti cintesi. Tato attanampi oloketva
"ahampi sobhami, sace bhagava catusu mahadipesu cakkavattirajjam akarissa, mayham
parinayakatthanantaram addasa. Evam sante ativiya jambudipatalam asobhissa"ti
attabhavam nissaya gehassitam chandaragam uppadesi.
      Bhagavapi purato gacchantova cintesi "paripunnacchavimamsalohitodani
rahulassa attabhavo. Rajaniyesu ruparammanadisu hi cittassa pakkhandanakalo
jato, kim bahulataya nu kho rahulo vitinameti"ti. Atha sahavajjaneneva
pasannaudake maccham viya, parisuddhe adasamandale mukhanimittam viya ca tassa
tam cittuppadam addasa. Disva ca 5- "ayam rahulo mayham atrajo hutva mama
pacchato agacchanto `aham sobhami, mayham vannayatanam pasannan'ti attabhavam
nissaya gehassitachandaragam uppadeti, atitthe pakkhanno 6- uppatham patipanno
@Footnote: 1 cha.Ma....santusitasunimmita... 2 cha.Ma. alokesi  3 cha.Ma. byamappabhaparikkhittataya
@4 Ma. kanakarupo   5 cha.Ma. disvava   6 cha.Ma. pakkhando
Agocare carati, disamulhaaddhiko viya agantabbadisam gacchati. Ayam kho panassa
kileso abbhantare vaddhanto attatthampi yathabhutam passitum na dassati, paratthampi
ubhayatthampi. Tato nirayepi patisandhim ganhapessati, tiracchanayoniyampi pittivisayepi
asurakayepi sambadhepi matukucchisminti anamatagge samsaravatte paripatessati,
ayam hi:-
               anatthajanano lobho        lobho cittappakopano
               bhayamantarato jatam         tam jano navabujjhati.
               Luddho attham na janati     luddho dhammam na passati
               andhatamam tada hoti        yam lobho sahate naram. 1-
      Yatha kho pana anekaratanapura mahanava bhinnaphalakantarena udakam
adiyamana muhuttampi na ajjhupekkhitabba hoti, vegavegenassa vivaram pidahitum
vattati, evamevam ayampi na ajjhupekkhitabbo. Yavassa ayam kileso abbhantare
silaratanadini na vinaseti, tavadeva nam nigganhissami"ti ajjhasayam akasi,
evarupesu pana thanesu buddhanam nagavilokanam nama hoti. Tasma yantena
parivattitasuvannapatima viya sakalakayeneva parivattetva thito rahulabhaddam
amantesi. Tam sandhaya "athakho bhagava apaloketva"tiadi vuttam.
      Tattha yankinci rupantiadini sabbakarena visuddhimagge khandhaniddese
vittharitani. Netammamatiadini mahahatthipadopame vuttani. Rupameva nu kho
bhagavati kasma pucchi? 2- tassa kira "sabbam rupam netam mama, nesohamasmi na
meso atta"ti sutva "bhagava sabbam rupam vipassanapannaya evam datthabbanti
vadati, vedanadisu nu kho katham patipajjitabban"ti nayo udapadi. Tasma tasmim
naye thito pucchati. Nayakusalo hesa ayasma rahulo, idam na kattabbanti
vutte idampi na kattabbam idampi na kattabbamevati nayasatenapi nayasahassenapi
pativijjhati. Idam kattabbanti vuttepi eseva nayo.
@Footnote: 1 khu. iti. 25/88/305 antaramalasutta                 2 cha.Ma. pucchati
      Sikkhakamo hi ayam ayasma, patova gandhakutiparivene pattamattam 1-
valikam okirati "ajja sammasambuddhassa santika mayham upajjhayassa santika
ettakam ovadam ettakam paribhasam labhami"ti. Sammasambuddhopi nam etadagge
thapento "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam sikkhakamanam yadidam
rahulo"ti 2- sikkhayameva aggam katva thapesi. Sopi ayasma bhikkhusamghamajjhe
evameva 3- sihanadam nadi:-
                "sabbametam abhinnaya       dhammaraja pita mama
                 sammukha bhikkhusamghassa       etadagge thapesi mam.
                 Sikkhakamanaham aggo     dhammarajena thomito
                 saddhapabbajitananca       sahayo pavaro mama.
                 Dhammaraja pita mayham     dhammarakkho ca pettiyo
                 sariputto upajjhayo     sabbam me jinasasanan"ti.
      Athassa bhagava yasma na kevalam rupameva, vedanadayopi evam datthabba,
tasma rupampi rahulatiadimaha. Ko nujjati ko nu ajja. Therassa kira
etadahosi "sammasambuddho mayham attabhavanissitam chandaragam natva `samanena
nama evarupo vitakko na vitakketabbo'ti neva pariyayeneva katham kathesi,
gaccha bhikkhu rahulam vadehi `massa 4- puna evarupam vitakkam vitakkesi'ti na dutam
peseti. 5- Mam sammukhe thatvayeva pana sabhandakam coram culaya ganhanto viya
sammukha sugatovadam adasi. Sugatovado ca nama asankheyyehipi kappehi
dullabho. Evarupassa buddhassa sammukha ovadam labhitva ko nu vinnu panditajatiko
ajja gamam pindaya pavisissati"ti. Athesa ayasma aharakiccam pahaya yasmim
nisinnatthane thitena ovado laddho, tatova patinivattitva annatarasmim
rukkhamule nisidi. Bhagavapi tam ayasmantam nivattamanam disvapi na evamaha
"ma nivatta tava rahula bhikkhacarakalo te"ti. Kasma? evam kirassa ahosi
"ajja tava kayagatasatiamatabhojanam bhunjatu"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. patthamattam      2 an. ekaka. 20/209/24 etadaggavagga       3 cha.Ma. tameva
@4 cha.Ma. ma          5 cha.Ma. pesesi
      Addasa kho ayasma sariputtoti bhagavati gate paccha gacchanto
addasa. Etassa kirayasmato ekekassa viharato annam vattam, bhagavata saddhim
viharato annam. Yada hi dve aggasavaka ekakino vasanti, tada patova
senasanam sammajjitva sarirapatijagganam katva samapattim appetva nisinna 1-
attano cittaruciya bhikkhacaram gacchanti. Bhagavata saddhim viharanta pana thera
evam na karonti. Tada hi bhagava bhikkhusamghaparivaro pathamam bhikkhacaram gacchati.
Tasmim gate thero attano senasana nikkhamitva "bahunam vasanatthane nama
sabbeva pasadikam katum sakkonti va, na va sakkonti"ti tattha tattha gantva
asammattham thanam sammajjati. Sace kacavaro achaddito hoti, tam chaddeti.
Paniyam thapetabbatthanamhi paniyakute asati paniyaghatam thapeti. Gilananam
santikam gantva "avuso tumhakam kim aharami, kim vo icchitabban"ti pucchati.
Avassikadaharanam santikam gantva "abhiramatha avuso ma ukkanthittha, patipattisarakam
buddhasasanan"ti ovadati. Evam katva sabbapaccha bhikkhacaram gacchati.
Yatha hi cakkavatti kuhinci gantukamo senaya parivarito pathamam nikkhamati,
parinayakaratanam senangani samvidhaya paccha nikkhamati, evam saddhammacakkavatti bhagava
bhikkhusamghaparivaro pathamam nikkhamati, tassa bhagavato  parinayakaratanabhuto dhammasenapati
imam kiccam katva sabbapaccha nikkhamati. So evam nikkhanto tasmim divase
annatarasmim rukkhamule nisinnam rahulabhaddam addasa. Tena vuttam "paccha gacchanto
addasa"ti.
      Atha kasma anapanassatiyam niyyojesi? nisajjanucchavikatta. Thero
Kira "etassa bhagavata rupakammatthanam kathitan"ti anavajjitvava yenakarena
ayam acalo anobaddho hutva nisinno, idamassa etissa nisajjaya kammatthanam
anucchavikanti cintetva evamaha. Tattha anapanassatinti assasapassase
pariggahetva tattha catukkapancakajjhanam nibbattetva vipassanam vaddhetva
arahattam ganhahiti dasseti.
@Footnote: 1 cha.Ma. sannisinna
      Mahapphala hotiti kim mahapphala 1- hoti? idha bhikkhu anapanassatim
anuyutto ekasane nisinnova sabbasave khepetva arahattam papunati, tatha
asakkonto maranakale samasisi hoti, tatha asakkonto devaloke nibbattitva
dhammakathikadevaputtassa dhammam sutva arahattam papunati, tato viraddho anuppanne
buddhuppade paccekabodhim sacchikaroti, tam asacchikaronto buddhanam sammukhibhave
bahiyattheradayo viya khippabhinno hoti, evam mahapphala. Mahanisamsati tasseva
vevacanam. Vuttampi cetam:-
              "anapanassati yassa          paripunna subhavita
               anupubbam paricita             yatha buddhena desita
               somam lokam pabhaseti          abbha muttova candima"ti. 2-
      Imam mahapphalatam sampassamano thero saddhiviharikam tattha niyojeti.
      Iti bhagava rupakammatthanam, thero anapanassatinti ubhopi kammatthanam
acikkhitva gata, rahulabhaddo vihareyeva ohino. Bhagava tassa ohinabhavam
janantopi neva attana khadaniyam bhojaniyam gahetva agamasi, na
anandattherassa hatthe pesesi, na pasenadikosalamaharajaanathapindikadinam 3-
sannam adasi. Sannamattakam hi labhitva te kajabhattam abhihareyyum. Yatha ca bhagava,
evam sariputtattheropi na kinci akasi. Rahulatthero niraharo chinnabhatto
ahosi. Tassa panayasmato "bhagava mam vihare ohinam janantopi attana
laddham pindapatam napi sayam gahetva agato, na annassa hatthe pahini, na
manussanam sannam adasi, upajjhayopi me ohinabhavam jananto tatheva na
kinci akasi"ti cittampi na uppannam, kuto tappaccaya omanam va atimanam
va janessati. Bhagavata pana acikkhitakammatthanameva purebhattampi pacchabhattampi
"itipi rupam aniccam, itipi dukkham, itipi asubham, itipi anatta"ti
aggim abhipatthento 4- viya nirantaram manasikatva sayanhasamaye cintesi "aham
@Footnote: 1 cha.Ma. kivamahapphala  2 khu. thera. 26/548/350 mahakappinattheragatha,
@khu. pati. 31/386/258 mahavagga (sya)  3 cha.Ma. pasenadimaharajaanathapindikadinam
@4 cha.Ma. abhimatthento
Upajjhayena anapanassatim bhavehiti vutto, tassa vacanam karissami,
acariyupajjhayananhi vacanam akaronto dubbaco nama hoti. `dubbaco Rahulo,
upajjhayassapi vacanam na karoti'ti ca garahuppattito kakkhalatara pila nama
natthi"ti. Bhavanavidhanam pucchitukamo bhagavato santikam agamasi. Tam dassetum
athakho ayasma rahulotiadi vuttam.
      [114] Tattha patisallanati ekibhavato. Yankinci  rahuloti kasma
bhagava anapanassatim puttho rupakammatthanam kathetiti. Rupe chandaragappahanattham.
Evam kirassa ahosi "rahulassa attabhavam nissaya chandarago uppanno,
hetthapassa 1- sankhepena rupakammatthanam kathitam. Idanissapi cattalisaya 2-
akarehi attabhavam vibhajetva 3- visankharitva tannissitam chandaragam
anuppattidhammatam apadessami"ti. Atha akasadhatum kasma vittharesiti.
Upadarupadassanattham. Hettha hi cattari mahabhutaneva kathitani, na upadarupam.
Tasma imina mukhena tam dassetum akasadhatum vittharesi. Apica ajjhattikena akasena
paricchinnarupampi pakatam hoti.
               Akasena paricchinnam          rupam yava vibhusitam 4-
               tasseva 5- avibhavattham       tam pakasesi nayako.
     Ettha ca 6- purimasu tava catusu yam vattabbam, tam mahahatthipadopame
vuttameva.
      [118] Akasadhatuyam akasagatanti akasabhavam gatam. Upadinnanti adinnam
gahitam paramattham, sariratthakanti attho. Kannacchiddanti mamsalohitadihi samphuttham
kannavivaram. 7- Nasacchiddadisupi eseva nayo. Yena cati yena chiddena.
Ajjhoharatiti anto paveseti, jivhabandhanato hi yava udarapatala manussanam
vidatthicaturangulam chinnatthanam hoti. Tam sandhayetam vuttam. Yattha cati yasmim
@Footnote: 1 cha.Ma. hettha cassa   2 cha.Ma. dvicattalisaya  3 cha.Ma. virajetva
@4 cha.Ma. yati vibhutatam   5 cha.Ma. tassevam  6 cha.Ma. pana  7 cha.Ma. samphutthakannavivaram
Okase. Santitthatiti patitthati. Manussananhi mahantam pataparissavanam mahantanca 1-
udarapatalam nama hoti. Tam sandhayetam vuttam. Adhobhagam nikkhamatiti yena hettha
nikkhamati. Dvattimsahatthamattam ekavisatiya thanesu vankam 2- antam nama
hoti. Tam sandhayetam vuttam. Yam va pana annampiti imina sukhumam sukhumam
cammamamsadiantaragatanceva lomakupabhavena ca thitam akasam dasseti. Sesametthapi
pathavidhatuadisu vuttanayeneva veditabbam.
      [119] Idanissa tadibhavalakkhanam acikkhanto pathavisamantiadimaha.
Itthanitthesu hi arajjanto adusanto 3- tadi nama hoti. Manapamanapati
ettha atthalobhasahagatacittasampayutta manapa nama, dvedomanassacittasampayutta
amanapa nama. Cittam na pariyadaya thassantiti ete phassa uppajjitva tava
cittam antomutthigatam karonto viya pariyadaya gahetva thatum na sakkhissanti
"aham sobhami, mayham vannayatanam pasannan"ti puna attabhavam nissaya chandarago
nuppajjissati. Guthagatantiadisu guthameva guthagatam. Evam sabbattha.
      Na katthaci patitthitoti pathavipabbatarukkhadisu ekasmimpi na patitthito,
yadi hi pathaviyam patitthito bhaveyya, pathaviya bhijjamanaya saheva bhijjeyya,
pabbate patamane saheva pateyya, rukkhe chijjamane saheva chijjeyya.
      [120] Mettam rahulati kasma arabhi? tadibhavassa karanadassanattham.
Hettha hi tadibhavalakkhanam dassitam, na ca sakka aham tadi homiti akarana
bhavitum, napi "aham uccakulappasuto bahussuto labhi, mam rajarajamahamattadayo
bhajanti, aham tadi homi"ti imehi karanehi koci tadi nama na 4- hoti,
mettadibhavanaya pana hotiti tadibhavassa karanadassanattham imam desanam arabhi.
      Tattha bhavayatoti upacaram va appanam va papentassa. Yo byapadoti
yo satte kopo, so pahiyissati. Vihesati paniadihi sattanam vihimsanam. Aratiti
pantasenasanesu ceva adhikusaladhammesu ca ukkanthitata. 5- Patighoti yattha katthaci
@Footnote: 1 cha.Ma. pataparissavanamattanca          2 Ma. thitam      3 cha.Ma. adussanto
@4 cha.Ma. ayam saddo na dissati          5 Ma. ukkanthita
Sattesu sankharesu ca patihannanakileso. Asubhanti uddhumatakadisu upacarappanam.
Uddhumatakadisu asubhabhavana ca namesa vittharato visuddhimagge kathitava. Ragoti
pancakamagunikarago. Aniccasannanti aniccanupassanaya sahajatasannam, vipassanaeva
va esa asannapi sannasisena sannati vutta. Asmimanoti rupadisu
asmiti mano.
      [121] Idani therena pucchitam panham vittharento anapanassatintiadimaha.
Tattha idam kammatthananca kammatthanabhavana ca paliattho ca saddhim anisamsakathaya sabbo
sabbakarena visuddhimagge anussatiniddese vittharitoyeva. Imam desanam bhagava
neyyapuggalavaseneva parinitthapesiti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                   maharahulovadasuttavannana nitthita.
                              Dutiyam.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 9 page 97-105. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=2439&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=2439&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=133              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=2541              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=2747              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=2747              Contents of The Tipitaka Volume 13 http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]