ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

page255.

Vipassanati sattavidha anupassana. Catupparisuddhisilam hi purentassa, sappayadhammassavanam sunantassa, kammatthane khalanapakkhalanam chindantassa, vipassanapadakasu atthasamapattisu kammam karontassa, sattavidham anupassanam bhaventassa arahattamaggo uppajjitva phalam deti, yatha hi madhuram ambapakkam paribhunjitukamo ambapotakassa samanta udakakotthakam thiram katva bandhati. Ghatam gahetva kalena kalam udakam asincati. Udakassa anikkhamanattham mariyadam thiram karoti. Ya hoti samipe valli va sukkhadandako va kipillikaputo va makkatakajalam va, tam apaneti. Khanittim gahetva kalena kalam mulani parikhanati. 1- Evamassa appamattassa imani panca karanani karoto so ambo vaddhitva phalam deti. Evam sampadamidam veditabbam. Rukkhassa samantato kotthakabandhanam viya hi catupparisuddhisilam 2- datthabbam, kalena kalam udakasincanam viya dhammassavanam, mariyadaya thirabhavakaranam viya samatho, samipe valliadiniharanam viya 3- kammatthane khalanapakkhalanacchedanam, kalena kalam khanittim gahetva mulakhananam 4- viya sattannam anupassananam bhavana, tehi pancahi karanehi anuggahitassa ambarukkhassa madhuraphaladanakalo viya imassa bhikkhuno imehi pancahi dhammehi anuggahitaya sammaditthiya arahattaphaladanam veditabbam. [453] Kati panavuso bhavati idha kim pucchati? mulameva gato anusandhi, Duppanno yehi bhavehi na utthati, te pucchissamiti pucchati. Tattha kamabhavoti kamabhavupagam kammampi kammabhinibbatta upadinnakkhandhapiti ubhayamekato katva kamabhavoti aha. Ruparupabhavesupi eseva nayo. Ayatinti anagate. Punabbhavaya 5- abhinibbattiti punabbhavabhinibbatti. Idha vattam pucchissamiti pucchati. Tatra tatrabhinandanati saddabhinandanati evam tahim tahim abhinandana, karanavacane cetam paccattam. Tatra tatrabhinandanaya punabbhavabhinibbatti hotiti attho. Ettavata hi gamanam hoti, agamanam hoti, gamanagamanam hoti, vattam vattatiti @Footnote: 1 cha.Ma. parikhanati 2 cha.Ma. silam 3 cha.Ma. valliadinam haranam viya @4 cha.Ma. mulakhananam 5 cha.Ma. punabbhavassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page256.

Vattam matthakam papetva dassesi. Idani vivattam pucchanto "katham panavuso"tiadimaha. Tassa vissajjane avijjaviragati avijjaya khayanirodhena. Vijjuppadati arahattamaggavijjaya uppadena. Kim avijja pubbe niruddha, atha vijja pubbe uppannati? ubhayametam na vattabbam. Dipujjalanena andhakaravigamo viya vijjuppadena avijja niruddhava hoti. Tanhanirodhati tanhaya khayanirodhena. Punabbhavabhinibbatti na hotiti evam ayatim punabbhavassa abhinibbatti na hoti, gamanam agamanam gamanagamanam na hoti, 1- vattam na vattatiti vivattam matthakam papetva dassesi. [454] Katamam panavusoti idha kim pucchati? ubhatobhagavimutto bhikkhu Kalena kalam nirodham samapajjati, tassa nirodhapadakam pathamajjhanam pucchissamiti pucchati. Pathamam jhananti idha kim pucchati? nirodhasamapajjanakena bhikkhuna angavavatthanam kotthasaparicchedo nama janitabbo, idam jhanam pancangikam caturangikam tivangikam duvangikanti angavavatthanam kotthasaparicchedam pucchissamiti pucchati. Vitakkotiadisu pana abhiniropanalakkhano vitakko, anumajjanalakkhano vicaro, pharanalakkhana piti, satalakkhanam sukham, avikkhepalakkhana cittekaggatati ime panca dhamma vattanti. Katangavippahinanti idha pana kim pucchati? nirodhasamapajjanakena bhikkhuna upakaranupakarani angani janitabbani, tani pucchissamiti pucchati, vissajjanam panettha pakatameva. Iti hettha nirodhapadakam pathamajjhanam gahitam, upari tassa anantarapaccayam nevasannanasannayatanasamapattim pucchissati, tassa 2- antara pana cha samapattiyo sankhitta, nayam va dassetva vissatthati veditabba. [455] Idani vinnananissaye pancappasade pucchanto pancimani avusotiadimaha. Tattha gocaravisayanti gocarabhutam visayam. Annamannassati cakkhusotassa sotam va cakkhussati evam ekekassa gocaravisayam na paccanubhoti. Sace hi niladibhedam ruparammanam samodhanetva sotindriyassa upaneyya "ingha tava nam vavatthapehi vibhavehi, kim nametam arammanan"ti. Cakkhuvinnanampi 3- vina mukhena attano @Footnote: 1 cha.Ma. upacchijjati 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. cakkhuvinnanam hi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page257.

Dhammataya evam vadeyya "are andhabala vassasatampi vassasahassampi paridhavamano annatra maya kuhim etassa jananakam labhissasi, ahara nam cakkhuppasade upanehi, ahametam arammanam janissami yadi va nilam yadi va pitakam, na hi eso annassa visayo, mayhameveso visayo"ti. Sesadvaresupi eseva nayo. Evametani annamannassa gocaravisayam na paccanubhonti nama. Kim patisarananti etesam kim patisaranam, kim etani patisarantiti pucchati. Manopatisarananti javanamanopatisaranam. Mano ca nesanti manodvarikajavanamano va pancadvarikajavanamano va etesam gocaravisayam rajjanadivasena anubhoti, cakkhuvinnanam hi rupadassanamattameva, ettha gocaravisayam rajjanadivasena anubhoti, cakkhuvinnanam hi rupadassanamattameva, ettha rajjanam va dussanam va muyhanam va natthi, etasmim pana dvare javanam rajjati va dussati va muyhati va. Sotavinnanadisupi eseva nayo. Tatrayam upama:- panca kira dubbalabhojaka rajanam sevitva kicchena kasirena ekasmim pancakulike game parittakam ayam labhimsu, tesam tattha macchabhago mamsabhago 1- yottakahapano andukahapano masakakahapano 1- atthakahapano va solasakahapano va dvattimsakahapano va catusatthikahapano va dandoti ettakamattameva papunati, sattavatthukam pancasatavatthukam sahassavatthukam mahabalim rajava ganhati. Tattha pancakulikagamo viya panca pasada datthabba, panca dubbalabhojaka viya panca vinnanani, raja viya javanam, dubbalabhojakanam parittakam ayapapunanam viya 2- cakkhuvinnanadinam rupadassanadimattam, rajjanadini pana etesu natthi, ranno mahabaliggahanam viya tesu dvaresu javanassa rajjanadini veditabbani. [456] Pancimani avusoti idha kim pucchati? antonirodhasmim pancappasade. Kiriyamayappavattasmim hi vattamane arupadhamma pasadanam balavapaccaya honti. Yo pana tam pavattam nirodhetva nirodhasamapattim samapanno. Tassa antonirodhe pancappasada kim paticca titthantiti idam pucchissamiti pucchati. Ayum paticcati jivitindriyam paticca titthanti. Usmam paticcati jivitindriyam kammajatejam paticca @Footnote: 1-1 cha.Ma. yuttikahapano va bandhakahapano va mapaharakahapano va 2 Ma. ayaggahanam viya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page258.

Titthati. Yasma pana kammajatejopi jivitindriyena vina na titthati, tasma "usma ayum paticca titthati"ti aha. Jhayatoti jalato. Accim paticcati jalasikham paticca. Abha pannayatiti aloko nama pannayati. Abham paticca acciti tam alokam paticca jalasikha pannayati. Evameva kho avuso ayu usmam paticca titthatiti ettha jalasikha viya kammajatejo, aloko viya jivitindriyam jalasikha hi uppajjamana alokam gahetvava uppajjati, sa tena attana janitaalokeneva sayampi anumthula digharassati pakata hoti, tattha jalappavattiya janitaalokena tassayeva jalappavattiya pakatabhavo viya usmam paticca nibbattena kammajamahabhutasambhavena jivitindriyena usmaya anupalanam. Jivitindriyanhi dasapi vassani visatipi vassani .pe. Vassasatampi kammajatejappavattam paleti, iti mahabhutani upadarupanam nissayapaccayadivasena paccaya 1- hontiti ayu usmam paticca titthati, jivitindriyam mahabhutani paletiti usma ayum paticca titthatiti veditabba. [457] Ayusankharati ayumeva. Vedaniya dhammati vedanadhammava. Vutthanam pannayatiti samapattito vutthanam pannayati. Yo hi bhikkhu arupappavatte ukkanthitva sannanca vedananca nirodhetva nirodham samapanno, tassa yathaparicchinnakalavasena rupajivitindriyapaccaya arupadhamma uppajjanti, evam pana ruparupappavattam pavattati. Yatha kim? yatha eko puriso jalapavatte ukkanthito udakena paharitva jalam appavattam katva charikaya angare pidhaya tunhi nisidati, yada panassa puna jalaya attho hoti, charikam apanetva angare parivattetva upadanam datva mukhavatam va talavantavatam va dadati, atha jalapavattam puna pavattati, evameva jalapavattam viya arupadhamma, purisassa jalapavatte ukkanthitva udakappaharena jalam appavattam katva charikaya angare pidhaya tunhibhutassa nisajja viya bhikkhuno arupappavatte ukkanthitva @Footnote: 1 cha.Ma. paccayani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page259.

Sannanca vedananca nirodhetva nirodhasamapajjanam, charikaya pihitaangara viya 1- rupajivitindriyam kammajatejodhatu vattati, 1- purisassa puna jalaya atthe sati charikapanayanadini viya bhikkhuno yathaparicchinnakalagamanam, aggijalaya pavatti viya puna arupadhammesu uppannesu ruparupappavatti veditabba. Ayu usma ca vinnananti rupajivitindriyam, kammajatejodhatu, cittanti ime tayo dhamma yada imam rupakayam jahanti, athayam acetanam kattham viya pathaviyam chaddito setiti attho. Vuttam cetam:- "ayu usma ca vinnanam yada kayam jahantimam apaviddho tada seti parabhattam acetanan"ti. 2- Kayasankharati assasapassasa. Vacisankharati vitakkavicaRa. Cittasankharati sannavedana. Ayuti rupajivitindriyam. Paribhinnaniti upahatani, vinatthaniti attho. Tattha keci "nirodhasamapannassa cittasankharava niruddha"ti vacanato cittam aniruddham hoti, tasma sacittaka ayam samapattiti vadanti. Te vattabba vacisankharapissa niruddhati vacanato vaca aniruddha hoti, tasma nirodhasamapannena dhammampi kathentena sajjhayampi karontena nisiditabbam siya. "yo cayam mato kalakatopi, 3- tassapi cittasankhara niruddha"ti vacanato cittam aniruddham bhaveyya, tasma kalakate matapitaro va arahante va jhapayantena anantariyakammam katam bhaveyya. Iti byanjane abhinivesam akatva acariyanam naye thatva attho upaparikkhitabbo. Attho hi patisaranam, na byanjanam. Indriyani vippasannaniti kiriyamayappavattasmim hi vattamane bahiddha arammanesu pasade ghatentesu indriyani kilamantani upahatani makkhitani viya honti vatadihi utthitena rajena catumahapathe thapitaadaso viya. Yatha pana thavikayam pakkhipitva manjusadisu thapito adaso antoyeva virocati, evam @Footnote: 1 cha.Ma. ime patha na dissanti Ma. rupajivitindriyam kammajatejodhatu cati @2 sam. khandha. 17/95/113 phenapindupamasutta 3 cha.Ma. kalankato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page260.

Nirodhasamapannassa bhikkhuno antonirodhe panca pasada ativiya virocanti. Tena vuttam "indriyani vippasannani"ti. [458] Kati panavuso paccayati idha kim pucchati? nirodhassa anantarapaccayam Nevasannanasannayatanam pucchissamiti pucchati. Vissajjane panassa sukhassa ca pahanati cattaro apagamanapaccaya kathita. Animittayati idha kim pucchati? nirodhato vutthanakaphalasamapattim pucchissamiti pucchati. Avasesasamapattivutthanam hi bhavangena hoti, nirodhavutthanam pana vipassananissandaya phalasamapattiyati tameva pucchati. Sabbanimittananti rupadinam sabbarammananam. Animittaya ca dhatuya manasikaroti sabbanimittapagataya nibbanadhatuya manasikaro, phalasamapatti- sahajatamanasikaram sandhayaha. Iti hettha nirodhapadakam pathamajjhanam gahitam, nirodhassa anantarapaccayam nevasannanasannayatanam gahitam, idha nirodhato vutthanakaphalasamapatti gahitati. Imasmim thane nirodhakatha kathetabba hoti. Sa "dvihi phalehi samannagatatta tayo ca sankharanam patippassaddhiya solasahi nanacariyahi navahi samadhicariyahi vasibhavatapanna nirodhasamapattiya nanan"ti evam patisambhidamagge 1- agata. Visuddhimagge panassa sabbakarena vinicchayakatha kathita. Idani valanjanasamapattim pucchanto kati panavuso paccayatiadimaha. Nirodhato hi vutthanakaphalasamapattithiti nama na hoti, ekadvecittavarameva 2- pavattitva bhavangam otarati. Ayanhi bhikkhu sattadivase arupappavattam nirodhetva nisinno nirodha vutthanakaphalasamapattiyam na ciram titthati. Valanjanasamapattiyam pana addhanaparicchedova pamanam. Tasma sa thita nama hoti. Tenaha "animittaya cetovimuttiya thitiya"ti. Tassa ciratthitattham kati paccayati attho. Vissajjane panassa pubbe ca abhisankharoti addhanaparicchedo vutto. Vutthanayati idha bhavangavutthanam pucchati. Vissajjanepissa sabbanimittananca manasikaroti rupadinimittavasena bhavangasahajatamanasikaro vutto. @Footnote: 1 khu. pati. 31/217/143 nanakatha (sya) 2 cha.Ma. ekam dve cittavarameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page261.

[459] Ya cayam avusoti idha kim pucchati? idha annam abhinavam nama natthi. Hettha kathitadhammeyeva ekato samodhanetva pucchamiti pucchati. Kattha panete kathita "nilampi sanjanati pitakampi, lohitakampi, odatampi sanjanati"ti 1- etasmim hi thane appamana cetovimutti kathita. "natthi kinciti akincannayatanam neyyan"ti 2- ettha akincannam. "pannacakkhuna pajanati"ti 2- ettha sunnata kathita. "kati panavuso paccaya animittaya cetovimuttiya thitiya vutthanaya"ti ettha animitta. Evam hettha kathitava imasmim thane ekato samodhanetva pucchati. Tam pana patikkhipitva eta tasmim tasmim thane niddittha vati vatva anne cattaro dhamma ekanamaka atthi, eko dhammo catunamako atthi, ekam 3- pakatam katva kathapetum idha pucchatiti atthakathayam sannitthanam katam. Tassa 4- vissajjane ayam vuccatavuso appamana cetovimuttiti ayam pharanaappamanataya appamana nama, ayanhi appamane va satte pharati, ekasmimpi va satte asesetva pharati. Ayam vuccatavuso akincannati arammanakincanassa abhavato akincanna. Attena vati attabhavaposapuggaladisankhatena attaniyamena 5- sunnam. Attaniyena vati civaradiparikkharasankhatena attaniyena sunnam, animittati raganimittadinam abhaveneva animitta, arahattaphalasamapattim sandhayaha. Nanattha ceva nanabyanjana cati byanjanampi nesam nana atthopi. Tattha byanjanassa nanata pakatava. Attho pana appamana cetovimutti bhummantarato 6- mahaggataeva hoti, rupavacara, arammanato sattapannattiarammana. Akincanna bhummantarato mahaggata arupavacara, arammanato na vattabbarammana. Sunnata bhummantarato kamavacara, arammanato sankhararammana. Vipassana hi ettha sunnatati adhippeta. Animitta bhummantarato lokuttara, arammanato nibbanarammana. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/450/402 2 Ma.mu. 12/451/403 3 cha.Ma. etam @4 cha.Ma. tassa 5 cha.Ma. attena 6 cha.Ma. bhumantarato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page262.

Rago kho avuso pamanakaranotiadisu yatha pabbatapade putipannarasaudakam nama hoti kalavannam, olokentanam byamasatagambhiram viya khayati, yatthim va rajjum va gahetva minantassa pitthipadottharanamattampi na hoti, evameva yava ragadayo nuppajjanti, tava puggalam sanjanitum na sakka hoti, 1- sotapanno viya sakadagami viya anagami viya ca khayati. Yada panassa ragadayo uppajjanti, tada ratto duttho mulhoti pannayati. Iti ete "ettako ayan"ti puggalassa pamanam dassento viya uppajjantiti pamanakarana nama vutta. Yavata kho avuso appamana cetovimuttiyoti yattaka appamana cetovimuttiyo. Kittaka pana ta? cattaro brahmavihara, cattaro magga, cattari ca phalaniti dvadasa. Tattha brahmavihara pharanaappamanataya appamana. Sesa pamanakaranakilesanam abhavena appamana, nibbanampi appamanameva, cetovimutti pana na hoti, tasma na gahitam. Akuppati arahattaphalacetovimutti, sa hi tasam sabbajetthaka, 2- tasma aggamakkhayatiti vutta, rago kho avuso kincanoti rago uppajjitvapi puggalam kincati maddati palibuddhati. 3- Tasma kincanoti vutto. Manussa kira gonehi khalam maddapenta kincehi kapilakincehi kalakati vadanti, evam maddanattho kincanatthoti veditabbo. Dosamohesupi eseva nayo. Akincanna cetovimuttiyo nama nava dhamma akincannayatananca maggaphalani ca. Tattha akincannayatanam kincanam arammanam assa natthiti akincannam, maggaphalani kincananam maddanapalibuddhanakilesanam natthitaya akincannani, nibbanampi akincannam, cetovimutti pana na hoti, tasma na gahitam. Rago kho avuso nimittakaranotiadisu yatha nama dvinnam kulanam sadisa dve vacchaka honti. Yava tesam lakkhanam na katam hoti, tava "ayam asukakulassa vacchako, ayam asukakulassa"ti na sakka honti janitum. Yada pana tesam sattisuladisu annataram lakkhanam katam hoti, tada sakka honti janitum. Evameva yava puggalassa rago nuppajjati, tava na sakka hoti janitum ariyo @Footnote: 1 cha.Ma. honti 2 cha.Ma. sabbajetthika 3 cha.Ma. palibundhati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.

Va puthujjano vati. Rago panassa uppajjamanova sarago nama ayam puggaloti sanjanananimittam karonto viya uppajjati, tasma "nimittakarano"ti vutto. Dosamohesupi eseva nayo. Animitta cetovimuttiyo nama terasa dhamma vipassana, cattaro aruppa, cattaro magga, cattari ca phalaniti. Tattha vipassana niccanimittam sukhanimittam attanimittam ugghatetiti animitta nama. Cattaro aruppa rupanimittassa abhavena animitta nama. Maggaphalani nimittakarananam kilesanam abhavena animittani. Nibbanampi animittameva, tam pana cetovimutti na hoti, tasma na gahitam. Atha kasma sunnata cetovimutti na gahitati sa "sunna ragena"tiadivacanato sabbattha anupavitthava, tasma visum na gahita. Ekatthati arammanavasena ekattha, appamanam akincannam sunnatam animittanti hi sabbanetani nibbanasseva namani, iti imina pariyayena ekattha. Annasmim panatthane appamana honti, annasmim akincanna annasmim sunnata annasmim animittati. Imina pariyayena nanabyanjana. Iti thero yathanusandhinava desanam nitthapesiti. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya mahavedallasuttavannana nitthita. --------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 255-263. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=6526&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=6526&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=493              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=9220              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=10857              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=10857              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]