ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

                     8. Mahatanhasankhayasuttavannana
    [396] Evamme sutanti mahatanhasankhayasuttam. Tattha ditthigatanti
alagaddupamasutte laddhimattam ditthigatanti vuttam, idha sassataditthi. So ca bhikkhu
bahussuto, ayam appassuto jatakabhanako bhagavantam jatakam kathetva "aham bhikkhave
tena samayena vessantaro ahosim, 3- mahosatho, vidhurapandito, 3- senakapandito,
mahajanako raja ahosin"ti samodhanentam sunati. Athassa etadahosi "ime
rupavedana sanna sankhara tattha tattheva nirujjhanti, vinnanam pana idhalokato
@Footnote: 1 Si. annatannatarassati    2 cha.Ma. yathanusandhinava
@3-3 cha.Ma. mahosadho vidhurapandito
Paralokam, paralokato imam lokam sandhavati samsarati"ti sassatadassanam uppannam.
Tenaha "tadevidam vinnanam sandhavati samsarati anannan"ti.
    Sammasambuddhena pana "vinnanasambhavo 1- sati paccaye uppajjati, vina
paccayam natthi vinnanassa sambhavo"ti vuttam tasma ayam bhikkhu buddhena akathitam
katheti, jinacakke paharam deti, vesarajjananam patibahati, sotukamajanam visamvadeti,
ariyapathe tiriyam nipatitva mahajanassa ahitaya dukkhaya patipanno. Yatha nama
ranno rajje mahacoro uppajjamano mahajanassa ahitaya dukkhaya uppajjati,
evam jinasasane coro hutva mahajanassa ahitaya dukkhaya uppannoti veditabbo.
Sambahula bhikkhuti janapadavasino pindapatikabhikkhu. Tenupasankamimsuti ayam parisam
labhitva sasanampi antaradhapeyya, yava pakkham na labhati, tavadeva nam ditthigata
vivecemati sutasutatthanatoyeva athatva anisiditva upasankamimsu.
    [398] Katamam tam sati vinnananti sati yam tvam vinnanam sandhaya
vadesi, katamam tam vinnananti. Yvayam bhante vado vedeyyo tatra tatra
kalyanapapakanam kammanam vipakam patisamvedetiti bhante yo ayam vadati vedayati, so
cayam tahim tahim kusalakusalakammanam vipakam paccanubhoti. Idam bhante vinnanam,
yamaham sandhaya vademiti. Kassa nu kho namati kassa khattiyassa va brahmanassa
va vessasuddagahatthapabbajitadevamanussanam va annatarassa.
    [399] Athakho bhagava bhikkhu amantesiti kasma amantesi? satissa
Kira evam ahosi "sattha mam `moghapuriso'ti  vadati, na ca moghapurisoti vuttamatteneva
maggaphalanam upanissayo na hoti. Upasenampi hi vangantaputtam  `atilahum kho tvam
moghapurisa bahullaya avatto'ti 2- bhagava moghapurisavadena ovadi. Upasenattheropi 3-
aparabhage ghatento vayamanto cha abhinna sacchakasi. Ahampi tatharupam viriyam
pagganhitva maggaphalani sacchikarissami"ti 4- athassa bhagava chinnapaccayo ayam
sasane avirulhadhammoti dassento bhikkhu amantesi. Usmikatotiadi hettha
@Footnote: 1 cha.Ma. vinnanam  paccayasambhavam   2 vinaYu. maha. /4/75/76 acariyavattakatha
@3 cha.Ma. thero             4 cha.Ma. nibbattessamiti
Vuttadhippayameva. Athakho bhagavati ayampi patiyekko anusandhi. Satissa kira
etadahosi "bhagava mayham maggaphalanam upanissayo natthiti vadati, kim sakka upanissaye
asati upanissayo patikatum, 1- na hi tathagata saupanissayasseva dhammam desenti,
yassa kassaci desentiyeva, aham buddhassa santika sugatovadam labhitva
saggasampattiya 2- kusalam karissami"ti. Athassa bhagava "naham moghapurisa tuyham ovadam
va anusasanim va demi"ti sugatovadam patipassambhento imam desanam arabhi, tassattho
hettha vuttanayeneva veditabbo. Idani parisaya laddhim sadhento 3- "idhaham bhikkhu
patipucchissami"tiadimaha. Tam sabbampi hettha vuttanayeneva veditabbam.
    [400] Idani vinnanassa sappaccayabhavam dassetum yam yadeva bhikkhavetiadimaha.
Tattha mananca paticca dhamme cati sahavajjanena bhavangamananca tebhumikadhamme
ca paticca. Katthanca paticcatiadi opammanidassanattham vuttam. Tena kim dipeti?
dvarasankantiya abhavam. Yatha hi kattham paticca jalamano aggi upadanapaccaye
satiyeva jalati, tasmim asati paccayavekallena tattheva vupasammati, na sakalikadini
sankamitva sakalikaggitiadisankhayam gacchati, evameva cakkhunca paticca rupe ca
uppannam vinnanam tasmim dvare cakkhurupaalokamanasikarasankhate paccayamhi
satiyeva uppajjati, tasmim asati paccayavekallena tattheva nirujjhati, na sotadini
sankamitva sotavinnanantiadisankhyam gacchati. Eseva nayo sabbavaresu. Iti
bhagava naham vinnanappavatte dvarasankantimattampi vadami, ayam pana sati
moghapuriso bhavasankantim vadatiti satim niggahesi.
    [401] Evam vinnanassa sappaccayabhavam dassetva idani pana pancannampi
khandhanam sappaccayabhavam dassento bhutamidantiadimaha. Tattha bhutamidanti idam
khandhapancakam jatam bhutam nibbattam, tumhepi tam bhutamidanti bhikkhave passathati.
Tadaharasambhavanti tam panetam khandhapancakam aharasambhavam paccayasambhavam, sati paccaye
uppajjati evam passathati pucchati. Tadaharanirodhati tassa paccayassa nirodha.
Bhutamidam nossuti bhutam nu kho idam, na nu kho bhutanti. Tadaharasambhavam nossuti
@Footnote: 1 cha.Ma. upanissaye asati katum    2 cha.Ma. saggasampattupagam   3 cha.Ma. sodhento
Tam panetam 1- bhutam khandhapancakam paccayasambhavam nu kho, na nu khoti. Tadaharanirodhati
tassa paccayassa nirodha. Nirodhadhammam nossuti nirodhadhammam nu kho, na nu khoti.
Sammappannaya passatoti idam khandhapancakam jatam bhutam nibbattanti yathavasarasalakkhanato
vipassanapannaya samma passantassa. Pannaya suditthanti vuttanayeneva
vipassanapannaya sutthu dittham. Evam ye ye tam puccham sallakkhesum, tesam tesam
patinnam ganhanto pancannam khandhanam sappaccayabhavam dassesi.
    Idani yaya pannaya tehi tam sappaccayam sanirodham khandhapancakam sutthu
dittham 2- tattha nittanhabhavam pucchanto imam ce tumhetiadimaha. Tattha ditthinti
vipassanasammaditthim. Sabhavadassanena parisuddham. Paccayadassanena pariyodatam.
Alliyethati tanhaditthihi alliyitva vihareyyatha. Kelayethati tanhaditthihi
kilamana vihareyyatha. Dhanayethati dhanam viya icchanta gedham apajjeyyatha.
Mamayethati tanhaditthimamattam 3- uppadeyyatha. Nittharanatthaya no gahanatthayati
so yo maya caturoghanittharanatthaya kullupamo dhammo desito, no nikantivasena
gahanatthaya. Api nu tam tumhe ajaneyyathati. Vipariyayena sukkapakkho
veditabbo.
    [402] Idani tesam khandhanam paccayam dassento cattarome bhikkhave
aharatiadimaha, tampi 4- vuttatthameva. Yatha pana eko imam janasiti vutto
"na kevalam imam, matarampissa janami, matu matarampi"ti evam pavenivasena jananto
sutthu janati nama, evameva bhagava na kevalam khandhamattameva janati, khandhanam
paccayampi tesampi paccayanam paccayanti evam sabbapaccayaparamparam janati, so tam
buddhabalam dipento idani paccayaparamparam dassetum 5- ime ca bhikkhave cattaro
aharatiadimaha, tampi vuttatthameva. Iti kho bhikkhave avijjapaccaya sankhara
.pe. Dukkhakkhandhassa samudayo hotiti ettha pana paticcasamuppadakatha vittharetabba
bhaveyya, sa visuddhimagge vittharitava.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati     2 cha.Ma. sudittham   3 cha.Ma. tanhaditthihi   mamattam
@4 cha.Ma. tam          5 Ma. nidanaparamparam dassento
    [404] Imasmim sati idam hotiti imasmim avijjadike paccaye sati idam
sankharadikam phalam hoti. Imassuppada idam uppajjatiti imassa avijjadikassa
paccayassa uppada idam sankharadikam phalam uppajjati, tenevaha "yadidam
avijjapaccaya sankhara .pe. Samudayo hoti"ti. Evam vattam dassetva idani
vivattam dassento avijjaya tveva asesaviraganirodhatiadimaha. Tattha avijjaya
tvevati avijjaya eva tu. Asesaviraganirodhati viragasankhatena maggena
asesanirodha anuppadanirodha. Sankharanirodhoti sankharanam anuppadanirodho
hoti, evam niruddhanam pana sankharanam nirodha vinnananirodho hoti, vinnanadinam
ca nirodha namarupadini niruddhaniyeva hontiti dassetum sankharanirodha
vinnananirodhotiadim vatva evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotiti
vuttam. Tattha kevalassati sakalassa, suddhassa va, sattavirahitassati attho.
Dukkhakkhandhassati dukkharasissa. Nirodho hotiti anuppado hoti.
    [406] Imasmim asatitiadi vuttapatipakkhanayena veditabbam.
    [407] Evam vattavivattam kathetva idani imam dvadasangapaccayavattam saha
vipassanaya maggena janantassa ya patidhavana pahiyyati, tassa abhavam pucchanto
api nu tumhe bhikkhavetiadimaha. Tattha evam janantati evam saha vipassanaya
maggena jananta. Evam passantati tasseva vevacanam. Pubbantanti purimakotthasam,
atitakkhandhadhatuayatananiti attho. Patidhaveyyathati tanhaditthivasena patidhaveyyatha.
Sesam sabbasavasutte vittharitameva.
    Idani nesam tattha niccalabhavam pucchanto api nu tumhe bhikkhave
evam jananta evam passanta evam vadeyyatha, sattha no garutiadimaha.
Tattha garuti bhariko akama anuvattitabbo. Samanoti buddhasamano. Annam sattharam
uddiseyyathati ayam sattha amhakam kiccam sadhetum na sakkotiti api nu evam
sannino hutva annam bahirakam sattharam uddiseyyatha. Puthusamanabrahmanananti evam
sannino hutva puthunam titthiyasamananam ceva brahmanananca. Vatakotuhalamangalaniti
Vatasamadanani ca ditthikutuhalani ca ditthasutamutamangalani ca. Tani sarato
paccagaccheyyathati etani saranti evamsannino hutva patiagaccheyyatha, evam
nissatthani ca puna ganheyyathati attho. Samam natanti sayam nanena natam.
Samam ditthanti sayam pannacakkhuna dittham. Samam viditanti sayam vibhavitam pakatam
katam, upanita kho me tumheti maya bhikkhave tumhe imina sanditthikadisabhavena
dhammena nibbanam upanita, papitati attho. Sanditthikotiadinamattho visuddhimagge
vittharito. Idametam paticca vuttanti etam vacanam idam tumhehi samam natadibhavam
paticca vuttam.
    [408] Tinnam kho pana bhikkhaveti kasma arabhi? nanu hettha
Vattavivattavasena desana matthakam papitati. Ama papita. Ayam pana patiekko
anusandhi, "ayanhi lokasannivaso patisandhisammulho, tassa sammohatthanam
viddhamsetva pakatam karissami"ti imam desanam arabhi. Apica vattamulam avijja,
vivattamulam buddhuppado, iti vattamulam avijjam vivattamulam ca buddhuppadam
dassetvapi "puna ekavaram vattavivattavasena desanam matthakam papessami"ti imam desanam
arabhi. Tattha sannipatati samodhanena pindabhavena. Gabbhassati gabbhe
nibbattanakasattassa. Avakkanti hotiti nibbatti hoti. Katthaci hi gabbhoti
matukucchi  vutta. 1- Yathaha:-
              "yamekarattim pathamam         gabbhe vasati manavo
               abbhutthitova so yati 2-  sa gaccham na nivattati"ti. 3-
     Katthaci gabbhe nibbattasatto. Yathaha "yatha kho panananda anna
itthiyo 4- nava va dasa va mase gabbham kucchina pariharitva vijayanti"ti. 5-
Idha satto adhippeto, tam sandhaya vuttam "gabbhassa avakkanti hoti"ti.
     Idhati imasmim sattaloke. Mata ca utuni hotiti idam utusamayam sandhaya
vuttam. Matugamassa kira yasmim okase darako nibbattati, tattha mahati lohitapilaka
@Footnote: 1 cha.Ma. vutto    2 ka. sayati    3 khu.ja. 27/2261/469 ayogharajataka (sya)
@4 cha.Ma., pali. itthika    5 Ma. upari. 14/205/171 acchariyabbhutadhammasutta
Santhahitva bhijjitva paggharati, vatthu suddham hoti, suddhe vatthumhi matapitusu
ekavaram sannipatitesu yava sattadivasani khettameva hoti. Tasmim samaye hatthaggaha-
veniggahadina angaparamasanenapi darako nibbattatiyeva. Gandhabboti tatrupagasatto.
Paccupatthito hotiti na matapitunam sannipatam olokayamano samipe thito
paccupatthito nama hoti. Kammayantayantito pana eko satto tasmim okase
nibbattanako hotiti ayamettha adhippayo. Samsayenati "arogo nu kho bhavissami
aham va, putto va me"ti evam mahantena jivitasamsayena. Lohitanhetam bhikkhaveti
tada kira matulohitam tam thanam sampattam puttasinehena pandaram hoti. Tasma
evamaha. Vankakanti gamadarakanam kilakam khuddakanangalam. Ghatika vuccati dighadandena
rassadandakam paharanakila, mokkhacikanti samparivattakakila, akase va dandakam
gahetva bhumiyam va sisam thapetva hetthuppariyabhavena parivattanakilananti vuttam
hoti. Cingulikam vuccati talapannadihi katam vatappaharena paribbhamanacakkam.
Pattalhakam vuccati pannanalika. Taya valikadini minanta kilanti. Rathakanti
khuddakaratham. Dhanukampi khuddakadhanumeva.
    [409] Sarajjatiti ragam uppadeti. Byapajjatiti byapadam uppadeti.
Anupatthitakayasatiti kaye sati kayasati, tam anupatthapetvati attho. Parittacetasoti
akusalacitto. Yatthassa te papakati yassam phalasamapattiyam ete nirujjhanti, tam
na janati nadhigacchatiti attho. Anurodhavirodhanti raganceva dosanca. Abhinandatiti
tanhavasena abhinandati, tanhavaseneva aho sukhantiadini vadanto abhivadati.
Ajjhosaya titthatiti tanhajjhosanagahanena gilitva parinitthapetva ganhati.
Sukham va adukkhamasukham va abhinandatu, dukkham katham abhinandatiti. "aham dukkhito
mama dukkhan"ti ganhanto abhinandati nama. Uppajjati nanditi tanha uppajjati.
Tadupadananti sava tanha gahanatthena upadanam nama, tassa upadanapaccaya
bhavo .pe. Samudayo hotiti, idam hi bhagavata puna ekavaram tisandhicatusankhepam 1-
paccayakaravattam dassitam.
@Footnote: 1 cha.Ma. dvisandhi tisankhepam
    [410-4] Idani vivattam dassetum idha bhikkhave tathagato loke
uppajjatitiadimaha. Tattha appamanacetasoti appamanam lokuttaram ceto assati
appamanacetaso, maggacittasamangiti attho. Imam kho me tumhe bhikkhave sankhittena
tanhasankhayavimuttim dharethati bhikkhave imam sankhittena desitam mayham tanhasankhaya-
vimuttidesanam tumhe niccakalam dhareyyatha ma pamajjeyyatha. Desana hi ettha
vimuttipatilabhahetuto vimuttiti vutta. Mahatanhajalatanhasanghatapatimukkanti
tanhava samsibbitatthena mahatanhajalam, sanghatitatthena sanghatanti vuccati,
iti etasmim mahatanhajale tanhasanghate ca imam satim bhikkhum kevattaputtam
patimukkam dharetha, anupavittho antogadhoti nam dhareyyathati 1- attho. Sesam
sabbattha uttanatthamevati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                   mahatanhasankhayasuttavannana nitthita.
                       -------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 212-219. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=5435&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=5435&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=440              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=8041              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=9558              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=9558              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]