ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

                      7. Culatanhasankhayasuttavannana
    [390] Evamme sutanti culatanhasankhayasuttam. Tattha pubbarame migaramatu
pasadeti pubbaramasankhate vihare migaramatuya pasade. Tatrayam anupubbikatha:-
atite satasahassakappamatthake eka upasika padumuttaram bhagavantam nimantetva
buddhappamukhassa bhikkhusamghassa satasahassam danam datva bhagavato padamule nipajjitva
"anagate tumhadisassa buddhassa aggupatthayika homi"ti patthanam akasi. Sa
kappasatasahassam devesu ceva manussesu ca samsaritva amhakam bhagavato kale
bhaddiyanagare mendakasetthiputtassa dhananjayassa setthino gehe sumanadeviya
kucchismim patisandhim ganhi, jatakale cassa visakhati namam akamsu. Sa yada bhagava
bhaddiyanagaram agamasi, tada pancadarikasatehi saddhim bhagavato paccuggamanam katva
@Footnote: 1 cha.Ma. tiyojanasatikam
Pathamadassanamhiyeva sotapanna ahosi. Aparabhage savatthiyam migarasetthiputtassa
punnavaddhanakumarassa 1- geham gata, tattha nam migarasetthi matutthane thapesi,
tasma migaramatati vuccati.
    Patikulam gacchantiya cassa pita mahalatapilandhanam nama karapesi,
tasmim pilandhane catasso vajiranaliyo upayogam agamamsu, muttanam ekadasa
naliyo, pavalanam dvavisati naliyo, maninam tettimsa naliyo, iti etehi
ca annehi ca sattavannehi ratanehi nitthanam agamasi, tam sise patimukkam
yava padapitthiya bhassati, pancannam hatthinam balam dharayamanava nam itthi dharetum
sakkoti. Sa aparabhage dasabalassa aggupatthayika hutva tam pasadhanam vissajjetva
navahi kotihi bhagavato viharam karayamana karisamatte bhumibhage pasadam 2- karesi,
tassa uparimabhumiyam pancagabbhasatani honti, hetthimabhumiyam 3- pancati
gabbhasahassapatimandito ahosi, sa "suddhapasadova na sobhati"ti tam parivaretva
panca dvikutagehasatani panca culapasadasatani panca dighasalasatani ca karapesi,
viharamaho catuhi masehi nitthanam agamasi.
    Matugamattabhave thitaya visakhaya viya annissa buddhasasane dhanapariccago
nama natthi, purisattabhave thitassa ca anathapindikassa viya annassa buddhasasane
dhanapariccago nama natthi. So hi catupannasakotiyo vissajjetva savatthiya
dakkhinabhage anuradhapurassa mahaviharasadise thane jetavanamahaviharam nama
karesi. Visakha savatthiya pacinabhage uttamadevivimanasadise 4- thane pubbaramam
nama karesi. Bhagava imesam dvinnam kulanam anukampaya savatthim nissaya
viharanto imesu dvisu viharesu nibaddhavasam vasi, ekam antovassam jetavane
vasati, ekam pubbarame, etasmim pana samaye bhagava pubbarame viharati. Tena
vuttam "pubbarame migaramatu pasade"ti.
    Kittavata nu kho bhanteti kittakena nu kho bhante. Sankhittena tanhasankhayavimutto
hotiti tanhasankhaye nibbane tam arammanam katva vimuttacittataya
@Footnote: 1 cha.Ma. punna....   2 Si. viharam   3 cha.Ma. hetthabhumiyam   4 cha.Ma.....viharasadise
Tanhasankhayavimutto nama sankhittena kittavata hoti. Yaya patipattiya
tanhasankhayavimutto hoti, tam me khinasavassa bhikkhuno pubbabhagapatipadam sankhittena
desethati pucchati. Accantanitthoti khayavayasankhatam antam atitati accanta. Accanta
nittha assati accantanittho, ekantanittho satatanitthoti attho. Accantam
yogakkhemiti accantayogakkhemi, niccayogakkhemiti attho. Accantam brahmacariti
accantabrahmacari, niccabrahmacariti attho, accantam pariyosanamassati
purimanayeneva accantapariyosano. Settho devamanussananti devananca manussananca
settho uttamo. Evarupo bhikkhu kittavata hoti, khippametassa sankhepeneva
patipattim kathethati bhagavantam yacati. Kasma panesa evam vegayatiti? kilam
anubhavitukamataya.
    Ayam kira uyyanakilam anapetva catuhi maharajehi 1- catusu disasu
arakkham gahapetva dvisu devalokesu devasanghena parivuto addhatiyahi natakotihi
saddhim eravanam aruyha uyyanadvare thito ime panhe 2- sallakkhesi
"kittakena nu kho tanhasankhayavimuttassa khinasavassa sankhepato agamaniyapubbabhagapatipada
hoti"ti. Athassa etadahosi "ayam panho ativiya sassiriko,
sacaham imam panham anugganhitvava uyyanam pavisissami, chadvarikehi arammanehi
nimmathito na puna imam panham sallakkhessami, titthatu tava uyyanakila,
satthu santikam gantva imam panham pucchitva uggahitapanho uyyane
kilissami"ti hatthikkhandhe antarahito bhagavato santike paturahosi. Tepi cattaro
maharajano arakkham gahetva thitatthaneyeva thita, paricarikadevasanghapi natakanipi
eravanopi nagaraja tattheva uyyanadvare atthasi, evamesa kilam anubhavitukamataya
vegayanto evamaha.
    Sabbe dhamma nalam abhinivesayati ettha sabbe dhamma nama pancakkhandha
dvadasayatanani attharasa dhatuyo, te sabbepi tanhaditthivasena abhinivesaya
@Footnote: 1 cha.Ma. maharajuhi       2 cha.Ma. imam panham
Nalam na pariyatta na samattha na yutta, kasma? gahitakarena atitthahanato. 1- Te
hi niccati gahitapi aniccava sampajjanti, sukhati gahitapi dukkhava sampajjanti,
attati gahitapi anattava sampajjanti, tasma nalam abhinivesaya. Abhijanatiti
aniccam dukkham anattati nataparinnaya abhijanati. Parijanatiti tatheva
tiranaparinnaya parijanati. Yankinci vedananti antamaso pancavinnanasampayuttampi
yankinci appamattakampi vedanam anubhavati. Imina bhagava sakkassa devanamindassa
vedanavasena nibbattetva arupapariggaham dasseti. Sace pana vedanakammatthanam
hettha na kathitam bhaveyya, imasmim thane kathetabbam siya. Hettha pana kathitam,
tasma satipatthane vuttanayeneva veditabbam. Aniccanupassiti ettha aniccam
veditabbam, aniccanupassana veditabba, aniccanupassi veditabbo. Tattha
aniccanti pancakkhandha, te hi uppadavayatthena anicca. Aniccanupassanati
pancakkhandhanam khayato vayato dassanananam. Aniccanupassiti tena nanena
samannagato puggalo, tasma "aniccanupassi viharati"ti aniccato anupassanto
viharatiti ayamettha attho.
    Viraganupassiti ettha dve viraga khayavirago ca accantavirago ca.
Tattha sankharanam khayavayato anupassanapi, accantaviragam nibbanam viragato
dassanamaggananampi viraganupassana nama. Tadubhayasamangipuggalo viraganupassi
nama, tam sandhaya vuttam "viraganupassi"ti, viragato anupassantoti attho.
Nirodhanupassimhipi eseva nayo, nirodhopi hi khayanirodho ca accantanirodho
cati duvidhoyeva. Patinissagganupassiti ettha patinissaggo vuccati vossaggo, so
ca pariccagavossaggo pakkhandanavossaggoti duvidho hoti. Tattha pariccagavossaggoti
vipassana, sa hi tadangavasena kilese ca khandhe ca vossajjati. Pakkhandanavossaggoti
maggo, so hi nibbanam arammanato pakkhandati. Dvihipi va karanehi
vossaggoyeva, samucchedavasena khandhanam kilesananca vossajjanato nibbananca
pakkhandanato. Tasma kilese ca khandhe ca pariccajatiti pariccagavossaggo,
@Footnote: 1 cha.Ma. atitthanato
Nirodhe nibbanadhatuya cittam pakkhandatiti pakkhandanavossaggoti ubhayampetam magge
sameti. Tadubhayasamangipuggalo imaya patinissagganupassanaya samannagatatta
patinissagganupassi nama hoti, tam sandhaya vuttam "patinissagganupassi"ti. Na
kinci loke upadiyatiti kinci ekampi sankharagatam tanhavasena na upadiyati na
ganhati na paramasati. Anupadiyam na paritassatiti agganhanto tanhahi paritassanaya
na paritassati. Paccattanneva parinibbayatiti sayameva kilesaparinibbanena
parinibbayati. Khina jatitiadina panassa paccavekkhanava dassita. Iti bhagava
sakkassa devanamindassa sankhittena khinasavassa pubbabhagapatipadam pucchito
sallahukam katva sankhitteneva khippam katheti. 1-
    [391] Avidure nisinno hotiti anantare kutagare nisinno hoti.
Abhisameccati nanena abhisamagantva, janitvati attho. Idam vuttam hoti:-
kim nu kho esa janitva anumodi, udahu ajanitva vati. Kasma panassa
evamahosi? thero kira na bhagavato panhavissajjanasaddam assosi, sakkassa pana
devaranno "evametam bhagava evametam sugata"ti anumodanasaddamassosi. Sakko
kira devaraja mahata saddena anumodi. Atha kasma na bhagavato saddam assositi?
yathaparisavinnapakatta. Buddhanam hi dhammam kathentanam ekabandhaya
cakkavalapariyantayapi parisaya saddo suyyati, parisantam 2- pana muncitva
angulimattampi bahiddha na niccharati. Kasma? evarupa madhurakatha ma niratthaka
agamasiti. Tada bhagava migaramatu pasade sattaratanamaye kutagare sirigabbhamhi nisinno
hoti, tassa dakkhinapasse sariputtattherassa vasanakutagaram, vamapasse
mahamoggallanassa, antare chiddavivarokaso natthi, tasma thero na bhagavato
saddam assosi, sakkasseva assositi.
    Pancahi turiyasatehiti pancangikanam turiyanam pancahi satehi.
Pancangikaturiyannama atatam vitatam atatavitatam susiram ghananti imehi pancahangehi
samannagatam. Tattha atatannama cammapariyonaddhesu bheriadisu ekatalaturiyam,
@Footnote: 1 cha.Ma. kathesi     2 cha.Ma. pariyantam
Vitatannama ubhayatalam. Atatavitatannama tantibaddhapanavadi. Susiram vamsadi. Ghanam
sammadi. Samappitoti upagato. Samangibhutoti tasseva vevacanam. Paricaretiti tam
sampattim anubhavanto tato tato indriyani careti. Idam vuttam hoti:-
paricaretva 1- vajjamanehi pancahi turiyasatehi samannagato hutva dibbasampattim
anubhavatiti. Patipanametvati apanetva, nissaddani karetvati attho. Yatheva
hi idani saddha rajano garubhavaniyabhikkhum disva "asuko nama ayyo
agacchati, tata ma gayatha, ma vadetha, ma naccatha"ti natakani pativinenti,
sakkopi theram disva evamakasi. Cirassam kho marisa moggallana imam pariyayamakasiti
evarupam loke pakatiya piyasamudacaravacanam hoti, lokiya hi cirassam agatampi
anagatapubbampi manapajatiyam agatam disva "kuto bhavam agato, cirassam bhavam
agato, kathante idhagamanamaggo nato maggamulhosi"tiadini vadanti. Ayam pana
agatapubbattayeva evamaha. Thero hi kalena kalam devacarikam gacchatiyeva.
Tattha pariyayamakasiti varam akasi. Yadidam idhagamanayati yo ayam idhagamanaya
varo, tam bhante cirassamakasiti vuttam hoti. Idamasanam pannattanti yojanikam
manipallankam pannapetva evamaha.
    [392] Bahukicca bahukaraniyati ettha yesam bahuni kiccani, te
bahukicca. Bahukaraniyati tasseva vevacanam. Appeva sakena karaniyenati sakaraniyameva
appam mandam, na bahu, devanam karaniyam pana bahu, pathavito patthaya hi
kapparukkhamatugamadinam atthaya atta sakkassa santike chijjanti, tasma
niyamento aha apica devanamyeva tavatimsanam karaniyenati. Devananhi dhita ca
putta ca anke nibbattanti, padaparicarika itthiyo sayane nibbattanti, tasam
mandanapasadhanakarika devadhita sayanam parivaretva nibbattanti, veyyavaccakara
antovimane nibbattanti, etesam atthaya attakaranam natthi. Ye pana simantare
nibbattanti, te "mama santaka tava santaka"ti nicchetum asakkonta attam
karonti, sakkam devarajanam pucchanti, so yassa vimanam asannataram, tassa santakoti
@Footnote: 1 cha.Ma. parivaretva
Vadati. Sace dvepi samatthane honti, yassa vimanam ullokento 1- thito, tassa
santakoti vadati. Sace ekampi na oloketi, tam ubhinnam kalahupacchedanattham attano
santakam karoti. Tam sandhaya "devanamyeva tavatimsanam karaniyena"ti aha. Apicassa
evarupam kilakiccampi karaniyameva.
    Yam no khippameva antaradhayatiti yam amhakam sighameva andhakare rupagatam
viya na dissati, imina "aham bhante tam panhavissajjanam na sallakkhemi"ti
dipeti. Thero "kasma nu kho ayam yakkho asallakkhanabhavam dipeti, passena
pariharati"ti avajjanto "deva nama mahamulha honti. Chadvarikehi arammanehi
nimmathiyamana attano bhuttabhuttabhavampi pitapitabhavampi na jananti, idha katam
ettha pamussanti"ti annasi. Keci panahu "thero etassa garu bhavaniyo,
tasma' idaneva loke aggapuggalassa santike panham uggahetva agato,
idaneva natakanam antaram pavitthoti evam mam thero tajjeyya'ti bhayena
evamaha"ti. Etam pana kohannam nama hoti, ariyasavakassa evarupam kohannam
nama na hoti, tasma mulhabhaveneva na sallakkhesiti veditabbam. Upari kasma
sallakkhesiti? thero tassa somanassasamvegam janetva tamam nihari, tasma
sallakkhesiti.
    Idani sakko pubbe attano ekam kuhakakaranam 2- therassa arocetum
bhutapubbantiadimaha. Tattha samupabyulhoti sannipatito rasibhuto. Asura
parajinimsuti 3- asura parajayam papunimsu. Kada panete parajitati? sakkassa
nibbattakale. Sakko kira anantare attabhave magadharatthe macalagame magho nama manavo
ahosi pandito byatto, bodhisattacariya viyassa cariya ahosi. So tettimsa
purise gahetva kalyanamakasi, ekadivasam attanova pannaya upaparikkhitva
gamamajjhe mahajanassa sannipatitatthane kacavaram ubhayato pabyuhetva 4- tam thanam
atiramaniyam akasi, puna tattheva mandapam karesi, puna gacchante kale salam
@Footnote: 1 cha.Ma. olokento     2 cha.Ma. evam bhutakaranam
@3 ka. parajayimsuti         4 cha.Ma. apabbahitva, Ma. pabyuhitva
Karesi, gamato ca nikkhamitva gavutampi addhayojanampi tigavutampi yojanampi
vicaritva tehi sahayehi saddhim visamam samam akasi, te sabbepi ekacchanda
tattha tattha setuyuttatthane setum, mandapasalapokkharanimalagaccharopanadinam
yuttatthane mandapadini karonta bahum punnamakamsu. Magho sattavattapadani 1-
puretva kayassa bheda saddhim sahayehi tavatimsabhavane nibbatti.
    Tasmim kale asuragana tavatimsadevaloke pativasanti, sabbe te devanam
samanayuka samanavanna ca 2- honti, te sakkam saparisam disva adhuna nibbatta
navakadevaputta agatati mahapanam sajjayimsu. Sakko devaputtanam sannam adasi
"amhehi kusalam karontehi na parehi saddhim sadharanam katam, tumhe gandapanam
ma pivittha, pitamattameva karotha"ti. Te tatha akamsu. Balaasura gandapanam
pivitva matta niddam okkamimsu. Sakko devanam sannam datva te padesu
gahapetva sinerupade khipapesi, sinerussa hi hetthimatale asurabhavanam nama
atthi, tavatimsadevalokappamanameva, tattha asura vasanti. Tesampi cittapatali
nama rukkho atthi, te tassa pupphanakale jananti "nayam tavatimsa, sakkena
vancita mayan"ti. Te ganhatha nanti vatva sinerum paricaramana 3- deve vutthe
vammikapadato vammikamakkhika viya abhiruhimsu. Tattha kalena deva jinanti, kalena
asuRa. Yada devanam jayo hoti, asure yava samuddapittha anubandhanti. Yada
asuranam jayo hoti, deve yava vediyapada 4- anubandhanti. Tasmim pana sangame
devanam jayo ahosi, deva asure yava samuddapittha anubandhimsu. Sakko
sabbe 5- asure palapetva pancasu thanesu arakkham thapesi, evam arakkham
datva vediyapade vajirahattha indapatimayo thapesi. Asura kalena kalam
utthahitva ta patimayo disva "sakko appamatto titthati"ti tatova nivattanti.
Tato patinivattitvati vijitatthanato nivattitva. Paricarikayoti
malagandhadikammakarikayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. satta vatapadani     2 Si. samanavannava       3 cha.Ma. pariharamana
@4 cha.Ma. vedikapada       5 cha.Ma. ayam patho na dissati
    [393] Vessavano ca maharajati so kira sakkassa vallabho balavavissasiko,
tasma sakkena saddhim agamasi. Purakkhatvati purato katva. Pavisimsuti pavisitva
pana upaddhapihitani dvarani katva olokayamana atthamsu. Idampi marisa
moggallana passa vejayantapasadassa ramaneyyakanti marisa moggallana idampi
vejayantassa ramaneyyakam passa, suvannatthambhe passa, rajatatthambhe manitthambhe
pabalatthambhe lohitangatthambhe masaragallatthambhe muttatthambhe sattaratanatthambhe,
tesamyeva suvannadimayaghatake valarupakani ca passati evam thambhapantiyo adim
katva ramaneyyakam dassento evamaha. Yatha tam pubbe katapunnassati yatha
pubbe katapunnassa upabhogatthanena sobhitabbam, evameva sobhatiti attho. Atibalham
kho ayam yakkho pamatto viharatiti attano pasade natakaparivarena sampattiyava
vasena ativiya matto.
    Iddhabhisankharam abhisankhasiti iddhim akasi. Apokasinam samapajjitva
pasade patitthitokasam udakam hotuti iddhim adhitthaya pasadakannike padangutthakena
pahari, so pasado yatha nama udakapitthe thapitam pattam mukhavattiyam anguliya
pahatam aparaparam kampati calati na santitthati, evameva sankampi sampakampi
sampavedhi, thambhapitthisanghatakannikagopanasiadini karakaratisaddam muncantani
patitum viya araddhani. Tena vuttam "sankampesi sampakampesi sampavedhesi"ti.
Acchariyabbhutacittajatati aho acchariyam aho abbhutanti evam sanjataacchariyabbhuta
ceva sanjatatutthino ca ahesum uppannabalavasomanassa. Samvigganti ubbiggam
calitam. Lomahatthajatanti jatalomahamsam, kancanabhittiyam thapitamaninagadantehi viya
uddhaggehi lomehi akinnasariranti attho. Lomahamso ca namesa somanassenapi
hoti domanassenapi, idha pana somanassena jato. Thero hi sakkassa somanassavegena
samvejetum tam patihariyamakasi. Tasma somanassavegena samviggalomahattham viditvati
attho.
    [394] Idhaham marisati idanissa yasma therena somanassasamvegam
janayitva tamam vinoditam, tasma sallakkhetva evamaha. Eso nu te marisa
So bhagava satthati marisa tvam kuhim gatositi vutte mayham satthu santikanti
vadesi, imasmim devaloke ekapadakena viya titthasi, yam tvam evam vadesi, eso
nu te marisa so bhagava satthati pucchimsu. Sabrahmacari me esoti ettha
kincapi thero anagariyo abhiniharasampanno aggasavako, sakko agariyo,
maggabrahmacariyavasena panete sabrahmacarino honti, tasma evamaha. Aho nuna
te so bhagava satthati sabrahmacari tava te evam mahiddhiko, so pana te
bhagava sattha aho nuna mahiddhikoti satthu iddhipatiharayadassane jatabhilapa
hutva evamahamsu.
    [395] Natannatarassati 1- pannatannatarassa, sakko hi pannatanam
annataro. Sesam sabbattha pakatameva, desanam pana bhagava yathanusandhitova 2-
nitthapesiti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                    culatanhasankhayasuttavannana nitthita.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 203-212. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=5203&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=5203&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=433              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=7915              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=9397              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=9397              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]