ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

                        5. Culasaccakasuttavannana
    [353] Evamme sutanti culasaccakasuttam. Tattha mahavane kutagarasalayanti
mahavanam nama sayamjatam aropimam saparicchedam mahantam vanam. Kapilavatthusamanta pana
mahavanam himavantena saha ekabaddham aparicchedam hutva mahasamuddam ahacca
thitam. Idam tadisam na hoti. Saparicchedam mahantam vananti mahavanam. Kutagarasala
pana mahavanam nissaya kate arame kutagaram antokatva hamsavattakacchannena
kata sabbakarasampanna buddhassa bhagavato gandhakuti veditabba.
    Saccako niganthaputtoti pubbe kira eko nigantho ca niganthi ca
pancapancavadasatani uggahetva vadam aropessamati jambudipe vicaranta
@Footnote: 1 Si. nibbanapattiatthaya            2 cha.Ma. kattukama
Vesaliyam samagata, licchavirajano disva "tvam ko, tvem ka"ti pucchimsu. Nigantho
"aham vadam aropessamiti jambudipe vicarami"ti aha. Niganthipi tatha aha.
Licchavino "idheva annamannam vadamaropetha"ti ahamsu. Niganthi attana
uggahitani panca vadasatani pucchi, nigantho kathesi. Niganthena pucchitepi
niganthi kathesiyeva. Ekassapi na jayo, na parajayo, ubho samasamava ahesum.
Licchavino ahamsu 1- "tumhe ubhopi samasama ahinditva kim karissatha, idheva
vasatha"ti geham datva balim patthapesum. Tesam samvasamanvaya catasso dhitaro jata,
eka sacca nama, eka lola nama, eka patacara nama, eka
silavataka 2- nama, tapi panditava ahesum, matapituhi uggahitani
pancapancavadasatani uggahesum. Ta vayappatta matapitaro avocum "amma amhakam
kuladarika nama hirannasuvannadini datva kulagharam pesitapubba nama natthi. Yo pana
agariko tasam vadam madditum sakkoti, tassa padaparicarika honti. Yo pabbajito
tasam vadam madditum sakkoti, tassa santike pabbajanti, tumhe kim karissatha"ti.
Mayampi evameva karissamati, catassopi paribbajikavesam gahetva "ayam jambudipo
nama jambuya pannayati"ti jambusakham gahetva carikam pakkamimsu. Yam gamam
papunanti, tassa dvare pamsupunje va valikapunje va jambudhajam. 3- Thapetva
"yo vadam aropetum sakkoti, so imam maddatu"ti vatva gamam pavisanti. Evam
gamena gamam vicarantiyo savatthim papunitva tatheva gamadvare jambudhajam
thapetva sampattamanussanam arocetva antonagaram pavittha.
    Tena ca samayena bhagava savatthim nissaya jetavane viharati. Athayasma
sariputto gilane pucchanto ajaggitatthanam jagganto attano kiccamahantataya
annehi bhikkhuhi divataram gamam pindaya pavisanto gamadvare jambudhajam disva
"kim idan"ti darake pucchi. Te tamattham arocesum. Tenahi maddathati. Na sakkoma
bhante bhayamati. Kumara ma bhayatha, `kena amhakam jambudhajo maddapito'ti
vutte buddhasavakena sariputtattherena maddapito, vadam aropetukama jetavane
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati  2 cha.Ma. acaravati, Si. sivavatika   3 Si. jambusakham
Therassa santikam gacchathati vadeyyatha"ti aha. Te therassa vacanam sutva
jambudhajam madditva chaddesum. Thero pindaya caritva viharam gato.
Paribbajikapi gamato nikkhamitva "amhakam dhajo kena maddapito"ti pucchimsu. Daraka
tamattham arocesum. Paribbajika puna gamam pavisitva ekekam vithim gantva 1-
"buddhasavako kira sariputto nama amhehi saddhim vadam karissati, sotukama
nikkhamatha"ti arocayimsu. Mahajano nikkhami, tena saddhim paribbajika jetavanam
agamimsu.
    Thero "amhakam vasanatthane matugamassa agamanannama aphasukan"ti
viharamajjhe nisidi. Paribbajikayo gantva theram pucchimsu "tumhehi amhakam
dhajo maddapito"ti. Ama maya maddapitoti. Mayam tumhehi saddhim vadam
karissamati. Sadhu karotha kassa puccha kassa vissajjanam hotuti. Puccha nama
amhakam patta, tumhe pana matugama nama pathamam pucchathati. Ta catassopi
catusu disasu thatva matapitunam santike uggahitam vadasahassam pucchimsu. Thero
khaggena kumudanalim 2- chindanto viya pucchitam pucchitam nijjatam nigganthim katva
kathesi, kathetva puna pucchathati aha. Ettakameva bhante janamati. Thero
aha "tumhehi vadasahassam pucchitam maya kathitam, aham pana ekameva panham
pucchissami, tam tumhe kathetha"ti. Ta therassa visayam disva "pucchatha bhante
byakarissama"ti vattum nasakkhimsu. "vada bhante janamana byakarissama"ti
puna ahamsu.
      Thero ayam pana kulaputte pabbajetva pathamam sikkhapetabbapanhoti vatva
"ekannama kin"ti pucchi, ta neva antam, na kotim addasamsu. Thero kathethati
aha. Na passama bhanteti. Tumhehi vadasahassam pucchitam maya kathitam, mayham
tumhe ekam panhampi kathetum na sakkotha, evam sante kassa jayo kassa parajayoti.
Tumhakam bhante jayo, amhakam parajayoti. Idani kim karissathati. Ta matapituhi
vuttavacanam arocetva "tumhakam santike pabbajissama"ti ahamsu. Tumhe
@Footnote: 1 cha.Ma. gahetva            2 cha.Ma. kumudanalam
Matugama nama amhakam santike pabbajitum na vattati, amhakam pana sasanam
gahetva bhikkhunupassayam gantva pabbajathati. Ta sadhuti therassa sasanam gahetva
bhikkhunisamghassa santikam gantva pabbajimsu, pabbajita ca pana appamatta
atapiniyo hutva na cirasseva arahattam papunimsu.
    Ayam saccako tasam catunnampi kanitthabhatiko, tahi catuhipi uttaritarapanno,
matapitunampi santika vadasahassam, tato bahutaranca bahirasamayam ugganhitva 1-
katthaci agantva rajadarake sippam sikkhapento tattheva vesaliyam vasati,
pannaya atipuritatta kucchi me bhijjeyyati bhito ayapattena kucchim parikkhipitva
carati, imam sandhaya vuttam "saccako niganthaputto"ti.
    Bhassappavadakoti bhassam vuccati kathamaggo, tam pavadati kathetiti bhassappavadako.
Panditavadoti aham panditoti evamvado. Sadhusammato bahujanassati yam yam
nakkhattavarena 2- adisati, tam tam yebhuyyena tatheva hoti, tasma ayam sadhuladdhiko
bhaddakoti evam sammato mahajanassa. Vadena vadam samaraddhoti kathamaggena
dosam aropito. Ayasma assajiti sariputtattherassa acariyo assajitthero.
Janghaviharam anucankamamanoti tato tato licchavirajagehato tam tam geham gamanatthaya
anucankamamano. Yenayasma assaji tenupasankamiti kasma upasankami? samayajananattham.
    Evam kirassa ahosi "aham' samanassa gotamassa vadam aropessami'ti
ahindami, `samayam panassa na janami'ti na aropesim. Parassa hi samayam natva
aropito vado svaropito nama hoti. Ayam pana samanassa gotamassa savako
pannayati assajitthero, so attano satthu samaye kovido, etaham pucchitva
katham patitthapetva samanassa gotamassa vadam aropessami"ti. Tasma upasankami.
Vinetiti katham vineti, katham sikkhapetiti pucchati. Thero pana yasma dukkhanti vutte
uparambhassa okaso hoti, maggaphalanipi pariyayena dukkhanti agatani, ayanca
dukkhanti vutte theram puccheyya "bho assaji kimattham tumhe pabbajita"ti. Tato
@Footnote: 1 cha.Ma. uggahetva          2 cha.Ma. nakkhattacarena
"maggaphalatthaya"ti vutte "bho assaji nayidam tumhakam sasanam nama,
mahaaghatanannametam, nirayussado namesa, natthi tumhakam sukhasa, utthayutthaya
dukkhameva jirapenta ahindatha"ti dosam aropeyya, tasma paravadissa
pariyayakatham katum na vattati. Yatha esa appatittho hoti, evamassa nippariyayakatham
kathessamiti cintetva "rupam bhikkhave aniccan"ti imam aniccanattavaseneva katham
kathesi. Dussutanti sotum ayuttam.
    [354] Santhagareti 1- rajakulanam atthanusasanasanthagarasalayam. 2- Yena
te licchavi tenupasankamiti evam kirassa ahosi "aham pubbe samayam ajananabhavena
samanassa gotamassa vadam na aropemi, 3- idani panassa mahasavakena kathitam samayam
janami, ime ca pana mama antevasika pancasata licchavi sannipatita, etehi
saddhim gantva samanassa gotamassa vadam aropessami"ti. Tasma upasankami.
Natannatarenati natesu abhinnatesu pancavaggiyattheresu annatarena. Patitthitanti
yatha tena patitthitam. Sace evam patitthissati, atha pana annadeva vakkhati, tatra
maya kim sakka katunti idaneva pitthim parivattento aha. Akaddheyyati
attano abhimukham akaddheyya. 4- Parikkaddheyyati purato patipanameyya.
Samparikaddheyyati kalena akaddheyya, kalena parikaddheyya. Sondikakilanjanti
suraghare pitthakilanjam, sondikadhuttoti suradhutto. Thalam 5- kanne gahetvati
suraparissavanatthavikam dhovitukamo kasatanidhunanattham ubhosu kannesu gahetva.
Odhuneyyati adhomukham katva dhuneyya. Niddhuneyyati uddham mukham katva dhuneyya.
Nippotheyyati 6- punappunam pappotheyya. Sanadhovitam namati ettha manussa
sanasatakakaranattham sanavake gahetva mutthim mutthim bandhitva udake pakkhipanti. Te
tatiyadivase sutthu kilinna honti. Atha manussa ambilayagusuradini adaya
tattha gantva sanamutthim gahetva dakkhinato vamato sammukha cati tisu phalakesu
sakim dakkhinaphalake, sakim vamaphalake, sakim sammukhaphalake paharanta ambilayagusuradini
@Footnote: 1 cha.Ma. santhagareti       2 Ma....santhagara.....  3 cha.Ma. aropesim
@4 cha.Ma. kaddheyya    5 cha.Ma. valam       6 cha.Ma. nipphoteyyati
Bhunjanta pivanta khadanta dhovanti. Mahanta kila hoti. Ranno nago
tam kilam disva gambhiram udakam anupavisitva sondaya udakam gahetva sakim
kumbhe sakim pitthiyam sakim ubhosu passesu sakim antarapitthiyam 1- pakkhipanto
kilittha, tadupadaya tam kilitajatam sanadhovikam nama vuccati, tam sandhaya vuttam
"sanadhovikam nama kilitajatam kilati"ti. Kim so bhavamano saccako niganthaputto,
yo bhagavato vadam aropessatiti yo saccako niganthaputto bhagavato vadam
aropessati, so kim bhavamano kim yakkho bhavamano udahu indo, udahu
brahma bhavamano bhagavato vadam aropessati, na hi sakka pakatimanussena
bhagavato vadam aropetunti ayamettha adhippayo.
    [355] Tena kho pana samayenati yasmim samaye saccako aramam pavisi,
tasmim. Kismim pana samaye pavisiti? mahamajjhantikasamaye. Kasma pana tasmim samaye
cankamantiti? panitabhojanapaccayassa thinamiddhassa vinodanattham. Diva padhanika va
te. Tadisananhi pacchabhattam cankamitva nhatva sariram utum ganhapetva
nisajja samanadhammam karontanam cittam ekaggam hoti. Yena te bhikkhuti so kira
kuhim samano gotamoti parivenato parivenam gantva pucchitva pavisissamiti
vilokento arannahatthi viya cankame cankamamane pamsukulikabhikkhu disva tesam santikam
agamasi. Tam sandhaya "yena te bhikkhu"tiadi vuttam. Kaham nu kho bhoti katarasmim
avase va lene va 2- mandape vati attho. Esa aggivessana bhagavati
tada kira bhagava paccusakale mahakarunasamapattim samapajjitva dasasahassacakkavale
sabbannutananajalam pattharitva bodhaneyyasattam olokento addasa "sve
saccako niganthaputto mahatim licchaviparisam gahetva mama vadam aropetukamo
agamissati"ti. Tasma patova sarirapatijagganam katva bhikkhusamghaparivaro vesaliyam
pindaya caritva pindapatapatikkanto mahaparisaya nisiditum sukhatthane
nisidissamiti gandhakutim apavisitva mahavane annatarasmim rukkhamule divaviharam
nisidi, te bhikkhu bhagavato vattam dassetva agata, saccakena puttha dure
nisinnam bhagavantam dassenta "esa aggivessana bhagava"ti ahamsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. antarasatthiyam       2 cha.Ma. ayam saddo na dissati
    Mahatiya licchaviparisaya saddhinti hettha pancamattehi licchavisatehi parivutoti
vuttam. Te etassa antevasikayeva, antovesaliyam pana saccako pancamattani
licchavirajasatani gahetva "vadatthiko bhagavantam upasankamanto"ti sutva dvinnam
panditanam kathasallapam sossamati yebhuyyena manussa nikkhanta, evam sa mahati
parisa aparicchinnaganana nama ahosi. Tam sandhayetam vuttam. Anjalim panametvati
ete ubhatopakkhika, te evam cintesum "sace no micchaditthika codissanti 1-
`kasma tumhe samanam gotamam vandittha'ti, tesam `kim anjalimattakaranenapi vanditam
hoti'ti vakkhama. Sace no sammaditthika codissanti' kasma bhagavantam na
vandittha'ti, `kim sisena bhumim paharanteneva vanditam hoti, nanu anjalikammampi
vandanaeva'ti vakkhama"ti. Namagottanti bho gotama aham asukassa putto
datto nama mitto nama idha agatoti vadanta namam saventi nama. Bho
gotama aham vasittho nama kaccayano nama idha agatoti vadanta gottam
saventi nama. Ete kira dalidda jinnakulaputta parisamajjhe namagottavasena
pakata bhavissamati evam akamsu. Ye pana tunhibhuta nisidimsu, te keratika
ceva andhabala ca. Tattha keratika "ekam dve kathasallape karonto vissasiko
hoti, atha vissase sati ekam dve bhikkha adatum na yuttan"ti tato attanam
mocenta tunhi nisidanti. Andhabala annanatayeva avakkhittamattikapindo
viya yattha katthaci tunhibhuta nisidanti.
    [356] Kincideva desanti kanci okasam kinci karanam, athassa bhagava
panhapucchane ussaham janento aha puccha aggivessana yadakankhasiti. Tassattho:-
"puccha yadi akankhasi, na me panhavissajjane bharo atthi". Athava "puccha
yam akankhasi, sabbante vissajjessami"ti sabbannuppavaranam pavaresi asadharanam
paccekabuddhaaggasavakamahasavakehi. Te hi yada kankhasiti na vadanti, sutva
vedissamati vadanti. Buddha pana "pucchavuso yadakankhasi"ti 2- va "puccha
maharaja, yadakankhasi"ti 3- va
@Footnote: 1 cha.Ma. codessanti. evamuparipi       2 sam. saga. 15/237/249 sucilomasutta
@3 di.Si. 9/162/51 samannaphalapuccha
          "puccha vasava mam panham       yankinci manasicchasi
           tassa tasseva panhassa      aham antam karomi te"iti 1- va
    "tenahi bhikkhu sake asane nisiditva  puccha, yadakankhasi"ti 2- va
          "bavarissa ca tuyham va      sabbesam sabbasamsayam
           katavakasa pucchavho      yankinci manasicchatha"ti 3- va
          "puccha mam sabhiya panham        yankinci manasicchasi
           tassa tasseva panhassa      aham antam karomi te"iti 4- va
    tesam tesam yakkhanarindadevasamanabrahmanaparibbajakanam sabbannuppavaranam
pavarenti. Anacchariyameva tam, 5- yam bhagava buddhabhumim patva etam pavaranam pavareyya.
Yo bodhisattabhumiyam padesananepi thito
          "kondanna panhani viyakarohi
           yacanti tam isayo sadhurupa
           kondanna eso manujesu dhammo
           yam vuddhamagacchati esa bharo"ti 6-
    evam sakkadinam atthaya isihi yacito
          "katavakasa pucchantu bhonto
           yankinci panham manasabhipatthitam
           aham hi tam tam vo viyakarissam
           natva sayam lokamimam paranca"ti. 6-
    Evam sarabhangakale sambhavajatake ca sakalajambudipam tikkhattum vicaritva
panhanam antakaram adisva sucirakena 7- brahmanena panham puttho okase
karite jatiya sattavasso rathikayam pamsum kilanto pallankam abhujitva antaravithiyam
nisinnova:-
@Footnote: 1 di. maha. 10/356/236 gopakavatthu    2 di. upari. 14/84/67 mahapunnamasutta
@3 khu. sutta. 25/1037/531 vatthukatha    4 khu. maha. 25/518/434
@5 cha.Ma. anacchariyancetam    6 khu. ja. 27/2455-6/537 sarabhangajataka (sya)
@7 cha.Ma. suciratena
         "taggha te ahamakkhissam      yathapi kusalo tatha
          raja ca kho tam janati   yadi kahati va na va"ti 1-
    sabbannuppavaranam pavaresi.
    Evam bhagavata sabbannuppavaranaya pavaritaya attamano panham pucchanto
"katham pana bho gotama"tiadimaha.
    Athassa bhagava "passatha bho annam savakena kathitam, annam sattha katheti,
nanu maya patikacceva vuttam `sace tatha patitthissati, yathassa savakena patitthitam,
evaham vadam aropessami'ti. Ayam pana annameva katheti, tattha kim maya sakka
katun"ti evam niganthassa vacanokaso ma hotuti hettha assajittherena
kathitaniyameneva kathento evam kho aham aggivessanatiadimaha. Upama mam bho
gotama patibhatiti bho gotama mayham eka upama upatthati, aharami tam upamanti
vadati. Patibhatu tam aggivessanati upatthatu te aggivessana, ahara tam upamam
visatthoti bhagava avoca. Balakaraniyati bahubalena kattabba kasivanijjadika
kammanta. Rupattayam purisapuggaloti rupam atta assati rupatta, rupam attati
gahetva thitapuggalam dipeti. Rupe patitthayati tasmim attati gahitarupe
patitthahitva. Punnam va apunnam va pasavatiti kusalam va akusalam va patilabhati.
Vedanattadisupi eseva nayo. Imina kim dipeti? ime pancakkhandha imesam sattanam
Pathavi viya patittha, 2- te imesu pancasu khandhesu patitthaya kusalakusalakammam nama
ayuhanti. Tumhe evarupam vijjamanameva attanam patisedhenta pancakkhandha
anattati dipethati ativiya sakaranam katva upamam ahari. Imina ca niganthena
ahataopammam niyatameva, sabbannubuddhato anno tassa katham chinditva vade
dosam datum samattho nama natthi. Duvidha hi puggala buddhaveneyya ca savakaveneyya
ca. Savakaveneyye savakapi vinenti buddhapi. Buddhaveneyye pana savaka
vinetum na sakkonti, buddhava vinenti. Ayampi nigantho buddhaveneyyo, tasma
@Footnote: 1 khu.ja. 27/2368/503 sambhavajataka     2 Ma. patiyatta
Etassa vadam chinditva anno dosam datum samattho nama natthi. Tenassa
bhagava sayameva vade dosadassanattham nanu tvam aggivessanatiadimaha.
    Atha nigantho cintesi "ativiya samano gotamo mama vadam patitthapeti,
sace upari koci doso bhavissati, mamam ekakamyeva nigganhissati, handaham imam
vadam mahajanassapi matthake pakkhipami"ti. Tasma evamaha ahampi bho gotama
evam vadami rupam me atta .pe. Vinnanam me attati, ayanca mahati
janatati. Bhagava pana niganthato satagunenapi sahassagunenapi satasahassagunenapi
vadivarataro, tasma cintesi "ayam nigantho attanam mocetva mahajanassa
matthake vadam pakkhipati, nassa attanam mocetum dassami, mahajanato nivattetva
ekakamyeva nam nigganhissami"ti. Atha nam kim hi te aggivessanatiadimaha.
Tassattho: nayam janata mama vadam aropetum agata, tvamyeva sakalam vesalim
samvattitva 1- mama vadam aropetum agato, tasma tvam sakameva vadam nivethehi,
ma mahajanassa matthake pakkhipasiti. So patijananto ahanhi bho gotamatiadimaha.
    [357] Iti bhagava niganthassa vadam patitthapetva tena hi aggivessanati
puccham arabhi. Tattha tena hiti karanatthe nipato. Yasma tvam pancakkhandhe
attato patijanasi, tasmati attho. Sakasmim vijiteti attano ratthe. Ghatetayam
va ghatetunti ghataraham ghatetabbayuttakam ghatetum. Japetayam va japetunti
dhanajaniraham japetabbayuttakam japetum jinnadhanam 2- katum. Pabbajetayam va
pabbajetunti sakaratthato pabbajanaraham pabbajetum niharitum. Vattitunca arahatiti
vattati ceva vattitunca arahati, vattitum yuttoti dipeti. Iti nigantho attano
vadabhedanattham ahatakaranameva attano maranatthaya avudham tikhinam karonto
viya visesetva dipeti, yatha tam balo. Evam me rupam hotuti mama rupam evamvidham
hotu, pasadikam abhirupam alankatapatiyattam suvannatoranam viya susajjitacittapato
viya ca manapadassananti. Evam me rupam ma ahositi mama rupam evamvidham ma hotu,
dubbannam dussanthitam valitapalitam tilakasamakinnanti.
@Footnote: 1 Si. samvijjetva         2 Si. niddhanam
    Tunhi ahositi nigantho imasmim vade 1- viruddhabhavam 2- natva "samano
gotamo mama vadam bhindanatthaya karanam ahari, aham balataya tameva visesetva
dipesim, idani natthomhi, sace vattatiti vakkhami, ime rajano utthahitva
`aggivessana tvam mama rupe vaso vattatiti vadasi, yadi te rupe vaso vattati,
kasma tvam yatha ime licchavirajano tavatimsadevatasadisehi attabhavehi virocanti
abhirupa pasadika, evam na virocasi'ti. Sace na vattatiti vakkhami, samano
gotamo utthahitva `aggivessana tvam pubbe vattati me rupasmim vasoti vatva
idani patikkhipasi'ti vadam aropessati. Iti vattatiti vuttepi eko doso,
na vattatiti vuttepi eko doso"ti tunhi ahosi. Dutiyampi bhagava pucchi,
dutiyampi tunhi ahosi. Yasma pana yavatatiyam bhagavata pucchite abyakarontassa
sattadha muddha phalati, buddha ca nama sattanamyeva atthaya kappasatasahassadhikani
cattari asankheyyani paraminam puritatta sattesu balavaanuddaya honti, tasma
yavatatiyam apucchitva athakho bhagava saccakam niganthaputtam etadavoca, etam "byakarohi
dani"tiadivacanam avoca.
    Tattha sahadhammikanti sahetukam sakaranam. Vajiram panimhi assati vajirapani.
Yakkhoti na yo va so va yakkho, so sakko devarajati veditabbo.
Adittanti aggivannam. Sampajjalitanti sutthu pajjalitam. Sajotibhutanti samantato
jotibhutam, ekaggijalabhutanti attho. Thito hotiti mahantam sisam, kadalimakulasadisa 3-
datha, bhayanakani akkhinasadiniti evam viruparupam mapetva thito. Kasma panesa
agatoti? ditthivissajjapanattham. Apica "ahanceva kho pana dhammam deseyyam,
pare ca me na ajaneyyun"ti evam dhammadesanaya appossukkabhavam apanne
bhagavati sakko mahabrahmuna saddhim agantva "bhagava dhammam desetha, tumhakam
anaya avattamane mayam vattapessama, tumhakam dhammacakkam hotu, amhakam
anacakkan"ti patinnam akasi. Tasma "ajja saccakam tasetva panham
vissajjapessami"ti agato.
@Footnote: 1 cha.Ma. thane, Ma. vare   2 cha.Ma. viraddhabhavam  3 cha.Ma. kandalamakulasadisa
    Bhagava ceva passati, saccako ca niganthaputtoti yadi hi tam annepi
passeyyum, 1- tam karanam agaru assa, 1- "samano gotamo saccakam attano
vade anotarantam natva yakkham avahetva 2- dassesi, tato saccako bhayena
kathesi"ti vadeyyum. Tasma bhagava ceva passati saccako ca. Tassa tam disvava
sakalasarirato seda muccimsu, antokucchi viparivattamana maharavam ravi. So "annepi
nu kho passanti"ti olokento kassaci lomahamsamattampi na addasa. Tato "idam
bhayam mameva uppannam. Sacaham yakkhoti vakkhami, `kim tuyhameva akkhini atthi,
tvameva yakkham passasi, pathamam yakkham adisva samanena gotamena vadasanghate
khittova yakkham passasi'ti vadeyyun"ti cintetva "na dani me idha annam
patisaranam atthi, annatra samana gotama"ti mannamano athakho saccako
niganthaputto .pe. Bhagavantam etadavoca. Tanam gavesiti tananti gavesamano.
Lenam gavesiti lenanti gavesamano. Saranam gavesiti sarananti gavesamano. Ettha
ca tayati rakkhatiti tanam. Niliyanti etthati lenam. Saratiti saranam, bhayam himsati
viddhamsetiti attho.
    [358] Manasikaritvati manamhi katva paccavekkhitva upadharetva. Evam
me vedana hotiti kusalava hotu, sukhava hotu, evam me sanna hotuti
kusalava hotu. Sukhava hotu, somanassasampayuttava hotuti. Sankharavinnanesupi
eseva nayo. Ma ahositi ettha pana vuttavipariyayena attho veditabbo. Kallam
nuti yuttam nu. Samanupassitunti "etam mama esohamasmi eso me atta"ti evam
tanhamanaditthivasena passitum. No hidam bho gotamati na yuttametam bho gotama.
Iti bhagava yatha nama cheko ahitundiko sappadatthavisam teneva sappena puna
damsapetva ubbateyya, 3- evam tassamyeva parisati saccakam niganthaputtam teneva
mukhena pancakkhandha anicca dukkha anattati vadapesi. Dukkham allinoti imam
pancakkhandhadukkham tanhaditthihi allino. Upagato ajjhositotipi tanhaditthivaseneva
veditabbo. Dukkham etam mamatiadisu pancakkhandhadukkham tanhamanaditthivasena
@Footnote: 1-1 Ma. tam karanam    2 Si. avhetva    3 Si. ubbameyya, cha.Ma. ubbaheyya
Samanupassatiti attho. Parijaneyyati aniccam dukkham anattati tiranaparinnaya
parito janeyya. Parikkhepetvati khayam vayam anuppadam upanetva.
    [359] Navanti tarunam. Akukkukajatanti pupphaggahanakale anto
angutthappamano eko ghanadandako nibbattati, tena virahitanti attho. Rittoti
sunno antosaravirahito. Rittattava tuccho. Aparaddhoti parajito. Bhasita kho
pana teti idam bhagava tassa mukharabhavam pakasetva nigganhanto aha. So
kira pubbe puranadayo cha sattharo upasankamitva panham pucchati. Te vissajjetum
na sakkonti. Atha nesam parisamajjhe mahantam vippakaram aropetva utthaya
jayam pavedento gacchati. So sammasambuddhampi tatheva vihethessamiti sannaya
upasankamitva:-
              "ambho ko namayam rukkho    chinnapatto 1- sakantako
               yattha ekappaharena       uttamangam vibhijjitan"ti. 2-
    Ayam khadiram ahacca asararukkhaparicito mudutundasakuno viya sabbannutananasaram
ahacca nanatundabhedam patto sabbannutananassa thaddhabhavam annasi. Tadassa
parisamajjhe pakasento bhagava bhasita kho pana tetiadimaha. Natthi etarahiti
upadinnakasarire sedo nama natthiti na vattabbam, etarahi pana natthiti vadati.
Suvannavannam kayam vivariti na sabbam kayam vivari. Buddha nama ganthikam
patimuncitva paticchannasarira parisati dhammam desenti, atha bhagava galavatakasammukhatthane
civaram gahetva caturangulamattam otaresi. Otaritamatte pana tasmim
suvannavanna rasmiyo punjapunja hutva suvannaghatato rattasuvannarasadhara
viya rattavannavalahakato vijjulata viya ca nikkhamitva suvannamurajasadisam mahakhandham
uttaracivaranca 3- padakkhinam kurumana akase pakkhandimsu. Kasma pana bhagava
evamakasiti? mahajanassa kankhavinodanattham. Mahajano hi samano gotamo mayham
sedo natthiti vadati saccakassa tava niganthaputtassa yantarulhassa viya seda
@Footnote: 1 cha.Ma. sinnapatto    2 Si. visaritam, pali. visatitam khu. ja.
@duk. 27/269/77 kandagalakajataka  3 cha.Ma. uttamasiram, Ma. uttamasiravaranca
Paggharanti. Samano pana gotamo ghanadupatacivaram parupitva nisinno, anto
sedassa atthita va natthita va katham sakka natunti kankham kareyya, tassa
kankhavinodanattham evamakasi. Mankubhutoti nittejabhuto. Pattakkhandhoti patitakkhandho.
Appatibhanoti uttarim apassanto. Nisiditi padangutthena bhumim kasamano nisidi.
    [360] Dummukhoti na virupamukho, abhirupo hi so pasadiko. Namam
panassa evanti. 1- Abhabbo tam pokkharanim puna otaritunti sabbesam alanam
bhaggatta pacchinnagamano otaritum abhabbo, tattheva kakakulaladinam bhattam hotiti
dasseti. Visukayikaniti ditthivisukani. 2- Visevitaniti ditthisancaritani.
Vipphanditaniti ditthivipphanditani. Yadidam vadadhippayoti ettha yadidanti
nipatamattam, vadadhippayo hutva vadam aropessamiti ajjhasayeneva 3-
upasankamitum abhabbo, dhammassavanaya pana upasankameyyati dasseti. Dummukham
licchaviputtam etadavocati kasma avoca? dummukhassa kirassa upamaharanakale
sesalicchavikumarapi cintesum "imina niganthena amhakam sippuggahanatthane ciram
avamano kato, ayandani amittassa pitthim passitum kalo. Mayampi ekekam upamam
aharitva panippaharena patitam muggarena pothento viya tatha nam karissama, yatha
na puna parisamajjhe sisam ukkhipitum sakkhissati"ti, te opammani karitva dummukhassa
kathapariyosanam agamayamana nisidimsu. Saccako tesam adhippayam natva ime sabbeva givam
ukkhipitva otthehi calamanehi thita, sace pacceka upama haritum labhissanti,
puna maya parisamajjhe sisam ukkhipitum na sakka bhavissati, handaham dummukham
apasadetva yatha annassa okaso na hoti, evam kathavaram pacchinditva
samanam gotamam panham pucchissamiti tasma etadavoca. Tattha agamehiti tittha,
ma puna bhanahiti attho.
    [361] Titthatesa bho gotamati bho gotama esa amhakam ceva annesanca
puthusamanabrahmananam vaca titthatu. Vilapam vilapitam manneti etam hi vacanam
@Footnote: 1 cha.Ma. etam, Ma. etanti     2 Si. ditthivisukayitani   3 cha.Ma.ajjhasayena
Vilapitam viya hoti, vippalapitamattam hotiti attho. Athava titthatesati ettha
kathati aharitva vattabba. Vacavilapam vilapitam manneti ettha pana idam
vacaniccharanam vilapitamattam manne hotiti attho.
    Idani panham pucchanto kittavatatiadimaha. Tattha vesarajjappattoti
nanappatto. Aparappaccayoti aparappattiyo. Athassa bhagava panham vissajjento
idha aggivessanatiadimaha, tam uttanatthameva. Yasma pana tattha 1- passatiti
vuttatta sekkhabhumi dassita. Tasma uttarim sekkhabhumim 2- pucchanto dutiyam panham
pucchi, tampissa bhagava byakasi. Tattha dassananuttariyenatiadisu
dassananuttariyanati lokiyalokuttara panna. Patipadanuttariyanti lokiyalokuttara
patipada. Vimuttanuttariyanti lokiyalokuttara vimutti. Suddhalokuttarameva va
gahetva dassananuttariyanti arahattamaggasammaditthi. Patipadanuttariyanti
sesamaggangani. Vimuttanuttariyanti maggaphalavimutti. 3- Khinasavassa va
nibbanadassanam dassananuttariyam nama. Atthamaggangani 4- patipadanuttariyam.
Aggaphalam vimuttanuttariyanti veditabbam. Buddho so bhagavati so bhagava
sayampi cattari saccani buddho. Bodhayati paresampi catusaccabodhaya
dhammam deseti. Dantotiadisu dantoti nibbisevano. Damathayati
nibbisevanatthaya. Santoti sabbakilesavupasamena santo. Samathayati kilesavupasamaya.
Tinnoti caturoghatinno. Taranayati caturoghataranaya. Parinibbutoti
kilesaparinibbanena parinibbuto. Parinibbanayati kilesaparinibbanatthaya.
    [362] Dhamsiti gunadhamsaka. Pagabbhati vacapagabbhiyena 5- samannagata.
Asadetabbanti ghattetabbam. Asajjati ghattetva. Natveva bhavantam gotamanti
bhavantam gotamam asajja kassaci attano vadam anupahatam sakalam adaya pakkamitum
thamo natthiti dasseti, na hi bhagava hatthiadayo viya kassaci jivitantarayam
karoti. Ayam pana nigantho ima tisso upama na bhagavato ukkamsanatthameva
ahari, attukkamsanatthameva ahari. Yatha hi raja kanci paccatthikam ghatetva
@Footnote: 1 cha.Ma. panettha     2 cha.Ma. asekkhabhumim    3 cha.Ma. aggaphalavimutti
@4 cha.Ma. maggangani  5 cha.Ma. pagabbati vacapagabbiyena
Evam nama suro evam thamasampanno puriso bhavissatiti paccatthikam thomentopi
attanameva thometi, evameva esopi siya hi bho gotama hatthim pabhinnantiadihi
bhagavantam ukkamsentopi mayameva sura mayam pandita mayam bahussutayeva evam
pabhinnahatthim viya pajjalitaaggikkhandham viya phanakataasivisam viya ca vadatthika
sammasambuddham upasankamimhati attanamyeva ukkamseti, evam attanam
ukkamsetva bhagavantam nimantayamano adhivasetu metiadimaha. Tattha adhivasetuti
sampaticchatu. Svatanayati yam me tumhesu sakkaram 1- karoto sve bhavissati
punnanca pitipamujjanca, tadatthaya. Adhivasesi bhagava tunhibhavenati bhagava kayangam
va vacangam va acopetva abbhantareyeva khantim dharento tunhibhavena adhivasesi,
saccakassa anuggahakaranattham manasava sampaticchiti vuttam hoti.
    [363] Yamassa patirupam manneyyathati te kira licchavi tassa panca
thalikapakasatani niccabhattam aharanti. Tadeva sandhaya esa sve tumhe yam
assa samanassa gotamassa patirupam kappiyanti manneyyatha, tam ahareyyatha, samanassa
hi gotamassa tumhe tam 2- paricaraka kappiyakappiyam yuttayuttam janathati vadati.
Bhattabhiharam abhiharimsuti abhiharitabbam bhattam abhiharimsu. Panitenati uttamena.
Sahatthati sahatthena. Santappetvati sutthu tappetva, paripunnam suhitam yavadattham
katva. Sampavaretvati sutthu pavaretva, alam alanti hatthasannaya patikkhipapetva.
Bhuttavinti bhuttavantam. Onitapattapaninti pattato onitapanim, apanitahatthanti
vuttam hoti. "onittapattapanin"tipi 3- patho, tassattho, onittam nanabhutam
pattam panito assati onittapattapani. Tam onittapattapanim, hatthe ca pattanca
dhovitva ekamante pattam nikkhipitva nisinnanti attho. Ekamantam nisiditi
bhagavantam evambhuttam 4- natva ekasmim okase nisiditi attho. Punnancati yam
imasmim dane punnam, ayatim vipakakkhandhati attho. Punnamahiti vipakakkhandhanamyeva
parivaro. Tam dayakanam sukhaya hotuti tam imesam licchavinam sukhatthaya hotu. Idam kira
so aham pabbajito nama, pabbajitena pana 5- na yuttam attano danam niyyatetunti
@Footnote: 1 cha.Ma. karam  2 cha.Ma. ayam patho na dissati   3 Si. ohitapattapanintipi
@4 cha.Ma. evambhutam  5 cha.Ma. ca
Tesam niyyatento evamaha. Atha bhagava yasma licchavihi saccakassa dinnam, na
bhagavato. Saccakena pana bhagavato dinnam, tasma tamattham dipento yam kho
aggivessanatiadimaha. Iti bhagava niganthassa manam 1- vinayeva attano
dinnadakkhinam niganthassa niyyatesi, sa cassa anagate vasana bhavissatiti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                      culasaccakasuttavannana nitthita.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 175-191. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=4481&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=4481&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=392              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=7323              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=8527              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=8527              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]