ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

                        4. Rathavinītasuttavaṇṇanā
    [252] Evamme sutanti rathavinītasuttaṃ. Tattha rāgaheti evaṃnāmake
nagare, tañahi mandhātumahāgovindādīhi pariggahitattā rājagahanti vuccati.
Aññepettha pakāre vaṇṇayanti. Kintehi, nāmametaṃ tassa nagarassa. Taṃ panetaṃ
buddhakāle ca cakkavattikāle ca nagaraṃ hoti, sesakāle suññaṃ hoti yakkhapariggahitaṃ,
tesaṃ vasanavanaṃ 1- hutvā tiṭṭhati. Veḷuvane kalandakanivāpeti veḷuvananti tassa
uyyānassa nāmaṃ, taṃ kira veḷūhi parikkhittaṃ ahosi aṭṭhārasahatthena ca pākārena,
gopuraṭṭālakayuttaṃ nīlobhāsaṃ manoramaṃ, tena veḷuvananti vuccati. Kalandakānaṃ cettha
nivāpaṃ adaṃsu, tena kalandakanivāpoti vuccati.
    Pubbe kira aññataro rājā tattha uyyānakīḷanatthaṃ āgato 2- surāmadena
matto divā seyyaṃ upagato supi. Parijanopissa "sutto rājā"ti pupphaphalādīhi
palobhiyamāno ito cito ca pakkāmi, atha surāgandhena aññatarasmā susirarukkhā
kaṇhasappo nikkhamitvā raññābhimukho āgacchati. Taṃ disvā rukkhadevatā "rañño
@Footnote: 1 cha.Ma. vasantavanaṃ          2 Ma. attano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

Jīvitaṃ dammī"ti kālakavesena āgantvā kaṇṇamūle saddamakāsi. Rājā paṭibujjhi, kaṇhasappo nivatto. So taṃ disvā "imāya mama jīvitaṃ dinnan"ti kālakānaṃ tattha nivāpaṃ ṭhapesi, 1- abhayaghosanaṃ ca ghosāpesi. Tasmā taṃ tato pabhūti kalandakanivāpanti saṅkhyaṃ gataṃ. Kalandakāti hi kālakānaṃ nāmaṃ. Jātibhūmikāti jātibhūmivāsino. Tattha jātibhūmīti jātaṭṭhānaṃ. Taṃ kho panetaṃ neva kosalamahārājādīnaṃ na caṅkībrāhmaṇādīnaṃ na sakkasuyāmasantusitādīnaṃ na asītimahāsāvakādīnaṃ na aññesaṃ sattānaṃ jātaṭṭhānaṃ "jātibhūmī"ti vuccati. Yassa pana jātadivase dasasahassī lokadhātu ekadhajamālāvippakiṇṇakusumavāsacuṇṇagandhasugandhā sabbaphāliphullamiva 2- nandanavanaṃ virocayamānā paduminipaṇṇe udakabindu viya akampittha, jaccandhādīnaṃ ca rūpadassanādīni anekāni pāṭihāriyāni pavattiṃsu, tassa sabbaññubodhisattassa jātaṭṭhānasākiyajanapado 3- kapilavatthāhāro, sā "jātibhūmī"ti vuccati. Dhammagarubhāvavaṇṇanā vassaṃ vuṭṭhāti temāsaṃ vassaṃ vuṭṭhā pavāritapavāraṇā hutvā. Bhagavā etadavocāti "kacci bhikkhave khamanīyan"tiādīhi vacanehi āgantukapaṭisanthāraṃ katvā etaṃ "ko nukho bhikkhave"tiādivacanamavoca. Te kira bhikkhū "kacci bhikkhave khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ, kaccittha appakilamathena addhānaṃ āgatā, na ca piṇḍakena kilamittha, kuto ca tumhe bhikkhave āgacchathā"ti paṭisanthāravasena pucchitā "bhagavā sākiyajanapade kapilavatthāhārato jātibhūmito āgacchāmā"ti āhaṃsu. Atha bhagavā neva suddhodanamahārājassa, na sukkodanassa, na sakkodanassa, na dhotodanassa, na amitodanassa, na amitāya deviyā, na mahāpajāpatiyā, na sakalassa sākiyamaṇḍalassa ārogyaṃ pucchi. Athakho attanā ca dasakathāvatthulābhiṃ parañca tattha samādapetāraṃ paṭipattisampannaṃ bhikkhuṃ pucchanto idaṃ "ko nu kho bhikkhave"tiādivacanaṃ avoca. @Footnote: 1 cha.Ma. paṭṭhapesi 2 cha.Ma. sabbapāliphullamiva 3 Sī. jātaṭṭhānaṃ sākiyajanapade

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

Kasmā pana bhagavā suddhodanādīnaṃ ārogyaṃ apucchitvā evarūpaṃ bhikkhumeva pucchati? piyatāya. Buddhānañhi paṭipannakā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo ca piyā honti manāpā. Kiṃkāraṇā? dhammagarutāya. Dhammagaruno hi tathāgatā, so ca nesaṃ dhammagarubhāvo "dukkhaṃ kho agāravo viharati appatisso"ti 1- iminā ajapālanigrodhamūle uppannajjhāsayena veditabbo. Dhammagarutāyeva hi bhagavā mahākassapattherassa abhinikkhamanadivase paccuggamanaṃ karonto tigāvutaṃ maggaṃ agamāsi. Atirekatiyojanasataṃ maggaṃ gantvā gaṅgātīre dhammaṃ desetvā mahākappinaṃ saparisaṃ arahatte patiṭṭhapesi. Ekasmiṃ pacchābhatte pañcacattāḷīsayojanamaggaṃ gantvā kumbhakārassa nivesane tiyāmarattiṃ dhammakathaṃ katvā pukkusātikulaputtaṃ anāgāmiphale patiṭṭhapesi. Vīsayojanasataṃ gantvā vanavāsisāmaṇerassa anuggahaṃ akāsi. Saṭṭhiyojanamaggaṃ gantvā khadiravaniyattherassa dhammaṃ desesi. Anuruddhatthero pācīnavaṃsadāye nisinno mahāpurisavitakkaṃ vitakketīti ñatvā tattha ākāsena gantvā therassa purato oruyha sādhukāramadāsi. Kuṭikaṇṇasoṇattherassa 2- ekagandhakuṭiyaṃ senāsanaṃ paññāpetvā 3- paccūsakāle dhammadesanaṃ ajjhesitvā sarabhaññapariyosāne sādhukāraṃ adāsi. Tigāvutaṃ maggaṃ gantvā tiṇṇaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhāne gosiṅgasālavane sāmaggīrasānisaṃsaṃ kathesi. Kassapopi bhagavā "anāgāmiphale patiṭṭhito ariyasāvako ayan"ti vissāsaṃ uppādetvā ghaṭikārassa kumbhakārassa nivesanaṃ gantvā sahatthā āmisaṃ gahetvā paribhuñji. Amhākaṃyeva bhagavā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya jetavanato bhikkhusaṃghaparivuto cārikaṃ nikkhami. Kosalamahārājaanāthapiṇḍikādayo nivattetuṃ nāsakkhiṃsu. Anāthapiṇḍiko gharaṃ āgantvā domanassappatto nisīdi. Atha naṃ puṇṇā nāma dāsī domanassappattosi sāmīti āha. Āma je satthāraṃ nivattetuṃ nāsakkhiṃ, atha me imaṃ temāsaṃ dhammaṃ vā sotuṃ, yathādhippāyaṃ vā dānaṃ dātuṃ na labhissāmīti cintā uppannāti. Ahaṃpi sāmi satthāraṃ nivattessāmīti. Sace nivattetuṃ sakkosi, bhujissāyeva tvanti. Sā gantvā dasabalassa pādamūle nipajjitvā "nivattatha bhagavā"ti āha. Puṇṇe tvaṃ parapaṭibaddhajīvikā kiṃ me karissasīti. @Footnote: 1 aṅ. catukka. 21/21/24 2 cha.Ma. koṭikaṇṇa... 3 cha.Ma. paññapāpetvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Bhagavā mayhaṃ deyyadhammo natthīti tumhepi jānātha, tumhākaṃ nivattanapaccayā panāhaṃ tīsu saraṇesu pañcasu sīlesu patiṭṭhahissāmīti. Bhagavā sādhu sādhu puṇṇeti sādhukāraṃ katvā nivattetvā jetavanameva paviṭṭho. Ayaṃ kathā pākaṭā ahosi. Seṭṭhī sutvā puṇṇāya kira bhagavā nivattitoti taṃ bhujissaṃ katvā dhītuṭṭhāne 1- ṭhapesi. Sā pabbajjaṃ yācitvā pabbaji, pabbajitvā vipassanaṃ ārabhi. Athassā satthā āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā imaṃ obhāsagāthaṃ vissajjesi:- "puṇṇe pūresi saddhammaṃ cando paṇṇaraso yathā paripuṇṇāya paññāya dukkhassantaṃ karissasī"ti. 2- Gāthāpariyosāne arahattaṃ patvā abhiññātā sāvikā ahosi. Evaṃ dhammagaruno tathāgatā. Nandakatthere 3- upaṭṭhānasālāya dhammaṃ desentepi bhagavā anahātova gantvā tiyāmarattiṃ ṭhitakova dhammakathaṃ sutvā desanāpariyosāne sādhukāraṃ adāsi. Thero āgantvā vanditvā "kāya velāya bhante āgatatthā"ti pucchi. Tayā suttante āraddhamatteti. Dukkaraṃ karittha bhante buddhasukhumālā tumheti. Sace tvaṃ nanda kappaṃ desetuṃ sakkuṇeyyāsi, kappamattampāhaṃ ṭhitakova suṇeyyanti bhagavā avoca. Evaṃ dhammagaruno tathāgatā. Tesaṃ dhammagarutāya paṭipannakā piyā honti, tasmā paṭipannake pucchi. Paṭipannako ca nāma attahitāya paṭipanno no parahitāya, parahitāya paṭipanno no attahitāya, no attahitāya paṭipanno no parahitāya ca, attahitāya ca paṭipanno parahitāya cāti catubbidho hoti. Tattha yo sayaṃ dasannaṃ kathāvatthūnaṃ lābhī hoti, paraṃ tattha na ovadati na anusāsati āyasmā bākulo viya, ayaṃ attahitāya paṭipanno nāma no parahitāya paṭipanno, evarūpaṃ bhikkhuṃ bhagavā na pucchati. Kasmā? na mayhaṃ sāsanassa vuḍḍhipakkhe ṭhitoti. Yo pana dasannaṃ kathāvatthūnaṃ alābhī paraṃ tehi ovadati tena katavattasādiyanatthaṃ upanando sakyaputto viya, ayaṃ parahitāya paṭipanno nāma no @Footnote: 1 Sī. dhītiṭṭhāne 2 khu. therī. 26/3/431 3 cha.Ma. nandatthere

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

Attahitāya, evarūpaṃpi na pucchati. Kasmā? assa taṇhā mahāpacchi viya appahīnāti. Yo attanāpi dasannaṃ kathāvatthūnaṃ alābhī, parampi tehi na samādapetā 1- na ovadati loḷudāyī viya, 2- ayaṃ neva attahitāya paṭipanno nāma na parahitāya, evarūpaṃpi na pucchati. Kasmā? assa anto kilesā pharasunā chejjā viya mahantāti. Yo pana sayaṃ dasannaṃ kathāvatthūnaṃ lābhī, paraṃpi tehi ovadati, ayaṃ attahitāya ceva parahitāya ca paṭipanno nāma sāriputtamoggallāna- mahākassapādayo asītimahātherā viya, evarūpaṃ bhikkhuṃ pucchati. Kasmā? mayhaṃ sāsanassa vuḍḍhipakkhe ṭhitoti. Idhāpi evarūpameva pucchanto "ko nukho bhikkhave"tiādimāha. Evaṃ bhagavatā puṭṭhānaṃ pana tesaṃ bhikkhūnaṃ bhagavā attano jātibhūmiyaṃ ubhayahitāya paṭipannaṃ dasakathāvatthulābhiṃ bhikkhuṃ pucchati, ko nukho tattha evarūpoti na aññamaññaṃ cintanā vā sammantanā 3- vā ahosi. Kasmā? āyasmā hi mantāniputto 4- tasmiṃ janapade ākāsamajjhe ṭhito cando viya suriyo viya ca pākaṭo paññāto. Tasmā te bhikkhū meghasaddaṃ sutvā ekajjhaṃ sannipatitamoraghaṭā viya gaṇasajjhāyaṃ kātuṃ, āraddhabhikkhū viya ca attano ācariyaṃ puṇṇattheraṃ bhagavato ārocentā therassa ca guṇaṃ bhāsituṃ appahontehi mukhehi ekappahāreneva puṇṇo nāma bhante āyasmātiādimāhaṃsu. Tattha puṇṇoti tassa therassa nāmaṃ mantāniyā pana so putto, tasmā mantāniputtoti vuccati. Sambhāvitoti guṇasambhāvanāya sambhāvito. Appicchatādivaṇṇanā appicchoti icchāvirahito niiccho nittaṇho. Ettha hi byañjanaṃ sāvasesaṃ viya, attho pana niravaseso. Na hi tassa anto aṇumattāpi pāpikā @Footnote: 1 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati 2 cha.Ma. lāḷudāyī viya @3 cha.Ma. samantanā 4 cha.Ma. mantāṇi...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page46.

Icchā nāma atthi. Khīṇāsavo hesa sabbaso pahīnataṇho. Apicettha atricchatā pāpicchatā mahicchatā appicchatāti ayaṃ bhedo veditabbo. Tattha sakalābhe atittassa paralābhe patthanā atricchatā nāma. Tāya samannāgatassa ekabhājane pakkapūvopi attano patte patito na supakko viya khuddako viya ca khāyati, sveva parassa patte pakkhitto supakko viya mahanto viya ca khāyati. Asantaguṇasambhāvanatā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā pāpicchatā nāma, sā "idhekacco assaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātū"tiādinā 1- nayena abhidhamme āgatāyeva, tāya samannāgato puggalo kohaññe patiṭṭhāti. Santaguṇasambhāvanā pana paṭiggahaṇe ca amattaññutā mahicchatā nāma, sāpi "idhekacco saddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūti icchati, sīlavā samāno sīlavāti maṃ jano jānātū"ti 1- iminā nayena āgatāyeva, tāya samannāgato puggalo dussantappiyo 2- hoti, vijātamātāpissa cittaṃ gahetuṃ na sakkoti. Tenetaṃ vuccati:- "aggikkhandho samuddo ca mahiccho cāpi puggalo sakaṭena paccayaṃ detu tayopete atappiyā"ti. 3- Santaguṇanigūhanatā pana paṭiggahaṇe ca mattaññutā appicchatā nāma, tāya samannāgato puggalo attani vijjamānaṃpi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya "saddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūti na icchati. Sīlavā, pavivitto, bahussuto, āraddhaviriyo, samādhisampanno, paññavā, khīṇāsavo samāno khīṇāsavoti maṃ jano jānātū"ti na icchati, seyyathāpi majjhantikatthero. Thero kira mahākhīṇāsavo ahosi, pattacīvaraṃ panassa pādamattameva agghati, so asokassa dhammarañño vihāramahadivase saṃghatthero ahosi. Athassa atilūkhabhāvaṃ disvā manussā "bhante thokaṃ bahi hothā"ti āhaṃsu. Thero "mādise khīṇāsave rañño saṅgahaṃ akaronte añño ko karissatī"ti paṭhaviyaṃ nimujjitvā saṃghattherassa @Footnote: 1 abhi. vibhaṅga. 35/851/428 2 cha.Ma. dussantappayo 3 cha.Ma. atappayā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page47.

Ukkhittapiṇḍaṃ gaṇhantoyeva ummujji. Evaṃ khīṇāsavo samāno "khīṇāsavoti maṃ jano jānātū"ti na icchati. Evaṃ appiccho pana bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ lābhaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti, yathā yathā hi so attano appicchatāya appaṃ gaṇhāti, tathā tathā tassa vatte pasannā manussā bahuṃ denti. Aparopi catubbidho appiccho paccayaappiccho dhutaṅgaappiccho pariyattiappiccho adhigamaappicchoti. Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayaappiccho nāma, so dāyakassa vasaṃ jānāti, deyyadhammassa vasaṃ jānāti, attano thāmaṃ jānāti. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyakopi 1- appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhāti. Dhutaṅgasamādānassa attani atthibhāvaṃ na jānāpetukāmo dhutaṅgaappiccho nāma. Tassa vibhāvanatthaṃ imāni vatthūni:- sosānikamahāsumatthero kira saṭṭhīvassāni susāne vasi, añño ekabhikkhupi na aññāsi, 2- tenevāha:- "susāne saṭṭhivassāni abbokiṇṇo 3- vasāmahaṃ dutiyo maṃ na jāneyya aho sosānikuttamo"ti. Cetiyapabbate dve bhātiyattherā vasiṃsu. Tesu kaniṭṭho upaṭṭhākena pesitā ucchukhaṇḍikā gahetvā jeṭṭhassa santikaṃ agamāsi. Paribhogaṃ bhante karothāti. Therassa ca bhattakiccaṃ katvā mukhaṃ vikkhālanakālo ahosi. So alaṃ āvusoti āha. Kacci bhante ekāsanikatthāti, āharāvuso ucchukhaṇḍikāti paññāsavassāni ekāsaniko samānopi dhutaṅgaṃ nigūhamāno paribhogaṃ katvā mukhaṃ vikkhāletvā puna dhutaṅgaṃ adhiṭṭhāya gato. Yo pana sāketakatissatthero viya bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ pariyattiappiccho nāma. Thero kira khaṇo natthīti uddesaparipucchāsu okāsaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. dāyako 2 Ma. na paccaññāsi 3 cha.Ma. abbokiṇṇaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page48.

Akaronto maraṇakkhayaṃ bhante labhissathāti codito gaṇaṃ vissajjetvā kaṇṇikāra vālukasamuddavihāraṃ gato. Tattha antovassaṃ theranavamajjhimānaṃ upakāro hutvā mahāpavāraṇāya uposathadivase dhammakathāya janataṃ khobhetvā gato. Yo pana sotāpannādīsu aññataro hutvā sotāpannādibhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ adhigamaappiccho nāma, tayo kulaputtā viya ghaṭikārakumbhakāro viya ca. Āyasmā pana puṇṇo atricchataṃ pāpicchataṃ mahicchataṃ ca pahāya sabbaso icchāpaṭipakkhabhūtāya alobhasaṅkhātāya parisuddhāya appicchatāya samannāgatattā appiccho nāma ahosi. Bhikkhūnaṃpi "āvuso atricchatā pāpicchatā mahicchatāti ime dhammā pahātabbā"ti tesu ādīnavaṃ dassetvā evarūpaṃ appicchataṃ samādāya vattitabbanti appicchakathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ "attanā ca appiccho appicchakathaṃ ca bhikkhūnaṃ kattā"ti. Dvādasavidhasantosavaṇṇanā idāni attanā ca santuṭṭhotiādīsu visesatthameva dīpayissāma. Yojanā pana vuttanayeneva veditabbā. Santuṭṭhoti itarītarapaccayasantosena samannāgato. So panesa santoso dvādasavidho hoti. Seyyathīdaṃ? cīvare tāva 1- yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantosoti tividho, evaṃ piṇḍapātādīsu. Tassāyaṃ pabhedasaṃvaṇṇanā. Idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa cīvare yathālābhasantoso. Atha yo pakatidubbalo vā hoti ābādhajarābhibhūto vā, garucīvaraṃ pārupento 2- kilamati, so sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathābalasantoso. Aparo paṇītapaccayalābhī hoti, @Footnote: 1 cha.Ma. tāva-saddo na dissati 2 cha.Ma. pārupanto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page49.

So pattuṇṇacīvarādīnaṃ 1- aññataraṃ mahagghacīvaraṃ bahūni vā pana cīvarāni labhitvā idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ anurūpaṃ idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ idaṃ appalābhānaṃ hotūti datvā tesaṃ purāṇacīvaraṃ vā saṅkārakūṭādito vā nantakāni uccinitvā tehi saṅghāṭiṃ katvā dhārentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso. Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ labhati, yenassa paribhuttena aphāsu hoti, so sabhāgassa bhikkhuno taṃ datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso. Aparo bahuṃ paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya cirapabbajitabahussutaappalābhigilānānaṃ datvā tesaṃ vā sesakaṃ piṇḍāya vā caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso. Idha pana bhikkhu senāsanaṃ labhati manāpaṃ vā amanāpaṃ vā, so tena neva somanassaṃ na paṭighaṃ uppādeti, antamaso tiṇasanthārakenāpi yathāladdheneva tussati, ayamassa senāsane yathālābhasantoso. Yo pana attano pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathābalasantoso. Aparo mahāpuñño leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni bahūni paṇītasenāsanānī labhati, so tāni cīvarādīni viya cirapabbajitabahussutaappalābhigilānānaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso. Yopi "uttamasenāsanannāma pamādaṭṭhānaṃ, tattha nisinnassa thīnamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa puna paṭibujjhato pāpavitakkā pātubhavantī"ti paṭisañcikkhitvā tādisaṃ senāsanaṃ pattaṃpi na @Footnote: 1 cha.Ma. pattacīvarādīnaṃ, Ma. paṭṭuṇṇacīvarādinaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page50.

Sampaṭicchati, so taṃ paṭikkhipitvā abbhokāsarukkhamūlādīsu vasantopi santuṭṭhova hoti, ayampissa senāsane yathāsāruppasantoso. Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so yaṃ labhati, teneva santussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso. Yo pana telatthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telaṃ gahetvā aññadeva vā pariyesitvā tehi bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso. Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvaraṃ viya cirapabbajitabahussutaappalābhigilānānaṃ datvā tesaṃ ābhatakena yena kenaci yāpentopi santuṭṭhova hoti. Yo pana ekasmiṃ bhājane muttaharītakaṃ ṭhapetvā ekasmiṃ catumadhuraṃ, "gaṇha bhante yadicchasī"ti vuccamāno sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasamati, atha muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇitanti catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakeneva bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso. Imesaṃ pana paccekaṃ paccayesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ santosānaṃ yathāsāruppasantuṭṭho aggo. Āyasmā puṇṇo ekekasmiṃ paccaye imehi tīhi santosehi santosoyeva ahosi. Santuṭṭhikathañcāti bhikkhūnaṃpi ca imaṃ santuṭṭhikathaṃ kattāva ahosi. Tividhapavivekavaṇṇanā pavivittoti kāyapaviveko cittapaviveko upadhipavivekoti imehi tīhi pavivekehi samannāgato. Tattha eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti ayaṃ kāyapaviveko nāma. Aṭṭhasamāpattiyo pana cittapaviveko nāma. Nibbānaṃ upadhipaviveko nāma. Vuttampi hetaṃ "kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ. Cittaviveko ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page51.

Parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ. Upadhiviveko ca nirūpadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatānan"ti. 1- Pavivekakathanti bhikkhūnaṃpi ca imaṃ pavivekakathaṃ kattā. Pañcavidhasaṃsaggavaṇṇanā asaṃsaṭṭhoti pañcavidhena saṃsaggena virahito. Savanasaṃsaggo dassanasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo sambhogasaṃsaggo kāyasaṃsaggoti pañcavidho saṃsaggo, tesu idha bhikkhu suṇāti "asukasmiṃ gāme vā nigame vā itthī vā kumārikā vā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā"ti. So taṃ sutvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattatīti evaṃ parehi vā kathiyamānaṃ rūpādisampattiṃ attanā vā hasitalapitagītasaddaṃ suṇantassa sotaviññāṇavīthivasena uppanno rāgo savanasaṃsaggo nāma. So anitthigandhapaccekabodhisattassa ca pañcaggaḷaleṇavāsītissadaharassa ca vasena veditabbo:- daharo kira ākāsena gacchanto girigāmavāsikammāradhītāya pañcahi kumārīhi saddhiṃ padumasaraṃ gantvā nhātvā padumāni ca pilandhitvā madhurassarena gāyantiyā saddaṃ sutvā kāmarāgena giddho visesā parihāyitvā anayabyasanaṃ pāpuṇi. Idha bhikkhu na heva kho suṇāti, apica kho sāmaṃ passati itthiṃ vā kumāriṃ vā abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, so taṃ disvā saṃsīdati visīdati na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhādubbalyaṃ anāvikatvā hīnāyāvattatīti evaṃ visabhāgarūpaṃ olokentassa pana cakkhuviññāṇavīthivasena uppannarāgo dassanasaṃsaggo nāma. So evaṃ veditabbo:- eko kira daharo kāladīghavāpīdvāravihāraṃ uddesatthāya gato. Ācariyo tassa antarāyaṃ disvā okāsaṃ na karoti. So punappunaṃ anubandhati. Ācariyo sace antogāme na carissasi. Dassāmi te uddesanti āha. So sādhūti @Footnote: 1 khu. mahā. 29/229/172 tissametteyyasutta (syā)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page52.

Sampaṭicchitvā uddese niṭṭhite ācariyaṃ vanditvā gacchanto ācariyo me imasmiṃ gāme carituṃ na deti, kiṃ nukho kāraṇanti cīvaraṃ pārupitvā gāmaṃ pāvisi, ekā kuladhītā pītakavatthaṃ nivāsetvā gehe ṭhitā daharaṃ disvā sañjātarāgā uḷuṅkena yāguṃ āharitvā tassa patte pakkhipitvā nivattitvā mañcake nipajji. Atha naṃ mātāpitaro kiṃ ammāti pucchiṃsu, dvārena gataṃ daharaṃ labhamānā jīvissāmi, alabhamānā marissāmīti. Mātāpitaro vegena gantvā gāmadvāre daharaṃ patvā vanditvā "nivatta bhante bhikkhaṃ gaṇhāhī"ti āhaṃsu. Daharo alaṃ gacchāmīti. Te "idaṃ nāma bhante kāraṇan"ti yācitvā "amhākaṃ bhante gehe ettakaṃ nāma dhanaṃ atthi, ekāyeva no dhītā, tvaṃ no jeṭṭhaputtaṭṭhāne ṭhassasi, sukhena sakkā jīvituna"ti āhaṃsu, daharo "na mayhaṃ iminā palibodhena attho"ti anādiyitvā pakkanto. Mātāpitaro gantvā "amma nāsakkhimhā daharaṃ nivattetuṃ, yaṃ aññaṃ sāmikaṃ icchasi, taṃ labhissasi, uṭṭhehi khāda ca piva cā"ti āhaṃsu. Sā anicchantī sattāhaṃ nirāhārā hutvā kālamakāsi, mātāpitaro tassā sarīrakiccaṃ katvā taṃ pītakavatthaṃ dūravihāre 1- bhikkhusaṃghassa adaṃsu, bhikkhū vatthaṃ khaṇḍākhaṇḍaṃ katvā bhājayiṃsu. Eko mahallako attano koṭṭhāsaṃ gahetvā kalyāṇavihāraṃ āgato. Sopi daharo cetiyaṃ vandissāmīti tattheva gantvā divāṭṭhāne nisīdi. Mahallako taṃ vatthakhaṇḍaṃ gahetvā "iminā me bhante 2- parissāvanaṃ vicārethā"ti daharaṃ avoca. Daharo "mahāthera kuhiṃ laddhan"ti āha. So sabbaṃ pavuttiṃ kathesi. So taṃ sutvāva "evarūpāya nāma saddhiṃ saṃvāsaṃ nāladdhan"ti rāgagginā daḍḍho tattheva kālamakāsi. Aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena uppannarāgo pana samullapanasaṃsaggo nāma. Bhikkhuno bhikkhuniyā santakaṃ, bhikkhuniyā vā bhikkhussa santakaṃ gahetvā paribhogakaraṇavasena uppannarāgo sambhogasaṃsaggo nāma. So evaṃ veditabbo:- @Footnote: 1 cha.Ma. dhuravihāre 2 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page53.

Maricavattiyavihāramahe 1- kira bhikkhūnaṃ satasahassaṃ bhikkhunīnaṃ navutisahassānieva ahesuṃ. Eko sāmaṇero uṇhayāguṃ gahetvā gacchanto sakiṃ cīvarakaṇṇe ṭhapeti, sakiṃ bhūmiyaṃ. Ekā sāmaṇerī disvā ettha pattaṃ ṭhapetvā yāhīti thālakaṃ adāsi. Te aparabhāge ekasmiṃ bhaye uppanne parasamuddaṃ agamaṃsu. Tesu bhikkhunī puretaraṃ agamāsi, sā "eko kira sīhalabhikkhu āgato"ti sutvā therassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā nisinnā "bhante maricavattiyavihāramahakāle tumhe kativassā"ti pucchi. Tadāhaṃ sattavassikasāmaṇero. Tvaṃ pana kativassāti. Ahaṃ sattavassikā- sāmaṇerīyeva ekassa sāmaṇerassa uṇhayāguṃ gahetvā gacchantassa pattaṭaṭhapanatthaṃ thālakamadāsinti. Thero "ahaṃ so"ti vatvā thālakaṃ nīharitvā dassesi. Te ettakeneva saṃsaggena brahmacariyaṃ sandhāretuṃ asakkontā dvepi saṭṭhivassakāle vibbhamiṃsu. Hatthaggāhādivasena pana uppannarāgo kāyasaṃsaggo nāma. Tatridaṃ vatthu:- mahācetiyaṅgaṇe kira daharabhikkhū sajjhāyaṃ gaṇhanti. Tesaṃ piṭṭhipasse daharabhikkhuniyo dhammaṃ suṇanti. Tatreko daharo hatthaṃ pasārento ekissā daharabhikkhuniyā kāyaṃ chupi. Sā taṃ hatthaṃ gahetvā attano urasmiṃ ṭhapesi, ettakena saṃsaggena dvepi vibbhamitvā gihibhāvaṃ pattā. Gāhagāhakādivaṇṇanā imesu pana pañcasu saṃsaggesu bhikkhuno bhikkhūhi saddhiṃ savanadassana- samullapanasambhogakāyaparāmāsā niccaṃpi hontiyeva, bhikkhunīhi saddhiṃ ṭhapetvā kāyasaṃsaggaṃ sesā kālena kālaṃ honti, tathā upāsakaupāsikāhi saddhiṃ sabbepi kālena kālaṃ honti. Tesu hi kilesuppattito cittaṃ rakkhitabbaṃ. Eko hi bhikkhu gāhagāhako hoti, eko gāhamuttako, eko muttagāhako, eko muttamuttako. Tattha yaṃ bhikkhuṃ manussāpi āmisena upalāpetvā gahaṇavasena upasaṅkamanti, bhikkhupi pupphaphalādīhi upalāpetvā gahaṇavasena upasaṅkamati, ayaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. maricavattivihāramahe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page54.

Gāhagāhako nāma. Yaṃ pana manussā vuttanayena upasaṅkamanti, bhikkhu dakkhiṇeyyavasena upasaṅkamati, ayaṃ gāhamuttako nāma. Yassa manussā dakkhiṇeyyavasena cattāro paccaye denti, bhikkhupi pupphaphalādīhi upalāpetvā gahaṇavasena upasaṅkamati, ayaṃ muttagāhako nāma. Yassa manussāpi dakkhiṇeyyavasena cattāro paccaye denti, bhikkhupi cullapiṇḍapātiyatissatthero viya dakkhiṇeyyavasena paribhuñjati, ayaṃ muttamuttako nāma. Theraṃ kira ekā upāsikā dvādasa vassāni upaṭṭhahi. Ekadivasaṃ tasmiṃ gāme aggi uṭṭhahitvā gehāni jhāpesi. Aññesaṃ kulūpakabhikkhū āgantvā "kiṃ upāsike api kiñci bhaṇḍakaṃ arogaṃ kātuṃ asakkhitthā"ti paṭisanthāraṃ akaṃsu. Manussā "amhākaṃ mātu kulūpakatthero bhuñjanavelāyameva āgamissatī"ti āhaṃsu. Theropi punadivase bhikkhācāravelaṃ sallakkhetvāva āgato. Upāsikā koṭṭhacchāyāya 1- nisīdāpetvā bhikkhaṃ sampādetvā adāsi. There bhattakiccaṃ katvā pakkante manussā āhaṃsu "amhākaṃ mātu kulūpakatthero bhuñjanavelāyameva āgato"ti. Upāsikā "tumhākaṃ kulūpakā tumhākaṃyeva anucchavikā, mayhaṃ thero mayhameva anucchaviko"ti āha. Āyasmā pana mantāniputto imehi pañcahi saṃsaggehi catūhipi parisāhi saddhiṃ asaṃsaṭṭho gāhamuttako ceva muttamuttako ca ahosi. Yathā ca sayaṃ asaṃsaṭṭho, evaṃ bhikkhūnaṃpi taṃ asaṃsaggakathaṃ kattā ahosi. Āraddhaviriyoti paggahitaviriyo, paripuṇṇakāyikacetasikaviriyoti attho. Yo hi bhikkhu gamane uppannakilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti, ṭhāne uppannakilesaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannakilesaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, mantena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya, amittaṃ gīvāyaṃ akkamanto viya ca vicarati, ayaṃ āraddhaviriyo nāma. Thero ca tādiso ahosi. Bhikkhūnaṃpi tatheva viriyārambhakathaṃ kattā ahosi. Sīlasampannotiādīsu sīlanti catuppārisuddhisīlaṃ. Samādhīti vipassanāpādakā aṭṭha samāpattiyo. Paññāti lokiyalokuttaravasena ñāṇaṃ. 1- Vimuttīti ariyaphalaṃ. Vimutati ñāṇadassananti ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ. Thero sayaṃpi sīlādīhi sampanno @Footnote: 1 Sī. kuḍḍacchāyāya 2 cha.Ma. lokiyalokuttarañāṇaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page55.

Ahosi bhikkhūnaṃpi sīlādikathaṃ kattā. Svāyaṃ dasahi kathāvatthūhi ovadatīti ovādako. Yathā pana eko ovadatiyeva, sukhumaṃ atthaṃ parivattetvā jānāpetuṃ na sakkoti. Na evaṃ thero. Thero pana tāni dasa kathāvatthūni viññāpetīti viññāpako. Eko viññāpetuṃ sakkoti, kāraṇaṃ dassetuṃ na sakkoti. Thero kāraṇaṃpi sandassetīti sandassako. Eko vijjamānaṃ kāraṇaṃ dasseti, gāhetuṃ pana na sakkoti. Thero gāhetumpi sakkotīti samādapako. Evaṃ samādapetvā pana tesu kathāvatthūsu ussāhajananavasena bhikkhū samuttejetīti samuttejako. Ussāhajāte vaṇṇaṃ vatvā sampahaṃsetīti sampahaṃsako. Pañcalābhavaṇṇanā [253] Suladdhalābhāti aññesaṃpi manussattabhāvapabbajjādiguṇalābhā nāma honti. Āyasmato pana puṇṇassa suladdhalābhā ete, yassa satthu sammukhā evaṃ vaṇṇo abbhuggatoti attho. Apica apaṇḍitehi vaṇṇakathanaṃ nāma na tathā lābho, paṇḍitehi vaṇṇakathanaṃ pana lābho. Gihīhi vā vaṇṇakathanaṃ na tathā lābho, gihī hi "vaṇṇaṃ kathessāmī"ti "amhākaṃ ayyo saṇho sakhilo sukhasambhāso, vihāraṃ āgatānaṃ yāgubhattaphāṇitādīhi saṅgahaṃ karotī"ti kathento avaṇṇameva katheti. "avaṇṇaṃ kathessāmī"ti "ayaṃ thero mandamando viya abalabalo viya bhākuṭikabhākuṭiko viya natthi iminā saddhiṃ vissāso"ti kathento vaṇṇameva katheti. Sabrahmacārīhipi satthu parammukhā vaṇṇakathanaṃ na tathā lābho, satthu sammukhā pana atilābhoti imaṃpi atthavasaṃ paṭicca "suladdhalābhā"ti āha. Anumassa anumassāti dasakathāvatthūni anupavisitvā anupavisitvā. Tañca satthā abbhanumodatīti tañcassa vaṇṇaṃ evametaṃ appiccho ca so bhikkhu santuṭṭho ca so bhikkhūti anumodati. Iti viññūhi vaṇṇabhāsanaṃ eko lābho. Sabrahmacārīhi eko, satthu sammukhā eko, anumassa anumassa eko, satthārā abbhanumodanaṃ ekoti ime pañca lābhe sandhāya "suladdhalābhā"ti āha. Kadācīti kismiñcideva kāle. Karahacīti tasseva vevacanaṃ. Appeva nāma siyā kocideva kathāsallāpoti api nāma koci

--------------------------------------------------------------------------------------------- page56.

Kathāsamudācāropi bhaveyya. Therena kira āyasmā puṇṇo neva diṭṭhapubbo, nassa dhammakathā sutapubbā. Iti so tassa dassanaṃpi dhammakathaṃpi patthayamāno evamāha. Cārikādivaṇṇanā [254] Yathābhirantanti yathāajjhāsayaṃ viharitvā. Buddhānaṃ hi ekasmiṃ ṭhāne vasantānaṃ chāyūdakādivipattiṃ vā aphāsukasenāsanaṃ vā manussānaṃ assaddhādibhāvaṃ vā āgamma anabhirati nāma natthi, tesaṃ sampattiyā "idha phāsukaṃ viharāmā"ti abhiramitvā ciravihāropi natthi. Yattha pana tathāgate viharante sattā saraṇesu vā patiṭṭhahanti, sīlāni vā samādiyanti, pabbajanti vā, tato sotāpattimaggādīnaṃ vā pana tesaṃ upanissayo hoti, tattha buddhā satte tāsu sampattīsu patiṭṭhāpanaajjhāsayena vasanti, tāsaṃ abhāve pakkamanti. Tena vuttaṃ "yathāajjhāsayaṃ viharitvā"ti. Cārikañcaramānoti addhānamaggaṃ 1- gacchanto. Cārikā ca nāmesā bhagavato duvidhā hoti turitacārikā ca, aturitacārikā ca. Tattha dūrepi bodhaneyyapuggalaṃ disvā tassa bodhanatthāya sahasā gananaṃ turitacārikā nāma. Sā mahākassapapaccuggamanādīsu daṭṭhabbā. Bhagavā hi mahākassapaṃ paccuggacchanto muhuttena tigāvutaṃ maggaṃ agamāsi, āḷavakassatthāya tiṃsayojanaṃ, tathā aṅgulimālassa. Pukkusātissa pana pañcacattāḷīsayojanaṃ, mahākappinassa vīsayojanasatāni, 2- khadiravaniyassatthāya sattayojanasatāni agamāsi, dhammasenāpatino saddhivihārikassa vanavāsitissasāmaṇerassa titāvutādhikaṃ vīsayojanasataṃ. Ekadivasaṃ kira thero "tissasāmaṇerassa santikaṃ bhante gacchāmī"ti āha. Bhagavā "ahaṃpi gamissāmī"ti vatvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi "ānanda vīsatisahassānaṃ chaḷabhiññānaṃ ārocehi `bhagavā vanavāsītissasāmaṇerassa santikaṃ gamissatī"ti. Tato dutiyadivase vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto ākāse uppatitvā vīsayojanasatamatthake tassa gocaragāmadvāre otaritvā cīvaraṃ pārupi. Kammantaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. addhānagamanaṃ 2 cha.Ma. vīsayojanasataṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page57.

Gacchamānā manussā disvā "satthā bho āgato, mā kammantaṃ agamitthā"ti vatvā āsanāni paññapetvā yāguṃ datvā dānavattaṃ 1- karontā "kuhiṃ bhante bhagavā gacchatī"ti daharabhikkhū pucchiṃsu. Upāsakā na bhagavā aññattha gacchati, idheva tissasāmaṇerassa dassanatthāya āgatoti. Te "amhākaṃ kira kulūpakattherassa dassanatthāya satthā āgato, na 2- vata no thero oramattako"ti somanassajātā ahesuṃ. Atha bhagavato bhattakiccapariyosāne sāmaṇero gāmaṃ piṇḍāya caritvā "upāsakā mahābhikkhusaṃgho"ti pucchi. Athassa te "satthā bhante āgato"ti ārocesuṃ, so bhagavantaṃ upasaṅkamitvā piṇḍapātena āpucchi. Satthā tassa pattaṃ hatthena gahetvā "alantissa niṭṭhitaṃ bhattakiccan"ti āha. Tato upajjhāyaṃ āpucchitvā attano pattāsane nisīditvā bhattakiccaṃ akāsi. Athassa bhattakiccapariyosāne satthā maṅgalaṃ vatvā nikkhamitvā gāmadvāre ṭhatvā "kataro te tissavasanaṭṭhānaṃ gamanamaggo"ti āha. Ayaṃ bhagavāti. Maggaṃ desayamāno purato yāhi tissāti. Bhagavā kira sadevakassa lokassa magguddesako 3- samānopi "sakalatigāvute magge sāmaṇeraṃ daṭṭhuṃ lacchāmī"ti taṃ magguddesakamakāsi. So attano vasanaṭṭhānaṃ gantvā bhagavato vattamakāsi. Atha naṃ bhagavā "kataro te tissa caṅkamo"ti pucchitvā tattha gantvā sāmaṇerassa nisīdanapāsāṇe nisīditvā "tissa imasmiṃ ṭhāne sukhaṃ vasasī"ti pucchi. So āha "āma bhante imasmiṃ me ṭhāne vasantassa sīhabyagghahatthimigamorādīnaṃ saddaṃ suṇato araññasaññā uppajjati, tāya sukhaṃ vasāmī"ti. Atha naṃ bhagavā "tissa bhikkhusaṃghaṃ sannipātehi, buddhadāyajjaṃ te dassāmī"ti vatvā sannipatite bhikkhusaṃghe upasampādetvā attano vasanaṭṭhānaṃyeva agamāsīti. Ayaṃ turitacārikā nāma. Yaṃ pana gāmanigamapaṭipāṭiyā devasikaṃ yojanaaḍḍhayojanavasena piṇḍapātacariyādīhi lokaṃ anuggaṇhantassa gamanaṃ, ayaṃ aturitacārikā nāma. Imaṃ pana cārikaṃ caranto bhagavā mahāmaṇḍalaṃ majjhimamaṇḍalaṃ antimamaṇḍalanti imesaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. pānavattaṃ 2 cha.Ma. no 3 cha.Ma. maggadesako. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page58.

Tiṇṇaṃ maṇḍalānaṃ aññatarasmiṃ carati. Tattha mahāmaṇḍalaṃ navayojanasatikaṃ, majjhimamaṇḍalaṃ chayojanasatikaṃ, antimamaṇḍalaṃ tiyojanasatikaṃ. Yadā mahāmaṇḍale cārikaṃ caritukāmo hoti, mahāpavāraṇāya pavāretvā pāṭipadadivase mahābhikkhusaṃghaparivāro nikkhamati, samantā yojanasataṃ ekakolāhalaṃ ahosi, purimaṃ purimaṃ āgatā nimantetuṃ labhanti, itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro mahāmaṇḍale osarati, tatra bhagavā tesu tesu gāmanigamesu ekāhaṃ dvīhaṃ vasanto mahājanaṃ āmisapaṭiggahena anuggaṇhanto dhammadānena cassa vivaṭṭūpanissitaṃ kusalaṃ vaḍḍhento navahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Sace pana antovasse bhikkhūnaṃ samathavipassanā taruṇā hoti, mahāpavāraṇāya apavāretvā pavāraṇāsaṅgahaṃ datvā kattikapuṇṇamāya pavāretvā migasirassa paṭhamadivase mahābhikkhusaṃghaparivāro nikkhamitvā majjhimamaṇḍalaṃ osarati, aññenapi kāraṇena majjhimamaṇḍale cārikaṃ caritukāmo catumāsaṃ vasitvāva nikkhamati, vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro majjhimamaṇḍale osarati, bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto aṭṭhahi māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Sace pana catumāsaṃ vuṭṭhavassassāpi bhagavato veneyyasattā aparipakkindriyā honti, tesaṃ indriyaparipākaṃ āgamayamāno aparaṃpi ekamāsaṃ vā dviticatumāsaṃ vā tattheva vasitvā mahābhikkhusaṃghaparivāro nikkhamati, vuttanayeneva itaresu dvīsu maṇḍalesu sakkāro antomaṇḍale osarati, bhagavā purimanayeneva lokaṃ anuggaṇhanto sattahi vā chahi vā pañcahi vā catūhi vā māsehi cārikaṃ pariyosāpeti. Iti imesu tīsu maṇḍalesu yattha katthaci cārikaṃ caranto na cīvarādihetu carati. Athakho ye duggatā bālā jiṇṇā byādhitā, te kadā tathāgataṃ āgantvā passissanti, mayi pana cārikaṃ carante mahājano tathāgatadassanaṃ labhissati, tattha keci cittāni pasādessanti, keci mālādīhi pūjessanti, keci kaṭacchubhikkhaṃ dassanti, keci micchādassanaṃ pahāya sammādiṭṭhikā bhavissanti, tantesaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti evaṃ lokānukampāya cārikaṃ carati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page59.

Apica catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti jaṅghāvihāravasena sarīraphāsukatthāya, atthuppattikālaṃ abhikaṅkhanatthāya, bhikkhūnaṃ sikkhāpadapaññāpanatthāya, tattha tattha paripākagatindriye bodhaneyyasatte bodhanatthāyāti. Aparehipi catūhi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti buddhaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, dhammaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, saṃghaṃ saraṇaṃ gacchissantīti vā, mahatā dhammassavanena 1- catasso parisā santappessāmāti 2- vāti. Aparehi pañcahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti, pāṇātipātā viramissantīti vā, adinnādānā, kāmesu micchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā viramissantīti vāti. Aparehi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti paṭhamajjhānaṃ paṭilabhissantīti vā, dutiyaṃ .pe. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ paṭilabhissantīti vāti. Aparehi aṭṭhahi kāraṇehi buddhā bhagavanto cārikaṃ caranti sotāpattimaggaṃ adhigamissantīti vā, sotāpattiphalaṃ .pe. Arahattaphalaṃ sacchikarissantīti vāti, ayaṃ aturitacārikā, sā idha adhippetā. Sā panesā duvidhā hoti nibandhacārikā anibandhacārikā ca. Tattha yaṃ ekasseva bodhaneyyasattassa atthāya gacchati, ayaṃ nibandhacārikā nāma. Yaṃ pana gāmanigamanagarapaṭipāṭivasena carati, ayaṃ anibandhacārikā nāma, esā idha adhippetā. Senāsanaṃ saṃsāmetvāti senāsanaṃ paṭisāmetvā. Taṃ pana paṭisāmento thero na cūḷapattamahāpattacūḷathālakamahāthālakapattuṇṇa 3- cīvaradukūlacīvarādīnaṃ bhaṇḍikaṃ katvā sappitelādīnaṃ vā pana ghaṭe pūrāpetvā gabbhe nidahitvā dvāraṃ pidhāya kuñcikamuddikādīni yojāpesi. "sace na hoti bhikkhu vā sāmaṇero vā ārāmiko vā upāsako vā, catūsu pāsāṇesu mañce mañcaṃ āropetvā pīṭhe pīṭhaṃ āropetvā cīvaravaṃse vā cīvararajjuyā vā upari puñjaṃ katvā dvāravātapānaṃ thaketvā pakkamitabban"ti 4- vacanato pana nevāsikabhikkhuṃ āpucchanamattakeneva paṭisāmesi. @Footnote: 1 cha.Ma. dhammavassena 2 cha.Ma. santappessāmīti @3 cha.Ma.....paṭṭuṇṇa.... 4 vinaYu. cūḷa. 7/361/159 gamikavattakathā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page60.

Yena sāvatthī tena cārikaṃ pakkāmīti satthudassanakāmo hutvā yena disābhāgena sāvatthī tena pakkāmi, pakkamanto 1- ca na suddodhanamahārājassa ārocāpetvā sappitelamadhuphāṇitādīni gāhāpetvā pakkanto, yūthaṃ pahāya nikkhanto pana mattahatthī viya asahāyakicco sīho viya pattacīvaramattaṃ ādāya ekakova pana mattahatthī viya asahāyakicco sīho viya pattacīvaramattaṃ ādāya ekakova pakkāmi, kasmā panesa pañcasatehi attano antevāsikehi saddhiṃ rājagahaṃ agantvā idāni nikkhantoti. Rājagahaṃ kapilavatthuto dūraṃ saṭṭhī yojanāni. Sāvatthī pana pañcadasa. Satthā rājagahato pañcacattāḷīsayojanaṃ āgantvā sāvatthiyaṃ viharati, idāni āsanno jātoti sutvā nikkhamīti akāraṇaṃ etaṃ. Buddhānaṃ santikaṃ gacchanto hi esa yojanasahassaṃpi gaccheyya, tadā pana kāyaviveko na sakkā laddhunti. Bahūhi saddhiṃ gamanakāle hi ekasmiṃ gacchāmāti vadante eko idheva vasāmāti vadati. Ekasmiṃ vasāmāti vadante eko gacchāmāti vadati. Tasmā icchiticchitakkhaṇe samāpattiṃ appetvā nisīdituṃ vā phāsukasenāsane kāyavivekaṃ laddhuṃ vā na sakkā hoti, ekakassa pana taṃ sabbaṃ sulabhaṃ hotīti tadā agantvā idāni pakkāmi. Cārikaṃ caramānoti ettha kiñcāpi ayaṃ cārikā nāma mahājanasaṅgahatthaṃ buddhānaṃyeva labbhati, buddhe upādāya pana ruḷhīsaddena sāvakānaṃpi vuccati kilañjādīhi kataṃ vījaniṃpi tālapaṇṇaṃ 2- viya. Yena bhagavāti sāvatthiyā avidūre ekasmiṃ gāme 3- piṇḍāya caritvā katabhattakicco jetavanaṃ pavisitvā sāriputtattherassa vā mahāmoggallānattherassa vā vasanaṭṭhānaṃ gantvā pāde dhovitvā makkhetvā pānīyaṃ vā pānakaṃ vā pivitvā thokaṃ vissamitvā satthāraṃ passissāmīti evaṃ cittaṃ 4- anuppādetvā ujukaṃ gandhakuṭipariveṇameva agamāsi. Therassa hi satthāraṃ daṭṭhukāmassa aññena bhikkhunā kiccaṃ nattha. Tasmā rāhulaṃ vā ānandaṃ vā gahetvā okāsaṃ kāretvā satthāraṃ passissāmīti evaṃpi cittaṃ na uppādesi. @Footnote: 1 Sī. pakkamantopi 2 cha.Ma. tālavaṇṭaṃ @3 cha.Ma. gāmake 4 cha.Ma. cittampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page61.

Thero hi sayameva buddhasāsane vallabho rañño saṅgāmavijayamahāyodho viya. Yathā hi tādisassa yodhassa rājānaṃ daṭṭhukāmassa aññaṃ sevitvā 1- dassanakammannāma natthi, vallabhatāya sayameva passati, evaṃ theropi buddhasāsane vallabho, tassa aññaṃ sevitvā satthu dassanakiccaṃ natthīti pāde dhovitvā pādapuñchanamhi puñchitvā yena bhagavā tenupasaṅkami, bhagavāpi "paccūsakāleyeva mantāniputto āgamissatī"ti addasa. Tasmā gandhakuṭiṃ pavisitvā sūcighaṭikaṃ adatvāva darathaṃ paṭippassambhetvā uṭṭhāya nisīdi. Thero kavāṭaṃ paṇāmetvā gandhakuṭiṃ pavisitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Dhammiyā kathāyāti bhagavā dhammiṃ kathaṃ kathento cūḷagosiṅgasutte 2- tiṇṇaṃ kulaputtānaṃ sāmaggirasānisaṃsaṃ kathesi, sekhasutte 3- āvasathānisaṃsaṃ, ghaṭikārasutte 4- satipaṭilābhikaṃ akatapubbenivāsappaṭisaṃyuttaṃ 5- kathaṃ, raṭṭhapālasutte 6- cattāro dhammuddese, selasutte 7- pāṇakānisaṃsakathaṃ, upakkilesasutte 8- bhaguttherassa dhammakathaṃ kathento ekībhāve ānisaṃsaṃ kathesi, imasmiṃ pana rathavinīte āyasmato puṇṇassa kathento dasakathāvatthunissayaṃ anantanayaṃ nāma dassesi puṇṇa ayaṃpi appicchakathāyeva santosakathāyevāti. Paṭisambhidāpattassa sāvakassa velante ṭhatvā mahāsamudde hatthappasāraṇaṃ viya ahosi. Yenandhavananti tadā kira pacchābhatte jetavanaṃ ākiṇṇaṃ hoti, bahū khattiyabrāhmaṇādayo jetavanaṃ osaranti, rañño cakkavattissa khandhāvāraṭṭhānaṃ viya hoti, na sakkā pavivekaṃ labhituṃ. Andhavanaṃ pana padhānagharasadisaṃ pavivittaṃ, tasmā yenandhavanaṃ tenupasaṅkami. Kasmā pana mahāthere na addasa? evaṃ kirassa ahosi "sāyaṇhasamaye āgantvā mahāthere disvā puna dasabalaṃ passissāmi, evaṃ mahātherānaṃ ekaṃ upaṭṭhānaṃ bhavissati, satthu dve bhavissanti, tato satthāraṃ vanditvā mama vasanaṭṭhānameva gamissāmī"ti. @Footnote: 1 Ma. pesitvā evamuparipi 2 Ma.mū. 12/325/289 3 Ma.Ma. 13/22/17 @4 Ma.Ma. 13/282/258 5 cha.Ma. akata-saddo na dissati 6 Ma.Ma. 13/293/268 @7 Ma.Ma. 13/396/380 8 Ma. upari. 14/236/202

--------------------------------------------------------------------------------------------- page62.

Sattavisuddhipañhavaṇṇanā [256] Abhiṇhaṃ kittayamāno ahosīti punappunaṃ vaṇṇaṃ kittayamāno vihāsi. Thero kira tato paṭṭhāya divase divase saṃghamajjhe "puṇṇo kira nāma mantāniputto 1- catūhi parisāhi saddhiṃ asaṃsaṭṭho, so dasabalassa dassanatthāya āgamissati, kacci nu kho maṃ adisvāva gamissatī"ti theranavamajjhimānaṃ satikaraṇatthaṃ āyasmato puṇṇassa guṇaṃ bhāsati. Evaṃ kirassa ahosi "mahallakabhikkhū nāma na sabbakālaṃ antovihāre honti, guṇakathāya panassa kathitāya yo ca naṃ bhikkhuṃ passissati, so āgantvā 2- ārocessatī"ti. Athāyaṃ therasseva saddhivihāriko taṃ āyasmantaṃ mantāniputtaṃ pattacīvaramādāya gandhakuṭiṃ pavisantaṃ addasa. Kathaṃ pana naṃ esa aññāsīti. Puṇṇa puṇṇāti vatvā kathentassa bhagavato dhammakathāya aññāsi "ayaṃ so thero, yassa me upajjhāyo abhiṇhaṃ kittayamāno hotī"ti. Iti so āgantvā therassa ārocesi. Nisīdanaṃ ādāyāti nisīdanaṃ nāma sadasaṃ vuccati avāyimaṃ. Thero pana cammakkhaṇḍaṃ gahetvā agamāsi. Piṭṭhito piṭṭhitoti pacchato pacchato. Sīsānulokīti yo unnataṭṭhāne piṭṭhiṃ passanto ninnaṭṭhāne sīsaṃ passanto gacchati, ayampi sīsānulokīti vuccati. Tādiso hutvā anubandhi. Thero hi kiñcāpi saṃyatapadasaddatāya accāsanno hutvā gacchantopi padasaddena na bādhati, "nāyaṃ sammodanakālo"ti ñatvā pana na accāsanno, andhavanaṃ nāma mahantaṃ, ekasmiṃ ṭhāne nisinnaṃ 3- apassantena āvuso puṇṇa puṇṇāti aphāsukasaddo kātabbo hotīti nisinnaṭṭhānajānanatthaṃ nātidūre hutvā sīsānulokī agamāsi. Divāvihāraṃ nisīdīti divāvihāratthāya nisīdi. Tattha āyasmāpi puṇṇo, udiccabrāhmaṇajacco, sāriputtattheropi. Puṇṇattheropi suvaṇṇavaṇṇo. Sāriputtattheropi. Puṇṇattheropi arahattaphala- samāpattisamāpanno, sāriputtattheropi. Puṇṇattheropi kappasatasahassaṃ abhinīhāra- sampanno, sāriputtattheropi kappasatasahassādhikaṃ ekamasaṅkheyyaṃ. Puṇṇattheropi @Footnote: 1 cha.Ma. mantāṇiputto evamuparipi 2 Sī. sova me āgantvā 3 cha.Ma. nilīnaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page63.

Paṭisambhidāpatto mahākhīṇāsavo, sāriputtattheropi. Iti ekaṃ kanakaguhaṃ paviṭṭhā dve sīhā viya, ekaṃ vijambhanabhūmiṃ otiṇṇā dve byagghā viya, ekaṃ supupphitasālavanaṃ paviṭṭhā dve chaddantanāgarājāno viya, ekaṃ simbalivanaṃ paviṭṭhā dve supaṇṇarājāno viya, ekaṃ naravāhanayānaṃ abhiruḷhā dve vessavaṇā viya, ekaṃ paṇḍukambalasilaṃ abhinisinnā dve sakkā viya, ekavimānabbhantaragatā dve hāritamahābrahmāno viya ca te dvepi brāhmaṇajaccā dvepi suvaṇṇavaṇṇā dvepi samāpattilābhino dvepi abhinīhārasampannā dvepi paṭisambhidāpattā mahākhīṇāsavā ekavanasaṇḍaṃ anupaviṭṭhā taṃ vanasaṇḍaṃ 1- sobhayiṃsu. Bhagavati no āvuso brahmacariyaṃ vussatīti āvuso kiṃ amhākaṃ bhagavato santike āyasmatā brahmacariyaṃ vussatīti idaṃ āyasmā sāriputto tassa bhagavati brahmacariyavāsaṃ jānantopi kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ pucchi. Purimakathāya hi appatiṭṭhitāya pacchimakathā na jāyati, tasmā evaṃ pucchi. Thero anujānanto "evamāvuso"ti āha. Athassa pañhāvissajjanaṃ sotukāmo āyasmā sāriputto "kiṃ nu kho āvuso sīlavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī"ti paṭipāṭiyā satta visuddhiyo pucchi. Tāsaṃ vitthārakathā visuddhimagge vuttā āyasmā pana puṇṇo yasmā catuppārisuddhisīlādīsu ṭhitassāpi brahmacariyavāso matthakaṃ na pāpuṇāti, tasmā "no hidaṃ āvuso"ti sabbaṃ paṭikkhipi. Kimatthaṃ carahāvusoti yadi sīlavisuddhiādīnaṃ atthāya brahmacariyaṃ na vussati, atha kimatthaṃ vussatīti pucchi. 2- Anupādāparinibbānatthaṃ kho āvusoti ettha anupādāparinibbānaṃ nāma appaccayaparinibbānaṃ. Dvedhā upādānāni gahaṇūpādānañca paccayūpādānañca. Gahaṇūpādānaṃ nāma kāmūpādānādikaṃ catubbidhaṃ, paccayūpādānaṃ nāma avijjāpaccayā saṅkhārāti evaṃ vuttapaccayā. Tattha gahaṇūpādānavādino ācariyā anupādāparinibbānanti catūsu upādānesu aññatarenāpi kañci dhammaṃ agahetvā pavattaṃ arahattaphalaṃ anupādāparinibbānanti kathenti. Taṃ hi na ca upādānasampayuttaṃ hutvā kañci dhammaṃ upādiyati, kilesānañca @Footnote: 1 cha.Ma. vanaṭṭhānaṃ 2 Sī. pucchati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page64.

Parinibbutante jātattā parinibbānanti vuccati. Paccayūpādānavādino pana anupādāparinibbānanti appaccayaparinibbānaṃ. Paccayavasena anuppannaṃ asaṅkhataṃ amatadhātumeva anupādāparinibbānanti kathenti. Ayaṃ anto, ayaṃ koṭi, ayaṃ niṭṭhā. Appaccayaparinibbānaṃ pattassa hi brahmacariyavāso matthakaṃ patto nāma hoti, tasmā thero "anupādāparinibbānatthan"ti āha. Atha naṃ anuyuñjanto āyasmā sāriputto "kiṃ nu kho āvuso sīlavisuddhi anupādāparinibbānan"ti puna pucchaṃ ārabhi. [258] Theropi sabbaparivaṭṭesu tatheva paṭikkhipitvā pariyosāne dosaṃ dassento sīlavisuddhiṃ ce āvusotiādimāha. Tattha paññapeyyāti yadi paññapeyya. Saupādānaṃyeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ paññapeyyāti saṅgahaṇadhammameva niggahaṇadhammaṃ sappaccayadhammameva appaccayadhammaṃ saṅkhatadhammameva asaṅkhatadhammanti paññapeyyāti attho. Ñāṇadassanavisuddhiyaṃ pana sappaccayadhammameva appaccayadhammaṃ saṅkhatadhammameva asaṅkhatadhammanti paññapeyyāti ayamevattho gahetabbo. Puthujjano hāvusoti ettha vaṭṭānugato lokiyabālaputhujjano daṭṭhabbo. So hi catuppārisuddhisīlamattassāpi abhāvato sabbasova 1- aññatra imehi dhammehi. Tenahīti yena kāraṇena ekacce paṇḍitā upamāya atthaṃ jānanti, tena kāraṇena upamante karissāmīti attho. Sattarathavinītavaṇṇanā [259] Satta rathavinītānīti vinītaassājānīyayutte satta rathe. Yāvadeva cittavisuddhatthāti āvuso ayaṃ sīlavisuddhi nāma yāvadeva cittavisuddhatthā. Cittavisuddhatthāti nissakkavacanametaṃ. Ayaṃ panettha attho, yāvadeva cittavisuddhisaṅkhāto attho, 2- tāva ayaṃ sīlavisuddhi nāma icchitabbā. Yā pana ayaṃ cittavisuddhi, esā sīlavisuddhiyā attho, ayaṃ koṭi, idaṃ pariyosānaṃ, cittavisuddhiyaṃ ṭhitassa hi sīlavisuddhikiccaṃ kataṃ nāma hotīti. Esa nayo sabbapadesu. @Footnote: 1 cha.Ma. sabbaso 2 cha.Ma. cittavisuddhisaṅkhātā atthā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page65.

Idaṃ panettha opammasaṃsandanaṃ:- rājā pasenadikosalo viya hi jarāmaraṇabhīruko yogāvacaro daṭṭhabbo, sāvatthīnagaraṃ viya sakkāyanagaraṃ, sāketanagaraṃ viya nibbānanagaraṃ, rañño sākete vaḍḍhiāvahassa sīghaṃ gantvā pāpuṇitabbassa accāyikassa kiccassa uppādakālo viya yogino anabhisametānaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ abhisamayakiccassa uppādakālo, sattarathavinītāni viya satta visuddhiyo, paṭhamaṃ rathavinītaṃ āruḷhakālo viya sīlavisuddhiyaṃ ṭhitakālo, paṭhamarathavinītādīhi dutiyādīni āruḷhakālo viya sīlavisuddhiādīhi cittavisddhiādīsu ṭhitakālo, sattamena rathavinītena sākete antepuradvāre oruyha uparipāsāde ñātimittagaṇaparivutassa surasabhojanaparibhogakālo viya yogino ñāṇadassanavisuddhiyā sabbakilese khepetvā dhammavarapāsādaṃ āruyha paropaṇṇāsakusaladhammaparivārassa nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā nirodhasayane nisinnassa lokuttarasukhānubhavanakālo daṭṭhabbo. Iti āyasmantaṃ puṇṇaṃ dasakathāvatthulābhiṃ dhammasenāpati sāriputtatthero satta visuddhiyo pucchi. Āyasmā puṇṇo dasakathāvatthūni vissajjesi. Evaṃ pucchanto pana dhammasenāpati kiṃ jānitvā pucchi, udāhu ajānitvā? titthakusalo vā pana hutvā visayasmiṃ pucchi, udāhu atitthakusalo hutvā avisayasmiṃ? puṇṇattheropi kiṃ jānitvā vissajjesi, udāhu ajānitvā? titthakusalo vā pana hutvā visayasmiṃ vissajjesi, udāhu atitthakusalo hutvā avisayeti? jānitvā titthakusalo hutvā visaye pucchīti hi vadamāno dhammasenāpatiṃyeva vadeyya. Jānitvā titthakusalo hutvā visaye vissajjesīti vadamāno puṇṇattheraṃyeva vadeyya. Yaṃ hi visuddhīsu saṅkhittaṃ, taṃ kathāvatthūsu vitthiṇṇaṃ. Yaṃ kathāvatthūsu saṅkhittaṃ, taṃ visuddhīsu vitthiṇṇaṃ. Tadiminā nayena veditabbaṃ. Visuddhīsu hi ekā sīlavisuddhi cattāri kathāvatthūni hutvā āgatā appicchakathā santuṭṭhikathā asaṃsaggakathā sīlakathāti, ekā cittavisuddhi tīṇi kathāvatthūni hutvā āgatā pavivekakathā viriyārambhakathā samādhikathāti, evaṃ tāva yaṃ visuddhīsu saṅkhittaṃ, taṃ kathāvatthūsu vitthiṇṇaṃ. Kathāvatthūsu pana ekā paññākathā pañca visuddhiyo hutvā āgatā diṭṭhivisuddhi kaṅkhāvitaraṇavisuddhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page66.

Maggāmaggañāṇadassanavisuddhi paṭipadāñāṇadassanavisuddhi ñāṇadassanavisuddhīti, evaṃ yaṃ kathāvatthūsu saṅkhittaṃ, taṃ visuddhīsu vitthiṇṇaṃ, tasmā sāriputtatthero satta visuddhiyo pucchanto na aññaṃ pucchi, dasakathāvatthūniyeva pucchi. Puṇṇattheropi satta visuddhiyo vissajjento na aññaṃ vissajjesi, dasakathāvatthūniyeva vissajjesīti. Iti ubhopete jānitvā titthakusalā hutvā visayeyeva pañhaṃ pucchiṃsu ceva vissajjesuṃ cāti veditabbā. [260] Konāmāyasmāti na thero tassa nāmaṃ na jānāti. Jānantoyeva pana sammodituṃ labhissāmīti pucchi. Kathañca pana āyasmantanti idaṃ pana thero sammodamāno āha. Mantāniputtoti mantāniyā brāhmaṇiyā putto. Yathātanti ettha tanti nipātamattaṃ, yathā sutavatā sāvakena byākātabbā, evameva byākatāti ayamettha saṅkhepattho. Anumassa anumassāti dasakathāvatthūni ogāhetvā anupavisitvā. Velaṇḍupakenāti ettha velaṃ 1- vuccati vatthaṃ, aṇḍūpakaṃ cumbaṭakaṃ. Vatthacumbaṭakaṃ sīse katvā āyasmantaṃ tattha vā nisīdāpetvā pariharantāpi sabrahmacārī dassanāya labheyyuṃ, evaṃ laddhadassanaṃpi tesaṃ lābhāyevāti aṭṭhānaparikappena abhiṇhadassanassa upāyaṃ dassesi. Evaṃ apariharantena hi pañhaṃ vā pucchitukāmena dhammaṃ vā sotukāmena "thero kattha ṭhito kattha nisinno"ti pariyesantena caritabbaṃ hoti. Evaṃ pariharantena 2- pana icchiticchitakkhaṇeyeva sīsato oropetvā mahārahe āsane nisīdāpetvā sakkā hoti 3- pañhaṃ vā pucchituṃ dhammaṃ vā sotuṃ. Iti aṭṭhānaparikappena abhiṇhadassanassa upāyaṃ dassesi. Sāriputtoti ca pana manti sāriyā brāhmaṇiyā puttoti ca pana evaṃ maṃ sabrahmacārī jānanti. Satthukappenāti satthusadisena. Iti ekapadeneva āyasmā puṇṇo sāriputtattheraṃ candamaṇḍalaṃ āhacca ṭhapento viya ukkhipi. Therassa hi imasmiṃ ṭhāne ekantadhammakathikabhāvo pākaṭo ahosi. Amaccaṃ hi purohitaṃ mahantoti vadamāno rājasadisoti vadeyya, goṇaṃ hatthippamāṇoti, vāpiṃ samuddappamāṇoti, ālokaṃ candimasuriyālokappamāṇoti, ito paraṃ etesaṃ mahantabhāvakathā @Footnote: 1 cha.Ma. celaṇḍu... celaṃ 2 cha.Ma. pariharantā 3 cha.Ma. honti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

Nāma natthi. Sāvakaṃpi mahāti vadanto satthupaṭibhāgoti vadeyya, ito paraṃ tassa mahantabhāvakathā nāma natthi. Iccāyasmā puṇṇo ekapadeneva theraṃ candamaṇḍalaṃ āhacca ṭhapento viya ukkhipi. Ettakaṃpi no nappaṭibhāseyyāti paṭisambhidāpattassa appaṭibhāṇaṃ nāma natthi. Yā panāyaṃ upamā āhaṭā, taṃ na āhareyyāma, atthameva katheyyāma. Upamāhi ajānantānaṃ āhariyatīti ayamettha adhippāyo. Aṭṭhakathāyaṃ pana idaṃpi paṭikkhipitvā upamā nāma buddhānaṃpi santike āhariyati, theraṃ panesa apacāyamāno evamāhāti. Anumassa anumassa pucchitāti dasakathāvatthūni ogāhetvā ogāhetvā pucchitā. Kiṃ pana pañhassa pucchanaṃ bhāriyaṃ, udāhu vissajjananti. Uggahetvā pucchanaṃ no bhāriyaṃ, vissajjanaṃ pana bhāriyaṃ. Sahetukaṃ vā sakāraṇaṃ katvā pucchanaṃpi vissajjanaṃpi bhāriyameva. Samanumodiṃsūti samacittā hutvā anumodiṃsu. Iti yathānusandhināva desanā niṭṭhitāti. Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya rathavinītasuttavaṇṇanā niṭṭhitā. -------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 41-67. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=1058&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=1058&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=292              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=4938              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=5829              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=5829              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]