ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

                        4. Rathavinitasuttavannana
    [252] Evamme sutanti rathavinitasuttam. Tattha ragaheti evamnamake
nagare, tanahi mandhatumahagovindadihi pariggahitatta rajagahanti vuccati.
Annepettha pakare vannayanti. Kintehi, namametam tassa nagarassa. Tam panetam
buddhakale ca cakkavattikale ca nagaram hoti, sesakale sunnam hoti yakkhapariggahitam,
tesam vasanavanam 1- hutva titthati. Veluvane kalandakanivapeti veluvananti tassa
uyyanassa namam, tam kira veluhi parikkhittam ahosi attharasahatthena ca pakarena,
gopurattalakayuttam nilobhasam manoramam, tena veluvananti vuccati. Kalandakanam cettha
nivapam adamsu, tena kalandakanivapoti vuccati.
    Pubbe kira annataro raja tattha uyyanakilanattham agato 2- suramadena
matto diva seyyam upagato supi. Parijanopissa "sutto raja"ti pupphaphaladihi
palobhiyamano ito cito ca pakkami, atha suragandhena annatarasma susirarukkha
kanhasappo nikkhamitva rannabhimukho agacchati. Tam disva rukkhadevata "ranno
@Footnote: 1 cha.Ma. vasantavanam          2 Ma. attano
Jivitam dammi"ti kalakavesena agantva kannamule saddamakasi. Raja patibujjhi,
kanhasappo nivatto. So tam disva "imaya mama jivitam dinnan"ti kalakanam
tattha nivapam thapesi, 1- abhayaghosanam ca ghosapesi. Tasma tam tato pabhuti
kalandakanivapanti sankhyam gatam. Kalandakati hi kalakanam namam.
    Jatibhumikati jatibhumivasino. Tattha jatibhumiti jatatthanam. Tam kho panetam
neva kosalamaharajadinam na cankibrahmanadinam na sakkasuyamasantusitadinam na
asitimahasavakadinam na annesam sattanam jatatthanam "jatibhumi"ti vuccati. Yassa pana
jatadivase dasasahassi lokadhatu ekadhajamalavippakinnakusumavasacunnagandhasugandha
sabbaphaliphullamiva 2- nandanavanam virocayamana paduminipanne udakabindu viya
akampittha, jaccandhadinam ca rupadassanadini anekani patihariyani pavattimsu,
tassa sabbannubodhisattassa jatatthanasakiyajanapado 3- kapilavatthaharo, sa
"jatibhumi"ti vuccati.
                          Dhammagarubhavavannana
    vassam vutthati temasam vassam vuttha pavaritapavarana hutva. Bhagava
etadavocati "kacci bhikkhave khamaniyan"tiadihi vacanehi agantukapatisantharam
katva etam "ko nukho bhikkhave"tiadivacanamavoca. Te kira bhikkhu "kacci
bhikkhave khamaniyam kacci yapaniyam, kaccittha appakilamathena addhanam agata, na ca
pindakena kilamittha, kuto ca tumhe bhikkhave agacchatha"ti patisantharavasena
pucchita "bhagava sakiyajanapade kapilavatthaharato jatibhumito agacchama"ti
ahamsu. Atha bhagava neva suddhodanamaharajassa, na sukkodanassa, na sakkodanassa,
na dhotodanassa, na amitodanassa, na amitaya deviya, na mahapajapatiya, na
sakalassa sakiyamandalassa arogyam pucchi. Athakho attana ca dasakathavatthulabhim
paranca tattha samadapetaram patipattisampannam bhikkhum pucchanto idam "ko nu kho
bhikkhave"tiadivacanam avoca.
@Footnote: 1 cha.Ma. patthapesi   2 cha.Ma. sabbapaliphullamiva    3 Si. jatatthanam sakiyajanapade
    Kasma pana bhagava suddhodanadinam arogyam apucchitva evarupam bhikkhumeva
pucchati? piyataya. Buddhananhi patipannaka bhikkhu bhikkhuniyo upasaka upasikayo
ca piya honti manapa. Kimkarana? dhammagarutaya. Dhammagaruno hi tathagata, so
ca nesam dhammagarubhavo "dukkham kho agaravo viharati appatisso"ti 1- imina
ajapalanigrodhamule uppannajjhasayena veditabbo. Dhammagarutayeva hi bhagava
mahakassapattherassa abhinikkhamanadivase paccuggamanam karonto tigavutam maggam
agamasi. Atirekatiyojanasatam maggam gantva gangatire dhammam desetva mahakappinam
saparisam arahatte patitthapesi. Ekasmim pacchabhatte pancacattalisayojanamaggam
gantva kumbhakarassa nivesane tiyamarattim dhammakatham katva pukkusatikulaputtam
anagamiphale patitthapesi. Visayojanasatam gantva vanavasisamanerassa anuggaham
akasi. Satthiyojanamaggam gantva khadiravaniyattherassa dhammam desesi. Anuruddhatthero
pacinavamsadaye nisinno mahapurisavitakkam vitakketiti natva tattha akasena
gantva therassa purato oruyha sadhukaramadasi. Kutikannasonattherassa 2-
ekagandhakutiyam senasanam pannapetva 3- paccusakale dhammadesanam ajjhesitva
sarabhannapariyosane sadhukaram adasi. Tigavutam maggam gantva tinnam kulaputtanam
vasanatthane gosingasalavane samaggirasanisamsam kathesi. Kassapopi bhagava
"anagamiphale patitthito ariyasavako ayan"ti vissasam uppadetva ghatikarassa
kumbhakarassa nivesanam gantva sahattha amisam gahetva paribhunji.
    Amhakamyeva bhagava upakatthaya vassupanayikaya jetavanato bhikkhusamghaparivuto
carikam nikkhami. Kosalamaharajaanathapindikadayo nivattetum nasakkhimsu. Anathapindiko
gharam agantva domanassappatto nisidi. Atha nam punna nama dasi
domanassappattosi samiti aha. Ama je sattharam nivattetum nasakkhim, atha me imam
temasam dhammam va sotum, yathadhippayam va danam datum na labhissamiti
cinta uppannati. Ahampi sami sattharam nivattessamiti. Sace nivattetum
sakkosi, bhujissayeva tvanti. Sa gantva dasabalassa padamule nipajjitva
"nivattatha bhagava"ti aha. Punne tvam parapatibaddhajivika kim me karissasiti.
@Footnote: 1 an. catukka. 21/21/24   2 cha.Ma. kotikanna...   3 cha.Ma. pannapapetva
Bhagava mayham deyyadhammo natthiti tumhepi janatha, tumhakam nivattanapaccaya
panaham tisu saranesu pancasu silesu patitthahissamiti. Bhagava sadhu sadhu punneti
sadhukaram katva nivattetva jetavanameva pavittho. Ayam katha pakata ahosi.
Setthi sutva punnaya kira bhagava nivattitoti tam bhujissam katva dhitutthane 1-
thapesi. Sa pabbajjam yacitva pabbaji, pabbajitva vipassanam arabhi. Athassa
sattha araddhavipassakabhavam natva imam obhasagatham vissajjesi:-
           "punne puresi saddhammam        cando pannaraso yatha
            paripunnaya pannaya          dukkhassantam karissasi"ti. 2-
    Gathapariyosane arahattam patva abhinnata savika ahosi. Evam
dhammagaruno tathagata.
    Nandakatthere 3- upatthanasalaya dhammam desentepi bhagava anahatova
gantva tiyamarattim thitakova dhammakatham sutva desanapariyosane sadhukaram adasi.
Thero agantva vanditva "kaya velaya bhante agatattha"ti pucchi. Taya
suttante araddhamatteti. Dukkaram karittha bhante buddhasukhumala tumheti. Sace
tvam nanda kappam desetum sakkuneyyasi, kappamattampaham thitakova suneyyanti
bhagava avoca. Evam dhammagaruno tathagata. Tesam dhammagarutaya patipannaka piya
honti, tasma patipannake pucchi. Patipannako ca nama attahitaya patipanno
no parahitaya, parahitaya patipanno no attahitaya, no attahitaya patipanno
no parahitaya ca, attahitaya ca patipanno parahitaya cati catubbidho hoti.
    Tattha yo sayam dasannam kathavatthunam labhi hoti, param tattha na ovadati
na anusasati ayasma bakulo viya, ayam attahitaya patipanno nama no
parahitaya patipanno, evarupam bhikkhum bhagava na pucchati. Kasma? na mayham
sasanassa vuddhipakkhe thitoti.
    Yo pana dasannam kathavatthunam alabhi param tehi ovadati tena
katavattasadiyanattham upanando sakyaputto viya, ayam parahitaya patipanno nama no
@Footnote: 1 Si. dhititthane   2 khu. theri. 26/3/431    3 cha.Ma. nandatthere
Attahitaya, evarupampi na pucchati. Kasma? assa tanha mahapacchi viya
appahinati.
    Yo attanapi dasannam kathavatthunam alabhi, parampi tehi na samadapeta 1-
na ovadati loludayi viya, 2- ayam neva attahitaya patipanno nama na parahitaya,
evarupampi na pucchati. Kasma? assa anto kilesa pharasuna chejja viya
mahantati.
    Yo pana sayam dasannam kathavatthunam labhi, parampi tehi ovadati, ayam
attahitaya ceva parahitaya ca patipanno nama sariputtamoggallana-
mahakassapadayo asitimahathera viya, evarupam bhikkhum pucchati. Kasma? mayham sasanassa
vuddhipakkhe thitoti. Idhapi evarupameva pucchanto "ko nukho bhikkhave"tiadimaha.
    Evam bhagavata putthanam pana tesam bhikkhunam bhagava attano jatibhumiyam
ubhayahitaya patipannam dasakathavatthulabhim bhikkhum pucchati, ko nukho tattha evarupoti
na annamannam cintana va sammantana 3- va ahosi. Kasma? ayasma hi
mantaniputto 4- tasmim janapade akasamajjhe thito cando viya suriyo viya ca
pakato pannato. Tasma te bhikkhu meghasaddam sutva ekajjham sannipatitamoraghata
viya ganasajjhayam katum, araddhabhikkhu viya ca attano acariyam punnattheram
bhagavato arocenta therassa ca gunam bhasitum appahontehi mukhehi
ekappahareneva punno nama bhante ayasmatiadimahamsu. Tattha punnoti tassa
therassa namam mantaniya pana so putto, tasma mantaniputtoti vuccati.
Sambhavitoti gunasambhavanaya sambhavito.
                          Appicchatadivannana
    appicchoti icchavirahito niiccho nittanho. Ettha hi byanjanam
savasesam viya, attho pana niravaseso. Na hi tassa anto anumattapi papika
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati       2 cha.Ma. laludayi viya
@3 cha.Ma. samantana               4 cha.Ma. mantani...
Iccha nama atthi. Khinasavo hesa sabbaso pahinatanho. Apicettha atricchata
papicchata mahicchata appicchatati ayam bhedo veditabbo.
    Tattha sakalabhe atittassa paralabhe patthana atricchata nama. Taya
samannagatassa ekabhajane pakkapuvopi attano patte patito na supakko viya
khuddako viya ca khayati, sveva parassa patte pakkhitto supakko viya mahanto
viya ca khayati. Asantagunasambhavanata pana patiggahane ca amattannuta papicchata
nama, sa "idhekacco assaddho samano saddhoti mam jano janatu"tiadina 1-
nayena abhidhamme agatayeva, taya samannagato puggalo kohanne patitthati.
Santagunasambhavana pana patiggahane ca amattannuta mahicchata nama, sapi
"idhekacco saddho samano saddhoti mam jano janatuti icchati, silava samano
silavati mam jano janatu"ti 1- imina nayena agatayeva, taya samannagato
puggalo dussantappiyo 2- hoti, vijatamatapissa cittam gahetum na sakkoti.
Tenetam vuccati:-
             "aggikkhandho samuddo ca     mahiccho capi puggalo
              sakatena paccayam detu       tayopete atappiya"ti. 3-
    Santagunaniguhanata pana patiggahane ca mattannuta appicchata nama,
taya samannagato puggalo attani vijjamanampi gunam paticchadetukamataya "saddho
samano saddhoti mam jano janatuti na icchati. Silava, pavivitto, bahussuto,
araddhaviriyo, samadhisampanno, pannava, khinasavo samano khinasavoti mam jano
janatu"ti na icchati, seyyathapi majjhantikatthero.
    Thero kira mahakhinasavo ahosi, pattacivaram panassa padamattameva agghati,
so asokassa dhammaranno viharamahadivase samghatthero ahosi. Athassa atilukhabhavam
disva manussa "bhante thokam bahi hotha"ti ahamsu. Thero "madise khinasave
ranno sangaham akaronte anno ko karissati"ti pathaviyam nimujjitva samghattherassa
@Footnote: 1 abhi. vibhanga. 35/851/428   2 cha.Ma. dussantappayo  3 cha.Ma. atappaya
Ukkhittapindam ganhantoyeva ummujji. Evam khinasavo samano "khinasavoti mam
jano janatu"ti na icchati. Evam appiccho pana bhikkhu anuppannam labham
uppadeti, uppannam labham thavaram karoti, dayakanam cittam aradheti, yatha yatha
hi so attano appicchataya appam ganhati, tatha tatha tassa vatte pasanna
manussa bahum denti.
    Aparopi catubbidho appiccho paccayaappiccho dhutangaappiccho pariyattiappiccho
adhigamaappicchoti. Tattha catusu paccayesu appiccho paccayaappiccho
nama, so dayakassa vasam janati, deyyadhammassa vasam janati, attano thamam
janati. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dayakopi 1- appam datukamo,
dayakassa vasena appam ganhati. Deyyadhammo appo, dayako bahum datukamo,
deyyadhammassa vasena appam ganhati. Deyyadhammopi bahu, dayakopi bahum datukamo,
attano thamam natva pamaneneva ganhati.
    Dhutangasamadanassa attani atthibhavam na janapetukamo dhutangaappiccho
nama. Tassa vibhavanattham imani vatthuni:- sosanikamahasumatthero kira satthivassani
susane vasi, anno ekabhikkhupi na annasi, 2- tenevaha:-
             "susane satthivassani      abbokinno 3- vasamaham
              dutiyo mam na janeyya     aho sosanikuttamo"ti.
    Cetiyapabbate dve bhatiyatthera vasimsu. Tesu kanittho upatthakena pesita
ucchukhandika gahetva jetthassa santikam agamasi. Paribhogam bhante karothati.
Therassa ca bhattakiccam katva mukham vikkhalanakalo ahosi. So alam avusoti aha.
Kacci bhante ekasanikatthati, aharavuso ucchukhandikati pannasavassani
ekasaniko samanopi dhutangam niguhamano paribhogam katva mukham vikkhaletva puna
dhutangam adhitthaya gato.
    Yo pana saketakatissatthero viya bahussutabhavam janapetum na icchati,
ayam pariyattiappiccho nama. Thero kira khano natthiti uddesaparipucchasu okasam
@Footnote: 1 cha.Ma. dayako   2 Ma. na paccannasi     3 cha.Ma. abbokinnam
Akaronto maranakkhayam bhante labhissathati codito ganam vissajjetva kannikara
valukasamuddaviharam gato. Tattha antovassam theranavamajjhimanam upakaro hutva
mahapavaranaya uposathadivase dhammakathaya janatam khobhetva gato.
    Yo pana sotapannadisu annataro hutva sotapannadibhavam janapetum
na icchati, ayam adhigamaappiccho nama, tayo kulaputta viya ghatikarakumbhakaro
viya ca.
    Ayasma pana punno atricchatam papicchatam mahicchatam ca pahaya sabbaso
icchapatipakkhabhutaya alobhasankhataya parisuddhaya appicchataya samannagatatta
appiccho nama ahosi. Bhikkhunampi "avuso atricchata papicchata mahicchatati
ime dhamma pahatabba"ti tesu adinavam dassetva evarupam appicchatam samadaya
vattitabbanti appicchakatham kathesi. Tena vuttam "attana ca appiccho appicchakatham
ca bhikkhunam katta"ti.
                        Dvadasavidhasantosavannana
    idani attana ca santutthotiadisu visesatthameva dipayissama.
Yojana pana vuttanayeneva veditabba. Santutthoti itaritarapaccayasantosena
samannagato. So panesa santoso dvadasavidho hoti. Seyyathidam? civare tava 1-
yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti tividho, evam pindapatadisu.
Tassayam pabhedasamvannana.
    Idha bhikkhu civaram labhati sundaram va asundaram va, so teneva yapeti,
annam na pattheti, labhantopi na ganhati, ayamassa civare yathalabhasantoso.
Atha yo pakatidubbalo va hoti abadhajarabhibhuto va, garucivaram parupento 2-
kilamati, so sabhagena bhikkhuna saddhim tam parivattetva lahukena yapentopi
santutthova hoti, ayamassa civare yathabalasantoso. Aparo panitapaccayalabhi hoti,
@Footnote: 1 cha.Ma. tava-saddo na dissati      2 cha.Ma. parupanto
So pattunnacivaradinam 1- annataram mahagghacivaram bahuni va pana civarani labhitva
idam theranam cirapabbajitanam anurupam idam bahussutanam anurupam, idam gilananam idam
appalabhanam hotuti datva tesam puranacivaram va sankarakutadito va nantakani
uccinitva tehi sanghatim katva dharentopi santutthova hoti, ayamassa civare
yathasaruppasantoso.
    Idha pana bhikkhu pindapatam labhati lukham va panitam va, so teneva
yapeti, annam na pattheti, labhantopi na ganhati, ayamassa pindapate
yathalabhasantoso. Yo pana attano pakativiruddham va byadhiviruddham va pindapatam
labhati, yenassa paribhuttena aphasu hoti, so sabhagassa bhikkhuno tam datva
tassa hatthato sappayabhojanam bhunjitva samanadhammam karontopi santutthova hoti,
ayamassa pindapate yathabalasantoso. Aparo bahum panitam pindapatam labhati,
so tam civaram viya cirapabbajitabahussutaappalabhigilananam datva tesam va sesakam
pindaya va caritva missakaharam bhunjantopi santutthova hoti, ayamassa
pindapate yathasaruppasantoso.
    Idha pana bhikkhu senasanam labhati manapam va amanapam va, so tena
neva somanassam na patigham uppadeti, antamaso tinasantharakenapi yathaladdheneva
tussati, ayamassa senasane yathalabhasantoso. Yo pana attano pakativiruddham
va byadhiviruddham va senasanam labhati, yatthassa vasato aphasu hoti, so tam
sabhagassa bhikkhuno datva tassa santake sappayasenasane vasantopi  santutthova
hoti, ayamassa senasane yathabalasantoso. Aparo mahapunno
lenamandapakutagaradini bahuni panitasenasanani labhati, so tani civaradini viya
cirapabbajitabahussutaappalabhigilananam datva yattha katthaci vasantopi santutthova hoti,
ayamassa senasane yathasaruppasantoso. Yopi "uttamasenasanannama pamadatthanam,
tattha nisinnassa thinamiddham okkamati, niddabhibhutassa puna patibujjhato
papavitakka patubhavanti"ti patisancikkhitva tadisam senasanam pattampi na
@Footnote: 1 cha.Ma. pattacivaradinam, Ma. pattunnacivaradinam
Sampaticchati, so tam patikkhipitva abbhokasarukkhamuladisu vasantopi santutthova
hoti, ayampissa senasane yathasaruppasantoso.
    Idha pana bhikkhu bhesajjam labhati lukham va panitam va, so yam labhati,
teneva santussati, annam na pattheti, labhantopi na ganhati, ayamassa
gilanapaccaye yathalabhasantoso. Yo pana telatthiko phanitam labhati, so tam sabhagassa
bhikkhuno datva tassa hatthato telam gahetva annadeva va pariyesitva tehi
bhesajjam karontopi santutthova hoti, ayamassa gilanapaccaye yathabalasantoso.
Aparo mahapunno bahum telamadhuphanitadipanitabhesajjam labhati, so tam civaram viya
cirapabbajitabahussutaappalabhigilananam datva tesam abhatakena yena kenaci
yapentopi santutthova hoti. Yo pana ekasmim bhajane muttaharitakam thapetva
ekasmim catumadhuram, "ganha bhante yadicchasi"ti vuccamano sacassa tesu annatarenapi
rogo vupasamati, atha muttaharitakam nama buddhadihi vannitanti catumadhuram
patikkhipitva muttaharitakeneva bhesajjam karonto paramasantutthova hoti, ayamassa
gilanapaccaye yathasaruppasantoso.
    Imesam pana paccekam paccayesu tinnam tinnam santosanam yathasaruppasantuttho
aggo. Ayasma punno ekekasmim paccaye imehi tihi santosehi
santosoyeva ahosi. Santutthikathancati bhikkhunampi ca imam santutthikatham kattava
ahosi.
                          Tividhapavivekavannana
    pavivittoti kayapaviveko  cittapaviveko upadhipavivekoti imehi tihi
pavivekehi samannagato. Tattha eko gacchati, eko titthati, eko nisidati,
eko seyyam kappeti, eko gamam pindaya pavisati, eko patikkamati, eko
cankamam adhitthati, eko carati, eko viharatiti ayam kayapaviveko nama.
Atthasamapattiyo pana cittapaviveko nama. Nibbanam upadhipaviveko nama.
Vuttampi hetam "kayaviveko ca vivekatthakayanam nekkhammabhiratanam. Cittaviveko ca
Parisuddhacittanam paramavodanappattanam. Upadhiviveko ca nirupadhinam puggalanam
visankharagatanan"ti. 1- Pavivekakathanti bhikkhunampi ca imam pavivekakatham katta.
                         Pancavidhasamsaggavannana
    asamsatthoti pancavidhena samsaggena virahito. Savanasamsaggo dassanasamsaggo
samullapanasamsaggo sambhogasamsaggo kayasamsaggoti pancavidho samsaggo, tesu idha
bhikkhu sunati "asukasmim game va nigame va itthi va kumarika va abhirupa
dassaniya pasadika paramaya vannapokkharataya samannagata"ti. So tam sutva
samsidati visidati, na sakkoti brahmacariyam sandharetum, sikkhadubbalyam anavikatva
hinayavattatiti evam parehi va kathiyamanam rupadisampattim attana va
hasitalapitagitasaddam sunantassa sotavinnanavithivasena uppanno rago savanasamsaggo
nama. So anitthigandhapaccekabodhisattassa ca pancaggalalenavasitissadaharassa ca
vasena veditabbo:-
    daharo kira akasena gacchanto girigamavasikammaradhitaya pancahi kumarihi
saddhim padumasaram gantva nhatva padumani ca pilandhitva madhurassarena gayantiya
saddam sutva kamaragena giddho visesa parihayitva anayabyasanam papuni. Idha
bhikkhu na heva kho sunati, apica kho samam passati itthim va kumarim va abhirupam
dassaniyam pasadikam paramaya vannapokkharataya samannagatam, so tam disva samsidati
visidati na sakkoti brahmacariyam sandharetum, sikkhadubbalyam anavikatva
hinayavattatiti evam visabhagarupam olokentassa pana cakkhuvinnanavithivasena
uppannarago dassanasamsaggo nama. So evam veditabbo:-
    eko kira daharo kaladighavapidvaraviharam uddesatthaya gato. Acariyo
tassa antarayam disva okasam na karoti. So punappunam anubandhati. Acariyo
sace antogame na carissasi. Dassami te uddesanti aha. So sadhuti
@Footnote: 1 khu. maha. 29/229/172 tissametteyyasutta (sya)
Sampaticchitva uddese nitthite acariyam vanditva gacchanto acariyo me
imasmim game caritum na deti, kim nukho karananti civaram parupitva gamam
pavisi, eka kuladhita pitakavattham nivasetva gehe thita daharam disva
sanjataraga ulunkena  yagum aharitva tassa patte pakkhipitva nivattitva mancake
nipajji. Atha nam matapitaro kim ammati pucchimsu, dvarena gatam daharam labhamana
jivissami, alabhamana marissamiti. Matapitaro vegena gantva gamadvare
daharam patva vanditva "nivatta bhante bhikkham ganhahi"ti ahamsu. Daharo alam
gacchamiti. Te "idam nama bhante karanan"ti yacitva "amhakam bhante gehe
ettakam nama dhanam atthi, ekayeva no dhita, tvam no jetthaputtatthane
thassasi, sukhena sakka jivituna"ti ahamsu, daharo "na mayham imina palibodhena
attho"ti anadiyitva pakkanto.
    Matapitaro gantva "amma nasakkhimha daharam nivattetum, yam annam
samikam icchasi, tam labhissasi, utthehi khada ca piva ca"ti ahamsu. Sa anicchanti
sattaham nirahara hutva kalamakasi, matapitaro tassa sarirakiccam katva tam
pitakavattham duravihare 1- bhikkhusamghassa adamsu, bhikkhu vattham khandakhandam katva
bhajayimsu. Eko mahallako attano kotthasam  gahetva kalyanaviharam agato.
Sopi daharo cetiyam vandissamiti tattheva gantva divatthane nisidi. Mahallako
tam vatthakhandam gahetva "imina me bhante 2- parissavanam vicaretha"ti daharam
avoca. Daharo "mahathera kuhim laddhan"ti aha. So sabbam pavuttim kathesi. So
tam sutvava "evarupaya nama saddhim samvasam naladdhan"ti ragaggina daddho
tattheva kalamakasi.
    Annamannam alapasallapavasena uppannarago pana samullapanasamsaggo
nama. Bhikkhuno bhikkhuniya santakam, bhikkhuniya va bhikkhussa santakam gahetva
paribhogakaranavasena uppannarago sambhogasamsaggo nama. So evam veditabbo:-
@Footnote: 1 cha.Ma. dhuravihare    2 cha.Ma. ayam patho na dissati
Maricavattiyaviharamahe 1- kira bhikkhunam satasahassam bhikkhuninam navutisahassanieva ahesum.
Eko samanero unhayagum gahetva gacchanto sakim civarakanne thapeti, sakim
bhumiyam. Eka samaneri disva ettha pattam thapetva yahiti thalakam adasi. Te
aparabhage ekasmim bhaye uppanne parasamuddam agamamsu. Tesu bhikkhuni puretaram
agamasi, sa "eko kira sihalabhikkhu agato"ti sutva therassa santikam gantva
patisantharam katva nisinna "bhante maricavattiyaviharamahakale tumhe kativassa"ti
pucchi. Tadaham sattavassikasamanero. Tvam pana kativassati. Aham sattavassika-
samaneriyeva ekassa samanerassa unhayagum gahetva gacchantassa
pattatathapanattham thalakamadasinti. Thero "aham so"ti vatva thalakam niharitva dassesi.
Te ettakeneva samsaggena brahmacariyam sandharetum asakkonta dvepi
satthivassakale vibbhamimsu.
    Hatthaggahadivasena pana uppannarago kayasamsaggo nama. Tatridam vatthu:-
mahacetiyangane kira daharabhikkhu sajjhayam ganhanti. Tesam pitthipasse daharabhikkhuniyo
dhammam sunanti. Tatreko daharo hattham pasarento ekissa daharabhikkhuniya kayam
chupi. Sa tam hattham gahetva attano urasmim thapesi, ettakena samsaggena
dvepi vibbhamitva gihibhavam patta.
                         Gahagahakadivannana
    imesu pana pancasu samsaggesu bhikkhuno bhikkhuhi saddhim savanadassana-
samullapanasambhogakayaparamasa niccampi hontiyeva, bhikkhunihi saddhim thapetva
kayasamsaggam sesa kalena kalam honti, tatha upasakaupasikahi saddhim sabbepi
kalena kalam honti. Tesu hi kilesuppattito cittam rakkhitabbam. Eko hi
bhikkhu gahagahako hoti, eko gahamuttako, eko muttagahako, eko
muttamuttako.
    Tattha yam bhikkhum manussapi amisena upalapetva gahanavasena
upasankamanti, bhikkhupi pupphaphaladihi upalapetva gahanavasena upasankamati, ayam
@Footnote: 1 cha.Ma. maricavattiviharamahe
Gahagahako nama. Yam pana manussa vuttanayena upasankamanti, bhikkhu dakkhineyyavasena
upasankamati, ayam gahamuttako nama. Yassa manussa dakkhineyyavasena cattaro
paccaye denti, bhikkhupi pupphaphaladihi upalapetva gahanavasena upasankamati, ayam
muttagahako nama. Yassa manussapi dakkhineyyavasena cattaro paccaye denti,
bhikkhupi cullapindapatiyatissatthero viya dakkhineyyavasena paribhunjati, ayam
muttamuttako nama.
    Theram kira eka upasika dvadasa vassani upatthahi. Ekadivasam tasmim
game aggi utthahitva gehani jhapesi. Annesam kulupakabhikkhu agantva "kim
upasike api kinci bhandakam arogam katum asakkhittha"ti patisantharam akamsu.
Manussa "amhakam matu kulupakatthero bhunjanavelayameva agamissati"ti ahamsu.
Theropi punadivase bhikkhacaravelam sallakkhetvava agato. Upasika kotthacchayaya 1-
nisidapetva bhikkham sampadetva adasi. There bhattakiccam katva pakkante
manussa ahamsu "amhakam matu kulupakatthero bhunjanavelayameva agato"ti.
Upasika "tumhakam kulupaka tumhakamyeva anucchavika, mayham thero mayhameva
anucchaviko"ti aha. Ayasma pana mantaniputto imehi pancahi  samsaggehi
catuhipi parisahi saddhim asamsattho gahamuttako ceva muttamuttako ca ahosi.
Yatha ca sayam asamsattho, evam bhikkhunampi tam asamsaggakatham katta ahosi.
    Araddhaviriyoti paggahitaviriyo, paripunnakayikacetasikaviriyoti attho. Yo
hi bhikkhu gamane uppannakilesam thanam papunitum na deti, thane uppannakilesam
nisajjam, nisajjaya uppannakilesam sayanam papunitum na deti, mantena kanhasappam
uppiletva ganhanto viya, amittam givayam akkamanto viya ca vicarati, ayam
araddhaviriyo nama. Thero ca tadiso ahosi. Bhikkhunampi tatheva viriyarambhakatham
katta ahosi.
    Silasampannotiadisu silanti catupparisuddhisilam. Samadhiti vipassanapadaka attha
samapattiyo. Pannati lokiyalokuttaravasena nanam. 1- Vimuttiti ariyaphalam. Vimutati
nanadassananti ekunavisatividham paccavekkhanananam. Thero sayampi siladihi sampanno
@Footnote: 1 Si. kuddacchayaya      2 cha.Ma. lokiyalokuttarananam
Ahosi bhikkhunampi siladikatham katta. Svayam dasahi kathavatthuhi ovadatiti ovadako.
Yatha pana eko ovadatiyeva, sukhumam attham parivattetva janapetum na sakkoti.
Na evam thero. Thero pana tani dasa kathavatthuni vinnapetiti vinnapako.
Eko vinnapetum sakkoti, karanam dassetum na sakkoti. Thero karanampi sandassetiti
sandassako. Eko vijjamanam karanam dasseti, gahetum pana na sakkoti. Thero
gahetumpi sakkotiti samadapako. Evam samadapetva pana tesu kathavatthusu
ussahajananavasena bhikkhu samuttejetiti samuttejako. Ussahajate vannam vatva
sampahamsetiti sampahamsako.
                           Pancalabhavannana
    [253] Suladdhalabhati annesampi manussattabhavapabbajjadigunalabha
nama honti. Ayasmato pana punnassa suladdhalabha ete, yassa satthu sammukha
evam vanno abbhuggatoti attho. Apica apanditehi vannakathanam nama na tatha labho,
panditehi vannakathanam pana labho. Gihihi va vannakathanam na tatha labho, gihi hi
"vannam kathessami"ti "amhakam ayyo sanho sakhilo sukhasambhaso, viharam
agatanam yagubhattaphanitadihi sangaham karoti"ti kathento avannameva katheti.
"avannam kathessami"ti "ayam thero mandamando viya abalabalo viya
bhakutikabhakutiko viya natthi imina saddhim vissaso"ti kathento vannameva katheti.
Sabrahmacarihipi satthu parammukha vannakathanam na tatha labho, satthu sammukha pana
atilabhoti imampi atthavasam paticca "suladdhalabha"ti aha. Anumassa anumassati
dasakathavatthuni anupavisitva anupavisitva. Tanca sattha abbhanumodatiti tancassa
vannam evametam appiccho ca so bhikkhu santuttho ca so bhikkhuti anumodati.
Iti vinnuhi vannabhasanam eko labho. Sabrahmacarihi eko, satthu sammukha
eko, anumassa anumassa eko, satthara abbhanumodanam ekoti ime panca
labhe sandhaya "suladdhalabha"ti aha. Kadaciti kismincideva kale. Karahaciti
tasseva vevacanam. Appeva nama siya kocideva kathasallapoti api nama koci
Kathasamudacaropi bhaveyya. Therena kira ayasma punno neva ditthapubbo,
nassa dhammakatha sutapubba. Iti so tassa dassanampi dhammakathampi patthayamano
evamaha.
                           Carikadivannana
    [254] Yathabhirantanti yathaajjhasayam viharitva. Buddhanam hi ekasmim
thane vasantanam chayudakadivipattim va aphasukasenasanam va manussanam
assaddhadibhavam va agamma anabhirati nama natthi, tesam sampattiya "idha phasukam
viharama"ti abhiramitva ciraviharopi  natthi. Yattha pana tathagate viharante satta
saranesu va patitthahanti, silani va samadiyanti, pabbajanti va, tato
sotapattimaggadinam va pana tesam upanissayo hoti, tattha buddha satte tasu
sampattisu patitthapanaajjhasayena vasanti, tasam abhave pakkamanti. Tena vuttam
"yathaajjhasayam viharitva"ti. Carikancaramanoti addhanamaggam 1- gacchanto. Carika
ca namesa bhagavato duvidha hoti turitacarika ca, aturitacarika ca.
    Tattha durepi bodhaneyyapuggalam disva tassa bodhanatthaya sahasa gananam
turitacarika nama. Sa mahakassapapaccuggamanadisu datthabba. Bhagava hi mahakassapam
paccuggacchanto muhuttena tigavutam maggam agamasi, alavakassatthaya timsayojanam,
tatha angulimalassa. Pukkusatissa pana pancacattalisayojanam, mahakappinassa
visayojanasatani, 2- khadiravaniyassatthaya sattayojanasatani agamasi, dhammasenapatino
saddhiviharikassa vanavasitissasamanerassa titavutadhikam visayojanasatam.
    Ekadivasam kira thero "tissasamanerassa santikam bhante gacchami"ti aha.
Bhagava "ahampi gamissami"ti vatva ayasmantam anandam amantesi "ananda
visatisahassanam chalabhinnanam arocehi `bhagava vanavasitissasamanerassa santikam
gamissati"ti. Tato dutiyadivase visatisahassakhinasavaparivuto akase uppatitva
visayojanasatamatthake tassa gocaragamadvare otaritva civaram parupi. Kammantam
@Footnote: 1 cha.Ma. addhanagamanam      2 cha.Ma. visayojanasatam
Gacchamana manussa  disva "sattha bho agato, ma kammantam agamittha"ti
vatva asanani pannapetva yagum datva danavattam 1- karonta "kuhim bhante
bhagava gacchati"ti daharabhikkhu pucchimsu. Upasaka na bhagava annattha gacchati,
idheva tissasamanerassa dassanatthaya agatoti. Te "amhakam kira kulupakattherassa
dassanatthaya sattha agato, na 2- vata no thero oramattako"ti somanassajata
ahesum.
    Atha bhagavato bhattakiccapariyosane samanero gamam pindaya caritva
"upasaka mahabhikkhusamgho"ti pucchi. Athassa te "sattha bhante agato"ti
arocesum, so bhagavantam upasankamitva pindapatena apucchi. Sattha tassa pattam
hatthena gahetva "alantissa nitthitam bhattakiccan"ti aha. Tato upajjhayam
apucchitva attano pattasane nisiditva bhattakiccam akasi. Athassa
bhattakiccapariyosane sattha mangalam vatva nikkhamitva gamadvare thatva "kataro te
tissavasanatthanam gamanamaggo"ti aha. Ayam bhagavati. Maggam desayamano purato yahi
tissati. Bhagava kira sadevakassa lokassa magguddesako 3- samanopi "sakalatigavute
magge samaneram datthum lacchami"ti tam magguddesakamakasi.
    So attano vasanatthanam gantva bhagavato vattamakasi. Atha nam bhagava
"kataro te tissa cankamo"ti pucchitva tattha gantva samanerassa
nisidanapasane nisiditva "tissa imasmim thane sukham vasasi"ti pucchi. So aha "ama
bhante imasmim me thane vasantassa sihabyagghahatthimigamoradinam saddam sunato
arannasanna uppajjati, taya sukham vasami"ti. Atha nam bhagava "tissa bhikkhusamgham
sannipatehi, buddhadayajjam te dassami"ti vatva sannipatite bhikkhusamghe
upasampadetva attano vasanatthanamyeva agamasiti. Ayam turitacarika nama.
    Yam pana gamanigamapatipatiya devasikam yojanaaddhayojanavasena
pindapatacariyadihi lokam anugganhantassa gamanam, ayam aturitacarika nama. Imam pana
carikam caranto bhagava mahamandalam majjhimamandalam antimamandalanti imesam
@Footnote: 1 cha.Ma. panavattam   2 cha.Ma. no    3 cha.Ma. maggadesako. evamuparipi
Tinnam mandalanam annatarasmim carati. Tattha mahamandalam navayojanasatikam,
majjhimamandalam chayojanasatikam, antimamandalam tiyojanasatikam. Yada mahamandale carikam
caritukamo hoti, mahapavaranaya pavaretva patipadadivase mahabhikkhusamghaparivaro
nikkhamati, samanta yojanasatam ekakolahalam ahosi, purimam purimam agata
nimantetum labhanti, itaresu dvisu mandalesu sakkaro mahamandale osarati,
tatra bhagava tesu tesu gamanigamesu ekaham dviham vasanto mahajanam
amisapatiggahena anugganhanto dhammadanena cassa vivattupanissitam kusalam vaddhento
navahi masehi carikam pariyosapeti.
    Sace pana antovasse bhikkhunam samathavipassana taruna hoti, mahapavaranaya
apavaretva pavaranasangaham datva kattikapunnamaya pavaretva
migasirassa pathamadivase mahabhikkhusamghaparivaro nikkhamitva majjhimamandalam osarati,
annenapi karanena majjhimamandale carikam caritukamo catumasam vasitvava nikkhamati,
vuttanayeneva itaresu dvisu mandalesu  sakkaro majjhimamandale osarati, bhagava
purimanayeneva lokam anugganhanto atthahi masehi carikam pariyosapeti.
    Sace pana catumasam vutthavassassapi bhagavato veneyyasatta aparipakkindriya
honti, tesam indriyaparipakam agamayamano aparampi ekamasam va dviticatumasam
va tattheva vasitva mahabhikkhusamghaparivaro nikkhamati, vuttanayeneva itaresu dvisu
mandalesu sakkaro antomandale osarati, bhagava purimanayeneva lokam
anugganhanto sattahi va chahi va pancahi va catuhi va masehi carikam
pariyosapeti. Iti imesu tisu mandalesu yattha katthaci carikam caranto na civaradihetu
carati. Athakho ye duggata bala jinna byadhita, te kada tathagatam agantva
passissanti, mayi pana carikam carante mahajano tathagatadassanam labhissati, tattha
keci cittani pasadessanti, keci maladihi pujessanti, keci katacchubhikkham
dassanti, keci micchadassanam pahaya sammaditthika bhavissanti, tantesam bhavissati
digharattam hitaya sukhayati evam lokanukampaya carikam carati.
    Apica catuhi karanehi buddha bhagavanto carikam caranti janghaviharavasena
sariraphasukatthaya, atthuppattikalam abhikankhanatthaya, bhikkhunam sikkhapadapannapanatthaya,
tattha tattha paripakagatindriye bodhaneyyasatte bodhanatthayati. Aparehipi
catuhi karanehi buddha bhagavanto carikam caranti buddham saranam gacchissantiti
va, dhammam saranam gacchissantiti va, samgham saranam gacchissantiti va, mahata
dhammassavanena 1- catasso parisa santappessamati 2- vati. Aparehi pancahi karanehi
buddha bhagavanto carikam caranti, panatipata viramissantiti va, adinnadana,
kamesu micchacara, musavada, suramerayamajjapamadatthana viramissantiti vati.
Aparehi atthahi karanehi buddha bhagavanto carikam caranti pathamajjhanam
patilabhissantiti va, dutiyam .pe. Nevasannanasannayatanasamapattim patilabhissantiti
vati. Aparehi atthahi karanehi buddha bhagavanto carikam caranti sotapattimaggam
adhigamissantiti va, sotapattiphalam .pe. Arahattaphalam sacchikarissantiti vati, ayam
aturitacarika, sa idha adhippeta. Sa panesa duvidha hoti nibandhacarika
anibandhacarika ca. Tattha yam ekasseva bodhaneyyasattassa atthaya gacchati, ayam
nibandhacarika nama. Yam pana gamanigamanagarapatipativasena carati, ayam
anibandhacarika nama, esa idha adhippeta.
    Senasanam samsametvati senasanam patisametva. Tam pana patisamento
thero na culapattamahapattaculathalakamahathalakapattunna 3- civaradukulacivaradinam bhandikam
katva sappiteladinam va pana ghate purapetva gabbhe nidahitva dvaram pidhaya
kuncikamuddikadini yojapesi. "sace na hoti bhikkhu va samanero va aramiko
va upasako va, catusu pasanesu mance mancam aropetva pithe pitham
aropetva civaravamse va civararajjuya va upari punjam katva dvaravatapanam
thaketva pakkamitabban"ti 4- vacanato pana nevasikabhikkhum apucchanamattakeneva
patisamesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. dhammavassena      2 cha.Ma. santappessamiti
@3 cha.Ma.....pattunna....      4 vinaYu. cula. 7/361/159 gamikavattakatha
    Yena savatthi tena carikam pakkamiti satthudassanakamo hutva yena
disabhagena savatthi tena pakkami, pakkamanto 1- ca na suddodhanamaharajassa
arocapetva sappitelamadhuphanitadini gahapetva pakkanto, yutham pahaya nikkhanto
pana mattahatthi viya asahayakicco siho viya pattacivaramattam adaya ekakova
pana mattahatthi viya asahayakicco siho viya pattacivaramattam adaya ekakova
pakkami, kasma panesa pancasatehi attano antevasikehi saddhim rajagaham
agantva idani nikkhantoti. Rajagaham kapilavatthuto duram satthi yojanani.
Savatthi pana pancadasa. Sattha rajagahato pancacattalisayojanam agantva
savatthiyam viharati, idani asanno jatoti sutva nikkhamiti akaranam etam.
Buddhanam santikam gacchanto hi esa yojanasahassampi gaccheyya, tada pana
kayaviveko na sakka laddhunti. Bahuhi saddhim gamanakale hi ekasmim gacchamati
vadante eko idheva vasamati vadati. Ekasmim vasamati vadante eko gacchamati
vadati. Tasma icchiticchitakkhane samapattim appetva nisiditum va phasukasenasane
kayavivekam laddhum va na sakka hoti, ekakassa pana tam sabbam sulabham hotiti
tada agantva idani pakkami.
    Carikam caramanoti ettha kincapi ayam carika nama mahajanasangahattham
buddhanamyeva labbhati, buddhe upadaya pana rulhisaddena savakanampi vuccati
kilanjadihi katam vijanimpi talapannam 2- viya. Yena bhagavati savatthiya avidure
ekasmim game 3- pindaya caritva katabhattakicco jetavanam pavisitva
sariputtattherassa va mahamoggallanattherassa va vasanatthanam gantva pade dhovitva
makkhetva paniyam va panakam va pivitva thokam vissamitva sattharam passissamiti
evam cittam 4- anuppadetva ujukam gandhakutiparivenameva agamasi. Therassa hi
sattharam datthukamassa annena bhikkhuna kiccam nattha. Tasma rahulam va anandam
va gahetva okasam karetva sattharam passissamiti evampi cittam na
uppadesi.
@Footnote: 1 Si. pakkamantopi          2 cha.Ma. talavantam
@3 cha.Ma. gamake            4 cha.Ma. cittampi
    Thero hi sayameva buddhasasane vallabho ranno sangamavijayamahayodho
viya. Yatha hi tadisassa yodhassa rajanam datthukamassa annam sevitva 1-
dassanakammannama natthi, vallabhataya sayameva passati, evam theropi buddhasasane
vallabho, tassa annam sevitva satthu dassanakiccam natthiti pade dhovitva
padapunchanamhi punchitva yena bhagava tenupasankami, bhagavapi "paccusakaleyeva
mantaniputto agamissati"ti addasa. Tasma gandhakutim pavisitva sucighatikam
adatvava daratham patippassambhetva utthaya nisidi. Thero kavatam panametva
gandhakutim pavisitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidi. Dhammiya kathayati
bhagava dhammim katham kathento culagosingasutte 2- tinnam kulaputtanam samaggirasanisamsam
kathesi, sekhasutte 3- avasathanisamsam, ghatikarasutte 4- satipatilabhikam
akatapubbenivasappatisamyuttam 5- katham, ratthapalasutte 6- cattaro dhammuddese,
selasutte 7- panakanisamsakatham, upakkilesasutte 8- bhaguttherassa dhammakatham kathento
ekibhave anisamsam kathesi, imasmim pana rathavinite ayasmato punnassa kathento
dasakathavatthunissayam anantanayam nama dassesi punna ayampi appicchakathayeva
santosakathayevati. Patisambhidapattassa savakassa velante thatva mahasamudde
hatthappasaranam viya ahosi.
    Yenandhavananti tada kira pacchabhatte jetavanam akinnam hoti, bahu
khattiyabrahmanadayo jetavanam osaranti, ranno cakkavattissa khandhavaratthanam
viya hoti, na sakka pavivekam labhitum. Andhavanam pana padhanagharasadisam pavivittam,
tasma yenandhavanam tenupasankami. Kasma pana mahathere na addasa? evam
kirassa ahosi "sayanhasamaye agantva mahathere disva puna dasabalam passissami,
evam mahatheranam ekam upatthanam bhavissati, satthu dve bhavissanti, tato sattharam
vanditva mama vasanatthanameva gamissami"ti.
@Footnote: 1 Ma. pesitva evamuparipi    2 Ma.mu. 12/325/289      3 Ma.Ma. 13/22/17
@4 Ma.Ma. 13/282/258     5 cha.Ma. akata-saddo na dissati   6 Ma.Ma. 13/293/268
@7 Ma.Ma. 13/396/380     8 Ma. upari. 14/236/202
                         Sattavisuddhipanhavannana
    [256] Abhinham kittayamano ahositi punappunam vannam kittayamano
vihasi. Thero kira tato patthaya divase divase samghamajjhe "punno kira nama
mantaniputto 1- catuhi parisahi saddhim asamsattho, so dasabalassa dassanatthaya
agamissati, kacci nu kho mam adisvava gamissati"ti theranavamajjhimanam satikaranattham
ayasmato punnassa gunam bhasati. Evam kirassa ahosi "mahallakabhikkhu nama na
sabbakalam antovihare honti, gunakathaya panassa kathitaya yo ca nam bhikkhum
passissati, so agantva 2- arocessati"ti. Athayam therasseva saddhivihariko
tam ayasmantam mantaniputtam pattacivaramadaya gandhakutim pavisantam addasa. Katham
pana nam esa annasiti. Punna punnati vatva kathentassa bhagavato dhammakathaya
annasi "ayam so thero, yassa me upajjhayo abhinham kittayamano hoti"ti.
Iti so agantva therassa arocesi. Nisidanam adayati nisidanam nama sadasam
vuccati avayimam. Thero pana cammakkhandam gahetva agamasi. Pitthito pitthitoti
pacchato pacchato. Sisanulokiti yo unnatatthane pitthim passanto ninnatthane
sisam passanto gacchati, ayampi sisanulokiti vuccati. Tadiso hutva anubandhi.
Thero hi kincapi samyatapadasaddataya accasanno hutva gacchantopi padasaddena
na badhati, "nayam sammodanakalo"ti natva pana na accasanno, andhavanam
nama mahantam, ekasmim thane nisinnam 3- apassantena avuso punna punnati
aphasukasaddo katabbo hotiti  nisinnatthanajananattham natidure hutva sisanuloki
agamasi. Divaviharam nisiditi divaviharatthaya nisidi.
    Tattha ayasmapi punno, udiccabrahmanajacco, sariputtattheropi.
Punnattheropi suvannavanno. Sariputtattheropi. Punnattheropi arahattaphala-
samapattisamapanno, sariputtattheropi. Punnattheropi kappasatasahassam abhinihara-
sampanno, sariputtattheropi kappasatasahassadhikam ekamasankheyyam. Punnattheropi
@Footnote: 1 cha.Ma. mantaniputto evamuparipi   2 Si. sova me agantva   3 cha.Ma. nilinam
Patisambhidapatto mahakhinasavo, sariputtattheropi. Iti ekam kanakaguham pavittha
dve siha viya, ekam vijambhanabhumim otinna dve byaggha viya, ekam
supupphitasalavanam pavittha dve chaddantanagarajano viya, ekam simbalivanam pavittha
dve supannarajano viya, ekam naravahanayanam abhirulha dve vessavana viya,
ekam pandukambalasilam abhinisinna dve sakka viya, ekavimanabbhantaragata dve
haritamahabrahmano viya ca te dvepi brahmanajacca dvepi suvannavanna
dvepi samapattilabhino dvepi abhiniharasampanna dvepi patisambhidapatta
mahakhinasava ekavanasandam anupavittha tam vanasandam 1- sobhayimsu.
    Bhagavati no avuso brahmacariyam vussatiti avuso kim amhakam bhagavato
santike ayasmata brahmacariyam vussatiti idam ayasma sariputto tassa bhagavati
brahmacariyavasam janantopi kathasamutthapanattham pucchi. Purimakathaya hi
appatitthitaya pacchimakatha na jayati, tasma evam pucchi. Thero anujananto
"evamavuso"ti aha. Athassa panhavissajjanam sotukamo ayasma sariputto "kim
nu kho avuso silavisuddhattham bhagavati  brahmacariyam vussati"ti patipatiya satta
visuddhiyo pucchi. Tasam vittharakatha visuddhimagge vutta ayasma pana punno
yasma catupparisuddhisiladisu thitassapi brahmacariyavaso matthakam na papunati,
tasma "no hidam avuso"ti sabbam patikkhipi.
    Kimattham carahavusoti yadi silavisuddhiadinam atthaya brahmacariyam na vussati,
atha kimattham vussatiti pucchi. 2- Anupadaparinibbanattham kho avusoti ettha
anupadaparinibbanam nama appaccayaparinibbanam. Dvedha upadanani
gahanupadananca paccayupadananca. Gahanupadanam nama kamupadanadikam catubbidham,
paccayupadanam nama avijjapaccaya sankharati evam vuttapaccaya. Tattha
gahanupadanavadino acariya anupadaparinibbananti catusu upadanesu annatarenapi
kanci dhammam agahetva pavattam arahattaphalam anupadaparinibbananti kathenti.
Tam hi na ca upadanasampayuttam hutva kanci  dhammam upadiyati, kilesananca
@Footnote: 1 cha.Ma. vanatthanam         2 Si. pucchati
Parinibbutante jatatta parinibbananti vuccati. Paccayupadanavadino pana
anupadaparinibbananti appaccayaparinibbanam. Paccayavasena anuppannam  asankhatam
amatadhatumeva anupadaparinibbananti kathenti. Ayam anto, ayam koti, ayam
nittha. Appaccayaparinibbanam pattassa hi brahmacariyavaso matthakam patto nama
hoti, tasma thero "anupadaparinibbanatthan"ti aha.
    Atha nam anuyunjanto ayasma sariputto "kim nu kho avuso silavisuddhi
anupadaparinibbanan"ti puna puccham arabhi.
    [258] Theropi sabbaparivattesu tatheva patikkhipitva pariyosane
dosam dassento silavisuddhim ce avusotiadimaha. Tattha pannapeyyati yadi
pannapeyya. Saupadanamyeva samanam anupadaparinibbanam pannapeyyati
sangahanadhammameva niggahanadhammam sappaccayadhammameva appaccayadhammam sankhatadhammameva
asankhatadhammanti pannapeyyati attho. Nanadassanavisuddhiyam pana sappaccayadhammameva
appaccayadhammam sankhatadhammameva asankhatadhammanti pannapeyyati ayamevattho gahetabbo.
Puthujjano havusoti ettha vattanugato lokiyabalaputhujjano datthabbo. So
hi catupparisuddhisilamattassapi abhavato sabbasova 1- annatra imehi dhammehi.
Tenahiti yena karanena ekacce pandita upamaya attham jananti, tena karanena
upamante karissamiti attho.
                          Sattarathavinitavannana
    [259] Satta rathavinitaniti vinitaassajaniyayutte satta rathe. Yavadeva
cittavisuddhatthati avuso ayam silavisuddhi nama yavadeva cittavisuddhattha.
Cittavisuddhatthati nissakkavacanametam. Ayam panettha attho, yavadeva
cittavisuddhisankhato attho, 2- tava ayam silavisuddhi nama icchitabba. Ya pana ayam
cittavisuddhi, esa silavisuddhiya attho, ayam koti, idam pariyosanam,
cittavisuddhiyam thitassa hi silavisuddhikiccam katam nama hotiti. Esa nayo sabbapadesu.
@Footnote: 1 cha.Ma. sabbaso           2 cha.Ma. cittavisuddhisankhata attha
    Idam panettha opammasamsandanam:- raja pasenadikosalo viya hi jaramaranabhiruko
yogavacaro datthabbo, savatthinagaram viya sakkayanagaram, saketanagaram viya
nibbananagaram, ranno sakete vaddhiavahassa sigham gantva papunitabbassa
accayikassa kiccassa uppadakalo viya yogino anabhisametanam catunnam
ariyasaccanam abhisamayakiccassa uppadakalo, sattarathavinitani viya satta visuddhiyo,
pathamam rathavinitam arulhakalo viya silavisuddhiyam thitakalo, pathamarathavinitadihi
dutiyadini arulhakalo viya silavisuddhiadihi cittavisddhiadisu thitakalo,
sattamena rathavinitena sakete antepuradvare oruyha uparipasade
natimittaganaparivutassa surasabhojanaparibhogakalo viya yogino nanadassanavisuddhiya
sabbakilese khepetva dhammavarapasadam aruyha paropannasakusaladhammaparivarassa
nibbanarammanam phalasamapattim appetva nirodhasayane nisinnassa
lokuttarasukhanubhavanakalo datthabbo.
    Iti ayasmantam punnam dasakathavatthulabhim dhammasenapati sariputtatthero
satta visuddhiyo pucchi. Ayasma punno dasakathavatthuni vissajjesi. Evam
pucchanto pana dhammasenapati kim janitva pucchi, udahu ajanitva? titthakusalo
va pana hutva visayasmim pucchi, udahu atitthakusalo  hutva avisayasmim?
punnattheropi kim janitva vissajjesi, udahu ajanitva?  titthakusalo va pana
hutva visayasmim vissajjesi, udahu atitthakusalo hutva avisayeti? janitva
titthakusalo hutva visaye pucchiti hi vadamano dhammasenapatimyeva vadeyya. Janitva
titthakusalo hutva visaye vissajjesiti vadamano punnattheramyeva vadeyya. Yam hi
visuddhisu sankhittam, tam kathavatthusu vitthinnam. Yam kathavatthusu sankhittam, tam
visuddhisu vitthinnam. Tadimina nayena veditabbam.
    Visuddhisu hi eka silavisuddhi cattari kathavatthuni  hutva agata
appicchakatha santutthikatha asamsaggakatha silakathati, eka cittavisuddhi tini
kathavatthuni hutva agata pavivekakatha viriyarambhakatha samadhikathati, evam tava
yam visuddhisu sankhittam, tam kathavatthusu vitthinnam. Kathavatthusu pana eka pannakatha
panca visuddhiyo hutva agata ditthivisuddhi kankhavitaranavisuddhi
Maggamaggananadassanavisuddhi patipadananadassanavisuddhi nanadassanavisuddhiti, evam yam
kathavatthusu sankhittam, tam visuddhisu vitthinnam, tasma sariputtatthero satta
visuddhiyo pucchanto na annam pucchi, dasakathavatthuniyeva pucchi. Punnattheropi
satta visuddhiyo vissajjento na annam vissajjesi, dasakathavatthuniyeva
vissajjesiti. Iti ubhopete janitva titthakusala hutva visayeyeva panham
pucchimsu ceva vissajjesum cati veditabba.
    [260] Konamayasmati na thero tassa namam na janati.
Janantoyeva pana sammoditum labhissamiti pucchi. Kathanca pana ayasmantanti idam pana
thero sammodamano aha. Mantaniputtoti mantaniya brahmaniya putto.
Yathatanti ettha tanti nipatamattam, yatha sutavata savakena byakatabba, evameva
byakatati ayamettha sankhepattho. Anumassa anumassati dasakathavatthuni ogahetva
anupavisitva. Velandupakenati ettha velam 1- vuccati vattham, andupakam cumbatakam.
Vatthacumbatakam sise katva ayasmantam tattha va nisidapetva pariharantapi
sabrahmacari dassanaya labheyyum, evam laddhadassanampi tesam labhayevati atthanaparikappena
abhinhadassanassa upayam dassesi. Evam apariharantena hi panham va pucchitukamena
dhammam va sotukamena "thero kattha thito kattha nisinno"ti pariyesantena
caritabbam hoti. Evam pariharantena 2- pana icchiticchitakkhaneyeva sisato oropetva
maharahe asane nisidapetva sakka hoti 3- panham va pucchitum dhammam va
sotum. Iti atthanaparikappena abhinhadassanassa upayam dassesi.
    Sariputtoti ca pana manti sariya brahmaniya puttoti ca pana evam
mam sabrahmacari jananti. Satthukappenati satthusadisena. Iti ekapadeneva ayasma
punno sariputtattheram candamandalam ahacca thapento viya ukkhipi. Therassa hi
imasmim thane ekantadhammakathikabhavo pakato ahosi. Amaccam hi purohitam
mahantoti vadamano rajasadisoti vadeyya, gonam hatthippamanoti, vapim
samuddappamanoti, alokam candimasuriyalokappamanoti, ito param etesam mahantabhavakatha
@Footnote: 1 cha.Ma. celandu... celam    2 cha.Ma. pariharanta   3 cha.Ma. honti
Nama natthi. Savakampi mahati vadanto satthupatibhagoti vadeyya, ito param tassa
mahantabhavakatha nama natthi. Iccayasma punno ekapadeneva theram candamandalam
ahacca thapento viya ukkhipi.
    Ettakampi no nappatibhaseyyati patisambhidapattassa appatibhanam nama
natthi. Ya panayam upama ahata, tam na ahareyyama, atthameva katheyyama.
Upamahi ajanantanam ahariyatiti ayamettha adhippayo. Atthakathayam pana idampi
patikkhipitva upama nama buddhanampi santike ahariyati, theram panesa apacayamano
evamahati.
    Anumassa anumassa pucchitati dasakathavatthuni ogahetva ogahetva
pucchita. Kim pana panhassa pucchanam bhariyam, udahu vissajjananti. Uggahetva
pucchanam no bhariyam, vissajjanam pana bhariyam. Sahetukam va sakaranam katva
pucchanampi vissajjanampi bhariyameva. Samanumodimsuti samacitta hutva anumodimsu. Iti
yathanusandhinava desana nitthitati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                      rathavinitasuttavannana nitthita.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 41-67. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=1058&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=1058&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=292              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=4938              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=5829              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=5829              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]