ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

page296.

Iti ajjhattam vati evam sukhavedanadiparigganhanena attano va vedanasu, parassa va vedanasu, kalena va attano, kalena va parassa vedanasu vedananupassi viharati. Samudayadhammanupassi vati ettha pana "avijjasamudaya vedanasamudayo"tiadihi 1- pancahi pancahi akarehi vedananam samudayanca vayanca passanto samudayadhammanupassi va vedanasu viharati, vayadhammanupassi va vedanasu viharati, kalena samudayadhammanupassi va kalena vayadhammanupassi va vedanasu viharatiti veditabbo. Ito param kayanupassanaya vuttanayameva. Kevalanhi idha vedanapariggahika sati dukkhasaccanti evam yojanam katva vedanapariggahakassa bhikkhuno niyyanamukham veditabbam. Sesam tadisamevati. Vedananupassana nitthita. ------------- Cittanupassanavannana [114] Evam navavidhena vedananupassanasatipatthanam kathetva idani solasavidhena cittanupassanam kathetum kathanca bhikkhavetiadimaha. Tattha saraganti atthavidhalobhasahagatam. Vitaraganti lokiyakusalabyakatam. Idam pana yasma sammasanam na dhammasamodhanam, tasma idha ekapadepi lokuttaram na labbhati. Sesani cattari akusalacittani neva purimapadam, na pacchimapadam bhajanti. Sadosanti duvidham domanassasahagatam. Vitadosanti lokiyakusalabyakatam. Sesani dasakusalacittani neva purimapadam, na pacchimapadam bhajanti. Samohanti vicikicchasahagatanceva uddhaccasahagatancati duvidham. Yasma pana moho sabbakusalesu uppajjati, tasma tanipi idha vattantiyeva. Imasmimyeva hi duke dvadasakusalacittani pariyadinnaniti. Vitamohanti lokiyakusalabyakatam. Sankhittanti thinamiddhanupatitam, etamhi sankucitacittam nama. Vikkhittanti uddhaccasahagatam, etanhi pasavacittam 2- nama. @Footnote: 1 khu. pati. 31/108/80 nanakatha (sya) 2 cha.Ma., i. pasatacittam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page297.

Mahaggatanti rupavacararupavacaram. Amahaggatanti kamavacaram. Sauttaranti kamavacaram. Anuttaranti rupavacaranca arupavacaranca. Tatrapi sauttaram rupavacaram, anuttaram arupavacarameva. Samahitanti yassa appanasamadhi upacarasamadhi va atthi. Asamahitanti ubhayasamadhivirahitam. Vimuttanti tadangavikkhambhanavimuttihi vimuttam. Avimattanti ubhayavimuttivirahitam, samucchedapatipassaddhinissaranavimuttinam pana idha okasova natthi. Iti ajjhattam vati evam saragadiparigganhanena yasmim yasmim khane yam yam cittam pavattati, tam tam sallakkhento attano va citte, parassa va citte, kalena va attano, kalena va parassa citte cittanupassi viharati. Samudayavayadhammanupassiti ettha pana "avijjasamudaya vinnanasamudayo"ti 1- evam pancahi pancahi akarehi vinnanassa samudayo ca vayo ca niharitabbo. Ito param vuttanayameva. Kevalanhi idha cittapariggahika sati dukkhasaccanti evam yojanam katva cittapariggahakassa bhikkhuno niyyanamukham veditabbam. Sesam tadisamevati. Cittanupassana nitthita. ---------- Dhammanupassana nivaranapabbavannana [115] Evam solasavidhena cittanupassanam kathetva idani pancavidhena dhammanupassanam dassetum kathanca bhikkhavetiadimaha. Apica bhagavata kayanupassanaya suddharupapariggaho kathito, vedana cittanupassanahi suddhaarupapariggaho. Idani ruparupamissakapariggaham kathetum "kathanca bhikkhave"tiadimaha. Kayanupassanaya va rupakkhandhapariggahova kathito, vedananupassanaya vedanakkhandhapariggahova, cittanupassanaya vinnanakkhandhapariggahova. 2- Idani sannasankharakkhandhapariggahampi kathetum "kathanca bhikkhave"tiadimaha. @Footnote: 1 khu. pati. 31/110/81 nanakatha (sya) 2 cha.Ma.....pariggahovati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page298.

Tattha santanti abhinhasamudacaravasena samvijjamanam. Asantanti asamudacaravasena va pahinatta va avijjamanam. Yatha cati yena karanena kamacchandassa uppado hoti. Tanca pajanatiti tanca karanam pajanati. 1- Imina nayena sabbapadesu attho veditabbo. Tattha subhanimitte ayonisomanasikarena kamacchandassa uppado hoti. Subhanimittam nama subhampi subhanimittam, subharammanampi subhanimittam. Ayonisomanasikaro nama anupayamanasikaro uppathamanasikaro anicce niccanti va dukkhe sukhanti va anattani attati va asubhe subhanti va manasikaro, tam tattha bahulam pavattayato kamacchando uppajjati. Tenaha bhagava "atthi bhikkhave subhanimittam, tatthayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va kamacchandassa uppadaya uppannassa va kamacchandassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 2- Asubhanimitte pana yonisomanasikarenassa pahanam hoti. Asubhanimittam nama asubhampi asubharammanampi. Yonisomanasikaro nama upayamanasikaro pathamanasikaro anicce aniccanti va dukkhe dukkhanti va anattani anattati va asubhe asubhanti va manasikaro, tam tattha bahulam pavattayato kamacchando pahiyyati. Tenaha bhagava "atthi bhikkhave asubhanimittam, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va kamacchandassa anuppadaya uppannassa va kamacchandassa pahanaya"ti. 3- Apica cha dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti asubhanimittassa uggaho asubhabhavananuyogo indriyesu guttadvarata bhojane mattannuta kalyanamittata sappayakathati. Dasavidham hi asubhanimittam ugganhantassapi kamacchando pahiyyati, bhaventassapi, indriyesu pihitadvarassapi, catunnam pancannam alopanam okase sati udakam pivitva yapanasilataya bhojane mattannunopi. Tenetam vuttam vuttam:- @Footnote: 1 ka. pajanatiti 2 sam. maha. 19/232/91 aharasutta @3 sam. maha. 19/232/94 aharasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page299.

"cattaro panca alope abhutva udakam pive alam phasuviharaya pahitattassa bhikkhuno"ti. 1- Asubhakammikatissattherasadise asubhabhavanarate kalyanamitte sevantassapi kamacchando pahiyyati, thananisajjadisu dasaasubhanissitasappayakathayapi pahiyyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti"ti. Imehi pana chahi dhammehi pahinassa kamacchandassa arahattamaggena ayatim anuppado hotiti pajanati. Patighanimitte ayonisomanasikarena pana byapadassa uppado hoti. Tattha patighampi patighanimittam, patigharammanampi patighanimittam. Ayonisomanasikaro sabbattha ekalakkhanova. Tam tasmim nimitte bahulam pavattayato byapado uppajjati. Tenaha bhagava "atthi bhikkhave patighanimittam, tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va byapadassa uppadaya uppannassa va byapadassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 2- Mettaya pana cetovimuttiya yonisomanasikarenassa pahanam hoti. Tattha tattha "metta"ti vutte appanapi upacaropi vattati. "cetovimutti"ti appanava. Yonisomanasikaro vuttalakkhanova. Tam tattha bahulam pavattayato byapado pahiyyati. Tenaha bhagava "atthi bhikkhave metta cetovimutti, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va byapadassa anuppadaya uppannassa va byapadassa pahanaya"ti. 3- Apica cha dhamma byapadassa pahanaya samvattanti mettanimittassa uggaho mettabhavananuyogo kammassakatapaccavekkhana patisankhanabahulata kalyanamittata sappayakathati. Odissakaanodissakadisapharanananhi annataravasena mettam ugganhantassapi byapado pahiyyati, odiso anodiso disapharanavasena mettam bhaventassapi. "tvam etassa kuddho kim karissasi, kimassa siladini nasetum sakkhissasi, nanu tvam attano kammena agantva attano kammeneva gamissasi, @Footnote: 1 khu. thera. 26/983/395 sariputtattheragatha 2 sam. maha. 19/232/92 aharasutta @4 sam. maha. 19/232/94 aharasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page300.

Parassa kujjhanam nama vitacchitaangaratattaayasalakaguthadini gahetva param paharitukamatasadisam hoti, esopi tava kuddho kim karissati, kim te siladini vinasetum sakkhissati, esa attano kammeneva agantva attano kammena gamissati, apaticchitapahenakam viya pativatam khittarajomutthi viya ca etassevesa kodho matthake patissati"ti 1- evam attano ca parassa ca kammassakatam paccavekkhatopi, ubhaya- kammasakatam paccavekkhitva patisankhane thitassapi, assaguttattherasadise mettabhavanarate kalyanamitte sevantassapi byapado pahiyyati. Thananisajjadisu mettanissitasappayakathayapi pahiyyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma byapadassa pahanaya samvattanti"ti. Imehi pana chahi dhammehi pahinassa byapadassa anagamimaggena ayatim anuppado hotiti pajanati. Aratiadisu ayonisomanasikarena thinamiddhassa uppado hoti. Arati nama ukkanthitta. Tandi nama kayalasiyata. Vijambhita nama kayavinamana. Bhattasammado nama bhattamucchabhattaparilaho. Cetaso linattam nama cittassa linakaro. Imesu aratiadisu ayonisomanasikaram bahulam pavattayato thinamiddham uppajjati. Tenaha bhagava "atthi bhikkhave arati tandi vijambhita bhattasammado cetaso linattam, tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va thinamiddhassa uppadaya uppannassa va thinamiddhassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti 2- arambhadhatuadisu pana yonisomanasikarenassa pahanam hoti. Arambhadhatu nama pathamarambhaviriyam. Nikkamadhatu nama kosajjato nikkhantataya tato balavataram. Parakkamadhatu nama param param thanam akkamanato tatopi balavataram. Imasmim tippabhede viriye yonisomanasikaram bahulam pavattayato thinamiddham pahiyyati. Tenaha "atthi bhikkhave arambhadhatu nikkamadhatu parakkamadhatu, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va thinamiddhassa anuppadaya uppannassa va thinamiddhassa pahanaya"ti. 3- Apica cha dhamma thinamiddhassa pahanaya samvattanti, atibhojane nimittaggaho iriyapathasamparivattanata alokasannamanasikaro abbhokasavaso @Footnote: 1 cha.Ma. patissatiti 2 sam. maha. 19/232/92 aharasutta @3 sam. maha. 19/232/94 aharasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page301.

Kalyanamittata sappayakathati. Aharahatthakabhuttavamitakatatravattakaalamsatakakakamasakabhojanam bhunjitva rattitthanadivatthane nisinnassa hi samanadhammam karoto thinamiddham mahahatthi viya ottharantam agacchati. Catupancaalopaokasam pana thapetva paniyam pivitva yapanasilassa bhikkhuno tam na hotiti evam atibhojananimittam ganhantassapi thinamiddham pahiyyati. Yasmim iriyapathe thinamiddham okkamati, tato annam parivattentassapi rattim candalokadipalokaukkaloke diva suriyalokam manasikarontassapi, abbhokase vasantassapi, mahakassapattherasadise pahinathinamiddhe kalyanamitte sevantassapi thinamiddham pahiyyati. Thananisajjadisu dhutanganissitasappayakathayapi pahiyyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma thinamiddhassa pahanaya samvattanti"ti. Imehi pana chahi dhammehi pahinassa thinamiddhassa arahattamaggena ayatim anuppado hotiti pajanati. Cetaso avupasame ayonisomanasikarena uddhaccassa kukkuccassa uppado hoti. Avupasamo nama avupasantakaro. Uddhaccakukkuccameva tam atthato. Tattha ayonisomanasikaram bahulam pavattayato uddhaccakukkuccam uppajjati. Tenaha "atthi bhikkhave cetaso avupasamo, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va uddhaccakukkuccassa uppadaya uppannassa va uddhaccakukccassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 1- Samadhisankhate pana cetaso vupasame yonisomanasikarenassa pahanam hoti. Tenaha "atthi bhikkhave cetaso vupasamo, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va uddhaccakukkuccassa anuppadaya uppannassa va uddhaccakukkuccassa pahanaya"ti. 2- Apica cha dhamma uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti bahussutata paripucchakata vinaye pakatannuta vuddhasevita kalyanamittata sappayakathati. Bahusaccenapi hi ekam va dve va tayo va cattaro va panca va nikaye palivasena ca atthavasena ca ugganhantassapi uddhaccakukkuccam pahiyyati. @Footnote: 1 sam. maha. 19/232/92 2 sam. maha. 19/232/94 bojjhangasamyutta aharasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page302.

Kappiyakappiyaparipucchabahulassapi vinayapannattiyam cinnavasikataya pakatannunopi vuddhe mahallakatthere upasankamantassapi upalittherasadise vinayadhare kalyanamitte sevantassapi uddhaccakukkuccam pahiyyati. Thananisajjadisu kappiyakappiyanissita- sappayakathaya pahiyyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti"ti. Imehi pana chahi dhammehi pahine uddhaccakukkucce uddhaccassa arahattamaggena kukkuccassa anagamimaggena ayatim anuppado hotiti pajanati. Vicikicchatthaniyesu dhammesu ayonisomanasikarena vicikicchaya uppado hoti. Vicikicchatthaniya dhamma nama punappunam vicikicchaya karanatta vicikicchava, tattha ayonisomanasikaram bahulam pavattayato vicikiccha uppajjati. Tenaha "atthi bhikkhave vicikicchatthaniya dhamma, tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannaya va vicikicchaya uppadaya uppannaya va vicikicchaya bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 1- Kusaladisu dhammesu yonisomanasikarena panassapi vicikicchaya pahanam hoti. Tenaha "atthi bhikkhave kusalakusala dhamma savajjanavajja dhamma 2- sevitabbasevitabba 2- dhamma hinappanita dhamma kanhasukkasappatibhaga dhamma, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannaya va vicikicchaya uppadaya uppannaya va vicikicchaya bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 3- Apica cha dhamma vicikicchaya pahanaya samvattanti bahussutata paripucchakata vinaye pakatannuta adhimokkhabahulata kalyanamittata sappayakathati. Bahusaccenapi hi ekam va .pe. Panca va nikaye palivasena ca atthavasena ca ugganhantassapi vicikiccha pahiyyati. Tini ratanani arabbha paripucchabahulassapi vinaye cinnavasibhavassapi tisu ratanesu okappaniyasaddhasankhataadhimokkhabahulassapi saddhadhimutte vakkalittherasadise kalyanamitte sevantassapi vicikiccha pahiyyati. Thananisajjadisu tinnam ratananam gunanissitasappayakathayapi pahiyyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma vicikicchaya pahanaya samvattanti"ti. Imehi pana chahi dhammehi pahinaya vicikicchaya sotapattimaggena ayatim anuppado hotiti pajanati. @Footnote: 1 sam. maha. 19/232/92 aharasutta 2-2 paliyam ime patha na dissanti @3 sam. maha. 19/232/94 aharastta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

Iti ajjhattam vati evam pancanivaranaparigganhanena attano va dhammesu, parassa va dhammesu, kalena va attano, kalena va parassa dhammesu dhammanupassi viharati. Samudayavaya panettha subhanimittaasubhanimittadisu ayonisomanasikara- yonisomanasikaravasena pancasu nivaranesu vuttanayena niharitabba. Ito param vuttanayameva. Kevalanhi idha nivaranapariggahika sati dukkhasaccanti evam yojanam katva nivaranapariggahakassa bhikkhuno niyyanamukham veditabbam. Sesam tadisamevati. Nivaranapabbavannana nitthita. ------------- Khandhapabbavannana [116] Evam pancanivaranavasena dhammanupassanam vibhajitva idani pancakkhandhavasena vibhajitum puna caparantiadimaha. Tattha pancasu upadanakkhandhesuti upadanassa khandha upadanakkhandha, upadanassa paccayabhuta dhammapunja dhammarasiyoti attho. Ayamettha sankhePo. Vittharato pana khandhakatha visuddhimagge vutta. Iti rupanti "idam rupam, ettakam rupam, na ito param rupam atthi"ti sabhavato rupam janati. Vedanadisupi eseva nayo. Ayamettha sankhePo. Vittharena pana rupadini visuddhimagge khandhakathayameva vuttani. Iti rupassa samudayoti evam avijjasamudayadivasena pancahakarehi rupassa samudayo. Iti rupassa atthangamoti evam avijjanirodhadivasena pancahakarehi rupassa atthangamo, vedanadisupi eseva nayo. Ayamettha sankhePo. Vittharo pana visuddhimagge udayabbayananakathayam vutto, iti ajjhattam vati evam pancakkhandhaparigganhanena attano va dhammesu, parassa va dhammesu, kalena va attano, kalena va parassa dhammesu dhammanupassi viharati. Samudayavaya panettha "avijjasamudaya rupasamudayo"tiadinam 1- pancasu khandhesu vuttanam pannasaya lakkhananam vasena niharitabba. Ito param vuttanayameva. @Footnote: 1 khu. pati. 31/106/79 udayabbayanananiddesa (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

Kevalanhi idha khandhapariggahika sati dukkhasaccanti evam yojanam katva khandhapariggahakassa bhikkhuno niyyanamukham veditabbam. Sesam tadisamevati. Khandhapabbavannana nitthita. ---------- Ayatanapabbavannana [117] Evam pancakkhandhavasena dhammanupassanam vibhajitva idani ayatanavasena vibhajitum puna caparantiadimaha. Tattha chasu ajjhattikabahiresu ayatanesuti cakkhu sotam ghanam jivha kayo manoti imesu chasu ajjhattikesu rupam saddo gandho raso photthabbo dhammati imesu chasu bahiresu. Cakkhunca pajanatiti cakkhupasadam yathavasarasalakkhanavasena pajanati. Rupe ca pajanatiti bahiddha catusamutthanikarupam ca yathavasarasalakkhanavasena pajanati. Yanca tadubhayam paticca uppajjati sannojananti yanca tam cakkhunceva rupe cati ubhayam paticca kamaragannojanam patighamanaditthivicikicchasilabbataparamasabhavaragaissamacchariyavijjasannojananti dasavidham sannojanam uppajjati, tanca yathavasarasalakkhanavasena pajanati. Katham panetam uppajjatiti. Cakkhudvare tava apathagatam ittharammanam kamassadavasena assadayato abhinandato kamaragasannojanam uppajjati. Anittharammane kujjhato patighasannojanam uppajjati. "thapetva mam na koci anno etam arammanam vibhavetum samattho atthi"ti mannato manasannojanam uppajjati "evam 1- ruparammanam niccam dhuvan"ti ganhato ditthisannojanam uppajjati. "evam 1- ruparammanam satto nukho sattassa nukho"ti vicikicchato vicikicchasannojanam uppajjati. "sampattibhave vata no idam sulabham jatan"ti bhavam patthentassa bhavasannojanam uppajjati. "ayatim evarupam silabbatam samadiyitva sakka laddhun"ti silabbatam samadiyantassa silabbataparamasasannojanam uppajjati. "aho vatetam ruparammanam anne na labheyyun"ti usuyayato 2- issasannojanam uppajjati. @Footnote: 1-1 cha.Ma. etam 2 cha.Ma. usuyato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

Attana laddham ruparammanam annassa maccharayato macchariyasannojanam uppajjati. Sabbeheva sahajataannanavasena avijjasannojanam uppajjati. Yatha ca anuppannassati yena karanena asamudacaravasena anuppannassa tassa dasavidhassapi sannojanassa uppado hoti, tanca karanam pajanati. Yatha ca uppannassati appahinatthena pana samudacaravasena va uppannassa tassa dasavidhassapi sannojanassa yena karanena pahanam hoti, tanca karanam pajanati. Yatha ca pahinassati tadangavikkhambhanappahanavasena pahinassapi tassa dasavidhassa sannojanassa yena karanena ayatim anuppado hoti, tanca pajanati. Kena karanena panassa ayatim anuppado hoti,? ditthivicikicchasilabbataparamasa- issamacchariyabhedassa tava pancavidhassa sannojanassa sotapattimaggena ayatim anuppado hoti. Kamaragapatighasannojanadvayassa olarikassa sakadagamimaggena anusahagatassa anagamimaggena manabhavaragavijjasannojanattayassa arahattamaggena ayatim anuppado hoti. So tanca pajanati sadde catiadisupi eseva nayo. Apicettha ayatanakatha vittharato visuddhimagge ayatananiddese vuttanayeneva veditabba. Iti ajjhattam vati evam ajjhattikayatanaparigganhanena attano va dhammesu, bahirayatanaparigganhanena parassa va dhammesu, kalena va attano, kalena va parassa dhammesu dhammanupassi viharati. Samudayavaya panettha "avijjasamudaya cakkhusamudayo"ti rupayatanassa rupakkhandhe, arupayatanesu manayatanassa vinnanakkhandhe, dhammayatanassa sesakkhandhesu vuttanayena niharitabba. Lokuttaradhamma na gahetabba. Ito param vuttanayameva. Kevalanhi idha ayatanapariggahika sati dukkhasaccanti evam yojanam katva ayatanapariggahakassa bhikkhuno niyyanamukham veditabbam. Sesam tadisamevati. Ayatanapabbavannana nitthita. ------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

Bojjhangapabbavannana [118] Evam chaajjhattikabahirayatanavasena dhammanupassanam vibhajitva idani bojjhangavasena vibhajitum puna caparantiadimaha. Tattha bojjhangesuti bujjhanakasattassa angesu. Santanti patilabhavasena samvijjamanam. Satisambojjhanganti satisankhatam sambojjhangam. Ettha hi sambujjhati araddhavipassakato patthaya yogavacaroti sambodhi, yaya va so satiadikaya sattadhammasamaggiya sambujjhati kilesaniddato utthati, saccani va pativijjhati, sa dhammasamaggi sambodhi. Tassa sambodhissa, tassa va sambodhiya anganti sambojjhangam. Tena vuttam "satisankhatam sambojjhangan"ti. Sesasambojjhangesupi iminava nayena vacanattho veditabbo. Asantanti appatilabhavasena avijjamanam. Yatha ca anuppannassatiadisu pana satisambojjhangassa tava "atthi bhikkhave satisambojjhangatthaniya dhamma, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va satisambojjhangassa uppadaya, uppannassa va satisambojjhangassa bhiyyobhavaya vepullaya 1- bhavanaya paripuriya samvattati"ti 2- evam uppado hoti. Tattha satiyeva satisambojjhangatthaniya dhamma. Yonisomanasikaro vuttalakkhanoyeva, tam tattha bahulam pavattayato satisambojjhango uppajjati. Apica cattaro dhamma satisambojjhangassa uppadaya samvattanti satisampajannam mutthassatipuggalaparivajjanata upatthitassatipuggalasevanata tadadhimuttati. Abhikkantadisu hi sattasu thanesu satisampajannena bhattanikkhittakakasadisamutthassati- puggalaparivajjanena tissadattattheraabhayattherasadisaupatthitassatipuggalasevanena thananisajjadisu satisamutthapanattham ninnaponapabbharacittataya ca satisambojjhango uppajjati. Evam catuhi karanehi uppannassa panassa arahattamaggena bhavanaparipuri hotiti pajanati. @Footnote: 1 paliyam bhiyyobhavaya vepullayati ime patha na dissanti @2 sam. maha. 19/183/60 kayasutta.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

Dhammavicayasambojjhangassa pana "atthi bhikkhave kusalakusala dhamma .p. Kanhasukkasappatibhaga dhamma, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va dhammavicayasambojjhangassa uppadaya, uppannassa va dhammavicaya- sambojjhangassa bhiyyobhavaya vepullaya bhavanaya paripuriya samvattati"ti 1- evam uppado hotiti. Apica satta dhamma dhammavicayasambojjhangassa uppadaya samvattanti paripucchakata vatthuvisadakiriya indriyasamattapatipadana duppannapuggalaparivajjana pannavantapuggalasevana gambhirananacariyapaccavekkhana tadadhimuttatati. Tattha paripucchakatati khandhadhatuayatanaindriyabalabojjhangamaggangajhanangasamathavipassananam atthasannissitaparipucchabahulata. Vatthuvisadakiriyati ajjhattikabahiranam vatthunam visadabhavakaranam. Yada hissa kesanakhaloma atidigha honti, sariram va ussannadosanceva sedamalamakkhitanca, tada ajjhattikavatthu avisadam hoti aparisuddham. Yada pana civaram jinnam kilittham duggandham hoti, senasanam va uklapam, tada bahiravatthu avisadam hoti aparisuddham. Tasma kesadicchedapanena uddhamvirecanaadhovirecanadihi sarirasallahukabhavakaranena ucchadananhapanena ca 2- ajjhattikavatthu visadam katabbam. Sucikammadhovanarajanaparibhandakaranadihi bahiravatthu visadam katabbam. Etasminhi ajjhattikabahire vatthusmim avisade uppannesu cittacetasikesu nanampi aparisuddham hoti, aparisuddhani dipakapallakavattitelani nissaya uppannadipasikhaya obhaso viya. Visade pana ajjhattikabahire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu nanampi visadam hoti, parisuddhani dipakapallakavattitelani nissaya uppannadipasikhaya obhaso viya. Tena vuttam "vatthuvisadakiriya dhammavicayasambojjhangassa uppadaya samvattati"ti. @Footnote: 1 sam. maha. 19/232/92 aharasutta. 2 ka. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

Indriyasamattapatipadana nama saddhadinam indriyanam samabhavakaranam. Sace hissa saddhindriyam balavam hoti, itarani mandani. Tato viriyindriyam paggahakicca, satindriyam upatthanakiccam, samadhindriyam avikkhepakiccam, pannindriyam dassanakaccam katum na sakkoti. Tasma tam dhammasabhavapaccavekkhanena va yatha va manasikaroto balavam jatam, tatha amanasikarena hapetabbam. Vakkalittheravatthu cettha nidassanam. Sace pana viriyindriyam balavam hoti, atha neva saddhindriyam adhimokkhakiccam katum sakkoti, na itarani itarakiccabhedam. Tasma tam passaddhadibhavanaya hapetabbam. Tatrapi sonattherassa vatthu dassetabbam. Evam sesesupi ekassa balavabhave sati itaresam attano kiccesu asamatthata veditabba. Visesato panettha saddhapannanam samadhiviriyananca samattam pasamsanti. Balavasaddho hi mandapanno muddhappasanno 1- hoti, avatthusmim pasidati. Balavapanno mandasaddho keratikapakkham bhajati. Bhesajjasamutthito viya rogo atekiccho hoti. Cittuppadamatteneva kusalam hotiti atidhavitva danadini akaronto niraye uppajjati. Ubhinnam samataya vatthusmimyeva pasidati. Balava samadhi 2- pana mandam viriyam samadhissa kosajjapakkhatta kosajjam abhibhavati. 3- Balavam viriyam mando samadhi 2- viriyassa uddhaccapakkhatta uddhaccam abhibhavati. 3- Samadhi pana viriyena samyojito kosajje patitum na labhati. Viriyam samadhina samyojitam uddhacce patitum na labhati. Tasma tadubhayam samam katabbam. Ubhayasamataya hi appana hoti. Apica samadhikammikassa balavatipi saddha vattati. Evam saddahanto okappento appanam papunissati. Samadhipannasu pana samadhikammikassa ekaggata balavati vattati, evanhi so appanam papunati. Vipassanakammikassa panna balavati vattati, evanhi so lakkhanapativedham papunati. Ubhinnam pana samatayapi appana hotiyeva. Sati pana sabbattha balavati vattati. Sati hi cittam uddhaccapakkhikanam saddhaviriyapannanam vasena uddhaccapatato, kosajjapakkhikena samadhina kosajjapatato rakkhati. Tasma sa lonadhupanam viya sabbabyanjanesu sabbakammikaamacco viya ca @Footnote: 1 cha.Ma. mudhapasanno. 2-2 cha.Ma. i. samadhim. 3-3 cha.Ma. adhibhavati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Sabbarajakiccesu sabbattha icchitabba. Tenaha "sati ca pana sabbatthika vutta bhagavata, kimkarana? cittanhi satipatisaranam, arakkhapaccupatthanava 1- sati, na ca vina satiya cittassa paggahaniggaho hoti"ti. Duppannapuggalaparivajjana nama khandhadibhede anogalhapannanam dummedhapuggalanam arakava parivajjanam. Pannavantapuggalasevana nama samapannasalakkhanapariggahikaya udayabbayapannaya samannagatapuggalasevana. Gambhirananacariyapaccavekkhana nama gambhiresu khandhadisu pavattaya gambhirapannaya pabhedapaccavekkhana. Tadadhimuttata nama thananisajjadisu dhammavicayasambojjhanga- samutthapanattham ninnaponapabbharacittata. Evam uppannassa panassa arahattamaggena bhavanaparipuri hotiti pajanati. Viriyasambojjhangassa "atthi bhikkhave arambhadhatu nikkamadhatu parakkamadhatu, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va viriyasambojjhangassa uppadaya, uppannassa va viriyasambojjhangassa bhiyyobhavaya vepullaya bhavanaya paripuriya samvattati"ti 2- evam uppado hoti. Apica ekadasa dhamma viriyasambojjhangassa uppadaya samvattanti apayabhayapaccavekkhanata anisamsadassavita gamanavithipaccavekkhanata pindapatapacayanata dayajjamahattapaccavekkhanata satthumahattapaccavekkhanata jatimahattapaccavekkhanata sabrahmacarimahattapaccavekkhanata kusitapuggalaparivajjanata araddhaviriyapuggalasevanata tadadhimuttatati. Tattha nirayesu pancavidhabandhanakammakaranato patthaya mahadukkhamanubhavanakalepi, tiracchanayoniyam jalakkhipakuminadihi gahitakalepi, pajanakantakadippaharatunnassa pana sakatahanadikalepi, pittivisaye anekanipi vassasahassani ekam buddhantarampi khuppipasahi aturibhutakalepi 3- kalakanjikaasuresu satthihatthaasitihatthappamanena 4- atthicammamatteneva attabhavena vatatapadidukkhanubhavanakalepi na sakka @Footnote: 1 cha.Ma., i. ca. 2 sam. maha. 19/232/93 aharasutta. @3 cha.Ma. aturitakalepi. 4 Ma. sattati...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Viriyasambojjhangam uppadetum, ayameva te bhikkhukalo viriyakaranayati evam apayabhayam paccavekkhantassapi viriyasambojjhango uppajjati. "na sakka kusitena navalokuttaradhammam laddhum araddhaviriyeneva sakka ayamanisamso viriyassa"ti evam anisamsadassavinopi uppajjati. "sabbabuddha- paccekabuddhamahasavakehi 1- te gatamaggo gantabbo, so ca na sakka kusitena gantun"ti evam gamanavithim paccavekkhantassapi uppajjati. "ye tam pindapatadihi upatthahanti, ime te manussa neva nataka, na dasakammakara, napi `tam nissaya jivissama'ti te panitani pindapatadini denti, athakho attano karanam mahapphalatam paccasimsamana denti, sattharapi `ayam ime paccaye paribhunjitva kayadalhibahulo sukham viharissati'ti na evam sampassata tuyham paccaya anunnata, athakho `ayam ime paribhunjamano samanadhammam katva vattadukkhato muccissati'ti te paccaya anunnata, sodani tvam kusito viharanto na tam pindapatam apacayissasi, araddhaviriyasseva hi pindapatapacayanam nama hoti"ti evam pindapatapacayanam paccavekkhantassapi uppajjati mahamittattherassa viya. Thero kira kassakalene nama pativasati. Tassa ca gocaragame eka mahaupasika theram puttam katva patijaggati. Sa ekadivasam arannam gacchanti dhitaram aha "amma asukasmim thane puranatandula, asukasmim khiram, asukasmim sappi, asukasmim phanitam, tava bhatikassa ayyamittassa agatakale bhattam pacitva khirasappiphanitehi saddhim dehi, tvam ca bhunjeyyasi, aham pana hiyyo pakkaparivasikabhattam kanjiyena bhuttamhi"ti. Diva kim bhunjissasi ammati. Sakapannam pakkhipitva kanatandulehi ambilayagum pacitva thapehi ammati. Thero civaram parupitva pattam niharantova tam saddam sutva attanam ovadi "mahaupasika kira kanjiyena parivasikabhattam bhunji, divapi kanapannambilayagum bhunjissati, tuyham atthaya pana puranatanduladini acikkhati, tam nissaya kho panesa neva khettam na vatthum na bhattam na vattham paccasimsati, tisso pana sampattiyo patthayamana deti, tvam etissa ta sampattiyo datum sakkhissasi, na @Footnote: 1 Si....mahasavakeheva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Sakkhissasiti, ayam kho pana pindapato taya saragena sadosena samohena na sakka ganhitunti pattam thavikaya pakkhipitva ganthikam muncitva nivattitva kassakalenameva gantva pattam hetthamance civaram civaravamse thapetva arahattam papunitva na nikkhamissami"ti viriyam adhitthahitva nisidi. Digharattam appamatto hutva nivutthabhikkhu vipassanam vaddhetva purebhattameva arahattam patva vikasitamiva padumam mahakhinasavo sitam karontova nikkhami. Lenadvare rukkhamhi adhivattha devata:- "namo te purisajanna namo te purisuttama yassa te asava khina dakkhineyyosi marisa"ti evam udanam udanetva "bhante pindaya pavitthanam tumhadisanam arahantanam bhikkham datva mahallakitthiyo dukkha muccissanti"ti aha. Thero utthahitva dvaram vivaritva kalam olokento patoyevati natva pattacivaramadaya gamam pavisi. Darikapi bhattam sampadetva "idani me bhata agamissati, idani agamissati"ti dvaram olokayamana nisidi. Sa there gharadvaram sampatte pattam gahetva sappiphanitayojitassa khirapindapatassa puretva hatthe thapesi. Thero "sukham hotu"ti anumodanam katva pakkami. Sapi tam olokayamanava atthasi. Therassa hi tada ativiya parisuddho chavivanno ahosi, vippasannani indriyani, mukham bandhana pamuttatalapakkam viya ativiya virocittha. Mahaupasika aranna agantva "kim amma bhatiko te agato"ti pucchi. Sa sabbam tam pavuttim arocesi. Sa upasika "aj jame puttassa pabbajitakiccam matthakam pattan"ti natva "abhiramati te amma bhata buddhasasane na ukkanthati"ti aha. "mahantam kho panetam satthu dayajjam, yadidam satta ariyadhanani nama, tam na sakka kusitena gahetum. Yatha hi vippatipannam puttam matapitaro `ayam amhakam aputto'ti paribahiram karonti, so tesam accayena dayajjam na labhati, evam kusitopi idam ariyadhanadayajjam na labhati, araddhaviriyova labhati"ti dayajjamahattam paccavekkhatopi uppajjati. "maha kho pana te sattha, satthuno hi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Matukucchismim patisandhiggahanakalepi abhinikkhamanepi abhisambodhiyampi dhammacakkappa- vattanepi yamakapatihariyadevorohanaayusankharavossajjanesupi parinibbanakalepi dasasahassilokadhatu kampittha, yuttam nu te evarupapassa satthuno sasane `pabbajitva kusitena bhavitun"ti evam satthumahattam paccavekkhatopi uppajjati. Jatiyapi "tvam idani na lamakajatiko, asambhinnaya mahasammatapaveniya agato, okkakarajavamse sanjatosi, suddhodanamaharajassapi mahamayadeviya ca natta, rahulabhaddassa kanittho, taya nama evarupena jinaputtena hutva na yuttam kusitena viharitun"ti evam jatimahattam paccavekkhatopi uppajjati. "sariputtamoggallana ceva asiti ca mahasavaka viriyeneva lokuttaradhammam pativijjhimsu, tvam etesam sabrahmacarinam maggam patipajjissasi na patipajjissasi"ti evam sabrahmacarimahattam paccavekkhatopi uppajjati. Kucchim puretva thitaajagarasadise vissatthakayikacetasikaviriye kusitapuggale parivajjentassapi araddhaviriye pahitatte puggale sevantassapi, thananisajjadisu viriyuppadanattham ninnaponapabbhara- cittassapi uppajjati. Evam uppannassa panassa arahattamaggena bhavanaparipuri hotiti pajanati. Pitisambojjhangassa "atthi bhikkhave pitisambojjhangatthaniya dhamma, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va pitisambojjhangassa uppadaya, uppannassa va pitisambojjhangassa bhiyyobhavaya vepullaya bhavanaya paripuriya samvattati"ti 1- evam uppado hoti. Tattha pitiyeva pitisambojjhangatthaniya dhamma nama, tassa uppadakamanasikaro yonisomanasikaro nama. Apica ekadasa dhamma pitisambojjhangassa uppadaya samvattanti buddhanussati dhammasamghasilacagadevatanussati upasamanussati lukhapuggalaparivajjanata siniddhapuggalasevanata pasadaniyasuttantapaccavekkhanata tadadhimuttatati. Buddhagune anussarantassapi hi yava upacara sakalasariram pharamano pitisambojjhango uppajjati. Dhammasamghagunam 2- anussarantassapi, digharattam akhandam @Footnote: 1 sam. maha. 19/232/93 aharasutta 2 cha.Ma., i. dhammasamghagune

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Katva rakkhitacatupparisuddhasilam paccavekkhantassapi, gihinopi dasasilam pancasilam paccavekkhantassapi, dubbhikkhabhayadisu panitam bhojanam sabrahmacarinam datva "evam nama adamha"ti cagam paccavekkhantassapi gihinopi evarupe kale silavantanam dinnam danam paccavekkhantassapi yehi gunehi samannagata devata devattam patta, tatharupanam gunanam attani atthitam paccavekkhantassapi, "samapattiya vikkhambhita kilesa satthipi sattatipi vassani na samudacaranti"ti paccavekkhantassapi, cetiyadassanabodhidassanatheradassanesu asakkaccakiriyaya samsucitalukhabhave buddhadisu pasadasinehabhavena gadrabhapitthe rajasadise lukhapuggale parivajjentassapi, buddhadisu pasadabahule muducittena siniddhapuggale sevantassapi, ratanattayagunaparidipake pasadaniye suttante paccavekkhantassapi, thananisajjadisu pitiuppadanattham ninnaponapabbharacittassapi uppajjati. Evam uppannassa panassa arahattamaggena bhavanaparipuri hotiti pajanati. Passaddhisambojjhangassa "atthi bhikkhave kayapassaddhi cittapassaddhi, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va passaddhi- sambojjhangassa uppadaya, uppannassa va passaddhisamabojjhangassa bhiyyobhavaya vepullaya bhavanaya paripuriya samvattati"ti 1- evam uppado hoti. Apica satta dhamma passaddhisambojjhangassa uppadaya samvattanti panitabhojanasevanata utusukhasevanata iriyapathasukhasevanata majjhattapayogata saraddhakayapuggalaparivajjanata passaddhakayapuggalasevanata tadadhimuttati. Panitanhi siniddham sappayabhojanam bhunjantassapi, situnhesu utusu thanadisu iriyapathesu sappayam utunca iriyapathanca sevantassapi passaddhi uppajjati. Yo pana mahapurisajatiko sabbautuiriyapathakkhamova hoti, na tam sandhayetam vuttam. Yassa sabhagavisabhagata atthi, tasseva visabhage utuiriyapathe vajjetva sabhage sevantassapi uppajjati. Majjhattapayogo vuccati attano ca parassa ca kammassakatapaccavekkhana, imina majjhattapayogena uppajjati. Yo leddudandadihi @Footnote: 1 sam. maha. 19/232/93 aharasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Param vihethayamanova vicarati. Evarupam saraddhakayam puggalam parivajjentassapi, samyatapadapanipassaddhakayam puggalam sevantassapi, thananisajjadisu passaddhi- uppadanatthaya ninnaponapabbharacittassapi uppajjati. Evam uppannassa panassa arahattamaggena bhavanaparipuri hotiti pajanati. Samadhisambojjhangassa "atthi bhikkhave samathanimittam abyagganimittam, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va samadhisambojjhangassa uppadaya, uppannassa va samadhisambojjhangassa bhiyyobhavaya vepullaya bhavanaya paripuriya samvattati"ti 1- evam uppado hoti. Tattha samathova samathanimittam, avikkhepatthena ca abyagganimittanti. Apica ekadasa dhamma samadhisambojjhangassa uppadaya samvattanti vatthuvisadakiriyata indriyasamattapatipadanata nimittakusalata samaye cittassa pagganhanata samaye cittassa nigganhanata samaye sampahamsanata samaye ajjhupekkhanata asamahitapuggalaparivajjanata samahitapuggalasevanata jhanavimokkha- paccavekkhanata tadadhimuttatati. Tattha vatthuvisadakiriyata indriyasamattapatipadanata ca vuttanayeneva veditabba. Nimittakusalata nama kasinanimittassa uggahakusalata. Samaye cittassa pagganhanatati yasmim samaye atisithilaviriyatadihi linam cittam hoti, tasmim samaye dhammavicayaviriyapitisambojjhangasamutthapanena 2- tassa pagganhanam. Samaye cittassa nigganhanatati yasmim samaye accaraddhaviriyatadihi uddhatam cittam hoti, tasmim samaye passaddhisamadhiupekkhasambojjhangasamutthapanena tassa nigganhanam. Samaye sampahamsanatati yasmim samaye cittam pannapayogamandataya va upasamasukhanadhigamena va nirassadam hoti, tasmim samaye atthasamvegavatthupaccavekkhanena samvejeti. Attha samvegavatthuni nama jatijarabyadhimaranani cattari, apayadukkham pancamam, atite vattamulakam dukkham, anagate vattamulakam dukkham, paccuppanne aharapariyetthimulakam @Footnote: 1 sam. maha. 19/232/96 aharasutta. @2 cha.Ma. dhammavicayaviriyasambojjhanga.... (piti na dissati)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Dukkhanti. Ratanattayagunanussaranena ca pasadam janeti. Ayam vuccati "samaye sampahamsanata"ti. Samaye ajjhupekkhanata nama yasmim samaye sammapatipattim agamma alinam anuddhatam anirassadam arammane samappavattam samathavithipatipannam cittam hoti, tadassa paggahaniggahasampahamsanesu na byaparam apajjati sarathi viya samappavattesu assesu. Ayam vuccati "samaye ajjhupekkhanata"ti. Asamahitapuggala- parivajjanata nama upacaram va appanam va appattanam vikkhittacittanam puggalanam araka parivajjanam. Samahitapuggalasevanata nama upacarena va appanaya va samahitacittanam sevana bhajana payirupasana. Tadadhimuttata nama thananisajjadisu samadhiuppadanatthamyeva ninnaponapabbharacittata. Evam hi patipajjato esa uppajjati. Evam uppannassa panassa arahattamaggena bhavanaparipuri hotiti pajanati. Upekkhasambojjhangassa "atthi bhikkhave upekkhasambojjhangatthaniya dhamma, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va upekkha- sambojjhangassa uppadaya, uppannassa va upekkhasambojjhangassa bhiyyobhavaya vepullaya bhavanaya paripuriya samvattati"ti 1- evam uppado hoti. Tattha upekkhava upekkhasambojjhangatthaniya dhamma nama. Apica panca dhamma upekkhasambojjhangassa uppadaya samvattanti sattamajjhattata sankharamajjhattata sattasankharakelayanapuggalaparivajjanata sattasankharamajjhattapuggalasevanata tadadhimuttatati. Tattha dvihakarehi sattamajjhattatam samutthapeti "tvam attano kammena agantva attano kammena gamissasi, esopi attano kammena agantva attano kammena gamissati, tvam kam kelayasi"ti evam kammassakatapaccavekkhanena ca, "paramatthato sattoyeva natthi, so tvam kam kelayasi"ti evam nissattapaccavekkhanena @Footnote: 1 sam. maha. 19/232/94 aharasutta.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Ca. Dvihakarehi sankharamajjhattatam samutthapeti "idam civaram anupubbena vannavikaram ceva jinnabhavanca upagantva padapunjanacolakam hutva yatthikotiya chaddaniyam bhavissati, sace panassa samiko bhaveyya, nassa evam vinassitum dadeyya"ti evam assamikabhavapaccavekkhanena ca "anaddhaniyam idam tavakalikan"ti evam tavakalikabhavapaccavekkhanena ca, yatha ca civare, evam pattadisupi yojana katabba. Sattasankharakelayanapuggalaparivajjanatati ettha yo puggalo gihi va attano puttadhitadike pabbajito va attano antevasikasaddhiviharikasamanupajjhayakadike 1- mamayati, sahattheneva nesam kesacchedanasucikammacivaradhovanarajanapattapacanadini karoti, muhuttampi apassanto "asuko samanero kuhim, asuko daharo kuhin"ti bhantamigo viya ito cito ca aloketi, annena kesacchedanadinam atthaya "muhuttam tava asukam pesetha"ti yaciyamanopi "amhepi tam attano kammam na karema, tumhe tam gahetva kilamessatha"ti na deti. Ayam sattakelayano nama. Yo pana pattacivarathalakakattarayatthiadini mamayati, annassa hatthena paramasitumpi na deti, tavakalikam yacito "mayampi idam mamayanta 2- na paribhunjama, tumhakam kim dassama"ti vadati. Ayam sankharakelayano nama. Yo pana tesu dvisu vatthusupi majjhatto udasino. Ayam sattasankharamajjhatto nama. Iti ayam upekkhasambojjhango evarupam sattasankharakelayanapuggalam araka parivajjentassapi sattasankharamajjhattapuggalam sevantassapi thananisajjadisu taduppadanattham ninnaponapabbharacittassapi uppajjati. Evam uppannassa panassa arahattamaggena bhavanaparipuri hotiti pajanati. Iti ajjhattam vati evam attano va sattasambojjhange parigganhitva parassa va, kalena va attano, kalena va parassa sambojjhange parigganhitva dhammesu dhammanupassi viharati. Samudayavaya panettha sambojjhanganam nibbattinirodhavasena veditabba. Ito param vuttanayameva. @Footnote: 1 cha.Ma. antevasikasamanupajjhayakadike 2 Ma. noyanta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

Kevalanhi idha bojjhangapariggahika sati dukkhasaccanti evam yojanam katva bojjhangapariggahakassa bhikkhuno niyyanamukham veditabbam. Sesam tadisamevati. Bojjhangapabbavannana nitthita. ------------- Catusaccapabbavannana [119] Evam sattabojjhangavasena dhammanupassanam vibhajitva idani catusaccavasena vibhajitum puna caparantiadimaha. Tattha idam dukkhanti yathabhutam pajanatiti thapetva tanham tebhumike dhamme "idam dukkhan"ti yathasabhavato pajanati, tasseva kho pana dukkhassa janikam samutthapikam purimatanham "ayam dukkhasamudayo"ti, ubhinnam appavatti nibbanam "ayam dukkhanirodho"ti, dukkhaparijananam samudayapajahanam nirodhasacchikaranam ariyamaggam "ayam dukkhanirodhagamini patipada"ti yathasabhavato pajanatiti attho. Avasesa ariyasaccakatha visuddhimagge vittharitayeva. Iti ajjhattam vati evam attano va cattari saccani parigganhitva, parassa va, kalena va attano, kalena va parassa cattari saccani parigganhitva dhammesu dhammanupassi viharati. Samudayavaya panettha catunnam saccanam yathasabhavato uppattinibbutivasena 1- veditabba. Ito param vuttanayameva. Kevalanhi idha catusaccapariggahika sati dukkhasaccanti evam yojanam katva saccapariggahakassa bhikkhuno niyyanamukham veditabbam. Sesam tadisamevati. Catusaccapabbavannana nitthita. ------------- @Footnote: 1 cha.Ma. uppattinivattivasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Ettavata anapanam catuiriyapatham catusampajannam dvattimsakaram catudhatuvavatthanam navasivathika vedananupassana cittanupassana nivaranapariggaho khandhapariggaho ayatanapariggaho bojjhangapariggaho saccapariggahoti ekavisati kammatthanani vuttani. Tesu anapanadvattimsakaranavasivathikati ekadasa appana- kammatthanani honti. Dighabhanakamahasivatthero pana "navasivathika adinavanu- passanavasena vutta"ti aha. Tasma tassa matena dveyeva appanakammatthanani, sesani upacarakammatthanani. Kim panetesu sabbesu abhiniveso jayati na jayatiti. Na jayati. Iriyapathasampajannanivaranasambojjhangesu hi abhiniveso na jayati, sesesu jayatiti. Mahasivatthero panaha "etesupi abhiniveso jayati, ayanhi atthi nu kho me cattaro iriyapatha, udahu natthi, atthi nu kho me catusampajannam, udahu natthi, atthi nu kho me panca nivarana, udahu natthi, atthi nu kho me sattabojjhanga, udahu natthiti evam parigganhati, tasma sabbattha abhiniveso jayati"ti. [137] Yo hi koci bhikkhaveti yo koci 1- bhikkhu va bhikkhuni va upasako va upasika va. Evam bhaveyyati adito patthaya vuttena bhavananukkamena bhaveyya. Patikankhanti patikankhitabbam, avassam bhaviti attho. Annati arahattam. Sati va upadiseseti upadisese va sati aparikkhine. Anagamitati anagamibhavo. Evam sattannam vassanam vasena sasanassa niyyanikabhavam dassetva puna tato appatarepi kale dassento "titthantu bhikkhave"tiadimaha. Sabbampi cetam majjhimasseva veneyyapuggalassa 2- vasena vuttam. Tikkhapannam pana sandhaya "pato anusittho sayam visesam adhigamissati, sayam anusittho pato visesam adhigamissati"ti 3- vuttam. @Footnote: 1 cha.Ma. yo hi koci 2 cha.Ma. neyyapuggalassa @3 Ma.Ma. 13/345/328 bodhirajakumarasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Iti bhagava "evam niyyanikam bhikkhave mama sasanan"ti dassetva ekavisatiyapi thanesu arahattanikutena desitam desanam niyyatento "ekayano ayam bhikkhave maggo .pe. Iti yantam vuttam, idametam paticca vuttan"ti aha. Sesam uttanatthamevati. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya satipatthanasuttavannana nitthita. ----------- Mulapariyayavaggo nama pathamo vaggo. Nitthito ---------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 296-319. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=7572&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=7572&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=131              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=1754              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=2073              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=2073              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]