ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 6 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.3)

                          3. Cakkavattisutta
                         attadipasaranatavannana
     [80] Evamme sutanti cakkavattisuttam. Tatrayam anuttanapadavannana:-
     matulayanti evamnamake nagare. Tam nagaram gocaragamam katva
avidure vanasande viharati. "tatra kho bhagava bhikkhu amantesi"ti ettha
ayamanupubbikatha:-
     bhagava kira imassa suttassa samutthanasamaye paccusakale mahakarunasamapattito
vutthaya lokam volokento imaya anagatavamsadipikaya suttantakathaya
matulanagaravasinam caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayam disva patova
visatibhikkhusahassaparivaro matulanagaram sampatto. Matulanagaravasino khattiya
"bhagava kira agato"ti sutva paccuggamma 2- dasabalam nimantetva
mahasakkarena nagaram pavesetva nisajjatthanam samvidhaya bhagavantam maharahe pallanke
nisidapetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam adamsu. Bhagava bhattakiccam
@Footnote: 1 cha.Ma. cittam nuppannam      2 Si. paccuggamanam katva
Nitthapetva cintesi "sacaham imasmim thane imesam manussanam dhammam
desessami, ayam padeso sambadho, manussanam thatum va nisiditum va okaso
na bhavissati, mahata kho pana samagamena bhavitabban"ti.
     Atha rajakulanam bhattanumodanam 1- akatvava pattam gahetva nagarato
nikkhami. Manussa cintayimsu "sattha amhakam anumodanampi akatva gacchati,
addha bhattaggam amanapam ahosi, buddhanam nama na sakka cittam gahetum,
buddhehi saddhim vissasakaranam nama samussitaphanam asivisam givayam gahanasadisam
hoti, etha bho, tathagatam khamapessama"ti. Sakalanagaravasino bhagavata saheva
nikkhanta.
     Bhagava gacchantova magadhakkhette thitam sakhavitapasampannam sandacchanam 2-
karisamattabhumibhage patitthitam ekam matularukkham disva imasmim rukkhamule
nisiditva dhamme desiyamane "mahajanassa thananisajjanam okaso bhavissati"ti
nivattitva magga okkamma rukkhamulam upasankamitva dhammabhandagarikam
anandattheram olokesi. Thero olokitasannayaeva "sattha nisiditukamo"ti
natava sugatamahacivaram pannapetva adasi. Nisidi bhagava pannatte asane.
Athassa purato manussa nisidimsu. Ubhosu passesu pacchato ca bhikkhusamgho,
akase devata atthamsu, evam mahaparisamajjhagato tatra kho bhagava bhikkhu
amantesi.
     Te bhikkhuti tatra upavittha dhammapatiggahaka bhikkhu. Attadipati
attanam dipam tanam lenam gatim parayanam patittham katva viharathati attho.
Attasaranati idam tasseva vevacanam. Anannasaranati idam annasaranapatikkhepavacanam.
Na hi anno annassa saranam hoti, annassa vayamena annassa
asujjhanato. 3- Vuttampi cetam "atta hi attano natho, ko hi natho paro
siya"ti. 4- Tenaha "anannasarana"ti. Ko panettha atta nama,
@Footnote: 1 Si. bhuttanumodanam         2 cha.Ma. sandacchayam
@3 Si. asijjhanato          4 khu.dha. 25/160/45
Lokiyalokuttaro dhammo. Tenaha "dhammadipa dhammasarana anannasarana"ti. "kaye
kayanupassi"ti adini mahasatipatthane vittharitani.
     Gocareti caritum yuttatthane. Saketi attano santake. Pettike
visayeti pitito agatavisaye. Caratanti vicarantanam. 1- "carantan"tipi patho,
ayamevattho. Na lacchatiti na labhissati na passissati. Maroti devaputtamaropi
maccumaropi kilesamaropi. Otaranti randham chiddam vivaram. Ayam panattho
leddutthanato nikkhamma torane nisiditva balatapam tapantam lapam sakunam gahetva
pakkhandasenasakunavatthuna dipetabbo. Vuttam hetam:-
     bhutapubbam bhikkhave sakunagghi lapam sakunam sahasa ajjhappatta
aggahesi. Athakho bhikkhave lapo sakuno sakunagghiya hariyamano evam paridevesi
"mayamevamha alakkhika, mayam appapunna, ye mayam agocare carimha paravisaye,
sacejja mayam gocare careyyama sake pettike viseya, na myayam sakunagghi alam
abhavissa yadidam yuddhaya"ti. Ko pana te lapa gocaro sako pettiko
visayoti. Yadidam nangalatthakaranam leddutthananti. Athakho bhikkheve sakunagghi
sake bale apatamana 2- lapam sakunam munci "gaccha kho tvam lapa, tatrapi
gantva na mokkhasi"ti.
     Athakho bhikkhave lapo sakuno nangalakatthakaranam leddutthanam gantva
mahantam leddum abhiruhitva sakunagghim apatamano 3- atthasi "ehi khodani
me sakunagghi, ehi khodani me sakunagghi"ti. Athakho sa bhikkhave sakunagghi
sake bale apatthaddha sake bale apatamana ubho pakkhe sannayha lapam
sakunam sahasa ajjhappatta. Yada kho bhikkhave annasi lapo sakuno
pahuagata kho myayam sakunagghiti, athakho tasseva leddussa antaram paccupadi.
Athakho bhikkhave sakunagghi tattheva uram paccatalesi. Evanhi tam bhikkhave hoti
yo agocare carati paravisaye.
     Tasmatiha bhikkhave ma agocare carittha paravisaye, agocare
bhikkhave caratam paravisaye lacchati maro otaram, lacchati maro arammanam.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. carantanam      2 cha.Ma. asamvadamana.    3 cha.Ma. vadamano
Ko ca bhikkhave bhikkhuno agocaro paravisayo, yadidam panca kamaguna. Katame
panca? cakkhuvinneyya rupa ittha kanta manapa kamupasanhita rajaniya
.pe. Kayavinneyya photthabba .pe. Rajaniya. Ayam bhikkhave bhikkhuno
agocaro paravisayo.
     Gocare bhikkhave caratha .p. Na lacchati maro arammanam. Ko ca
bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo, yadidam cattaro satipatthana.
Katame cattaro.? idhi bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi viharati .pe. Sako
Pettiko visayo"ti. 1-
     Kusalananti anavajjalakkhananam. Samadanahetuti samadaya vattanahetu.
Evamidam punnam pavaddhatiti evam idam lokiyalokuttaram punnaphalam pavaddhati.
Punnaphalanti ca uparupari punnampi punnavipakopi veditabbo.
                     Dalhanemicakkavattirajakathavannana
     [81] Tattha duvidham kusalam vattagami ca vivattagami ca. Tattha
vattagamikusalam nama matapitunam puttadhitusu puttadhitananca matapitusu
sinehavasena mudumaddavacittam. Vivattagamikusalam nama cattaro "satipatthana"ti
adibheda sattatimsabodhipakkhiyadhamma. Tesu vattagamipunnassa pariyosanam
manussaloke cakkavattisirivibhavo. Vivattagamikusalassa maggaphalanibbanasampatti. Tattha
vivattagamikusalassa vipakam suttapariyosane dassessati.
     Idha pana vattagamikusalassa vipakadassanattham bhikkhave yada puttadhitaro
matapitunam ovade na atthamsu, tada ayunapi vannenapi issariyenapi
parihayimsu. Yada pana atthamsu, tada vaddhimsuti vatva vattagamikusalanusandhivasena
"bhutapubbam bhikkhave"ti desanam arabhi. Tattha cakkavattiti adini
mahapadane vittharitaneva.
@Footnote: 1 sam. mahavara. 19/372/128 sakunagghisutta
     [82] Osakkitanti isakampi avasakkitam. Thana cutanti sabbaso
thana apagatam. Tam kira cakkaratanam antepuradvare akkhahatam viya vehasam
atthasi. Athassa ubhosu passesu dve khadiratthambhe nikkhanitva cakkaratanamatthake
nemiabhimukham ekam suttakam bandhimsu. Adhobhagepi nemiabhimukham ekam bandhimsu.
Tesu uparimasuttato appamattakampi ogatam cakkaratanam osakkitam nama hoti,
hettha suttassa thanam uparimakotiya atikkantagatam thana cutam nama hoti,
tadetam atibalavadose sati evam hoti. Suttamattampi pana ekanguladvangulamattam va
bhattham thana cutameva hoti, tam sandhayetam vuttam "osakkitam thana cutan"ti.
     Atha me aroceyyasiti tata tvam ajjadim katva divasassa tikkhattum
cakkaratanassa upatthanam gaccha, evam tvam gacchanto yada cakkaratanam isakampi
osakkitam thana cutam passasi, atha mayham acikkheyyasi. Jivitanhi me tava
hatthe nikkhittanti. Addasati appamatto divasassa tikkhattum gantva
olokento ekadivasam addasa.
     Athakho bhikkhaveti bhikkhave atha raja dalhanemi "cakkaratanam
osakkitan"ti sutva uppannabalavadomanasso "nadani maya ciram jivitabbam
bhavissati, appavasesam me ayu, na medani kame paribhunjanakalo, pabbajjakalo
me idani"ti roditva paridevitva jetthaputtam kumaram amantapetva
etadavoca. Samuddapariyantanti parikkhittaekasamuddapariyantameva. Idanhissa
kulasantakam. Cakkavalapariyantam pana punniddhivasena nibbattam, na tam sakka
datum. Kulasantakam pana niyyadento "samuddapariyantan"ti aha. Kesamassunti
tapasapabbajjam pabbajantapi  hi pathamam kesamassum oharenti. Tato patthaya
parulhakese bandhitva vicaranti, tena vuttam "kesamassum oharetva"ti.
     [83] Kasayaniti kasayarasapitani. Adito evam katva paccha
vakkalanipi dharenti. Pabbajiti pabbajito. Pabbajitva ca attano
mangalavanuyyaneyeva vasi. Rajisimhiti rajaisimhi. Brahmanapabbajita hi
"brahmanisayo"ti vuccanti. Setacchattam pana pahaya rajapabbajita rajisayoti.
Antaradhayiti antarahitam nibbutadipasikha viya abhavam upagatam.
     Patisamvedesiti kandanto paridevanto janapesi. Pettikanti pitito
agatam dayajjam na hoti, na sakka kusitena hinaviriyena dasa akusalakammapathe
samadaya vattantena papunitum. Attano pana sukatakammam nissaya dasavidham va
dvadasavidham va cakkavattivattam purenteneva tam pattabbanti dipeti. Atha nam
vattapatipattiyam codento "ingha tvan"ti adimaha.
     Tattha ariyeti niddose. Cakkavattivatteti cakkavattinam vatte.
                        Cakkavattiariyavattavannana
     [84] Dhammanti dasakusalakammapathadhammam. Nissayati tadadhitthanena
cetasa tameva nissayam katva. Dhammam sakkarontoti yatha kato so dhammo
sutthu kato hoti, evametam karonto. Dhammam garukarontoti tasmim garavuppattiya
tam garum karonto. Dhammam manentoti tameva dhammam piyanca bhavaniyanca katva
viharanto. Dhammam pujentoti tam apadisitva gandhamaladipujanenassa pujam
karonto. Dhammam apacayamanoti tasseva dhammassa anjalikaranadihi nicavuttitam
karonto. Dhammaddhajo dhammaketuti tam dhammam dhajamiva purakkhatva ketumiva 1- ca
katva ukkhipitva pavattiya dhammaddhajo dhammaketu ca hutvati attho.
Dhammadhipateyyoti dhammadhipatibhuto agatabhavena dhammavaseneva ca sabbakiriyanam
karanena dhammadhipateyyo hutva.
     Dhammikam rakkhavaranaguttim samvidahassuti dhammo assa atthiti dhammika,
rakkha ca avarananca gutti ca rakkhavaranagutti. Tattha "param rakkhanto attanam
rakkhi"ti vacanato khantiadayo rakkha. Vuttanhetam "kathanca bhikkhave param
rakkhanto attanam rakkhati. Khantiya avihimsaya mettacittataya anudayataya"ti. 2-
@Footnote: 1 Ma. kuntamiva,          2 sam. maha. 19/385/147
Nivasanaparupanagehadinam nivarana avaranam, coradiupaddavanivaranattham gopayana
gutti, tam sabbampi sutthu samvidahassu pavattayam thapehiti attho. Idani
yassa sa samvidahitabba, tam dassento antojanasminti adimaha.
     Tatrayam sankhepattho:- antojanasankhatam tava puttadaram silasamvare
patitthapehi, vatthagandhamaladini cassa dehi, sabbe upaddave cassa nivarehi.
Balakayadisupi eseva nayo. Ayam pana viseso:- balakayo kalam anatikkamitva
bhattavettanasampadanenapi anuggahetabbo. Abhisittakhattiya
bhadraassajaneyyadiratanasampadanenapi 1- upasangahitabba. Anuyantakhattiya 2-
tesam anurupayanavahanasampadanenapi tosetabba. Brahmana annapanavatthadina
deyyadhammena. Gahapatika bhattavijanangalaphalabalibaddhadisampadanena. Tatha
nigamavasino negama, janapadavasino ca janapada. Samitapapavahitapapa
samanabrahmana samanabrahmanaparikkharasampadanena sakkaretabba. Migapakkhino
abhayadanena samassasetabba.
     Vijiteti attano anapavattitthane. Adhammakaroti adhammakiriya. Ma
pavattitthati yatha na pavattati, tatha nam patipadehiti attho. Samanabrahmanati
samitapapa bahitapapa. Madappamada pativiratati navavidhamanamada, pancasu
kamagunesu cittavossajjanasankhata pamada ca pativirata. Khantisoracce nivitthati
adhivasanakhantiyanca suratabhave ca patitthita. Ekamattananti attano ragadinam
damanadihi ekamattanam damenti samenti parinibbapentiti vuccanti. Kalena
kalanti kale kale. Abhinivajjeyyasiti gutham viya visam viya aggim viya ca sutthu
vajjeyyasi. Samadayati surabhikusumadamam viya amatam viya ca samma adaya
pavatteyyasi.
     Idha thatva vattam samanetabbam. Antojanasmim balakaye ekam,
khattiyesu ekam, anuyantesu 3- ekam, brahmanagahapatikesu ekam, negamajanapadesu
@Footnote: 1 Ma. gadrabhassa..., cha.Ma. bhadrassa...   2 Si. anuyuttakhattiya.
@3 Si. anuyuttesu.
Ekam, samanabrahmanesu ekam, migapakkhisu ekam, adhammakarapatikkhepo ekam,
adhananam dhananuppadanam ekam, samanabrahmane upasankamitva panhapucchanam
ekanti evametam dasavidham hoti. Gahapatike pana pakkhijate ca visum katva
ganhantassa dvadasavidham hoti. Pubbe avuttam ganhantena adhammaragassa ca
visamalobhassa ca pahanavasena dvadasavidham veditabbam. Idam kho tata tanti idam
dasavidham dvadasavidhanca ariyam cakkavattivattam nama.
                      Cakkaratanapatubhavakathavannana
     [85] Vattamanassati puretva vattamanassa. Tadahuposatheti adi
mahasudassane vuttam.
                       Dutiyadicakkavattikathavannana
     [90] Samatenati 1- attano matiya. Sudanti nipatamattam. Pasasatiti
anusasati. Idam vuttam hoti:- poranakam rajavamsam rajappavenim rajadhammam
pahaya attano matimatte thatva janapadamanusasatiti. Evamayam maghadevavamsassa
kalarajanako viya dalhanemivamsassa upacchedako antimapuriso hutva uppanno.
Pubbenaparanti pubbakalena sadisa hutva aparakalam. Janapada na pabbantiti
na vaddhanti. Yatha tam pubbakananti yatha pubbakanam rajunam pubbe ca paccha
ca sadisayeva hutva paccimsu. 2- Tatha na paccanti 3- katthaci sunna honti
hatavilutta, telamadhuphanitadisu ceva yagubhattadisu ca ojapi parihayitthati
attho.
     Amacca parisajjati amacca ceva parisavacara ca. Ganakamahamattati
acchindikadipathaganaka ceva mahaamacca ca. Anikatthati hatthiacariyadayo.
Dovarikati dvararakkhino. Mantassajivinoti manta vuccati panna, tam nissaya
katva ye jivanti pandita mahamatta, tesam etam namam.
@Footnote: 1 Si. samanena,      2 cha.Ma. pabbimsu       3 cha.Ma. pabbanti
                      Ayuvannadiparihanikathavannana
     [91] No ca kho adhanananti balavalobhatta pana adhananam
daliddamanussanam dhanam nanuppadasi. Dhane ananuppadiyamaneti na anuppadiyamane,
ayameva va patho. Daliddiyanti daliddabhavo. Attana ca jivahiti sayanca
jivam yapehiti attho. Uddhaggikanti adisu uparuparibhumisu phaladanavasena
uddhamaggamassati uddhaggika. Saggassa hita tatrupapattijananatoti sovaggika.
Nibbattatthane sukho vipako assati sukhavipaka. Sutthu agganam dibbavannadinam
dasannam visesanam nibbattanato saggasamvattanika. Evarupam dakkhinadanam
patitthapehiti attho.
     [92] Pavaddhissatiti vaddhissati bahum bhavissati. Sunisedham nisedheyyanti
sutthu nisiddham katva nisedheyyam. Mulaghaccanti 1- mulahatam. Kharassarenati
pharusasaddena. Panavenati vajjhabheriya.
     [93] Silani nesam chindissamati yesam antamaso mulakamutthimpi
harissama, tesam tatheva sisani chindissama, yatha koci hatabhavampi na janissati,
amhakamdani kimettha rajapi evam utthaya param maretiti ayam nesam adhippayo.
Upakkamimsuti arabhimsu. Panthaduhananti panthaghatam, panthe thatva corakammam.
     [94] Na hi devati so kira cintesi "ayam raja saccam devati
mukhapatinnaya dinnaya marapeti, handaham musavadam karomi"ti maranabhaya 2-
"na hi deva"ti avoca.
     [96] Ekidanti ettha idanti nipatamattam, eke sattati attho.
Carittanti micchacaram.
     [99] Abhijjhabyapadati abhijjha ca byapado ca.
@Footnote: 1 Ma.,i. mulaghaccham.       2 Si. maranabhayena.
     [100] Micchaditthiti natthi dinnanti adika antaggahika
paccakanikaditthi.
     [101] Adhammaragoti mata matuccha pita pituccha matulaniti
adike ayuttatthane rago. Visamalobhoti paribhogayuttesupi thanesu
atibalavalobho. Micchadhammoti purisanam purisesu itthinanca itthisu chandarago.
     Amatteyyatati adisu matu hito matteyyo, tassa bhavo
matteyyata, matari samma patipattiya etam namam. Tassa abhavo ceva
tappatipakkhata ca amatteyyata. Apetteyyatadisupi eseva nayo. Na kule
jetthapacayitati kule jetthanam apacitiya nicavuttiya akaranabhavo.
                        Dasavassayukasamayavannana
     [103] Yam imesanti yasmim samaye imesam. Alampateyyati patino
datum yutta. Imani rasaniti imani loke aggarasani. Atibyadippissantiti
ativiya dippissanti, ayameva va patho. Kusalantipi na bhavissatiti namampi na
bhavissati, pannattimattampi na pannayissatiti attho. Pujja ca bhavissanti
pasamsa cati pujaraha ca bhavissanti pasamsaraha ca. Tada kira manussa
"asukena nama mata pahata, pita pahato, samanabrahmana jivita voropita,
kule jetthanam atthibhavampi na janati, aho puriso"ti tameva pujissanti
ceva pasamsissanti ca.
     Na bhavissati matati vati ayam mayham matati garucittam na
bhavissati. Gehe matugamam viya nanavidham asabbhikatham kathayamana agaravupacarena
upasankamissanti. Matucchadisu eseva nayo. Ettha ca matucchati matu bhagini.
Matulaniti matulabhariya. Acariyabhariyati sippayatanani sikkhapakassa acariyassa
bhariya. Garunam darati culapitumahapituadinam bhariya. Sambhedanti missakabhavam. 1-
Mariyadabhedam va.
@Footnote: 1 cha.Ma. missibhavam
     Tibbo aghato paccupatthito bhavissatiti balavakopo punappunam
uppattivasena paccupatthito bhavissati. Aparani dve etasseva vevacanani.
Kopo hi cittam aghatetiti aghato. Attano ca parassa ca hitasukham
byapadetiti byapado. Mano padusanato manopadosoti vuccati. Tibbam
vadhakacittanti piyamanassapi param maranatthaya vadhakacittam. Tassa vatthum dassetum
matupi puttamhiti adi vuttam. Magavikassati migaluddakassa.
     [104] Satthantarakappoti satthena antarakapPo. Samvattakappam
appatva antarava lokavinaso. Antarakappo ca namesa dubbhikkhantarakappo
rogantarakappo satthantarakappoti tividho. Tattha lobhussadaya pajaya
dubbhikkhantarakappo hoti. Mohussadaya rogantarakapPo. Dosussadaya satthantarakapPo.
Tattha dubbhikkhantarakappena nattha yebhuyyena pittivisaye 1- uppajjanti. 2-
Kasma.? aharanikkantiya balavatta. Rogantarakappena nattha yebhuyyena sagge
nibbattanti. Kasma? tesanhi "aho vata annesam sattanam evarupo rogo
na bhaveyya"ti mettacittam uppajjatiti. Satthantarakappena nattha yebhuyyena
niraye uppajjanti. 3- Kasma? annamannam balavaghatataya.
     Migasannanti "ayam migo, ayam migo"ti sannam. Tinhani satthani
hatthesu patubhavissantiti tesam kira hatthena phutthamattam yankinci antamaso
tinapannam upadaya avudhameva bhavissati.
     Ma ca mayam kanciti mayam kanci ekam purisampi jivita ma voropayimha.
Ma ca amhe kociti amhepi koci ekapuriso jivita ma voropayittha.
Yannuna mayanti ayam lokavinaso paccupatthito, na sakka dvihi ekatthane
thitehi jivitam laddhunti mannamana evam cintayissanti. 4- Vanagahananti
vanasankhatehi tinagumbalatadihi gahanatthanam. 5- Rukkhagahananti rukkhehi gahanam
duppavesanatthanam. 6- Nadividugganti nadinam antaradipadisu duggamanatthanam.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. pettivisaye    2 cha.Ma., i. upapajjanti.   3 cha.Ma., i. upapajjanti
@4 cha.Ma., i. cintayims       5 cha.Ma. gahanam duppavesatthanam  6 cha.Ma. duppavesatthanam
Pabbatavisamanti pabbatehi visamam, pabbatesu va visamatthanam. Sabhagayissantiti yatha
aham jivami dittha bho satta, tvampi tatha jivasiti evam sammodanakathaya
attana sabhage karissanti.
                      Ayuvannadivaddhanakathavannana
     [105] Ayatanti mahantam. Panatipata virameyyamati panatipatato
osakkeyyama. Panatipatam virameyyamatipi sajjhayanti, tattha panatipatam
pajaheyyamati attho. Visativassayukati matapitaro panatipata
pativirata, putta kasma visativassayuka ahesunti. Khettavisuddhiya. Tesanhi
matapitaro silavanto jata. Iti silagabbhe vaddhitatta imaya khettavisuddhiya
dighayuka ahesum. Ye panettha kalam katva tattheva nibbatta, te attanova
silasampattiya dighayuka ahesum.
     Assamati bhaveyyama. Cattarisavassayukati adayo kotthasa
adinnadanadihi pativiratanam vasena veditabba.
                        Sankharajauppattivannana
     [106] Icchati mayham bhattam dethati evam uppajjanakatanha.
Anasananti na asanam avippharikabhavo kayalasiyam, bhattam bhuttanam bhattasammadapaccaya
nipajjitukamata. Bhojanena 1- kayadubbalabhavoti attho. Jarati
pakatajaRa. Kukkutasampatikati ekagamassa chadanapitthito uppatitva itarassa
gamassa chadanapitthe patanasankhato kukkutasampato etasu atthiti
kukkutasampatika. "sampadika"tipi patho, gamantarato gamantaram kukkutanam padasa
gamanasankhato kukkutasampado etasu atthiti attho. Ubhayampetam ghananivasattamyeva
dipeti. Avici manne phuto 2- bhavissatiti avicimahanirayo viya nirantaram purito
bhavissati.
@Footnote: 1 cha.Ma., i......janako     2 Si. phuttho
                       Metteyyabuddhuppadavannana
     [107] "asitivassasahassayukesu bhikkhave manussesu metteyyo nama
bhagava loke uppajjissati"ti na vaddhamanakavasena vuttam. Na hi buddha
vaddhamane ayumhi nibbattanti, hayamane pana nibbattanti. Tasma yada
tam ayu vaddhitva asankheyyatam patva puna bhassamanam 1- asitivassasahassayukakale
thassati, tada uppajjissatiti attho. Pariharissatiti idam pana parivaretva
vicarantanam vasena vuttam.
     [108] Yupoti pasado. Ranna mahapanadena karapitoti ranna
hetubhutena tassatthaya sakkena devarajena vissakammadevaputtam 2- pesetva
karapito.
     Pubbe kira dve pitaputta nalakara paccekabuddhassa nalehi ca
udumbarehi ca pannasalam karapetva tam tattha vasapetva catuhi paccayehi
upatthahimsu. Te kalam katva devaloke nibbatta. Tesu pita devalokeyeva
atthasi. Putto devaloka cavitva surucissa ranno deviya sumedhaya kucchismim
nibbatto mahapanado nama kumaro ahosi. So aparabhage chattam ussapetva
mahapanado nama raja jato. Athassa punnanubhavena sakko devaraja
vissakammadevaputtam' ranno pasadam karohiti pahini. So tassa pasadam nimmini
pancavisatiyojanubbedham sattabhumikam 3- sattaratanamayam. Yam sandhaya jatake vuttam:-
       "panado nama so raja       yassa yupo suvanniyo
        tiriyam solasubbedham            ubbhamahu 4- sahassadha.
        Sahassakando 5- satta gendu    dhajalu haritamayo
        anaccum tattha gandhabba         cha sahassani sattadha.
        Evametam tada asi          yatha bhasasi bhaddaji
        sakko aham tada asim         veyyavaccakaro tava"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. hayamanam      2 Ma. visukamMa....,    3 cha.Ma. sattabhumakam
@4 cha.Ma. uddhamahu      5 Si......kanna
     So raja tattha yavatayukam vasitva kalam katva devaloke
nibbatti. Tasmim devaloke nibbatte so pasado mahagangaya anusotam
pati. Tassa dhurasopanasammutthane payagapatitthanam nama nagaram mapitam.
Thupikasammukhatthane kotigamo nama gamo.
     Aparabhage amhakam bhagavato kale so nalakaradevaputto devalokato
cavitva manussapathe bhaddajisetthi nama hutva satthu santike pabbajitva
arahattam papuni. So navaya gangataranadivase bhikkhusamghassa tam pasadam dassesiti
vatthu vittharetabbam. Kasma panesa pasado na antarahitoti. Itarassa
anubhava. Tena saddhim punnam katva devaloke nibbattakulaputto anagate
sankho nama raja bhavissati. Tassa paribhogatthaya so pasado utthahissati,
tasma na antarahitoti.
    #[108] Ussapetvati tam pasadam utthapetva. Ajjhavasitvati
tattha vasitva. Tam datva visajjitvati tam pasadam danavasena datva
nirapekkhapariccagavasena ca visajjitva. Kassa ca evam datvati. Samanadinam.
Tenaha "samanabrahmanakapanaddhikavanibbakayacakanam danam datva"ti. Katham pana
so ekam pasadam bahunam dassatiti. Evam kirassa cittam uppajjissati "ayam
pasado vippakiriyatu"ti. So khandakhandam vippakirissati. So tam alaggamanova
hutva "yo yattakam icchati, so tattakam ganhatu"ti danavasena visajjessati.
Tena vuttam "danam datva metteyyassa bhagavato .pe. Viharissati"ti. Ettakena
bhagava vattagamikusalassa anusandhim dasseti.
     [109] Idani vivattagamikusalassa anusandhim dassento puna
attadipa bhikkhave viharathati adimaha.
                    Bhikkhunoayuvannadivaddhanakathavannana
     [110] Idam kho bhikkhave bhikkhuno ayusminti bhikkhave yam vo aham
ayunapi vaddhissathati avocam, tattha idam bhikkhuno ayusmim idam ayukarananti
Attho. Tasma tumhehi ayuna vaddhitukamehi ime cattaro iddhipada
bhavetabbati dasseti.
     Vannasminti yam vo aham vannenapi vaddhissathati avocam, idam tattha
vannakaranam. Silavato hi avippatisaradinam vasena sariravannopi kittivasena
gunavannopi vaddhati. Tasma tumhehi vannena vaddhitukamehi silasampannehi
bhavitabbanti dasseti.
     Sukhasminti yam vo aham sukhenapi vaddhissathati avocam, idam tattha
vivekajapitisukhadi nanappakarakam jhanasukham. Tasma tumhehi sukhena vaddhitukamehi
imani cattari jhanani bhavetabbani.
     Bhogasminti yam vo aham bhogenapi vaddhissathati avocam, ayam so
appamananam sattanam appatikulabhavavaho 1- sukhasayanadi ekadasanisamso
sabbadisa vippharitabrahmaviharabhogo. Tasma tumhehi bhogena vaddhitukamehi
ime brahmavihara bhavetabba.
     Balasminti yam vo aham balenapi vaddhissathati avocam, idam
asavakkhayapariyosane uppannam arahattaphalasankhatam balam. Tasma tumhehi balena
vaddhitukamehi arahattappattiya yogo karaniyo.
     Yathayidam bhikkhave marabalanti yatha idam devaputtamaramaccumarakilesamaranam
balam duppasaham durabhisambhavam, evam annam loke ekabalampi na samanupassami. Tampi
balam idameva arahattaphalam pasahati abhibhavati ajjhottharati. Tasma ettheva
yogo karaniyoti dasseti.
     Evamidam punnanti evam idam lokuttarapunnampi yava asavakkhaya
pavaddhatiti. Vivattagamikusalanusandhim nitthapento arahattanikutena desanam nitthapesi.
Suttapariyosane visatibhikkhusahassani arahattam papunimsu. Caturasitipanasahassani
amatapanam pivimsuti.
                      Cakkavattisuttavannana nitthita.
                        ----------------
@Footnote: 1. cha.Ma., i. appatikulatavaho.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 6 page 29-43. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=727&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=6&A=727&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=33              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=1189              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=1264              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=1264              Contents of The Tipitaka Volume 11 http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]