|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
5. Sampasādanīyasutta sāriputtasīhanādavaṇṇanā [141] Evamme sutanti sampasādaniyasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā: nāḷandāyanti nāḷandāti evaṃnāmake nagare, taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā. Pāvārikambavaneti dussapāvārikaseṭṭhino ambavane. Taṃ kira tassa uyyānaṃ ahosi. So bhagavato dhammadesanaṃ sutvā bhagavati pasanno tasmiṃ uyyāne kuṭileṇamaṇḍapādipaṭimaṇḍitaṃ bhagavato vihāraṃ katvā niyyādesi. 1- So vihāro jīvakambavanaṃ viya "pāvārikambavanan"tveva saṅkhayaṃ gato, tasmiṃ pāvārikambavane viharatīti attho. Bhagavantaṃ etadavoca "evaṃ pasanno ahaṃ bhante bhagavatī"ti. Kasmā evaṃ avoca? attano uppannasomanassapavedanatthaṃ. Tatrāyaṃ anupubbikathā:- thero kira taṃdivasaṃ kālasseva sarīrapaṭijagganaṃ katvā sunivatthanivāsano pattacīvaramādāya pāsādikehi abhikkantādīhi devamanussānaṃ pasādaṃ āvahanto nāḷandavāsīnaṃ hitasukhamanubrūhanto piṇḍāya pavisitvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto vihāraṃ gantvā satthu vattaṃ dassetvā satthari gandhakuṭiṃ paviṭṭhe satthāraṃ vanditvā attano divāṭṭhānaṃ agamāsi. Tattha saddhivihārikantevāsikesu vattaṃ dassetvā paṭikkantesu divāṭṭhānaṃ sammajjitvā cammakhaṇḍaṃ 2- paññapetvā udakatumbato udakena hatthapāde sītale katvā tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā kālaparicchedaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajji. So yathāparicchinnakālavasena samāpattito vuṭṭhāya attano guṇe anussarituṃ āraddho. Athassa guṇe anussarato sīlaṃ āpāthamāgataṃ. Tato paṭipāṭiyāva samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaṃ. Paṭhamajjhānaṃ .pe. @Footnote: 1 cha.Ma. niyyātesi 2 cha.Ma. cammakkhaṇḍaṃ evamuparipi--------------------------------------------------------------------------------------------- page60.
Catutthajjhānaṃ 1- ākāsānañcāyatanasamāpatti .pe. Nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti vipassanāñāṇaṃ .pe. Dibbacakkhuñāṇaṃ .pe. Sotāpattimaggo sotāpattiphalaṃ .pe. Arahattamaggo arahattaphalaṃ atthapaṭisambhidā dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā paṭibhāṇapaṭisambhidā sāvakapāramīñāṇaṃ. Ito paṭṭhāya kappasatasahassādhikassa asaṅkheyyassa upari anomadassibuddhassa pādamūle kataabhinīhāraṃ ādiṃ katvā attano guṇe anussarato yāva nisinnapallaṅkā guṇā upaṭṭhahiṃsu. Evaṃ thero attano guṇe anussaramāno guṇānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedaṃ vā daṭṭhuṃ nāsakkhi. So cintesi "mayhaṃ tāva padesañāṇe ṭhitassa sāvakassa guṇānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedo vā natthi, ahaṃ pana yaṃ satthāraṃ uddissa pabbajito, kīdisā nukho tassa guṇā"ti dasabalassa guṇe anussarituṃ āraddho. So bhagavato sīlaṃ nissāya, samādhiṃ paññaṃ vimuttiṃ vimuttiñāṇadassanaṃ nissāya, cattāro satipaṭṭhāne nissāya, dasabalassa 2- cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde cattāro magge cattāri phalāni catasso paṭisambhidā catuyoniparicchedakañāṇaṃ cattāro ariyavaṃse nissāya dasabalassa guṇe anussarituṃ āraddho. Tathā pañaca padhāniyaṅgāni, pañacaṅgikaṃ sammasamādhiṃ, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissaraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanāni, pañca vimuttiparipācaniyā paññā, cha sārāṇīye 3- dhamme, cha anussatiṭṭhānāni, cha gārave, cha nissaraṇīyā 4- dhātuyo, cha sattavihāre, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā paññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihānīye dhamme, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅge, satta sappurisadhamme, satta nijjaravatthūni, satta paññā, satta dakkhiṇeyyapuggale, satta khīṇāsavabalāni, aṭṭha paññāpaṭilābhahetū, aṭṭha sammattāni, aṭṭha lokadhammātikkame, aṭṭha ārabbhavatthūni, aṭṭha akkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakke, aṭṭha @Footnote: 1 cha.Ma. catutthajjhānanti pāṭho na dissati 2 cha.Ma., i. dasabalassāti pāṭho na dissati @3 cha.Ma. sāraṇīye, i. nissāraṇīye 4 cha.Ma. nissaraṇiyā, i. nissāraṇīyā--------------------------------------------------------------------------------------------- page61.
Abhibhāyatanāni, aṭṭha vimokkhe, nava yonisomanasikāramūlake dhamme, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, nava sattāvāsadesanā, nava āghātapaṭivinaye, nava paññā, 1- nava nānattāni, nava anupubbavihāre, dasa nāthakaraṇe dhamme, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathe. Dasa tathāgatabalāni, dasa sammattāni, dasa ariyavāse, dasa asekkhadhamme, ekādasa mettānisaṃse, dvādasa dhammacakkākāre, terasa dhutaṅgaguṇe, cuddasa buddhañāṇāni, pañcadasa vimuttiparipācaniye dhamme, soḷasavidhaānāpānassatiṃ, aṭṭhārasa buddhadhamme, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paropaṇṇāsa kusaladhamme, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattiyo sañcāritamahāvajirañāṇaṃ 2- nissāya dasabalassa guṇe anussarituṃ ārabhi. Tasmiṃyeva ca divāṭṭhāne nisinnoyeva upari "aparaṃ pana bhante etadānuttariyan"ti āgamissanti soḷasa aparapaveṇiyadhammā, tepi nissāya anussarituṃ ārabhi. So "kusalapaññattiyaṃ anuttaro mayhaṃ satthā, āyatanapaññattiyaṃ anuttaro, gabbhāvakkantiyaṃ anuttaro, ādesanāvidhāsu anuttaro, dassanasamāpattiyaṃ anuttaro, puggalapaññattiyaṃ anuttaro, padhānesu anuttaro, paṭipadāsu anuttaro, bhassasamācāre anuttaro, purisasīlasamācāre anuttaro, anusāsanīvidhāsu anuttaro, parapuggalavimuttiñāṇe anuttaro, sassatavādesu 3- anuttaro, pubbenivāsañāṇe anuttaro, dibbacakkhuñāṇe anuttaro, iddhividhesu anuttaro, iminā ca iminā ca anuttaro"ti evaṃ dasabalassa guṇe anussaranto bhagavato guṇānaṃ neva antaṃ, na pamāṇaṃ passi. Thero attanopi tāva guṇānaṃ antaṃ vā pamāṇaṃ vā nāddasa, bhagavato guṇānaṃ kiṃ passissati. Yassa yassa hi paññā mahatī ñānaṃ visadaṃ, so so buddhaguṇe mahantato saddahati. Lokiyamahājano ukkāsitvāpi khipitvāpi "namo buddhānan"ti attano attano upanissaye ṭhatvā buddhānaṃ guṇe anussarati. Sabbalokiyamahājanato eko sotāpanno buddhaguṇe mahantato saddahati. @Footnote: 1 i. saññā 2 cha.Ma....samāpattisañcāritā.... 3 i. sassatavāde--------------------------------------------------------------------------------------------- page62.
Sotāpannānaṃ satatopi sahassatopi eko sakadāgāmī. Sakadāgāmīnaṃ satatopi sahassatopi eko anāgāmī. Anāgāmīnaṃ satatopi sahassatopi eko arahā buddhaguṇe mahantato saddahati. Avasesaarahantehi asītimahātherā buddhaguṇe mahantato saddahanti. Asītimahātherehi cattāro mahātheRā. Catūhi mahātherehi dve aggasāvakā. Tesupi sāriputtatthero, sāriputtattheratopi eko paccekabuddho buddhaguṇe mahantato saddahati. Sace pana sakalacakkavāḷagabbhe saṅghāṭikaṇṇena saṅghāṭikaṇṇaṃ paharamānā 1- nisinnā paccekabuddhā buddhaguṇe anussareyyuṃ, tehi sabbehipi eko sabbaññubuddhova buddhaguṇe mahantato saddahati. Seyyathāpi nāma mahājano "mahāsamuddo gambhīro uttāno"ti jānanatthaṃ yottāni vaṭṭeyya, tattha koci byāmappamāṇaṃ yottaṃ vaṭṭeyya, koci dvebyāmaṃ .pe. Koci dasabyāmaṃ, koci vīsatibyāmaṃ, koci tiṃsabyāmaṃ, koci cattālīsabyāmaṃ, koci paññāsabyāmaṃ, koci satabyāmaṃ, koci sahassabyāmaṃ, koci caturāsītibyāmasahassaṃ. Te nāvaṃ āruyha samuddamajjhe uggatapabbatādimhi vā ṭhatvā attano attano yottaṃ otāreyyuṃ, tesu yassa yottaṃ byāmamattaṃ, so byāmamattaṭaṭhāneyeva udakaṃ jānāti .pe. Yassa caturāsītibyāmasahassaṃ, so caturāsītibyāmasahassaṭṭhāneyeva udakaṃ jānāti. Parato udakaṃ ettakanti na jānāti. Mahāsamudde pana na tattakaññeva udakaṃ, athakho anantamaparimāṇaṃ. Caturāsītiyojanasahassagambhīro hi mahāsamuddo, evameva ekabyāmayottato paṭṭhāya navabyāmayottena ñātaudakaṃ viya lokiyamahājanena diṭṭhabuddhaguṇā veditabbā. Dasabyāmayottena dasabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya sotāpannena diṭṭhabuddhaguṇā. Vīsatibyāmayottena vīsatibyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya sakadāgāminā diṭṭhabudadhaguṇā. Tiṃsabyāmayottena tiṃsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya anāgāminā diṭṭhabuddhaguṇā. Cattālīsabyāmayottena cattālīsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya arahatā diṭṭhabuddhaguṇā. Paññāsabyāmayottena @Footnote: 1 cha.Ma. pahariyamānā--------------------------------------------------------------------------------------------- page63.
Paññāsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya asītimahātherehi diṭṭhabuddhaguṇā. Satabyāmayottena satabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya catūhi mahātherehi diṭṭhabuddhaguṇā. Sahassabyāmayottena sahassabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya mahāmoggallānattherena diṭṭhabuddhaguṇā. Caturāsītibyāmasahassayottena caturāsītibyāmasahassaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya dhammasenāpatinā sāriputtattherena diṭṭhabuddhaguṇā. Tattha yathā so puriso mahāsamudde udakaṃ nāma na ettakaṃyeva, anantamaparimāṇanti gaṇhāti, evameva āyasmā sāriputto dhammanvayena anvayabuddhiyā anumānena nayaggāhena sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dasabalassa guṇe anussaranto "buddhaguṇā anantā aparimāṇā"ti saddahi. 1- Therena hi diṭṭhabuddhaguṇehi dhammanvayena gahetabbabuddhaguṇāyeva bahutaRā. Yathākathaṃ viya? yathā ito nava eto navāti aṭṭhārasa yojanāni avattharitvā gacchantiyā candabhāgāya mahānadiyā eko 2- puriso sūcipāsena udakaṃ gaṇheyya, sūcipāsena gahitaudakato aggahitameva bahu hoti. Yathā vāpana puriso mahāpaṭhavito aṅguliyā paṃsuṃ gaṇheyya, aṅguliyā gahitapaṃsuto avasesapaṃsuyeva bahu hoti. Yathā vāpana puriso mahāsamuddābhimukhiṃ aṅguliṃ kareyya, aṅguliabhimukhaudakato avasesaudakaṃyeva bahu hoti. Yathā ca puriso ākāsābhimukhiṃ aṅguliṃ kareyya, aṅguliabhimukhaākāsato sesaākāsappadesova bahu hoti. Evaṃ therena diṭṭhabuddhaguṇehi adiṭṭhā buddhaguṇāva bahutarāti 3- veditabbā. Vuttampi cetaṃ:- "buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ kappampi ce aññamabhāsamāno. Khīyetha kappo ciradīghamantare vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā"ti. Evaṃ therassa attano ca satthu ca guṇe anussarato yamakamahānadī mahogho viya abbhantare pītisomanassaṃ avattharamānaṃ vāto viya bha taṃ, ubbhijjitvā @Footnote: 1 i. saddahati 2 cha.Ma., i. eko na dissati 3 cha.Ma., i. bahūti--------------------------------------------------------------------------------------------- page64.
Uggataudakaṃ viya mahārahadaṃ sakalasarīraṃ pūresi. Tato thero 1- "supaṭṭhitā vata me paṭṭhanā, suladdhā me pabbajjā, yvāhaṃ evaṃvidhassa satthu santike pabbajito"ti āvajjantassa balavataraṃ pītisomanassaṃ uppajji. Atha thero "kassāhaṃ imaṃ pītisomanassaṃ āroceyyan"ti cintento añño koci samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā mama imaṃ pasādaṃ anucchavikaṃ katvā paṭiggahetuṃ na sakkhissati, ahaṃ imaṃ somanassaṃ satthunova pavedessāmi, 2- satthāva me paṭiggaṇhituṃ sakkhissati, so hi tiṭṭhatu mama pītisomanassaṃ, mādisassa samaṇasatassa vā samaṇasahassassa vā samaṇasatasahassassa vā somanassaṃ pavedentassa sabbesaṃ manaṃ gaṇhanto paṭiggahetuṃ sakkoti. Seyyathāpi nāma aṭṭhārasa yojanāni avattharamānaṃ gacchantiṃ candabhāgaṃ mahānadiṃ kusumbhā vā kandarā vā sampaṭicchituṃ 3- na sakkonti, mahāsamuddova taṃ sampaṭicchati. Mahāsamuddo hi tiṭṭhatu candabhāgā, evarūpānaṃ nadīnaṃ sataṃpi sahassaṃpi satasahassaṃpi sampaṭicchati, na cassa tena ūnattaṃ vā pūrattaṃ vā paññāyati, evameva mama 4- satthā mādisassa samaṇasatassa vā samaṇasahassassa vā samaṇasatasahassassa vā pītisomanassaṃ pavedentassa sabbesaṃ manaṃ gaṇhanto paṭiggahetuṃ sakkoti. Sesā samaṇabrāhmaṇādayo candabhāgaṃ kusumbhakandarā viya mama somanassaṃ sampaṭicchituṃ na sakkonti. Handāhaṃ mama pītisomanassaṃ satthunova ārocemīti pallaṅkaṃ vinibbhujitvā cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā ādāya sāyaṇhasamaye pupphānaṃ vaṇḍato chijjitvā paggharaṇakāle satthāraṃ upasaṅkamitvā attano somanassaṃ pavedento evaṃ pasanno ahaṃ bhanteti ādimāha. Tattha evaṃ pasannoti evaṃ uppannasaddho, evaṃ saddahāmīti attho. Bhiyyobhiññataroti bhiyyataro abhiññāto, bhiyyatarābhiñño vā, uttaritarañāṇoti attho. Sambodhiyanti sabbaññutañāṇe arahattamaggañāṇe vā, arahattamaggeneva hi buddhaguṇā nippadesā gahitā honti. Dve hi aggasāvakā @Footnote: 1 cha.Ma. therassa 2 cha.Ma. pavedeyyāmi 3 i. paṭicchituṃ @4 cha.Ma. mama na dissati--------------------------------------------------------------------------------------------- page65.
Arahattamaggeneva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanti. Paccekabuddho 1- paccekabodhiñāṇaṃ. Buddhā sabbaññutañāṇañceva sakale ca buddhaguṇe. Sabbañhi nesaṃ arahattamaggeneva ijjhati. Tasmā arahattamaggañāṇaṃ sambodhi nāma hoti. Tena uttaritaro bhagavatā natthi. Tenāha "bhagavatā bhiyyobhiññataro yadidaṃ sambodhiyan"ti. [142] Oḷārāti 2- seṭṭhā. Ayañhi uḷārasaddo "uḷārāni khādanīyāni khādantī"ti 3- ādīsu madhure āgacchati. "uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī"ti 4- ādīsu seṭṭhe. "appamāṇo uḷāro obhāso"ti 5- ādīsu vipule. Svāyamidha seṭṭhe āgato. Tena vuttaṃ "oḷārāti seṭṭhā"ti. Āsabhīti usabhassa vācāsadisī acalā asampavedhī. Ekaṃso gahitoti anussavena vā ācariyaparamparāya vā itikirāya vā piṭakasampadānena vā ākāraparivitakkena vā diṭṭhinijjhānakkhantiyā vā takkahetu vā nayahetu vā akathetvā paccakkhato ñāṇena paṭivijjhitvā viya ekaṃso gahito, sanniṭṭhānakathāva gahitāti 6- attho. Sīhanādoti seṭṭhanādo, neva dandhāyantena na gaggarāyantena 7- sīhena viya uttamanādo naditoti attho. Kiṃ nu kho te sāriputtāti imaṃ desanaṃ kasmā ārabhi. 8- Anuyogadāpanatthaṃ. Ekacco hi sīhanādaṃ naditvā attano sīhanāde anuyogaṃ dātuṃ na sakkoti, nigghaṃsanaṃ nakkhamati, lepe patitamakkaṭo viya hoti. Yathā dhamamānaṃ aparisuddhalohaṃ jhāyitvā jhāmaaṅgāro hoti, evaṃ jhāmaṅgāro viya hoti. Eko sīhanāde anuyogaṃ dāpiyamāno dātuṃ sakkoti, nigghaṃsanaṃ khamati, dhamamānaṃ niddosajātarūpaṃ viya adhikataraṃ sobhati, tādiso thero. Tena naṃ bhagavā "anuyogakkhamo ayan"ti ñatvā sīhanāde anuyogadāpanatthaṃ idaṃpi desanaṃ ārabhi. @Footnote: 1 cha.Ma., i. paccekabuddhā 2 cha.Ma., i. uḷārā @3 Ma.mū. 12/366, mahāsaccakasutta 4 Ma.mū. 12/288, cūḷahatthipadomasutta @5 saṃ. mahā. 19/1081/371 dhammacakkappavattanasutta 6 cha.Ma., i. kathitāti @7 Ma. bhaggarāyantena 8 cha.Ma. ārabhatīti--------------------------------------------------------------------------------------------- page66.
Tattha sabbe teti sabbe te tayā. Evaṃsīlāti ādīsu lokiyalokuttaravasena sīlādīni pucchati. Tesaṃ vitthārakathā mahāpadāne kathitāva. Kiṃ pana te sāriputta ye te bhavissantīti atītā ca tāva niruddhā, apaṇṇattikabhāvaṃ gatā dīpasikhā viya nibbutā, evaṃ niruddhe apaṇṇattikabhāvaṃ gate tvaṃ kathaṃ jānissasi, anāgatabuddhānaṃ pana guṇā kiṃ 1- tayā attano cittena paricchinditvā viditāti pucchanto evamāha. Kiṃ pana te sāriputta ahaṃ etarahīti anāgatāpi buddhā ajātā anibbattā anuppannā, tepi kathaṃ tvaṃ jānissasi, tesañhi jānanaṃ apade ākāse padadassanaṃ viya hoti. Idāni mayā saddhiṃ ekavihāre vasasi, ekato bhikkhāya carasi, dhammadesanākāle dakkhiṇapasse nisīdasi, kiṃ pana mayhaṃ guṇā attano cetasā paricchinditvā viditā tayāti anuyuñjanto evamāha. Thero pana pucchite pucchite "no hetaṃ bhante"ti paṭikkhipati. Therassa ca viditaṃpi atthi aviditaṃpi atthi, kiṃ so attano viditaṭṭhāne paṭikkhepaṃ karoti, aviditaṭṭhāneti. Viditaṭṭhāne na karoti, aviditaṭṭhāneyeva karoti. 2- Thero kira anuyoge āraddheyeva aññāsi. Na ayaṃ anuyogo sāvakapāramīñāṇe, sabbutañāṇe ayaṃ anuyogoti attano sāvakapāramīñāṇe paṭikkhepaṃ akatvā aviditaṭṭhāne sabbaññutañāṇe paṭikkhepaṃ karoti. Tena idaṃpi dipeti "bhagavā mayhaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamādhipaññāvimuttikāraṇajānanasamatthaṃ sabbaññutañāṇaṃ natthī"ti. Etthāti etesu atītādibhedesu buddhesu. Atha kiñcarahīti atha kasmā evaṃ ñāṇe asati tayā evaṃ kathitanti vadati. [143] Dhammanvayoti dhammassa paccakkhato ñāṇassa anuyogaṃ anugantvā uppannaṃ anumāñāṇaṃ nayaggāho vidito. Sāvakapāramīñāṇe ṭhatvāva imināva ākārena jānāmi bhagavāti vadati. Therassa hi nayaggāho appamāṇo apariyanto. Yathā sabbaññutañāṇassa pamāṇaṃ vā pariyanto vā natthi, evaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. kinti, i. kiṃti 2 cha.Ma., i. karotīti--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.
Dhammasenāpatino nayaggāhassa. Tena so "iminā evaṃvidho, iminā anuttaro satthā"ti jānāti. Therassa hi nayaggāho sabbaññutañāṇagatikoeva. Idāni taṃ nayaggāhaṃ pākaṭaṃ kātuṃ upamaṃ 1- dassento seyyathāpi bhanteti ādimāha. Tattha yasmā majjhimapadese nagarassa daḷhuddāpapākārādīni 2- thirāni vā hontu dubbalāni vā, sabbaso vā pana mā hontu, corāsaṅkā na hoti, tasmā taṃ aggahetvā paccantimaṃ nagaranti āha. Dabhuddāpanti 3- thirapākārapādaṃ. Daḷhapākāratoraṇanti thirapākārañceva thirapiṭṭhisaṅghāṭañca. Ekadvāranti kasmā āha. Bahudvāre hi nagare bahūhi paṇḍitadovārikehi bhavitabbaṃ. Ekadvāre ekova vaṭṭati. Therassa ca paññāya sadiso añño natthi. Tasmā attano paṇḍitabhāvassa opammatthaṃ ekaṃyeva dovārikaṃ dassetuṃ "ekadvāran"ti āha. Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti veyyattiyena samannāgato visadañāṇo vā. 4- Medhāvīti ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgato. Anupariyāyapathanti anupariyāyanāmakaṃ pākāramaggaṃ. Pākārasandhinti dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhānaṃ. Pākāravivaranti pākārassa chinnaṭṭhānaṃ. Cetaso upakkileseti pañca nīvaraṇā 5- cittaṃ upakkilesenti kiliṭṭhaṃ karonti upatāpenti vibādhenti, tasmā "cetaso upakkilesā"ti vuccanti. Paññāya dubbalīkaraṇeti nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya paññāya uppajjituṃ na denti, uppannāya paññāya vaḍḍhituṃ na denti, tasmā "paññāya dubbalīkaraṇā"ti vuccanti. Supaṭṭhitacittāti catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhu upaṭṭhitacittā hutvā. Satta bojjhaṅge yathābhūtanti satta bojjhaṅge yathāsabhāvena bhāvetvā. Anuttaraṃ sammāsambodhinti arahattaṃ sabbaññutañāṇaṃ vā paṭivijjhiṃsūti dasseti. Apicettha satipaṭṭhānāti vipassanā. Bojjhaṅgā maggo. Anuttarā sammāsambodhi arahattaṃ. Satipaṭṭhānāti vā vipassanā bojjhaṅgamissakā. @Footnote: 1 cha.Ma. upamāya 2 cha.Ma., i. uddāpapākārādīni @3 cha.Ma., i. daḷhuddhāpaṃ 4 cha.Ma., i. vā na dissati 5 cha.Ma. nīvaraṇāni--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.
Sammāsambodhi arahattameva. Dīghabhāṇakamahāsivatthero panāha "satipaṭṭhāne vipassanāti gahetvā bojjhaṅge maggo 1- ca sabbaññutañāṇañcāti gahite sundaro pañho bhaveyya, na panevaṃ gahitan"ti. Iti thero sabbaññubuddhānaṃ 2- nīvaraṇappahāne satipaṭṭhānabhāvanāya sambodhiyañca majjhe bhinnasuvaṇṇarajatānaṃ viya nānattābhāvaṃ dasseti. Idha ṭhatvā upamā saṃsandetabbā:- āyasmā hi sāriputto paccantanagaraṃ dasseti, 3- pākāraṃ dassesi, pariyāyapathaṃ dassesi, dvāraṃ dassesi, paṇḍitadovārikaṃ dassesi, nagarappavisanakanikkhamake oḷārike pāṇe dassesi, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvañca dassesi. Tattha kiṃ kena sadisanti ce. Nagaraṃ viya hi nibbānaṃ, pākāro viya sīlaṃ, pariyāyapatho viya hiri 4- dvāraṃ viya ariyamaggo, paṇḍitadovāriko viya dhammasenāpati, nagarappavisanakanikkhamanaka- oḷārikapāṇā viya atītānāgatapaccuppannā buddhā, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvo viya āyasmato sāriputtassa atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamathādīhi pākaṭabhāvo. Ettāvatā therena bhagavā evamahaṃ sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dhammanvayena nayaggāhena jānāmīti attano sīhanādassa anuyogo dinno hoti. [144] Idhāhaṃ bhante yena bhagavāti imaṃ dhammadesanaṃ 5- kasmā ārabhi? sāvakapāramīñāṇassa nipphattidassanatthaṃ. 6- Ayañhettha adhippāyo, bhagavā ahaṃ sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanto pañcanavutipāsaṇḍesu na aññaṃ ekampi samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhiṃ, tumheyeva upasaṅkamitvā tumhe payirupāsanto paṭilabhinti tattha idhāti nipātamattaṃ. Upasaṅkamiṃ dhammassavanāyāti tumhe upasaṅkamantopicāhaṃ 7- na cīvarādihetu upasaṅkamanto, dhammassavanatthāya upasaṅkamanto. Evaṃ upasaṅkamitvā sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhiṃ. Kadā pana thero @Footnote: 1 Sī., i. magge 2 Sī., i. sabbabuddhānaṃ 3 cha.Ma., i. dassesi @4 Sī., i. samatho 5 cha.Ma., i. desanaṃ 6 Ma. nipbatti... @7 cha.Ma. upasaṅkamanto panāhaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.
Dhammassavanatthāya upasaṅkamantoti. Sūkarakhātaleṇe bhāgineyyadīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttantakathitadivase upasaṅkamanto, tadāyeva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhi. 1- Taṃdivasañhi thero tālapaṇṇaṃ gahetvā bhagavantaṃ vījayamāno 2- ṭhito taṃ desanaṃ sutvā tattheva sāvakapāramīñāṇaṃ hatthagataṃ akāsi. Uttaruttaraṃ paṇītapaṇītanti uttaruttarañceva paṇītapaṇītañca katvā desesi. Kaṇhasukkaṃsappaṭibhāganti kaṇhaññeva sukkañca. Tañca kho sappaṭibhāgaṃ savipakkhaṃ 3- katvā. Kaṇhaṃ paṭibāhitvā sukkaṃ, sakkaṃ paṭibāhitvā kaṇhanti evaṃ sappaṭibhāgaṃ katvā kaṇhasukkaṃ desesi, kañhaṃ desentopica saussāhaṃ savipākaṃ desesi, sukkaṃ desentopi saussāhaṃ savipākaṃ desesi. Tasmiṃ dhamme abhiññā idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhamagamanti ettha tasmiṃ desite dhamme ekaccaṃ dhammaṃ nāma sāvakapāramīñāṇaṃ sañjānitvā dhammesu niṭṭhamagamaṃ. Katamesu dhammesūti? catūsu saccadhammesu. Etthāyaṃ therasallāpo, kāḷavallavāsī sumanatthero tāva vadati "catūsu saccadhammesu idāni niṭṭhagamanakāraṇaṃ natthi. Assajimahāsāvakassa hi diṭṭhadivaseyeva so paṭhamamaggena catūsu saccadhammesu niṭṭhaṃ gato, aparabhāge sūkarakhātaleṇadvāre upari tīhi maggehi catūsu saccadhammesu niṭṭhaṃ gato, imasmiṃ pana ṭhāne' dhammesū'ti buddhaguṇesu niṭṭhaṃ gato"ti. Lokantaravāsī cūḷasivatthero pana "sabbaṃ tattheva vatvā imasmiṃ pana ṭhāne `dhammesū'ti arahatte niṭṭhaṃ gato"ti āha. Dīghabhāṇakatipiṭakamahāsivatthero pana "tatheva purimavādaṃ vatvā imasmiṃ pana ṭhāne' dhammesū'ti sāvakapāramīñāṇe niṭṭhaṃ gato"ti vatvā "buddhaguṇā pana nayato āgatā"ti āha. Satthari pasīdinti evaṃ sāvakapāramīñāṇadhammesu niṭṭhaṃ gantvā bhiyyoso mattāya "sammāsambuddho vata so bhagavā"ti satthari pasīdiṃ. Svākkhāto bhagavatā dhammoti suṭṭhu akkhāto sukathito niyyāniko maggo phalatthāya niyyāti rāgadosamohanimmadanasamattho. @Footnote: 1 cha.Ma., i. paṭilabhīti 2 cha.Ma. bījamāno, i. vījamāno 3 Sī. savipākaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.
Supaṭipanno saṃghoti buddhassa bhagavato sāvakasaṃghopi vaṅkādidosavirahitaṃ sammāpaṭipadaṃ paṭipannattā supaṭipannoti pasannosmi bhagavatīti 1- dassesi. 2- Kusaladhammadesanāvaṇṇanā [145] Idāni divāṭṭhāne nisīditvā samāpajjite soḷasa aparapaveṇiyadhamme dassetuṃ aparaṃ pana bhante etadānuttariyanti desanaṃ ārabhi. Tattha anuttariyanti anuttarabhāvo. Yathā bhagavā dhammaṃ desetīti yathā yenākārena yāya desanāya bhagavā dhammaṃ deseti, sā tumhākaṃ desanā anuttarāti. Kusalesu dhammesūti tāya desanāya desitesu kusaladhammesupi bhagavāva anuttaroti dīpeti. Yā vā sā desanā, tassā bhūmiṃ dassentopi "kusalesu dhammesū"ti āha. Tatrīme kusalā dhammāti tatra kusalesu dhammesūti vuttapade ime kusalā dhammā nāmāti veditabbā. Tattha ārogyaṭṭhena, anavajjaṭṭhena, kosalsambhūtaṭṭhena, niddarathaṭṭhena, sukhavipākaṭṭhenāti pañcadhā kusalaṃ veditabbaṃ. Tesu jātakapariyāyaṃ patvā ārogyaṭṭhena kusalaṃ vaṭṭati. Suttantapariyāyaṃ patvā anavajjaṭṭhena. Abhidhammapariyāyaṃ patvā kosallasambhūtaniddarathasukhavipākaṭṭhena. Imasmiṃ pana ṭhāne bāhiyasuttantapariyāyena 3- anavajjaṭṭhena kusalaṃ daṭṭhabbaṃ. Cattāro satipaṭṭhānānāti cuddasavidhena kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, navavidhena vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, soḷasavidhena cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, pañcavidhena dhammānupassanāsatipaṭṭhānanti evaṃ nānānayehi vibhajitvā samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakā cattāro satipaṭṭhānā desitā. Phalasatipaṭṭhānaṃ pana idha anadhippetaṃ. Cattāro sammappadhānāti paggahaṭṭhena ekalakkhaṇā, kiccavasena nānākiccā. "idha bhikkhu anuppannānaṃ pākapānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā"ti 4- ādinā nayena samathavipassanā maggavasena lokiyalokuttaramissakāva cattāro sammappadhānā desitā. @Footnote: 1 Sī. bhagavāti 2 cha.Ma., i, dasseti 3 cha.Ma. bāhitika... @4 abhi. vi. 35/466/280 (syā)--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.
Cattāro iddhipādāti ijjhanaṭṭhena ekasaṅgahā, chandādivasena nānāsabhāvā. "idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvetī"ti 1- ādinā nayena samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakāva cattāro iddhipādā desitā. Pañcindriyānīti adhipateyyaṭṭhena ekalakkhaṇāni, adhimokkhādisabhāvavasena nānāsabhāvāni. Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramissakāni saddhādīni pañcindriyāni desitāni. Pañca balānīti upatthambhanaṭṭhena vā akampiyaṭṭhena vā ekasaṅgahāni, salakkhaṇena nānāsabhāvāni. Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramisakāni saddhādīni pañca balāni desitāni. Satta bojjhaṅgāti niyyānaṭṭhena ekasaṅgahā, upaṭṭhānādinā salakkhaṇena nānāsabhāvā. Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramissakā satta bojjhaṅgā desitā. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti hetuṭṭhena ekasaṅgaho, dassanādinā salakkhaṇena nānāsabhāvo. Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramissako ariyo aṭṭhaṅgiko maggo desitoti attho, idha bhante bhikkhu āsavānaṃ khayāti idaṃ kimatthaṃ āraddhaṃ? sāsanassa pariyosānadassanatthaṃ. Sāsanassa hi na kevalaṃ maggeneva pariyosānaṃ hoti, arahattaphalenapi hoti. Tasmā taṃ dassetuṃ idamāraddhanti veditabbaṃ. Etadānuttariyaṃ bhante kusalesu dhammesūti bhante yā ayaṃ kusalesu dhammesu evaṃ desanā etadānuttariyaṃ. Taṃ bhagavāti taṃ desanaṃ bhagavā asesaṃ sakalaṃ abhijānāti. Taṃ bhagavatoti taṃ desanaṃ bhagavato asesaṃ abhijānato. Uttariabhiññeyyaṃ natthīti taduttari abhijānitabbaṃ natthi, ayaṃ nāma ito añño dhammo vā puggalo vā yaṃ bhagavā na jānātīti idaṃ natthi. Yadabhijānaṃ añño samaṇo @Footnote: 1 khu.pa. 31/682/589 (syā)--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.
Vāti yaṃ tumhehi anabhiññātaṃ, taṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā abhijānanto bhagavatā bhiyyobhiññataro assa, adhikatarapañño bhaveyya. Yadidaṃ kusalesu dhammesūti ettha yadidanti nipātamattaṃ. Kusalesu dhammesu bhagavatā uttaritaro natthīti ayamettha attho. Iti bhagavāva kusalesu dhammesu anuttaroti dassento "imināpi kāraṇena evaṃ pasanno ahaṃ bhante bhagavatī"ti dīpeti. Āyatanapaṇṇattidesanāvaṇṇanā [146] Ito paresu aparaṃ panāti ādīsu visesamattameva vaṇṇayissāma. Purimavārasadisaṃ pana vuttanayeneva veditabbaṃ. Āyatanapaṇṇattīsūti āyatanapaññāpanāsu. Idāni tā āyatanapaññattiyo dassento chayimāni bhanteti ādimāha. Āyatanakathā panesā visuddhimagge vitthārena kathitā, tena na taṃ vitthārayissāma, tasmā tattha vuttanayeneva sā vitthārato veditabbā. Etadānuttariyaṃ bhante āyatanapaṇṇattīsūti yā ayaṃ āyatanapaṇṇattīsu ajjhattikabāhiravavaṭṭhānādivasena evaṃ desanā, etadānuttariyaṃ. Sesaṃ vuttanayameva. Gabbhāvakkantidesanāvaṇṇanā [147] Gabbhāvakkantīsūti gabbhokkamanesu. Tā gabbhāvakkantiyo dassento catasso imā bhanteti ādimāha. Tattha asampajānoti ajānanto sammuḷho hutvā. Mātukucchiṃ okkamatīti paṭisandhivasena pavisati. Ṭhātīti vasati. Nikkhamatīti nikkhamantopi asampajāno sammuḷhova nikkhamati. Ayaṃ paṭhamāti ayaṃ pakatilokiyamanussānaṃ paṭhamā gabbhāvakkanti. Sampajāno mātukucchiṃ okkamatīti okkamanto sampajāno asammuḷho hutvā okkamati. Ayaṃ dutiyāti ayaṃ asītimahāsāvakānaṃ 1- dutiyā gabbhāvakkanti. Te hi pavisantāva jānanti, vasantā ca nikkhamantā ca na jānanti. @Footnote: 1 cha.Ma., i....mahātherānaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.
Ayaṃ tatiyāti ayaṃ dvinnañca aggasāvakānaṃ paccekabodhisattānañca tatiyā gabbhāvakkanti. Te kira kammajehi vātehi adhosirā uddhaṃpādā anekasataporise papāte viya yonimukhe khittā tālacchiggalena hatthī viya sambādhena yonimukhena nikkhamamānā anantaṃ dukkhaṃ pāpuṇanti tena tesaṃ "mayaṃ nikkhamamhā"ti sampajānatā na hoti. Evaṃ pūritapāramīnaṃpi ca sattānaṃ evarūpe ṭhāne mahantaṃ dukkhaṃ uppajjatīti alameva gabbhāvāse nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ. Ayaṃ catutthāti ayaṃ sabbaññubodhisattānaṃ vasena catutthā gabbhāvakkanti. Sabbaññubodhisattā hi mātukucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhantāpi jānanti, tattha vasantāpi jānanti, nikkhamantāpi jānanti, nikkhamanakālepi ca te kammajavātā uddhaṃpāde adhosire katvā khipituṃ na sakkonti, dve hatthe pasāretvā akkhīni ummiletvā 1- ṭhitakāva nikkhamanti. Bhavaggaṃ upādāya avīciantare añño tīsu kālesu sampajāno nāma natthi ṭhapetvā sabbaññubodhisatte. Teneva nesaṃ mātukucchiṃ okkamanakāle ca nibhkhamanakāle ca dasasahassīlokadhātu saṅkampatītī. 2- Sesamettha vuttanayeneva veditabbaṃ. Ādesanavidhādesanāvaṇṇanā [148] Ādesanavidhāsūti ādesanakoṭṭhāsesu. Idāni tā ādesanavidhā dassento catasso imāti ādimāha. Nimittena ādisatīti āgatanimittena vā gatinimittena 3- vā ṭhitinimittena vā idaṃ nāma bhavissatīti katheti. Tatrīdaṃ vatthu: eko rājā tisso muttā gahetvā purohitaṃ pucchi "kiṃ me ācariya hatthe"ti. So ito cito ca olokesi. Tena ca samayena ekā sarabū "makkhikaṃ gahessāmī"ti pakkhandati, 4- gahaṇakāle makkhikā palātā, so makkhikāya muttattā "muttā mahārājā"ti āha. Muttā tāva hotu, kati muttāti. So puna nimittaṃ olokesi. Atha avidūre kukkuṭo tikkhattuṃ @Footnote: 1 cha.Ma., i. ummīletvā 2 cha.Ma., i. kampati 3 cha.Ma. gatanimittena @4 cha.Ma., i. pakkhandi--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.
Saddaṃ nicchāresi. Brāhmaṇo "tisso mahārājā"ti āha. Evaṃ ekacco āgatanimittena katheti. Etenūpāyena gatiṭhitinimittehipi 1- kathanaṃ veditabbaṃ. Amanussānanti yakkhapisācādīnaṃ. Devatānanti cātummahārājikādīnaṃ. Saddaṃ sutvāti aññassa cittaṃ ñatvā kathentānaṃ saddaṃ sutvā. Vitakkavipphārasaddanti vitakkavipphāravasena uppannaṃ vippalapantānaṃ suttappamattādīnaṃ saddaṃ. Sutvāti taṃ saddaṃ sutvā. Yaṃ vitakkayato tassa so saddo uppanno, tassa vasena "evaṃpi te mano"ti ādisati. Manosaṅkhārā paṇihitāti cittasaṅkhārā suṭṭhapitā. Vitakkessatīti vitakkayissati pavattessatīti pajānāti. Jānanto ca āgamanena jānāti, pubbabhāgena jānāti, antosamāpattiyaṃ cittaṃ oloketvā jānāti. Āgamanena jānāti nāma kasiṇaparikammakāleyeva yenākārena esa kasiṇabhāvanaṃ āraddho paṭhamaṃ jhānaṃ vā .pe. Catutthaṃ jhānaṃ vā aṭṭha samāpattiyo vā nibbattessatīti jānāti. Pubbabhāgena jānāti nāma samathavipassanāya āraddhāyeva jānāti, yenākārena esa vipassanaṃ āraddho sotāpattimaggaṃ vā nibbattessati .pe. Arahattamaggaṃ vā nibabattessatīti jānāti. Antosamāpattiyaṃ cittaṃ oloketvā jānāti nāma yenākārena imassa manosaṅkhārā suṭṭhapitā, imassa nāma cittassa anantarā imaṃ nāma vitakkaṃ vitakkessati. Ito vuṭṭhitassa etassa hānabhāgiyo vā samādhi bhavissati, ṭhitibhāgiyo vā visesabhāgiyo vā nibbedhabhāgiyo vā abhiññāyo vā nibbattessatīti jānāti. Tattha puthujajano cetopariyañāṇalābhī puthujjanānaṃyeva cittaṃ jānāti, na ariyānaṃ. Ariyesupi heṭṭhimo heṭṭhimo uparimassa uparimassa cittaṃ na jānāti, uparimo pana heṭṭhimassa jānāti. Etesu ca sotāpanno sotāpattiphalasamāpattiṃ samāpajjati. Sakadāgāmī, anāgāmī, arahā arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjati. Uparimo heṭṭhimaṃ na samāpajjati. Tesaṃ hi heṭṭhimā heṭṭhimā samāpatti tatra @Footnote: 1 cha.Ma. gataṭhitanimittehipi--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.
Pavattiyeva hoti. Tatheva taṃ hotīti idaṃ ekaṃsena tatheva hoti. Cetopariyañāṇavasena ñātañhi aññathābhāvi 1- nāma natthi. Sesaṃ purimanayeneva yojetabbaṃ. Dassanasamāpattidesanāvaṇṇanā [149] Ātappamanvāyāti ādi brahmajāle vitthāritameva. Ayaṃ panettha saṅkhepo, ātappanti viriyaṃ. Tadeva padahitabbato padhānaṃ. Anuyuñjitabbato anuyogo. Appamādanti satiavippavāsaṃ. Sammāmanasikāranti anicce aniccanti ādivasena pavattaṃ upāyamanasikāraṃ. Cetosamādhinti paṭhamajjhānasamādhiṃ. Ayaṃ paṭhamā dassanasamāpattīti ayaṃ dvattiṃsākāraṃ paṭikūlato manasikatvā paṭikūladassanavasena 2- uppāditā paṭhamajjhānasamāpatti paṭhamā dassanasamāpatti nāma, sace pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā sotāpanno hoti, ayaṃ nippariyāyeneva paṭhamā dassanasamāpatti. Atikkamma cāti atikkamitvā ca. Chavimaṃsalohitanti chaviñca maṃsañca lohitañca. Aṭṭhiṃ paccavekkhatīti aṭṭhi aṭṭhīti paccavekkhati. Aṭṭhi aṭṭhīti paccavekkhitvā uppāditā aṭṭhiārammaṇā dibbacakkhupādakajjhānasamāpatti dutiyā dassanasamāpatti nāma. Sace pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā sakadāgāmimaggaṃ nibbatteti. Ayaṃ nippariyāyena dutiyā dassanasamāpatti. Kāḷavallavāsī sumanatthero pana yāva "tatiyamaggā vaṭṭatī"ti āha. Viññāṇasotanti viññāṇameva. Ubhayato abbocchinnanti dvīhipi bhāgehi acchinnaṃ. Idha loke patiṭṭhitañcāti chandarāgavasena imasmiñca loke patiṭṭhitaṃ dutiyapadepi eseva nayo. Kammaṃ vā kammato upagacchantaṃ idha loke patiṭṭhitaṃ. Nāma kammabhavaṃ ākaḍḍhantaṃ paraloke patiṭṭhitaṃ nāma. Iminā kiṃ kathitaṃ? sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇaṃ kathitaṃ. Sekkhaputhujjanānañhi cetopariyañāṇaṃ tatiyā dassanasamāpatti nāma. @Footnote: 1 cha.Ma., i. aññathābhāvī 2 Ma. paṭikūladassananayena--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.
Idha loke appatiṭṭhitañcāti nicchandarāgattā idha loke ca appatiṭṭhitaṃ. Dutiyapadepi eseva nayo. Kammaṃ vā kammato na upagacchantaṃ idha loke appatiṭṭhitaṃ nāma. Kammabhavaṃ anākaḍḍhantaṃ paraloke appatiṭṭhitannāma. Iminā kiṃ kathitaṃ? khīṇāsavassa cetopariyañāṇaṃ kathitaṃ. Khīṇāsavassa hi Cetopariyañāṇaṃ catutthā dassasanasamāpatti nāma. Apica dvattiṃsākāre āraddhavipassanāpi paṭhamā dassanasamāpatti. Aṭṭhiārammaṇe āraddhavipassanā dutiyā dassanasamāpatti. Sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇaṃ khīṇāsavassa cetopariyañāṇanti idaṃ padadvayaṃ niccalameva. Aparo nayo. Paṭhamajjhānaṃ paṭhamā dassanasamāpatti. Dutiyajjhānaṃ dutiyā. Tatiyajjhānaṃ tatiyā. Catutthajjhānaṃ catutthā dassanasamāpatti. Tathā paṭhamamaggo paṭhamā dassanasamāpatti. Dutiyamaggo dutiyā. Tatiyamaggo tatiyā. Catutthamaggo catutthā dassanasamāpattīti. Sesamettha purimanayeneva yojetabbaṃ. Puggalapaṇṇattidesanāvaṇṇanā [150] Puggalapaṇṇattīsūti lokavohāravasena "satto puggalo naro poso"ti evaṃ paññapetabbāsu lokapaññattīsu. Buddhānañhi dve kathā sammatikathā, 1- paramatthakathāti poṭaṭhapāde 2- vitthāritā. Tattha puggalapaṇṇattīsūti ayaṃ sammatikathā. Idāni ye puggale paññapento puggalapaṇṇattīsu bhagavā anuttaro hoti, te dassento sattīme bhante puggalā. Ubhatobhāgavimuttoti ādimāha. Tattha ubhatobhāgavimuttoti dvīhi bhāgehi vimutto, arūpasamāpattiyā rūpakāyato vimutto maggena nāmakāyato. So catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattappattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya arahattappattaanāgāmino ca vasena pañcavidho hoti. @Footnote: 1 cha.Ma., i. sammutikathā evamuparipi 2 cha.Ma. poṭṭhapādasutte--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.
Pāli panettha "katamo ca puggalo ubhatobhāgavimutto, idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti ayaṃ vuccati puggalo ubhatobhāgavimuttoti." 1- evaṃ aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā. Paññāvimuttoti paññāya vimutto, so sukkhavipassako ca, catūhi jhānehi vuṭṭhāya arahattappattā cattāro cāti imesaṃ vasena pañcavidhova hoti. Pāli panettha aṭṭhavimokkhapaṭipakkhepavaseneva āgatā. Yathāha "naheva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo paññāvimutto"ti. 2- Phuṭṭhantaṃ sacchikarotīti kāyasakkhi, so jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti, so sotāpattiphalaṭṭhaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggaṭṭhā chabbidho hotīti veditabbo. Tenevāha "idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo kāyasakkhī"ti. 3- Diṭṭhantaṃ pattoti diṭṭhippatto. Tatrīdaṃ saṅkhepalakkhaṇaṃ, dukkhā saṅkhārā sukho nirodhoti ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ phusitaṃ paññāyāti diṭṭhippatto. Vitthārato panesopi kāyasakkhi viya chabbidho hoti. Tenevāha "idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti .pe. Ayaṃ dukkhanirodhagāminīpaṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo diṭṭhippatto"ti. 4- Saddhāvimuttoti saddhāya vimutto, sopi vuttanayeneva chabbidho hoti. Tenevāha "idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti .pe. Ayaṃ dukkhanirodhagāminīpaṭipadāti @Footnote: 1 abhi. pu. 36/40/152 2 abhi. pu. 36/42/152 3 abhi. pu. 36/42/152 @4 abhi. pu. 36/43/146--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.
Yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti no kho ca yathā diṭṭhippattassa ayaṃ vuccati puggalo saddhāvimuttoti. 1- Etesu hi saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggakkhaṇe saddahantassa viya, okappentassa viya, adhimuccantassa viya ca kilesakkhayo hoti. Diṭṭhippattassa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ sūraṃ hutvā vahati. Tasmā yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi na sīghaṃ vahati, saddo suyyati, balavataro vāyāmo kātabbo hoti, evarūpā saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā. Yathā pana atinisitena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ vahati, saddo na suyyati, balavavāyāmakiccaṃ 2- na hoti, evarūpā paññā vimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā veditabbā. Dhammaṃ anussaratīti dhammānusārī. Dhammoti paññā, paññāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetīti attho. Saddhānusārimhipi eseva nayo. Ubhopete sotāpattimaggaṭṭhāyeva. Vuttampi cetaṃ "yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo dhammānusārī"ti. 3- Tathā "yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo saddhānusārī"ti. 4- Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesā ubhatobhāgavimuttādikathā visuddhimagge paññābhāvanādhikāre vuttā. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ. Padhānadesanāvaṇṇanā [151] Padhānesūti idha padahanavasena "satta bojjhaṅgā padhānā"ti vuttā. Tesaṃ vitthārakathā mahāsatipaṭaṭhāne vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ. @Footnote: 1 abhi. pu. 36/44/146 2 cha.Ma., i. balavataraṃ @3 abhi. pu. 36/45/146 4 abhi. pu. 36/46/147--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.
Paṭipadādesanāvaṇṇanā [152] Dukkhāpaṭipadādīsu ayaṃ vitthāranayo:- "tattha katamā dukkhāṭipadādandhābhiññā paññā, dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā .pe. Amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati dukkhāpaṭipadādandhābhiññā paññā. Tattha katamā dukkhāpaṭipadākhippābhiññā paññā, dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā .pe. Sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati dukkhāpaṭipadākhippābhiññā paññā. Tattha katamā sukhāpaṭipadādandhābhiññā paññā, akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā .pe. Sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati sukhāpaṭipadādandhābhiññā paññā. Tattha katamā sukhāpaṭipadākhippābhiññā paññā, akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajananā .pe. Sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati sukhāpaṭipadākhippābhiññā paññā"ti. 1- Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vutto. Sesamidhāpi vuttanayeneva yojetabbaṃ. Bhassasamācārādidesanāvaṇṇanā [153] Na ceva musāvādupasañhitanti bhassasamācāre ṭhitopi kathāmaggaṃ anupacchinditvā kathentopi idhekacco bhikkhu na ceva musāvādupasañhitaṃ bhāsati aṭṭha anariyavohāre vajjetvā aṭṭhaariyavohārayuttameva bhāsati. Na ca vebhūtiyanti bhassasamācāre ṭhitopi bhedakaravācaṃ na bhāsati. Na ca pesuṇiyanti tassāyevetaṃ vevacanaṃ. Vebhūtiyavācā hi piyabhāvassa suññakaraṇato "pesuṇiyan"ti @Footnote: 1 abhi. vi. 35/830/449--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.
Vuccati. Nāmamevassā etanti mahāsivatthero avoca. Na ca sārambhajanti sārambhajā ca yā vācā, tañca na bhāsati. "tvaṃ dussīlo"ti vutte, "tvaṃ dussīlo tvācariyo dussīlo"ti vā, "tuyhaṃ āpatti atthī"ti 1- vutte, "ahaṃ piṇḍāya caritvā pāṭaliputtaṃ gato"ti ādinā nayena bahiddhā vikkhepakathāpavattaṃ vā karaṇuttariyavācaṃ na bhāsati. Jayāpekkhoti jayapurekkhāro hutvā, yathā hatthako sakyaputto titthiyā nāma dhammenapi adhammenapi jetabbāti saccālikaṃ yaṃkiñci bhāsati, evaṃ jayāpekkho jayapurekkhāro hutvā na bhāsatīti attho. Mantā mantā ca vācaṃ bhāsatīti ettha mantāti vuccati paññā, mantāya paññāya. Puna mantāti upaparikkhitvā. Idaṃ vuttaṃ hoti, bhassasamācāre ṭhito divasabhāgaṃpi kathento paññāya upaparikkhitvā yuttakathameva kathetīti. Nidhānavatinti hadayepi nidahitabbayuttaṃ. Kālenāti yuttappattakālena 2-. Evaṃ bhāsitā hi vācā amusā ceva hoti apisuṇā ca apharusā ca asaṭhā ca asamphappalāpā 3- ca. Evarūpā ca ayaṃ vā cā catusaccanissitātipi sikkhattayanissitātipi dasakathāvatthunissitātipi terasadhutaṅganissitātipi sattatiṃsabodhipakkhiyadhammanissitātipi magganissitātipi vuccati. Tenāha etadānuttariyaṃ bhante bhassasamācāreti. Taṃ purimanayeneva yojetabbaṃ. Sacco cassa saddho cāti sīlācāre ṭhito bhikkhu sacco ca bhaveyya saccakatho saddho ca saddhāsampanno. Nanu heṭṭhā saccaṃ kathitameva, idha kasmā puna vuttanti. Heṭṭhā vācā saccaṃ kathitaṃ, sīlācāre ṭhito pana bhikkhu antamaso hasanakathāyapi musāvādaṃ na karotīti dassetuṃ idha vuttaṃ. Idāni so dhammena samena jīvitaṃ kappetīti dassanatthaṃ na ca kuhakoti ādi vuttaṃ. "kuhako"ti ādīni brahmajāle vitthāritāni. Indriyesu guttadvāro, bhojane mattaññūti chasu indriyesu guttadvāro bhojanepi pamāṇaññū. Samakārīti samacārī, kāyena vācāya manasā ca kāyavaṅkādīni pahāya samaṃ caratīti attho. Jāgariyānuyogamanuyuttoti rattindivaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. atthi na dissati 2 i. yttakālena 3 Sī. asamphā--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.
Cha koṭṭhāse katvā "divasaṃ caṅkamena nisajjāyā"ti 1- vuttanayeneva jāgariyānuyogaṃ yuttappayutto viharati. Atanditoti nittandī kāyālasiyavirahito. Āraddhaviriyoti kāyikaviriyenāpi āraddhaviriyo hoti, gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodetvā catūsu iriyāpathesu aṭṭhaārabbhavatthuvasena ekavihārī. Cetasikaviriyenāpi āraddhaviriyo hoti. Kilesasaṅgaṇikaṃ vinodetvā 2- aṭṭhasamāpattivasena ekavihārī. Apica yathā tathā kilesuppattiṃ nivārento cetasikaviriyena āraddhaviriyova hoti. Jhāyīti ārammaṇalakkhaṇūpanijjhānavasena jhāyī. Satimāti cirakatādianussaraṇasamatthāya satiyā samannāgato. Kalyāṇapaṭibhāṇoti vakkaraṇasampanno 3- ceva hoti paṭibhāṇasampanno ca. Yuttapaṭibhāṇo kho pana hoti no muttapaṭibhāṇo. Sīlasamācārasmiñhi ṭhitabhikkhu muttapaṭibhāṇo na hoti, yuttapaṭibhāṇo pana hoti vaṅgīsatthero viya. Gatimāti gamanasamatthāya paññāya samannāgato. Dhitimāti dhāraṇasamatthāya paññāya samannāgato. Matimāti ettha pana matīti paññāya nāmameva, tasmā paññavāti attho. Iti tīhipi imehi padehi paññāva kathitā. Tattha heṭṭhā samaṇadhammakaraṇavīriyaṃ kathitaṃ, idha buddhavacanaggaṇhaṇavīriyaṃ. Tathā heṭṭhā vipassanāpaññā kathitā, idha buddhavacanaggaṇhaṇapaññā. Na ca kāmesu giddhoti vatthukāmakilesakāmesu agiddho. Sato ca nipako cāti abhikkantādīsu 4- sattasu ṭhānesu satiyā ceva ñāṇena ca samannāgato careyyāti attho. Nepakkanti paññā, tāya samannāgatattā nipakoti vutto. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ. Anusāsanavidhādesanāvaṇṇanā [154] Paccattaṃ yonisomanasikārāti attano upāyamanasikārena. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānoti yathā mayā anusiṭṭhaṃ anusāsanī dinnā, tathā paṭipajjamāno. Tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayāti ādi vuttatthameva. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ. @Footnote: 1 abhi. vi. 35/519/300 2 cha.Ma. kilesasaṅgaṇikaṃ pahāya @3 cha.Ma., i. vākkaraṇa.... 4 cha.Ma., i. abhikkantapaṭikkantādīsu--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.
[155] Parapuggalavimuttiñāṇeti sotāpannādīnaṃ parapuggalānaṃ tena tena maggena kilesavimuttiñāṇe. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ. Sassatavādadesanāvaṇṇanā [156] Amutrāsiṃ evaṃnānoti eko pubbenivāsaṃ anussaranto nāmagottaṃ pariyādiyamāno gacchati. Eko suddhakkhandheyeva anussarati, eko hi sakkoti, eko na sakkoti. Tattha yo sakkoti, tassa vasena aggahetvā asakkontassa vasena gahitaṃ. Asakkonto pana kiṃ karoti. Suddhakkhandheyeva anussaranto gantvā anekajātisatasahassamatthake ṭhatvā nāmagottaṃ pariyādiyamāno otarati. Taṃ dassento evaṃnāmoti ādimāha. So evamāhāti so diṭṭhigatiko evamāha. Tattha kiñcāpi sassatoti vatvā "te ca sattā saṃsarantī"ti vadantassa vacanaṃ pubbāparaviruddhaṃ hoti. Diṭṭhigatikattā panesa etaṃ na sallakkheti. Diṭṭhigatikassa hi ṭhānaṃ vā niyamo vā natthi. Imaṃ gahetvā imaṃ visajjeti, imaṃ visajjetvā imaṃ gaṇhātīti brahmajāle vitthāritamevetaṃ. Ayaṃ bhante tatiyo sassatavādoti thero lābhisseva vasena tayo sassatavāde āha. Bhagavatā pana takkīvādaṃpi gahetvā brahmajāle cattāro vuttā. Etesaṃ pana tiṇṇaṃ vādānaṃ vitthārakathā brahmajāle vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva vitthāretabbaṃ. [157] Gaṇanāya vāti piṇḍagaṇanāya. Saṅkhānenāti acchindakavasena manogaṇanāya. Ubhayathāpi piṇḍagaṇanameva dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti, vassānaṃ satavasena sahassavasena satasahassavasena koṭivasena piṇḍaṃ katvāpi ettakāni vassasatānīti vā ettakā vassakoṭiyoti vā evaṃ saṅkhātuṃ na sakkā. Tumhe pana attano dasannaṃ pāramīnaṃ pūritattā sabbaññutañāṇassa supaṭividdhattā yasmā vo anāvaraṇañāṇaṃ sūraṃ vahati. Tasmā desanāñāṇakusalataṃ purakkhatvā--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.
Vassagaṇanāya sapariyantaṃ katvā kappagaṇanāyapi paricchinditvā ettakanti dassethāti dīpeti. Pāliyattho panettha vuttanayoyeva. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ. Cutūpapātañāṇadesanāvaṇṇanā [158] Etadānuttariyaṃ bhante sattānaṃ cutūpapātañāṇeti bhante yāpi ayaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhivasena ñāṇadesanā, sāpi tumhākaṃyeva anuttaRā. Atītabuddhāpi evameva desesuṃ. 1- Anāgatāpi evameva desessanti 2- tumhe tesaṃ atītānāgatabuddhānaṃ ñāṇena saṃsandetvāva desayittha. "imināpi kāraṇena evaṃ pasanno ahaṃ bhante bhagavatī"ti dīpeti. Pāliyattho panettha vitthāritoyeva. Iddhividhadesanāvaṇṇanā [159] Sāsavā saupadhikāti sadosā saupārambhā. No ariyāti vuccatīti ariyiddhīti na vuccati. Anāsavā anupadhikāti niddosā anupārambhā. Ariyāti vuccatīti ariyiddhīti vuccati. Appaṭikūlasaññī tattha viharatīti kathaṃ appaṭikūlasaññī tattha viharati. Paṭikūle satte mettaṃ pharati, saṅkhāre dhātusaññaṃ upasaṃharati. Yathāha "kathaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati. Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharatī"ti. 3- Paṭikūlasaññī tattha viharatīti appaṭikūle satte asubhasaññaṃ pharati, saṅkhāre aniccasaññaṃ upasaṃharati. Yathāha "kathaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati. Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharatī"ti. 3- Evaṃ sesapadesupi attho veditabbo. Upekkhako tattha viharatīti iṭṭhe arajjanto ca aniṭṭhe adūsanto ca yathā aññe asamapekkhaṇena mohaṃ uppādenti, evaṃ anuppādento chasu ārammaṇesu chaḷaṅgupekkhāya upekkhako viharati. Etadānuttariyaṃ bhante iddhividhāsūti bhante yā ayaṃ dvīsu iddhīsu evaṃ desanā, etadānuttariyaṃ. @Footnote: 1 Ma. dassesuṃ 2 Ma. dassessanti 3-3 khu. pa. 31/690/599 ariyāiddhi--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.
Taṃ bhagavāti taṃ desanaṃ bhagavā asesaṃ sakalaṃ abhijānāti. Taṃ bhagavatoti taṃ desanaṃ bhagavato asesaṃ abhijānato. Uttari abhiññeyyaṃ natthīti uttari abhijānitabbaṃ natthi, ayaṃ nāma ito añño dhammo vā puggalo vā yaṃ bhagavā na jānātīti idaṃ natthi. Yadabhijānaṃ añño samaṇo vāti yaṃ tumhehi anabhiññātaṃ taṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā abhijānanto bhagavatā bhiyyobhiññataro assa, adhikatarapañño bhaveyya. Yadidaṃ iddhividhāsūti ettha yadidanti nipātamattaṃ. Iddhividhāsu bhagavatā uttaritaro natthi. Atītabuddhāpi hi imāva dve iddhiyo desesuṃ. Anāgatāpi imāva desessanati. Tumhepi tesaṃ ñāṇena saṃsandetvā 1- imāva desayittha. Iti bhagavāva iddhividhāsu anuttaroti dassento "imināpi kāraṇena evaṃ pasanno ahaṃ bhante bhagavatī"ti dīpeti. Ettāvatā ye dhammasenāpati dvāṭṭhāne nisīditvā soḷasa aparāpariyadhamme sammasi, teva dassitā honti. Aññathāsatthuguṇadassanavaṇṇanā [160] Idāni aparenapi ākārena bhagavato guṇe dassento yantaṃ bhanteti ādimāha. Tattha saddhena kulaputtenāti saddhā kulaputtā nāma atītānāgatapaccuppannā bodhisattā. Tasmā yaṃ sabbaññubodhisattena pattabbanti vuttaṃ hoti. Kiṃ pana tena pattabbaṃ. Nava lokuttaradhammā. Āraddhaviriyenāti ādīsu "viriyaṃ thāmo"ti ādīni sabbāneva viriyavevacanāni. Tattha āraddhaviriyenāti paggahitaviriyena. Thāmavatāti thāmasampannena thiraviriyena. Purisathāmenāti tena thāmavatā yaṃ purisathāmena pattabbanti vuttaṃ hoti. Anantarapadadvayepi eseva nayo. Purisadhoreyhanāti yā asamadhurehi buddhehi vahitabbā dhurā, taṃ dhuraṃ vahanasamatthena mahāpurisena. Anuppattaṃ taṃ bhagavatāti taṃ sabbaṃ atītānāgatabuddhehi pattabbaṃ, taṃ 2- sabbameva anuppattaṃ, bhagavatā 3- ekaguṇopi ūno natthīti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma. saṃsanditvā 2 cha.Ma., i. taṃ na dissati 3 cha.Ma., i. bhagavato--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.
Kāmesu kāmasukhallikānuyoganti vatthukāmesu kāmasukhānuyogaṃ. 1- Yathā aññe keṇiyajaṭilādayo samaṇabrāhghaṇā "ko jānāti paralokaṃ. Sukho imissā paribbājikāya mudukāya lomasāya bāhāya samphasso"ti temoḷibandhāhi 2- paribbājikāhi paricārenti sampattaṃ sampattaṃ rūpādiārammaṇaṃ anubhavamānā kāmasukhamanuyuttā, na evamanuyuttoti dasseti. Hīnanti lāmakaṃ. Gammanti gāmavāsīnaṃ dhammaṃ. Pothujjanikanti puthujjanehi sevitabbaṃ. Anariyanti na niddosaṃ. Na vā ariyehi sevitabbaṃ. Anatthasañhitanti anatthayuttaṃ. 3- Attakilamathānuyoganti attano ātāpanaparitāpanānuyogaṃ. Dukkhanti dukkhayuttaṃ, dukkhamaṃ vā. Yathā eke samaṇabrāhmaṇā kāmasukhallikānuyogataṃ 4- parivajjessāmāti kāyakilamathaṃ anudhāvanti, tato muccissāmāti kāmasukhaṃ anudhāvanti, na evaṃ bhagavā. Bhagavā pana ubho ete ante vajjetvā yā sā "atthi bhikkhave majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇī"ti evaṃ vuttā sammāpaṭipatti, tameva paṭipanno. Tasmā "na ca attakilamathānuyogan"ti ādimāha. Ābhicetasikānanti abhicetasikānaṃ, kāmāvacaracittāni atikkamitvā ṭhitānanti attho. Diṭṭhadhammasukhavihārānanti imasmiṃyeva attabhāve sukhavihārānaṃ. Poṭṭhapādasuttantasmiñhi sappītikadutiyajjhānaphalasamāpatti kathitā. 5- Pāsādikasuttante saha maggena vipassanāpādakajjhānaṃ. Dasuttarasuttante catutthajjhānikaphalasamāpatti. Imasmiṃ sampasādanīye diṭṭhadhammasukhavihārajjhānāni kathitāni. Nikāmalābhīti yathākāmalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī. Anuyogadānappakāravaṇṇanā [161] Ekīssā lokadhātuyāti dasasahassīlokadhātumhi. 6- Tīṇi hi khettāni jātikhettaṃ āṇākhettaṃ visayakhettaṃ. Tattha jātikhettaṃ nāma @Footnote: 1 cha.Ma. kāmasukhallikānuyogaṃ 2 cha.Ma. moḷibandhāhi 3 cha.Ma. anatthasaṃyuttaṃ @4 cha.Ma. kāmasukhallikānuyogaṃ 5 dī.Sī. 9/429/190 @6 cha.Ma., i. dasasahassīlokadhātuyā--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.
Dasasahassīlokadhātu. Sā hi tathāgatassa mātu kucchiṃ okkamanakāle nikkhamanakāle sambodhikāle dhammacakkappavattane āyusaṃkhārossajjane parinibbāne ca kampati. Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana āṇākhettaṃ nāma. Āṭānāṭiyaparittamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā pavattati. Visayakhettassa pana parimāṇaṃ natthi, buddhānañhi "yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakaṃ ñeyyaṃ, yāvatakaṃ ñeyyaṃ, tāvatakaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇan"ti vacanato avisayo nāma natthi. Imesu pana tīsu khettesu ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti 2- pana atthi. Tīṇi piṭakāni vinayapiṭakaṃ suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakaṃ. Tisso saṅgītiyo mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtatissattherassa saṅgītīti. Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane "imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantī"ti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi. Apubbaṃ acarimanti apure apacchā ekato na uppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti. Tattha bodhipallaṅke "bodhiṃ appatvā na uṭṭhahissāmī"ti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātu kucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ, tāva pureti na veditabbaṃ. Bodhisatsassa hi paṭisandhiggahaṇe dasasahassacakkavāḷakampaneneva khettapariggaho kato. Aññassa buddhassa uppattipi nivāritā hoti. Parinibbānato paṭṭhāya ca yāva sāsapamattāpi dhātuyo tiṭṭhanti, tāva pacchāti na veditabbaṃ. Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhā ṭhitāva honti. Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti. Dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā. @Footnote: 2 cha.Ma. nuppajjanti evamuparipi--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.
Tipiṭakaantaradhānakathā tīṇi hi 1- antaradhānāni nāma pariyattiantaradhānaṃ, paṭivedhaantaradhānaṃ, paṭipattiantaradhānanti. Tattha pariyattīti tīṇi piṭakāni. Paṭivedhoti saccapaṭivedho. Paṭipattīti paṭipadā. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti, esa bhikkhu puthujjanoti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti. Imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā honti. 2- Iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyatti pamāṇaṃ. Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti. Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so na jānāmīti āha. Tato uddakassa 3- santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsanditvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ jhānaṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti. Tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti. Yadā pana sā antaradhāyati, tadā paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ nassati. Tattha paṭṭhānaṃ sabbapaṭhamaṃ antaradhāyati. Anukkamena pacchā dhammasaṅgaho, tasmiṃ antarahite itaresu dvīsu piṭakesu ṭhitesupi sāsanaṃ ṭhitameva hoti. Tattha suttantapiṭake antaradhāyamāne paṭhamaṃ aṅguttaranikāyo ekādasakato paṭṭhāya yāva ekakā antaradhāyati, tadanantaraṃ saṃyuttanikāyo cakkapeyyālato paṭṭhāya yāva oghataraṇā antaradhāyati. Tadanantaraṃ majjhimanikāyo indriyabhāvanato paṭṭhāya yāva mūlapariyāyā antaradhāyati. Tadanantaraṃ dīghanikāyo dasuttarato paṭṭhāya yāva brahmajālā antaradhāyati. Ekissāpi dvinnaṃpi gāthānaṃ pucchā addhānaṃ gacchati, sāsanaṃ dhāretuṃ na sakkoti sabhiyapucchā @Footnote: 1 cha.Ma., i. hi na dissati 2 cha.Ma., i. honti na dissati 3 cha.Ma., i. udakassa--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.
Āḷavakapucchā viya ca. Ekā kira kassapabuddhakālikā antarā sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi. 1- Dvīsu pana piṭakesu antarahitesupi vinayapiṭake ṭhite sāsanaṃ tiṭṭhati. Parivārakkhandhakesu antarahitesu ubhatovibhaṅge ṭhite ṭhitameva hoti. Ubhatovibhaṅge antarahite mātikāyapi ṭhitāya ṭhitameva hoti. Mātikāya antarahitāya pāṭimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhati. Liṅgaṃ addhānaṃ gacchati. Setavatthasamaṇavaṃso pana kassapabuddhakālato paṭṭhāya sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi. Paṭisambhidappattehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi. Chaḷabhiññehi vassasahassaṃ. Tevijjehi vassasahassaṃ. Sukkhavipassakehi vassasahassaṃ. Pāṭimokkhehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi. Pacchimakassa pana saccapaṭivedhato pacchimakassa sīlabhedato ca paṭṭhāya sāsanaṃ osakkitannāma hoti. Tato paṭṭhāya aññassa buddhassa uppatti na nivāritā. Sāsanaantarahitavaṇṇanā tīṇi parinibbānāni nāma kilesaparinibbānaṃ khandhaparinibbānaṃ dhātuparinibbānanti. Tattha kilesaparinibbānaṃ bodhipallaṅke ahosi. Khandhaparinibbānaṃ kusinārāyaṃ. Dhātuparinibbānaṃ anāgate bhavissati. Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tāmbapaṇṇidīpe 2- dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti. Mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ. Tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti. Nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti. Sāsapamattāpi dhātu 3- na antaradhāyissati. 4- Sabbā dhātuyo mahābodhipallaṅke rāsībhūtā 5- suvaṇṇakhandho viya ekaghanā hutvā chabbaṇṇā raṃsiyo 6- visajjessanti. Tā dasasahassīlokadhātuṃ pharissanti, tato dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā "ajja satthā parinibbāti, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ @Footnote: 1 cha.Ma., i. nāsakkhiṃsu 2 cha.Ma., i. tambapaṇṇidīpe 3 cha.Ma., i. dhātuyo @4 cha.Ma. antarā nassissanti, i. antarāyaṃ nassissati 5 cha.Ma., i. rāsibhūtā @6 cha.Ma. chabbaṇṇarasmiyo--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.
Idāni idaṃ amhākan"ti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti. Ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena saṇṭhāretuṃ 1- na sakkhissanti. Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati. Sāsapamattāyapi dhātuyā sati ekajālā 2- bhavissati. Dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu upacchijjissati. Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti. Yāva evaṃ na antaradhāyati, tāva acarimaṃ nāma hoti. Evaṃ apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ na uppajjantīti. Anacchariyattā. Buddhā hi acchariyamanussā. Yathāha "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso. Katamo ekapuggalo, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho"ti. Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, anacchariyā bhaveyyuṃ. Ekasmiṃ hi vihāre dvinnaṃ cetiyānaṃpi lābhasakkāro uḷāro na hoti. Bhikkhūpi bahutāya na acchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ, tasmā na uppajjanti. Desanāya ca visesābhāvato. Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko desesi 3- aññena uppajjitvāpi sova desetabbo siyā, tato anacchariyo siyā. Ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyā hoti, vivādābhāvato 4- ca. Bahūsu hi buddhesu uppannesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavāti vivadeyyuṃ. Tasmāpi evaṃ na uppajjanti. Apicetaṃ kāraṇaṃ milindaraññāpi puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva. Vuttañhi tattha:- 5- bhante nāgasena bhāsitampi hetaṃ bhagavatā "bhagavatā "aṭṭhānametaṃ bhikkhave anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyaṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī"ti desayantā ca bhante nāgasena sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiye dhamme desenti, kathayamānā @Footnote: 1 cha.Ma. sandhāretuṃ, i. Sī. sañṭhātuṃ 2 i. ekajālo 3 cha.Ma., i. deseti @4 cha.Ma., i. vivādabhāvato 5 milinda. 312--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.
Ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādapaṭipattiṃ 1- anusāsanti. Yadi bhante nāgasena sabbesaṃpi tathāgatānaṃ ekuddeso 2- ekā kathā 3- ekaṃ sikkhāpadaṃ ekā anusandhi, 4- kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti. Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyoso mattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadantā 5- ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ dassehi, 6- yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyyan"ti. Ayaṃ mahārāja dasasahassīlokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassīlokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya. Yathā mahārāja nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya, ekasmiṃ purise abhiruḷhe sāmūpādikā 7- bhaveyya, atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kīsathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya, apinu kho 8- sā mahārāja nāvā dvinnampi dhāreyyāti. Na hi bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya osīdeyya udaketi. Evameva kho mahārāja ayaṃ dasasahassīlokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassīlokadhātu dhāreyya .pe. Na ṭhānamupagaccheyya. Yathā vā pana mahārāja puriso sukhito 9- yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāvakaṇṭhamabhipūrayitvā, so tato 10- pīnito paripuṇṇo nirantaro tandīkato anonamitadaṇḍajāto punadeva tāvatakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, api nu kho so mahārāja puriso sukhito bhaveyyāti. Na hi bhante, sakiṃ bhuttova @Footnote: 1 cha.Ma. appamādapaṭipattiyaṃ 2 cha.Ma. ekuddeso na dissati @3 cha.Ma. ekā desanā ekā kathā 4 cha.Ma. ekānusāsanī 5 cha.Ma. ovadamānā @6 cha.Ma. desehi 7 cha.Ma. sānāvā samupādikā 8 cha.Ma., i. kho na dissati @9 cha.Ma., i. sukhitoti na dissati 10 cha.Ma., i. dhāto--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.
Mareyyāti, 1- evameva kho mahārāja ayaṃ dasasahassīlokadhātu ekabuddhadhāraṇī .pe. Na ṭhānamupagaccheyyāti. Kiṃ nu kho bhante nāgasena atidhammabhārena paṭhavī calatīti. Idha mahārāja dve sakaṭā ratanaparipūritāva 2- bhaveyyuṃ yāva mukhasamā, ekassa sakaṭassa 3- ratanaṃ gahetvā ekamhi sakaṭe ākireyyuṃ, api nu kho taṃ mahārāja sakaṭaṃ dvinnaṃpi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyāti. Na hi bhante, nābhipi tassa caleyya, 4- arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyāti. Kiṃ nu kho mahārāja atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatīti. Āma bhanteti. Evameva kho mahārāja atidhammabhārena paṭhavī calati. Apica mahārāja imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ aññaṃpi tattha paṭirūpaṃ 5- kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi mahārāja dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāyapi vivādo uppajjeyya "tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho"ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ. Yathā mahārāja dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya "tumhākaṃ amacco amhākaṃ amacco"ti, ubhato pakkhajātā honti, emeva kho mahārāja yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāyapi vivādo uppajjeyya "tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho"ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ, idaṃ tāva mahārāja paṭhamaṃ 6- kāraṇaṃ suṇohi, 7- yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Aparaṃpi mahārāja uttarikāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti, yadi mahārāja dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, "aggo buddho"ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, "jeṭṭho buddho"ti, "seṭṭho buddho"ti, "visiṭṭho buddho"ti, "uttamo buddho"ti, "pavaro buddho"ti, "asamo buddho"ti, "asamasamo buddho"ti, @Footnote: 1 Ma. bhayatto vameyyāti 2 cha.Ma., i. ratanapūritā 3 cha.Ma. ekasmā sakaṭato @4 cha.Ma., i. phaleyya 5 cha.Ma., i. abhirūpaṃ 6 cha.Ma., ekaṃ @7 cha.Ma. suṇohīti na dissati--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.
"appaṭisamo buddho"ti, "appaṭibhāgo buddho"ti, "appaṭipuggalo buddho"ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Imaṃpi kho tvaṃ mahārāja kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Apica kho mahārāja buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakatikā 1- esā, yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasmā? kāraṇamahantattā 2- sabbaññubaddhaguṇānaṃ, yaṃ aññaṃpi mahārāja mahantaṃ hoti, varaṃ 3- taṃ ekaṃyeva hoti. Paṭhavī mahārāja mahantā, 4- sā ekāyeva. Sāgaro mahanto, so ekoyeva. Sineru girirājā seṭṭho 5- mahanto, so ekoyeva. Ākāso mahanto, so ekoyeva. Sakko mahanto, so ekoyeva. Māro mahanto, so ekoyeva. Brahmā 6- mahanto, so ekoyeva. Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmiṃ. Yattha so uppajjati 7- tattha aññesaṃ okāso na hoti, tasmā mahārāja tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva loke uppajjatīti. Sukathito bhante nāgasena pañho opammehi kāraṇehīti. Dhammassa cānudhammanti navavidhassa lokuttaradhammassa anudhammaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ. Sahadhammikoti sakāraṇo. Vādānuvādoti vādoyeva. Acchariyaabbhūtavaṇṇanā [162] Āyasmā udāyīti tayo therā udāyī nāma loḷudāyī 8- kāḷudāyī mahāudāyīti. Idha mahāudāyī adhippeto. Tassa kira imaṃ suttaṃ ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā suṇantassa abbhantare pañcavaṇṇā pīti uppajjitvā pādapiṭṭhito paṭṭhāya 9- sīsamatthakaṃ gacchati, sīsamatthakato pādapiṭṭhiṃ ogacchati, 10- ubhato paṭṭhāya majjhaṃ otarati, majjhato paṭṭhāya ubhato @Footnote: 1 cha.Ma., i. sabhāvapakati @2 cha.Ma. kasmā kāraṇā? mahantatāya, i. kāraṇamahantatāya @3 cha.Ma. varanti na dissati, i. varaṃ tanti na dissati 4 cha.Ma. mahantī @5 cha.Ma. seṭṭhoti na dissati 6 cha.Ma. mahābrahmā @7 cha.Ma., i. yattha te uppajjanti 8 cha.Ma., i. lāḷudāyī @9 cha.Ma., i. paṭṭhāyāti na dissati 10 cha.Ma., i. āgacchati--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.
Gacchati. So nirantaraṃ pītiyā phuṭṭhasarīro balavasomanassena dasabalassa guṇaṃ kathento acchariyaṃ bhantetiādimāha. Appicchatāti nittaṇhatā. Santuṭṭhitāti catūsu paccayesu tīhākārehi santoso. Sallekhatāti sabbakilesānaṃ sallekhitabhāvo. Yatra hi nāmāti yo hi 1- nāma. Nevattānaṃ 2- pātukarissatīti attano guṇe na āvikarissati. Paṭākaṃ parihareyyunti "ko amhehi sadiso atthī"ti vadantā paṭākaṃ ukkhipitvā nāḷandaṃ vicareyyuṃ. Passa kho tvaṃ udāyi tathāgatassa appicchatāti passa udāyi yādisī tathāgatassa appicchatāti therassa vacanaṃ sampaṭicchanto āha. Kiṃ pana bhagavā neva attānaṃ pātukaroti, na attano guṇaṃ kathetīti ce. Na na katheti. Appicchatādīhi kathetabbaṃ, cīvarādihetu 3- na katheti. Tenevāha "passa kho tvaṃ udāyi tathāgatassa appicchatā"tiādi. Bujjhanakasattaṃ pana āgamma veneyyavasena katheti. Yathāha:- "na me ācariyo atthi sadiso me na vijjati sadevakasmiṃ lokasmiṃ natthi me paṭipuggalo"ti. Evaṃ tathāgatassa guṇadīpikā bahū gāthāpi suttantāpi vitthāretabbā. [163] Abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsīti punappunaṃ bhāseyyāsi. Pubbaṇhe 4- vā me kathitanti mā majjhantikādīsu 5- na kathayittha. Ajja vā me kathitanti mā paradivasādīsu na kathayitthāti attho. Pavedesīti kathesi. Imassa veyyākaraṇassāti niggāthakattā idaṃ suttaṃ "veyyākaraṇan"ti vuttaṃ. Adhivacananti nāmaṃ. Idaṃ pana "iti hidan"ti paṭṭhāya padaṃ saṅgītikārehi ṭhapitaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti. Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya sampasādanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā. ------------ @Footnote: 1 cha.Ma., i. hi saddo na dissati 2 cha.Ma., i. na attānaṃ 3 cha.Ma. cīvarādihetuṃ @4 cha.Ma. pubbaṇhasamaye 5 cha.Ma. majjhanhikādīsuThe Pali Atthakatha in Roman Book 6 page 59-93. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=1460&pagebreak=1 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=6&A=1460&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=73 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=2130 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=2262 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=2262 Contents of The Tipitaka Volume 11 http://84000.org/tipitaka/read/?index_11
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]