ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

page451.

6. Chakkaniddesavannana [805] Chabbidhena nanavatthuniddese iddhividhe nananti "ekopi hutva bahudha hoti"tiadinayappavatte 1- iddhividhe nanam. Imina avitakkavicara upekkhasahagata rupavacara bahudhabhavadisadhika ekacittakkhanika appanapannava kathita. Sotadhatuvisuddhiya nananti durasantikadibhedasaddarammanaya dibbasotadhatuya nanam. Iminapi avitakkavicara upekkhasahagata rupavacara pakatisotavisayatitasaddarammana ekacittakkhanika appanapannava kathita. Paracitte nananti parasattanam cittaparicchede nanam. Iminapi yathavuttappakara paresam saragadicittarammana ekacittakkhanika appanapannava kathita. Pubbenivasanussatinananti pubbenivasanussatisampayuttam nanam. Iminapi yathavuttappakara pubbenivutthakkhandhanussaranasatisampayutta ekacittakkhanika appanapannava kathita. Sattanam cutupapate nananti sattanam cutiyanca upapate ca nanam. Iminapi yathavuttappakara cavanakaupapajjanakanam sattanam vannadhatuarammana ekacittakkhanika appanapannava kathita. Asavanam khaye nananti saccaparicchedajananananam. Idam lokuttarameva, sesani lokiyaniti. Chakkaniddesavannana nitthita. ---------- 7. Sattakaniddesavannana [806] Sattavidhena nanavatthuniddese jatipaccaya jaramaranantiadina nayena pavattinivattivasena ekadasasu paticcasamuppadangesu ekekasmim kalattayabhedato paccavekkhanananam vatva puna "yampissa tam dhammatthitinanan"ti evam tadeva @Footnote: 1 di.Si. 9/484/216, khu.pati. 31/253/163 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page452.

Nanam sankhepato khayadhammatadihi pakarehi vuttam. Tattha jatipaccaya jaramaranam, asati jatiya natthi jaramarananti nanadvayam paccuppannaddhanavasena vuttam. Atitampi addhanam, anagatampi addhananti evam atite nanadvayam anagate nanadvayanti cha, tani dhammatthitinanena saddhim satta. Tattha dhammatthitinananti paccayakarananam. Paccayakaro hi dhammanam pavattitthitikaranatta dhammatthititi vuccati, tattha nanam dhammatthitinanam, etasseva chabbidhassa nanassetam adhivacanam. Evam ekekasmim ange imani satta satta katva ekadasasu angesu sattasattati honti. Tattha khayadhammanti khayagamanasabhavam. Vayadhammanti vayagamanasabhavam. Viragadhammanti virajjanasabhavam. Nirodhadhammanti nirujjhanasabhavam. Imina kim kathitam? aparavipassanaya purimavipassanasammasanam kathitam. Tena kim kathitam hotiti? sattakkhattum vipassanapativipassana kathita. Pathamananena hi sabbasankhare anicca dukkha anattati disva tam nanam dutiyena datthum vattati, dutiyam tatiyena, tatiyam catutthena, catuttham pancamena, pancamam chatthena, chattham sattamena. Evam satta vipassanapativipassana kathita hontiti. Sattakaniddesavannana nitthita. ------------ 8. Atthakaniddesavannana [807] Atthavidhena nanavatthuniddese sotapattimagge pannati sotapattimaggamhi panna. Imina sampayuttapannava kathita. Sesapadesupi eseva nayoti. Atthakaniddesavannana nitthita. --------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page453.

9. Navakaniddesavannana [808] Navavidhena nanavatthuniddese anupubbaviharasamapattisuti anupubbaviharasankhatasu samapattisu. Tasam anupubbena anupatipatiya viharitabbatthena anupubbaviharata, samapajjitabbatthena samapattita datthabba. Tattha pathamajjhanasamapattiya pannatiadayo attha sampayuttapanna veditabba. Navama paccavekkhanapanna. Sa hi nirodhasamapattim santato panitato paccavekkhamanassa pavattati. Tena vuttam "sannavedayitanirodhasamapattiya vutthitassa paccavekkhanananan"ti. Navakaniddesavannana nitthita. -------------- 10. Dasakaniddesavannana pathamabalaniddesa [809] Dasavidhena nanavatthuniddese atthananti hetupatikkhePo. Anavakasoti paccayapatikkhePo. Ubhayenapi karanameva patikkhipati. Karananhi tadayattavuttitaya attano phalassa thananti ca avakasoti ca vuccati. Yanti yena karanena. Ditthisampannoti maggaditthiya sampanno sotapanno ariyasavako. Kanci sankharanti catubhumikesu sankhatasankharesu kanci ekam sankharampi. Niccato upagaccheyyati niccoti ganheyya. Netam thanam vijjatiti etam karanam natthi, na upalabbhati. Yam puthujjanoti yena karanena puthujjano. Thanametam vijjatiti etam karanam atthi, sassataditthiya hi so tebhumikesu sankharesu kanci sankharam niccato ganheyyati attho. Catubhumikasankharo 1- pana tejussadatta divasam santatto ayogulo viya makkhikanam ditthiya va annesam va akusalanam arammanam na @Footnote: 1 cha.Ma. catutthabhumakasankharo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page454.

Hoti. Imina nayena kanci sankharam sukhatotiadisupi attho veditabbo. Sukhato upagaccheyyati "ekantasukhi atta hoti arogo parammarana"ti 1- evam attaditthivasena sukhato gaham sandhayetam vuttam. Ditthivippayuttacittena pana ariyasavako parilahabhibhuto parilahavupasamattham mattahatthihi paritasito viya sucikamo pokkharabrahmano 2- gutham kanci sankharam sukhato upagacchati. Attavade kasinadipannattisangahanattham sankharanti avatva kanci dhammanti vuttam. Idhapi ariyasavakassa catubhumikavasena paricchedo veditabbo, puthujjanassa tebhumikavasena. Sabbavaresu va ariyasavakassapi tebhumikavaseneva paricchedo vattati. Yanhi yam 3- puthujjano ganhati, tato tato ariyasavako gaham vinivedheti, 4- puthujjano hi yam yam niccam sukham attati ganhati, tam tam ariyasavako aniccam dukkham anattati ganhanto gaham vinivedheti. 4- Matarantiadisu janikava mata. Janako pita. 5- Manussabhutova khinasavo arahati adhippeto. Kim pana ariyasavako annam jivita voropeyyati? etampi atthanam. Sacepi bhavantaragatam ariyasavakam attano ariyasavakabhavam ajanantampi koci evam vadeyya "imam kunthakipillikam jivita voropetva sakalacakkavalagabbhe cakkavattirajjam patipajjahi"ti, neva so tam jivita voropeyya. Athavapi nam evam vadeyyum "sace imam na ghatessasi, sisante chindissama"ti, sisamevassa chindeyyum, neva so tam ghateyya. Puthujjanabhavassa pana mahasavajjabhavadassanattham ariyasavakassa ca baladipanatthametam vuttam. Ayanhettha adhippayo:- savajjo puthujjanabhavo, yatra hi nama puthujjano matughatadinipi anantariyani karissati. Mahabalova ariyasavako, so etani kammani na karotiti. Padutthena cittenati dosasampayuttena vadhakacittena. Lohitam uppadeyyati jivamanakasarire khuddakamakkhikaya pivanamattampi lohitam uppadeyya. Samgham bhindeyyati @Footnote: 1 Ma.u. 14/21,27/18,22 2 cha.Ma. cokkhabrahmano 3 cha. yam yam hi @4 cha.Ma. vinivetheti 5 cha.Ma. "janako pita"ti patha na dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page455.

Samanasamvasakam samanasimaya thitam pancahi karanehi samgham bhindeyya. Vuttanhetam "pancahi upali akarehi samgho bhijjati. Kammena uddesena voharanto anussavanena salakaggahena"ti. 1- Tattha kammenati apalokanadisu catusu kammesu annatarena kammena. Uddesenati pancasu patimokkhuddesesu annatarena uddesena. Voharantoti kathayanto, tahi tahi uppattihi adhammam dhammotiadini attharasa bhedakaravatthuni dipento. Anussavanenati "nanu tumhe janatha mayham uccakula pabbajitabhavam bahussutabhavanca, madiso nama uddhammam ubbinayam satthusasanam gaheyyati cittampi uppadetum tumhakam na yuttam, kim mayham avici niluppalavanam viya sitalo, kimaham apayato na bhayami"tiadina nayena kannamule vacibhedam katva anussavanena. Salakaggahenati evam anussavetva tesam cittam upatthambhetva anivattanadhamme katva "ganhatha imam salakan"ti salakaggahena. Ettha ca kammameva uddeso va pamanam, voharanussavanasalakaggaha pana pubbabhaga. Attharasavatthudipanavasena hi voharantena tattha rucijananattham anussavetva salakaya gahitayapi abhinnova hoti samgho. Yada pana evam cattaro va atireka va salakam gahetva avenikam kammam va uddesam va karonti, tada samgho bhinno nama hoti. Evam ditthisampanno puggalo samgham bhindeyyati netam thanam vijjati. Ettavata matughatadini panca anantariyakammani dassitani honti, yani puthujjano karoti, na ariyasavako. Tesam avibhavattham:- kammato dvarato ceva kappatthitiyato tatha pakasadharanadihi vinnatabbo vinicchayo. @Footnote: 1 vinaYu. 8/458/409

--------------------------------------------------------------------------------------------- page456.

Tattha kammato tava:- ettha hi manussabhutasseva manussabhutam mataram va pitaram va api parivattalingam jivita voropentassa kammam anantariyam hoti, "tassa vipakam patibahissami"ti sakalacakkavalam mahacetiyappamanehi kancanathupehi puretvapi sakalacakkavalam puretva nisinnabhikkhusamghassa mahadanam datvapi buddhassa bhagavato sanghatikannam amuncitvava vicaritvapi kayassa bheda nirayameva upapajjati. Yo pana sayam manussabhuto tiracchanabhutam mataram va pitaram va sayam va tiracchanabhuto manussabhutam tiracchanabhutoyeva va tiracchanabhutam jivita voropeti, tassa kammam anantariyam na hoti, kammam pana bhariyam hoti, anantariyam ahacceva titthati. Manussajatikanam pana vasena ayam panho kathito. Ettha elakacatukkam sangamacatukkam coracatukkanca kathetabbam. Elakam maressamiti 1- abhisandhinapi hi elakatthane thitam manusso manussabhutam mataram va pitaram va marento anantariyam phusati. Elakabhisandhina pana matapitiabhisandhina va elakam marento anantariyam na phusati. Matapitiabhisandhina matapitaro marento phusateva. Eseva 2- nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yatha ca matapitusu, evam arahantepi etani catukkani veditabbani. Manussaarahantameva ca maretva anantariyam phusati, na yakkhabhutam, kammam pana bhariyam anantariyasadisameva. Manussaarahantassa ca puthujjanakaleyeva satthappahare va vise va dinnepi yadi so arahattam patva teneva marati, arahantaghato hotiyeva. Yam pana puthujjanakale dinnadanam arahattam patva paribhunjati, puthujjanasseva tam dinnam hoti. Sesaariyapuggale marentassa anantariyam natthi, kammam pana bhariyam anantariyasadisameva. Lohituppade tathagatassa abhijjakayataya parupakkamena cammacchedam katva lohitapaggharanam nama natthi, sarirassa pana antoyeva ekasmim thane lohitam @Footnote: 1 cha.Ma. maremiti 2 cha.Ma. esa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page457.

Samosarati. Devadattena patividdhasilato bhijjitva gata sakkhalikapi 1- tathagatassa padantam pahari, pharasuna pahato viya pado antolohitoyeva ahosi. Tatha karontassa anantariyam hoti. Jivako pana tathagatassa ruciya satthakena cammam chinditva tamha thana dutthalohitam niharitva phasukamakasi, tatha karontassa punnakammameva hoti. Atha ye ca parinibbute tathagate cetiyam bhindanti, bodhim chindanti, dhatumhi upakkamanti, tesam kim hotiti? bhariyam kammam hoti anantariyasadisam. Sadhatukam pana thupam va patimam va badhayamanam bodhisakhanca chinditum vattati. Sacepi tattha nilina sakuna cetiye vaccam patenti, chinditum vattatiyeva. Paribhogacetiyato hi sariracetiyam mahantataram. Cetiyavatthum bhinditva gacchantam bodhimulampi chinditva haritum vattati. Ya pana bodhisakha bodhigharam badhati, tam geharakkhanattham chinditum na labbhati. Bodhiatthanhi geham, na gehatthaya bodhi. Asanagharepi eseva nayo. Yasmim pana asanaghare dhatu nihita hoti, tassa rakkhanatthaya bodhisakham chinditum vattati. Bodhijagganattham ojoharanasakham va putitthanam va chinditum vattatiyeva, sarirapatijaggane viya punnampi hoti. Samghabhede simatthakasamghe asannipatite visum visum 2- parisam gahetva katavoharanussavanasalakaggahassa kammam va karontassa uddesam va uddisantassa bhedo ca hoti anantariyakammanca. 3- Samaggasannaya pana vattati, samaggasannaya hi karontassa neva bhedo hoti, 3- na anantariyakammam. Tatha navato unaparisaya. Sabbantimena pana paricchedena navannam jananam yo samgham bhindati, tassa anantariyakammam hoti. Anuvattakanam adhammavadinam mahasavajjam kammam, dhammavadino @Footnote: 1 cha. sakalikapi 2 cha.Ma. visum @3-3 Ma. samaggasannaya pana "vattati"ti sannaya va karontassa bhedova hoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page458.

Anavajja. Tattha navannameva samghabhede idam suttam:- "ekato upali cattaro honti, ekato cattaro, navamo anussaveti, salakam gaheti `ayam dhammo ayam vinayo idam satthusasanam, imam ganhatha imam rocetha'ti, evampi kho upali samgharaji ceva hoti samghabhedo ca. Navannam va upali atirekanavannam va samgharaji ceva hoti samghabhedo ca"ti. 1- Etesu ca pana pancasu samghabhedova vacikammam, sesani kayakammaniti evam kammatopi vinnatabbo vinicchayo. Dvaratoti sabbaneva cetani kayadvaratopi vacidvaratopi samutthahanti. Purimani panettha cattari anattikavijjamayapayogavasena vacidvarato samutthahitvapi kayadvarameva purenti. Samghabhedo hatthamuddhaya bhedam karontassa kayadvarato samutthahitvapi vacidvarameva puretiti evamettha dvaratopi vinnatabbo vinicchayo. Kappatthitiyatoti samghabhedoyeva cettha kappatthitiyo. Santhahante hi kappe kappavemajjhe va samghabhedam katva kappavinaseyeva muccati. Sacepi hi "sveva kappo vinassissati"ti ajja samghabhedam karoti, sveyeva muccati, ekadivasameva niraye paccati, evam karanam pana natthi. Sesani cattari kammani anantariyaneva honti, na kappatthitiyaniti evamettha kappatthitiyatopi vinnatabbo vinicchayo. Pakatoti yena ca pancapetani kammani katani honti, tassa samghabhedoyeva patisandhivasena vipaccati, sesani "ahosikammam nahosi kammavipako"ti evamadisu sankhyam 2- gacchanti. Samghabhedabhave lohituppado, tadabhave arahantaghatako, tadabhave sacepi pita silava hoti mata dussila, no va tatha silavati, pitughato patisandhivasena vipaccati. Sace mata, matughato. Dvisupi silena va dussilena va samanesu matughatova patisandhivasena vipaccati. Mata hi dukkarakarini bahupakara ca puttananti evamettha pakatopi vinnatabbo vinicchayo. @Footnote: 1 vinaYu. 7/351/147 2 cha.Ma. sankham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page459.

Sadharanadihiti purimani cattari sabbesampi gahatthapabbajitanam sadharanani. Samghabhedo pana "na kho upali bhikkhuni samgham bhindati, na sikkhamana, na samanero, na samaneri, na upasako, na upasika samgham bhindati, bhikkhu kho upali pakatatto samanasamvasako samanasimayam thito samgham bhindati"ti 1- vacanato vuttappakarassa bhikkhunova hoti, na annassa. Tasma asadharano. Adisaddena sabbepete dukkhavedanasahagata dosamohasampayutta cati evamettha sadharanadihipi vinnatabbo vinicchayo. Annam sattharanti "ayam me sattha satthukiccam katum asamattho"ti bhavantarepi annam titthakaram "ayam me sattha"ti evam ganheyya, netam thanam vijjatiti attho. Atthamam bhavam nibbatteyyati sabbamandapannopi sattamam bhavam atikkamitva atthamam bhavam nibbatteyya, netam thanam vijjati. Uttamakotiya hi sattamam bhavam sandhayevesa "niyato sambodhiparayano"ti vutto. Kim pana tam niyameti, kim pubbahetu niyameti, udahu patiladdhamaggo, udahu upari tayo maggati? sammasambuddhena gahitam namamattametam. Puggalo pana niyato nama natthi. "pubbahetu niyameti"ti vutte hi upari tinnam magganam upanissayo vutto hoti, pathamamaggassa upanissayabhavo apajjati. Iccassa ahetu appaccaya nibbattim papunati. "patiladdhamaggo niyameti"ti vutte upari tayo magga akiccaka honti, pathamamaggoeva sakiccako, pathamamaggeneva kilese khepetva parinibbayitabbam hoti. "upari tayo magga niyamenti"ti vutte pathamamaggo akiccako hoti, upari tayo maggava sakiccaka, pathamamaggam anibbattetva upari tayo magga nibbattetabba honti, pathamamaggeneva ca anuppajjitvava kilesa khepetabba honti. Tasma na anno koci niyameti, upari tinnam magganam vipassanava niyameti. Sace hi tesam vipassana tikkha sura hutva @Footnote: 1 vinaYu. 7/351/147

--------------------------------------------------------------------------------------------- page460.

Vahati, ekamyeva bhavam nibbattetva arahattam patva parinibbati. Tato mandatarapanno dutiye va tatiye va catutthe va pancame va chatthe va bhave arahattam patva parinibbati. Sabbamandapanno sattamam bhavam nibbattetva arahattam papunati, atthame bhave patisandhi na hoti. Iti sammasambuddhena gahitam namamattametam. Sattha hi buddhatulaya tuletva sabbannutannanena paricchinditva ayam puggalo sabbamahapanno tikkhavipassako ekameva bhavam nibbattetva arahattam ganhissatiti ekabijiti namam akasi. Ayam puggalo dutiyam tatiyam catuttham pancamam chattham bhavam nibbattetva arahattam ganhissatiti kolamkoloti namam akasi. Ayam puggalo sattamam bhavam nibbattetva arahattam ganhissatiti sattakkhattuparamoti namam akasi. Koci pana puggalo sattannam bhavanam niyato nama natthi, ariyasavako pana yena kenacipi akarena mandapanno samano atthamam bhavam appatva antarava parinibbati. Sakkasadisopi hi 1- vattabhirato sattamamyeva bhavam gacchati, sattame bhave sabbakarena pamadaviharinopi vipassanananam paripakam gacchati, appamattakepi arammane nibbinditva nibbutim papunati. Sacepi hissa sattame bhave niddam va okkamantassa parammukham va gacchantassa pacchato thatva tikhinena asina kocideva silam pateyya, udake va osadetva mareyya, asani va panassa sise pateyya, evarupepi kale sappatisandhika kalakiriya nama na hoti, arahattam patvava parinibbati. Tena vuttam "atthamam bhavam nibbatteyya, netam thanam vijjati"ti. Ekissa lokadhatuyati dasasahassilokadhatuya. Tini hi khettani jatikhettam anakhettam visayakhettanti. Tattha jatikhettam nama dasasahassilokadhatu. Sa hi tathagatassa matukucchiokkamanakale nikkhamanakale sambodhikale dhammacakkappavattane @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page461.

Ayusankharavossajjane 1- parinibbane ca kampati. Kotisatasahassacakkavalam pana anakhettam nama. Atanatiyamoraparittadhajaggaparittaratanaparittadinanhi ettha ana vattati. Visayakhettassa pana parimanam natthi. Buddhananhi "yavatakam nanam, tavatakam neyyam, yavatakam neyyam, tavatakam nanam, nanapariyantikam neyyam, neyyapariyantikam nanan"ti 2- vacanato avisayo nama natthi. Imesu pana tisu khettesu thapetva imam cakkavalam annasmim cakkavale buddha uppajjantiti suttam natthi, na uppajjantiti pana atthi. Tini pitakani vinayapitakam suttantapitakam abhidhammapitakanti. Tisso sangitiyo mahakassapattherassa sangiti, yasattherassa sangiti, moggaliputtatissattherassa sangititi. Ima tisso sangitiyo arulhe tepitake buddhavacane imam cakkavalam muncitva annattha buddha uppajjantiti suttam natthi, na uppajjantiti pana atthi. Apubbam acarimanti apure apaccha, ekato na uppajjanti, pure va paccha va uppajjantiti vuttam hoti. Tattha bodhipallanke "bodhim appatva na utthahissami"ti nisinnakalato patthaya yava matukucchismim patisandhiggahanam, tava pubbanti 3- na veditabbam. Bodhisattassa hi patisandhiggahane dasasahassacakkavalakampaneneva jatikhettapariggaho kato, annassa buddhassa uppatti nivarita hoti. Parinibbanato patthaya ca yava sasapamattapi dhatu titthati, 4- tava pacchati na veditabbam. Dhatusu hi thitasu buddha thitava honti. Tasma etthantare annassa buddhassa uppatti nivaritava hoti, dhatuparinibbane pana jate annassa buddhassa uppatti na nivarita. Tini hi antaradhanani nama pariyattiantaradhanam pativedhaantaradhanam patipattiantaradhananti. Tattha pariyattiti tini pitakani. Pativedhoti saccapativedho. @Footnote: 1 cha.Ma. ayusankharossajjane 2 khu.pati. 31/669/577 (sya) @3 cha.Ma. pubbeti 4 cha.Ma. dhatuyo titthanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page462.

Patipattiti patipada. Tattha pativedho ca patipatti ca hotipi na hotipi. Ekasminhi kale pativedhakara bhikkhu bahu honti, na esa bhikkhu 1- puthujjanoti angulim pasaretva dassetabbo hoti. Imasmimyeva dipe ekavaram kira puthujjanabhikkhu nama nahosi. Patipattipurakapi kadaci bahu honti, kadaci appa. Iti pativedho ca patipatti ca hotipi na hotipi. Sasanatthitiya pana pariyatti 2- pamanam. Pandito hi tepitakam sutva dvepi pureti. Yatha amhakam bodhisatto alarassa santike pancabhinna satta ca samapattiyo nibbattetva nevasannanasannayatanasamapattiya parikammam pucchi, so na janamiti aha. Tato udakassa ramaputtassa 3- santikam gantva adhigatavisesam samsandetva nevasannanasannayatanassa parikammam pucchi, so acikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahasatto tam sampadesi, evameva pannava bhikkhu pariyattim sutva dvepi pureti. Tasma pariyattiya thitaya sasanam thitam hoti. Yada pana sa antaradhayati, tada pathamam abhidhammapitakam nassati. Tattha patthanam sabbapathamam antaradhayati, anukkamena paccha dhammasangaho, tasmim antarahite itaresu dvisu pitakesu thitesupi sasanam thitameva hoti. Tattha suttantapitake antaradhayamane pathamam anguttaranikayo ekadasakato patthaya yava ekaka antaradhayati, tadanantaram samyuttanikayo cakkapeyyalato patthaya yava oghatarana antaradhayati, tadanantaram majjhimanikayo indriyabhavanato patthaya yava mulapariyaya antaradhayati, tadanantaram dighanikayo dasuttarato patthaya yava brahmajala anataradhayati. Ekissapi dvinnampi gathanam puccha addhanam gacchati, sasanam dharetum na sakkoti sabhiyapuccha 4- viya alavakapuccha 5- viya ca. Eta kira kassapabuddhakalika antara sasanam dharetum nasakkhimsu. @Footnote: 1 cha.Ma. esa bhikkhu 2 cha.Ma. pariyattiyeva 3 cha.Ma. ayam patho na dissati @4 khu.su. 25/516/434 5 sam.sa. 15/246/258, khu.su. 25/183/369

--------------------------------------------------------------------------------------------- page463.

Dvisu pana pitakesu antarahitesupi vinayapitake thite sasanam titthati. Parivarakhandhakesu antarahitesu ubhatovibhange thite thitameva hoti. Ubhatovibhange antarahite matikaya thitayapi thitameva hoti. Matikaya antarahitaya patimokkhapabbajjaupasampadasu thitasu sasanam titthati. Lingam addhanam gacchati. Setavatthasamanavamso pana kassapabuddhakalato patthaya sasanam dharetum nasakkhi. Pacchimakassa pana saccapativedhato pacchimakassa silabhedato ca patthaya sasanam osakkitam nama hoti. Tato patthaya annassa buddhassa uppatti na nivarita. 1- Tini parinibbanani nama kilesaparinibbanam khandhaparinibbanam dhatuparinibbananti. Tattha kilesaparinibbanam bodhipallanke ahosi, khandhaparinibbanam kusinarayam, dhatuparinibbanam anagate bhavissati. Sasanassa kira osakkanakale imasmim tambapannidipe dhatuyo sannipatitva mahacetiyam gamissanti, mahacetiyato nagadipe rajayatanacetiyam, tato mahabodhipallankam gamissanti, nagabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhatuyo mahabodhipallankameva gamissanti. Sasapamattapi dhatu na antara nassissati. Sabba dhatuyo mahabodhipallanke rasibhuta suvannakkhandho viya ekagghana hutva chabbannaramsiyo vissajjessanti, ta dasasahassilokadhatum pharissanti. Tato dasasahassacakkavale devata sannipatitva "ajja sattha parinibbayati, ajja sasanam osakkati, pacchimadassanandani idam amhakan"ti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataram karunnam karissanti, thapetva anagamikhinasave avasesa sakabhavena sandharetum na sakkhissanti. Dhatusu tejodhatu utthahitva yava brahmaloka ugganchissati, sasapamattayapi dhatuya sati ekajalava bhavissati, dhatusu pariyadanam gatasu pacchijjissati. Evam mahantam anubhavam dassetva dhatusu antarahitasu sasanam antarahitam @Footnote: 1 cha.Ma. varita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page464.

Nama hoti. Yava evam na antaradhayati, tava acarimam nama hoti. Evam apubbam acarimam uppajjeyyum, netam thanam vijjati. Kasma pana apubbam acarimam na uppajjantiti. Anacchariyatta. Buddha hi acchariyamanussa. Yathaha "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati acchariyamanusso, katamo ekapuggalo, tathagato bhikkhave araham sammasambuddho"ti. 1- Yadi ca dve va cattaro va attha va solasa va ekato uppajjeyyum, na acchariya bhaveyyum. Ekasminhi vihare dvinnam cetiyanampi labhasakkaro ularo na hoti, bhikkhupi bahutaya na acchariya jata, evam buddhapi bhaveyyum, tasma na uppajjanti. Desanaya ca visesabhavato. Yanhi satipatthanadibhedam dhammam eko deseti, annena uppajjitvapi sova desetabbo siya. Tato anacchariyo siya, ekasmim pana dhammam desente desanapi acchariya hoti. Vivadabhavato ca. Bahusu ca 2- buddhesu uppannesu bahunam acariyanam antevasika viya "amhakam buddho pasadiko, amhakam buddho madhurassaro labhi punnava"ti vivadeyyum, tasmapi evam na uppajjanti. Apicetam karanam milindaranna putthena nagasenattherena vittharitameva. Vuttanhi tattha:- bhante nagasena bhasitampetam bhagavata "atthanametam bhikkhave anavakaso, yam ekissa lokadhatuya dve arahanto sammasambuddha apubbam acarimam uppajjeyyum, netam thanam vijjati"ti. 3- Desenta ca bhante nagasena sabbepi tathagata sattatimsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamana ca cattari ariyasaccani @Footnote: 1 an.ekaka. 20/172/22 2 cha.Ma. hi @3 Ma.u 14./128/114, an.ekaka. 20/277/29

--------------------------------------------------------------------------------------------- page465.

Kathenti, sikkhapenta ca tisu sikkhasu sikkhapenti, anusasamana ca appamadapatipattiyam anusasanti. Yadi bhante nagasena sabbesampi tathagatanam ekuddeso 1- ekakatha ekasikkha ekanusitthi, kena karanena dve tathagata ekakkhane nuppajjanti. Ekenapi tava buddhuppadena ayam loko obhasajato, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnam pabhaya ayam loko bhiyyoso mattaya obhasajato bhaveyya, ovadanta ca dve tathagata sukham ovadeyyum, anusasamana ca sukham anusaseyyum, tattha me karanam dassehi, 2- yathaham nissamsayo bhaveyyanti. Ayam maharaja dasasahassi lokadhatu ekabuddhadharani, ekasseva tathagatassa gunam dhareti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nayam dasasahassi lokadhatu dhareyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhamseyya, na thanamupagaccheyya. Yatha maharaja nava ekapurisasandharani bhaveyya, ekasmim purise abhirulhe sa nava samupadika bhaveyya, atha dutiyo puriso agaccheyya tadiso ayuna vannena vayena pamanena kisathulena sabbangapaccangena, so tam navam abhiruheyya, api nu sa maharaja nava dvinnampi dhareyyati. Na hi bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhamseyya, na thanamupagaccheyya, osideyya udaketi. Evameva kho maharaja ayam dasasahassi lokadhatu ekabuddhadharani, @Footnote: 1 cha.Ma. eka desana 2 cha.Ma. bruhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page466.

Ekasseva tathagatassa gunam dhareti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nayam dasasahassi lokadhatu dhareyya, caleyya .pe. Na thanamupagaccheyya. Yatha va pana maharaja puriso yavadattham bhojanam bhunjeyya chadentam yava kanthamabhipurayitva, so dhato pinito paripunno nirantaro tandikato anonamitadandajato punadeva tattakam bhojanam bhunjeyya, api nu kho so maharaja puriso sukhito bhaveyyati. Na hi bhante, sakim bhuttova mareyyati. Evameva kho maharaja ayam dasasahassi lokadhatu ekabuddhadharani .pe. Na thanamupagaccheyyati. Kinnu kho bhante nagasena abhidhammabharena pathavi calatiti. Idha maharaja dve sakata ratanabharita 1- bhaveyyum yava mukhasama, ekasakatato ratanam gahetva ekamhipi sakate akireyyum, api nu kho tam maharaja sakatam dvinnampi sakatanam ratanam dhareyyati. Na hi bhante, nabhipi tassa caleyya, 2- arapi tassa bhijjeyyum, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyati. Kinnu kho maharaja atiratanabharena sakatam bhijjatiti. Ama bhanteti. Evameva kho maharaja abhidhammabharena pathavi calatiti. Apica maharaja idam karanam buddhabalaparidipanaya osaritam, annampi tattha patirupakaranam 3- sunohi, yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti. Yadi maharaja dve @Footnote: 1 cha.Ma. ratanaparipurita @2 cha.Ma. phaleyaya 3 cha.Ma. abhirupam karanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page467.

Sammasambuddha ekakkhane uppajjeyyum, parisaya vivado uppajjeyya, "tumhakam buddho amhakam buddho"ti ubhatopakkhajata bhaveyyum. Yatha maharaja dvinnam balavamaccanam parisaya vivado uppajjeyya "tumhakam amacco amhakam amacco"ti ubhatopakkhajata honti, evameva kho maharaja yadi dve sammasambuddha ekakkhane uppajjeyyum, tesam parisaya vivado uppajjeyya "tumhakam buddho amhakam buddho"ti ubhatopakkhajata bhaveyyum. 1- Idam pathamam karanam sunohi, 1- yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti. Aparampi maharaja uttarim karanam sunohi, yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti, yadi maharaja dve sammasambuddha ekakkhane uppajjeyyum, "aggo buddho"ti yam vacanam, tam miccha bhaveyya, "jettho buddho"ti "settho buddho"ti "visittho buddho"ti "uttamo buddho"ti "pavaro buddho"ti "asamo buddho"ti "asamasamo buddho"ti "appatisamo buddho"ti "appatibhago buddho"ti "appatipuggalo buddho"ti yam vacanam, tam miccha bhaveyya. Idampi kho tvam maharaja karanam atthato sampaticcha, yena karanena dve sammasambuddha ekakkhane nuppajjanti. Apica kho maharaja buddhanam bhagavantanam sabhavapakatika esa, yam ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasma? karanamahantatta 2- sabbannubuddhagunanam. Annampi maharaja @Footnote: 1-1 cha.Ma. idam tava maharaja ekam karanam 2 cha.Ma. karana? mahantataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page468.

Yam loke mahantam hoti, 1- tam ekamyeva hoti. Pathavi maharaja mahanti, sa ekayeva. Sagaro mahanto, so ekoyeva. Sineru giriraja mahanto, so ekoyeva. Akaso mahanto, so ekoyeva. Sakko mahanto, so ekoyeva. Maro mahanto, so ekoyeva. Brahma 2- mahanto, so ekoyeva. Tathagato araham sammasambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmim. Yattha te uppajjanti, tattha annesam 3- okaso na hoti. Tasma maharaja tathagato araham sammasambuddho ekoyeva loke uppajjatiti. Sukathito bhante nagasena panho opammehi karanehiti. Ekissa lokadhatuyati ekasmim cakkavale. Hettha iminava padena dasa cakkavalasahassani gahitani, tanipi ekacakkavaleneva paricchinditum vattanti. Buddha hi uppajjamana imasmimyeva cakkavale uppajjanti, uppajjanatthane pana varite ito annesu cakkavalesu nuppajjantiti varitameva hoti. Apubbam acarimanti ettha cakkaratanassa patubhavato pubbe pubbam, tasseva antaradhanato paccha carimam. Tattha dvidha cakkaratanassa antaradhanam hoti, cakkavattino kalakiriyaya va pabbajjaya va. Antaradhayamananca pana tam kalakiriyato va pabbajitato 4- va sattame divase antaradhayati, tato param cakkavattino patubhavo avarito. Kasma pana ekacakkavale dve cakkavattino nuppajjantiti? vivadupacchedato Anacchariyabhavato cakkaratanassa mahanubhavato ca. Dvisu hi uppajjantesu "amhakam raja mahanto, amhakam raja mahanto"ti vivado uppajjeyya. Ekasmim dipe cakkavatti ekasmim dipe cakkavattiti ca anacchariyo bhaveyya. Yo cayam cakkaratanassa @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. mahabrahma @3 cha.Ma. annassa 4 cha.Ma. pabbajjato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page469.

Dvisahassadipaparivaresu catusu mahadipesu issariyanuppadanasamattho mahanubhavo, so parihayeyya. Iti vivadupacchedato anacchariyabhavato cakkaratanassa mahanubhavato ca na ekacakkavale dve uppajjanti. Yam itthi araham assa sammasambuddhoti ettha titthatu tava sabbannugune nibbattetva lokataranasamattho 1- buddhabhavo, panidhanamattampi itthiya na sampajjati. Manussattam lingasampatti hetu sattharadassanam pabbajja gunasampatti adhikaro ca chandata atthadhammasamodhana abhiniharo samijjhatiti. 2- Imani hi panidhanasampattikaranani. Iti panidhanampi sampadetum asamatthaya itthiya kuto buddhabhavoti "atthanametam anavakaso, yam itthi araham assa sammasambuddho"ti vuttam. Sabbakaraparipuro va punnussayo sabbakaraparipurameva attabhavam nibbattetiti purisova araham hoti sammasambuddho, na itthi. 3- Yam itthi raja assa cakkavattitiadisupi yasma itthiya kosohitavatthaguyhatadinam abhavena lakkhanani na paripurenti, itthiratanabhavena sattaratanasamangita na sampajjati, sabbamanussehi ca adhiko attabhavo na hoti, tasma "atthanametam anavakaso, yam itthi raja assa cakkavatti"ti vuttam. Yasma ca sakkattadinipi tini thanani uttamani, itthilinganca hinam, tasma tassa sakkattadinipi patisiddhani. Nanu ca yatha itthilingam, evam purisalingampi brahmaloke natthi, tasma "yam puriso brahamattam kareyya, thanametam vijjati"tipi na vattabbam siyati. No na vattabbam, kasma? idha purisassa tattha nibbattanato. Brahmattanti hi @Footnote: 1 Ma. lokadharanasamattho, cha. lokuttaranasamattho 2 khu.buddha. 33/59/453 @3 cha.Ma. "na itthi"ti patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page470.

Mahabrahmattam adhippetam. Itthi ca idha jhanam bhavetva kalam katva brahmaparisajjanam sahabyatam upapajjati, na mahabrahmanam. Puriso pana tattha na upapajjatiti na vattabbo. Samanepi cettha ubhayalingabhave purisasanthanava brahmano, na itthisanthana. Tasma suvuttamevetam. Kayaduccaritassatiadisu yatha nimbabijakosatakibijadini madhuram phalam na nibbattenti, asatam amadhurameva nibbattenti. Evam kayaduccaritadini madhuram vipakam na nibbattenti, amadhurameva nibbattenti, yatha ca ucchubijasalibijadini madhuram sadhurasameva phalam nibbattenti, na asatam katukam, evam kayasucaritadini madhurameva vipakam nibbattenti, na amadhuram. Vuttampi cetam:- "yadisam vapate bijam tadisam labhate 1- phalam kalyanakari kalyanam papakari ca papakan"ti. 2- Tasma "atthanametam anavakaso, yam kayaduccaritassa"tiadi vuttam. Kayaduccaritasamangitiadisu samangiti pancavidha samangita ayuhanasamangita, cetanasamangita, kammasamangita, vipakasamangita, upatthanasamangitati. Tattha kusalakusalakammayuhanakkhane ayuhanasamangita 3- vuccati, tatha cetanasamangita. Yava pana arahattam na papunanti, tava sabbepi satta pubbe upacitam vipakaraham kammam sandhaya kammasamanginoti vuccanti, esa kammasamangita. Vipakasamangita pana vipakakkhaneyeva veditabba. Yava pana satta arahattam na papunanti, tava tesam tato tato vacitva niraye tava uppajjamananam aggijalalohakumbhiadini upatthanakarehi nirayo, gabbhaseyyakattam apajjamananam matukucchi, devesu uppajjamananam kapparukkhavimanadihi upatthanakarehi devalokoti evam uppattinimittam upatthati, iti nesam imina @Footnote: 1 cha.Ma. harate 2 sam.sa. 15/256/273 3 cha.Ma. ayuhanasamangitati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page471.

Uppattinimattupatthanena aparimuttatta upatthanasamangita nama. Sava 1- calati, sesa niccala. Niraye hi upatthitepi devaloko upatthati, devaloke upatthitepi nirayo upatthati, manussaloke upatthitepi tiracchanayoni upatthati, tiracchanayoniya ca upatthitayapi manussaloko upatthatiyeva. Tatridam vatthu:- sonagiripade kira pipphalivihare 2- sonatthero nama eko dhammakathiko, tassa pita sunakhavajiko nama luddako ahosi, thero tam patibahantopi samvare thapetum asakkonto "ma nassi varako"ti mahallakakale akamakam pabbajesi. Tassa gilanaseyyaya nipannassa nirayo upatthasi, sonagiripadato mahanta mahanta sona 3- agantva khaditukama viya samparivaresum. So mahabhayabhito "varehi tata sona, varehi tata sona"ti aha. Kim mahatherati. "na passasi tata"ti tam pavattim acikkhi. Sonatthero "kathanhi nama madisassa pita niraye nibbattissati, patitthahamassa bhavissami"ti samanerehi nanapupphani aharapetva cetiyanganabodhiyanganesu malasantharapujanca 4- asanapujanca karetva pitaram mancena cetiyanganam aharitva mance nipajjapetva "ayam me 5- mahathera puja tumhakam atthaya kata, `ayam me bhagava duggatapannakaro'ti vatva bhagavantam vanditva cittam pasadehi"ti aha. So mahathero pujam disva tatha karonto cittam pasadesi, tavadevassa devaloko upatthasi, nandavanacittalatavanamissakavanaparusakavanavimanani ceva devanatakani ca parivaretva thitani viya ahesum. So "apetha sona apetha sona"ti aha. Kimidam mahatherati. Eta te tata mataro agacchantiti. Thero "saggo upatthito mahatherassa"ti cintesi. Evam upatthanasamangita @Footnote: 1 cha.Ma. sa 2 cha. acelavihare 3 cha.Ma. sunakha @4 cha.Ma. talasantharanapujam 5 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page472.

Calatiti veditabba. Etasu samangitasu idha ayuhanacetanakammasamangitavasena "kayaduccaritasamangi"tiadi vuttam. Sesam sabbattha uttanatthamevati. Pathamabalaniddesavannana. ---------- Dutiyabalaniddesa [810] Dutiyabalaniddese gatisampattipatibalhaniti gatisampattiya patibahitani varitani patisedhitani. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha ca gatisampattiti sampanna gati devaloko ca manussaloko ca. Gativipattiti vipanna gati cattaro apaya. Upadhisampattiti attabhavasamiddhi. Upadhivipattiti hinaattabhavata. Kalasampattiti surajasumanussakalasankhato sampannakalo. Kalavipattiti durajadumanussakalasankhato vipannakalo. Payogasampattiti sammapayogo. Payogavipattiti micchapayogo. Tattha ekaccassa bahuni papakammani honti, tani gativipattiyam thitassa vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena gatisampattiyam devesu va manussesu va nibbatto, tadise ca thane akusalassa varo natthi, ekantam kusalasseva varo. 1- Evamassa tani kammani gatisampattipatibalhani na vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni papakammani honti, tani upadhivipattiyam thitassa vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena upadhisampattiyam thito susanthitangapaccango abhirupo dassaniyo brahmavacchasadiso. Sacepi dasiya kucchismim dasajato hoti, evarupo attabhavo kilitthakammassa nanucchavikoti @Footnote: 1 cha.Ma. varoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page473.

Hatthimendaassabandhakagopalakakammadini tam na karenti, sukhumavatthani nivasapetva bhandagarikatthanadisu thapenti. Sace itthi hoti, hatthibhattapacanadini na karenti, vatthalankaram datva sayanapalikam va nam karonti, somadevim 1- viya vallabhatthane va thapenti. Bhatikarajakale kira gomamsakhadake bahu jane gahetva ranno dassesum. Te dandam datum sakkothati puttha na sakkomati vadimsu. Atha ne rajangane sodhake akamsu. Tesam eka dhita abhirupa dassaniya pasadika, tam disva raja antepuram atinetva 2- vallabhatthane thapesi. Sesanatakapi tassa anubhavena sukham jivimsu. Tadisasminhi attabhave papakammanipi vipakam datum na sakkonti. Evam upadhisampattipatibalhani na vipaccantiti pajanati. Ekaccassa 3- bahuni papakammani honti, tani kalavipattiyam thitassa vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena pathamakappikanam va cakkavattiranno va buddhanam va uppattisamaye surajasumanussakale nibbatto, tadise ca kale nibbattassa akusalassa vipakam datum okaso natthi, ekantam kusalasseva okaso. 4- Evam kalasampattipatibalhani na vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni papakammani honti, tani payogavipattiyam thitassa vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena payogasampattiyam thito panatipatadihi virato kayavacimanosucaritani pureti, tadise thane akusalassa vipaccanokaso natthi, ekantam kusalasseva okaso. 4- Evam payogasampattipatibalhani na vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni papakammani honti, tani gatisampattiyam thitassa na vipacceyyum. So pana ekena papakammena gativipattiyamyeva nibbatto. Tatthassa @Footnote: 1 cha.Ma. samadevim 2 cha. abhinetva @3 cha.Ma. ekassa 4 cha.Ma. okasoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page474.

Tani papakammani 1- upagantva varena varena vipakam denti, kalena niraye nibbattapenti, kalena tiracchanayoniyam, kalena pittivisaye, kalena asurakaye. Dighenapi addhuna apayato sisam ukkhipitum na denti. Evam gatisampattipatibahitatta vipakam datum asakkontani gativipattim agamma vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni papakammani honti, tani upadhisampattiyam thitassa na vipacceyyum. So pana ekena papakammena upadhivipattiyamyeva thito 2- dubbanno durupo dusanthito bibhaccho pisacasadiso. So sace dasiya kucchiyam dasajato, imani etassanucchavikaniti sabbani nam kilitthakammani karenti antamaso pupphachaddakakammam upadaya. Sace itthi hoti, imani etissa anucchavikaniti sabbani nam hatthibhattapacanadini kilitthakammani karenti, kulagehe jatampi balim sadhayamana rajapurisa gehadasiti sannam katva bandhitva gacchanti kotalavapigame mahakutambikassa gharani viya. Evam upadhisampattipatibahitatta vipakam datum asakkontani upadhivipattim agamma vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni papakammani honti, tani kalasampattiyam thitassa 3- na vipacceyyum. So pana ekena papakammena kalavipattiyam durajadumanussakale kasate niroje dasavassayukakale nibbatto, tada 4- panca gorasapi bahu pacchijjanti, 5- kudrusakam aggabhojanam hoti. Kincapi manussaloke nibbatto, migapasusarikkhajiviko pana hoti. Evarupe kale kusalassa vipaccanokaso natthi, ekantam akusalasseva hoti. 6- Evam kalasampattipatibahitatta vipakam datum asakkontani kalavipattim 7- agamma vipaccantiti pajanati. @Footnote: 1 cha.Ma. kammani 2 cha.Ma. patitthito 3 cha.Ma. nibbattassa @4 cha.Ma. yada 5 cha.Ma. gorasa pacchijjanti 6 cha.Ma. hotiti @7 cha.Ma. kalavipattiyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page475.

Aparassapi bahuni papakani kammani honti, tani payogasampattiyam thitassa na vipacceyyum. So pana payogavipattiyam thito panatipatadini dasakusalakammani karoti, tamenam sahodham 1- gahetva ranno dassenti. Raja bahuni kammakaranani karetva ghatapeti. Evam payogasampattipatibahitatta vipakam datum asakkontani payogavipattim agamma vipaccantiti pajanati. Evam catuhi sampattihi patibahitam papakammam vipakam adatva catasso vipattiyo agamma deti. Yatha hi kocideva puriso kenacideva kammena rajanam aradheyya, athassa raja thanantaram datva janapadam dadeyya, so tam samma paribhunjitum asakkonto makkatena gahitabhattaputam viya bhindeyya, yassa yam yanam va vahanam va dasam va dasim va aramam va vatthum va sampannarupam passati, sabbam balakkarena ganheyya, manussa rajavallabhoti kinci vattum na sakkuneyyum, so annassa vallabhatarassa rajamahamattassa virujjheyya, 2- so tam 3- gahetva supothitam pothapetva bhumim pitthiya ghamsapento 4- nikkaddhapetva rajanam upasankamitva "asuko nama te deva janapadam bhindati"ti ganhapeyya, raja bandhanagare bandhapetva "asukena nama kassa kim avahatan"ti nagare bherincarapeyya, manussa agantva "mayham idam gahitam, mayham idam gahitan"ti viravasahassam utthapeyyum, raja bhiyyoso mattaya kuddho nanappakarena tam bandhanagare kilametva ghatapetva "gacchatha nam susane chaddetva sankhalika aharatha"ti vadeyya. Evam sampadamidam datthabbam. Tassa hi purisassa kenacideva kammena rajanam aradhetva thanantaram laddhakalo viya puthujjanassapi kenacideva punnakammena sagge nibbattakalo. Tasmim janapadam bhinditva manussanam santakam ganhante kassaci kinci vattum @Footnote: 1 cha. sahoddham, Ma. sahottam 2 cha.Ma. virajjheyya @3 cha.Ma. nam 4 cha.Ma. ghamsapetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page476.

Avisahanakalo viya imasmimpi sagge nibbatte akusalassa vipaccanokasam alabhanakalo. Tassa ekadivasam ekasmim rajavallabhe 1- virujjhitva tena kuddhena nam pothapetva ranno arocetva bandhanagare bandhapitakalo viya imassa saggato cavitva niraye nibbattakalo. Manussanam "mayham idam gahitam, mayham idam gahitan"ti viravakalo viya tasmim niraye nibbatte sabbakusalakammanam sannipatitva gahanakalo. Susane chaddetva sankhalikanam aharanakalo viya ekekasmim kamme khine itarassa vipakena nirayato sisam anukkhipitva sakalakappam nirayamhi paccanakalo. Kappatthitikakammanhi katva ekakappam nirayamhi paccanakasatta neva eko, na dve, na satam, na sahassam. Evam paccanakasatta kira gananapatham vitivatta. Atthekaccani kalyanani kammasamadanani gativipattipatibalhani na vipaccantitiadisupi evam yojana veditabba:- idhekaccassa bahuni kalyanakammani honti, tani gatisampattiyam thitassa vipacceyyum. So pana ekena papakammena gativipattiyam niraye va asurakaye va nibbatto, tadise ca thane kusalam vipakam datum na sakkoti, ekantam akusalameva sakkoti. 2- Evamassa tani kammani gativipattipatibalhani na vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni kalyanakammani honti, tani upadhisampattiyam thitassa vipacceyyum. So pana ekena papakammena upadhivipattiyam patitthito dubbanno hoti pisacasadiso. So sacepi rajakule nibbatto, pitu accayena "kim imassa nissirikassa rajjena"ti rajjam na labhati, senapatigehadisu nibbattopi senapatitthanasetthitthanadini 3- na labhati. Imassa panatthassavibhavanattham diparajavatthu kathetabbam:- raja kira putte jate deviya pasiditva varam adasi. Sa varam gahetva thapesi. Kumaro @Footnote: 1 cha.Ma. rajavallabhatare 2 cha.Ma. sakkotiti 3 cha.Ma. senapatitthanadini

--------------------------------------------------------------------------------------------- page477.

Sattatthavassakaleva rajangane kukkute yujjhapesi. Eko kukkuto uppatitva kumarassa akkhini bhindi. Kumaramata devi puttassa pannarasasolasavassakale "rajjam varessami"ti 1- rajanam upasankamitva aha "deva tumhehi kumarassa jatakale varo dinno, maya so gahetva thapito, idani nam ganhami"ti. Sadhu devi ganhahiti. Maya deva tumhakam santika kinci aladdham nama natthi, idani pana mama puttassa rajjam varemiti. 2- Devi tava putto angavikalo, na sakka tassa rajjam datunti. Tumhe mayham ruccanakam varam datum 3- asakkonta kasma varam adatthati. Raja ativiya nippiliyamano "na sakka tuyham puttassa sakalalankadipe rajjam datum, nagadipe pana chattam ussapetva vasatu"ti nagadipam pesesi. So diparaja nama ahosi. Sace cakkhuvikalo nabhavissa. 4- Diyaddhayojanasatike 5- sakalatambapannidipe sabbasampattiparivaram rajjam alabhissa. 6- Evam upadhivipattipatibalhani na vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni kalyanakammani honti, tani kalasampattiyam thitassa vipacceyyum. So pana ekena papakammena kalavipattiyam durajadumanussakale kasate niroje appayuke gatikotike nibbatto, tadise ca kale kalyanakammam vipakam datum na sakkoti. 7- Evam kalavipattipatibalhani na vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni kalyanakammani honti, tani payogasampattiyam thitassa vipacceyyum. Ayam pana payogavipattiyam thito panam hanati .pe. Sabbam dussilyam pureti. Tatha tena saddhim samajatikanipi kulani avahavivaham na karonti, "itthidhutto suradhutto akkhadhutto ayam papapuriso"ti araka parivajjenti, kalyanakammani vipaccitum na sakkonti. Evam payogavipattipatibalhani na @Footnote: 1 cha.Ma. dharessamiti 2 cha.Ma. dehiti 3 cha.Ma. adatum @4 cha.Ma. nabhavissa 5 cha.Ma. tiyojanasatike 6 cha.Ma. alabhissa @7 cha.Ma. sakkotiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page478.

Vipaccantiti pajanati. Evam catasso sampattiyo agamma vipakadayakam kalyanakammam catuhi vipattihi patibahitatta na vipaccati. Aparassapi bahuni kalyanakammani honti, tani gativipattiyam thitassa na vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena gatisampattiyamyeva nibbatto. Tatthassa tani kammani upagantva varena varena vipakam denti, kalena manussaloke nibbattapenti, kalena devaloke. Evam gativipattipatibahitatta vipakam datum asakkontani gatisampattim agamma vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni kalyanakammani honti, tani upadhivipattiyam thitassa na vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena upadhisampattiyamyeva patitthito abhirupo dassaniyo pasadiko brahmavacchasadiso. Tassa upadhisampattiyam thitatta kalyanakammani vipakam denti. Sace rajakule nibbattati, annesu jetthakabhatikesu santesupi "etassa attabhavo samiddho, etassa chatte ussapite lokassa phasu bhavissati"ti tameva rajje abhisincanti. Uparajagehadisu nibbatto pitu accayena uparajjam senapatitthanam bhandagarikatthanam setthitthanam labhati. Evam upadhivipattipatibahitatta vipakam datum asakkontani upadhisampattim agamma vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni kalyanakammani honti, tani kalavipattiyam thitassa na vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena kalasampattiyam nibbatto surajasumanussakale, tadisaya kalasamiddhiya nibbattassa kalyanakammam vipakam deti. Tatridam mahasonattheravatthu kathetabbam:- brahmanatissabhaye kira cittalapabbate dvadasa bhikkhusahassani pativasanti, tatha tissamahavihare. Dvisupi mahaviharesu 1- tinnam vassanam ekarattameva vattham 2- mahamusikayo khaditva thusamattameva thapesum. @Footnote: 1 cha.Ma. viharesu 2 Ma. vattam, cha. vattam. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page479.

Cittalapabbate bhikkhusamgho "tissamahavihare vattham vattissati, tattha gantva vasissama"ti viharato nikkhami. Tissamahaviharepi bhikkhusamgho "cittalapabbate vattham vattissati, tattha gantva vasissama"ti viharato nikkhami. Ubhatopi ekissa gambhirakandaraya tire samagantva 1- pucchitva vatthassa khinabhavam natva "tattha gantva kim karissama"ti catuvisati bhikkhusahassani gambhirakandaravanam pavisitva nisiditva 2- nisinnanihareneva anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayimsu. Paccha bhaye vupasante bhikkhusamgho sakkam devarajanam gahetva dhatuyo samharitva cetiyam akasi. Brahmanatissacoropi janapadam viddhamsesi. Samgho sannipatitva mantetva "coram patibahatu"ti sakkassa santikam attha there pesesi. Sakko devaraja "maya bhante uppanno coro na sakka patibahitum, samgho parasamuddam gacchatu, aham samuddarakkham karissami"ti. Samgho sabbadisahi nagadipam gantva jambukolapattane tibhumikam mahaulumpam bandhapesi. Eka bhumika udake osidi, ekissa bhikkhusamgho nisinno, ekissa pattacivarani thapayimsu. Samyuttabhanakaculasivatthero isidattatthero mahasonattheroti tayo thera tasam parisanam pamokkha. Tesu dve thera mahasonattheram ahamsu "avuso mahasona abhiruha mahaulumpan"ti. Tumhe pana bhanteti. Avuso udake maranampi thale maranampi ettakameva, 3- na mayam gamissama, tam nissaya pana anagate sasanassa paveni thassati, gaccha tvam avusoti. "naham bhante tumhesu agacchantesu gamissami"ti yavatatiyam kathetvapi theram aropetum asakkonta nivattimsu. Atha culasivatthero isidattattheram aha "avuso isidatta anagate mahasonam 4- nissaya sasanapaveni thassati, ma kho nam hatthato vissajjehi"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. samagata 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 cha.Ma. ekameva 4 cha.Ma. mahasonattheram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page480.

Tumhe pana bhanteti. "aham mahacetiyam vandissami"ti dve there anusasitva anupubbena carikam caranto mahaviharam sampapuni. Tasmim samaye mahaviharo sunno, cetiyangane eranda jata, cetiyam gacchehi parivaritam, sevalena pariyonaddham. Thero dharamanakabuddhassa nipaccakaram 1- dassento viya mahacetiyam vanditva pacchimadisaya salam pavisitva olokento "evarupassa nama labhaggayasaggappattassa sariradhatunicayatthanam 2- anatham jatan"ti cintayamano nisidi. Athavidure rukkhe adhivattha devata addhikamanussarupena tandulanalinca gulapindanca adaya therassa santikam gantva kattha gacchatha bhanteti. Aham dakkhinadisam upasakati. Ahampi tattheva gantukamo, saha gacchama bhanteti. Aham dubbalo tava gatiya gantum na sakkhissami, tvam purato gaccha upasakati. "ahampi tumhakam gatiya gamissami"ti therassa pattacivaram aggahesi. Tissavapipalim arulhakale ca pattam aharapetva panakam katva adasi. Therassa pitamatteyeva balamatta santhati. Devata pathavim sankhipitva venunadisantike ekam chadditaviharam patva therassa vasanatthanam patijaggitva adasi. Punadivase therena mukhe dhovitamatte yagum pacitva adasi, yagum pitassa bhattam pacitva upanamesi. Thero "tuyham thapehi upasaka"ti pattam hatthena pidahi. "aham na duram gamissami"ti devata therasseva patte bhattam pakkhipitva katabhattakiccassa therassa 3- pattacivaramadaya gamanamaggam 4- patipanna pathavim sankhipitva jajjaranadisantikam netva "bhante etam pannakhadakamanussanam vasanatthanam, dhumo 5- pannayati, aham purato gamissami"ti theram vanditva attano bhavanam agamasi. Thero sabbampi bhayakalam pannakhadakamanusse nissaya vasi. @Footnote: 1 cha.Ma. nipaccakaram 2 Si. sariradhatucetiyatthanam @3 cha.Ma. katabhattakicce there 4 cha.Ma. maggam 5 cha.Ma. dhumo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page481.

Isidattattheropi anupubbena carikam caranto alajanapadam sampapuni. Tattha manussa natipakkani madhukaphalani bhinditva atthim adaya tacam chaddetva agamamsu. Thero "avuso mahasona bhikkhaharo pannayati"ti vatva pattacivaram aharapetva civaram parupitva pattam niharitva atthasi. Tarunadarika 1- theram thitam disva "imina koci attho bhavissati"ti valukam punjitva madhukaphalattacam patte pakkhipitva adamsu. Thera paribhunjimsu. Sattahamattam soyeva aharo ahosi. Anupubbena coriyassaram sampapunimsu. Manussa kumudani gahetva kumudanale chaddetva agamamsu. Thero "avuso mahasona bhikkhaharo pannayati"ti vatva pattacivaram aharapetva civaram parupitva pattam niharitva atthasi. Gamadaraka kumudanale sodhetva patte pakkhipitva adamsu. Thera paribhunjimsu. Sattahamattameva so 2- aharo ahosi. Anupubbena caranta pannakhadakamanussanam vasanatthane ekam gamadvaram sampapunimsu. Tattha ekissa darikaya matapitaro arannam gacchanta "sace koci ayyo agacchati, katthaci gantum ma adasi, ayyassa vasanatthanam acikkheyyasi amma"ti ahamsu. Sa there disva pattam gahetva nisidapesi. Gehe dhannajati nama natthi. Vasim pana gahetva gunjacocarukkhattacam gunjalatapattehi saddhim ekato kottetva tayo pinde katva ekam isidattattherassa, ekam mahasonattherassa patte thapetva "atirekapindam isidattattherassa patte thapessami"ti hattham pasaresi, hattho parivattitva mahasonattherassa patte patitthapesi. Isidattatthero "brahmanatissabhaye gunjacocapinde vipakadayakakammam desakalasampadaya kivapamanam vipakam dassati"ti aha. Te tam samparibhunjitva vasanatthanam agamamsu. Sapi arannato agatanam matapitunam acikkhi "dve thera agata, @Footnote: 1 cha.Ma. tarunadaraka 2 cha.Ma. sova

--------------------------------------------------------------------------------------------- page482.

Tesam me vasanatthanam acikkhitan"ti. Te ubhopi theranam santikam gantva vanditva "bhante yam mayam labhama, tena tumhe patijaggissama, idheva vasatha"ti patinnam ganhimsu. Therapi sabbabhayakalam te upanissaya vasimsu. Brahmanatissacore mate pitumaharaja chattam ussapesi. "bhayam vupasantam, janapado sampunno"ti sutva parasamuddato bhikkhusamgho navaya mahatitthapattane oruyha "mahasonatthero kaham vasati"ti pucchitva therassa santikam agamasi. Thero pancasatabhikkhuparivaro 1- kalakagame mandalaramaviharam sampapuni. Tasmim samaye kalakagame sattamattani kulasatani pativasanti. Rattibhage devata ahinditva "mahasonatthero pancasatabhikkhuparivaro mandalaramaviharam sampatto, 2- ekeko navahatthena satakena saddhim ekekakahapanagghanakam pindapatam detu"ti manusse avocum. Punadivase ca thera kalakagame pindaya pavisimsu. Manussa nisidapetva yagum adamsu. Mandalaramavasi tissabhutatthero 3- samghatthero hutva nisidi. Eko mahaupasako tam vanditva "bhante mahasonatthero nama kataro"ti pucchi. Tena samayena thero navakataro 4- hoti pariyante nisinno. Thero hattham pasaretva "mahasono nama esa upasaka"ti aha. Upasako tam vanditva pattam ganhati. Thero na deti. Tissabhutatthero "avuso sona yatha tvam na janasi, mayampi evameva na janama, punnavantanam devata paripacenti, pattam munca 5- sabrahmacarinam sangaham karohi"ti aha. Thero pattam adasi. Mahaupasako pattam adaya gantva kahapanagghanakassa pindapatassa puretva navahatthasatakam adharakam katva aharitva therassa hatthe thapesi. Aparopi upasako therassati satta satakasatani satta ca pindapatasatani therasseva adamsu. @Footnote: 1 cha.Ma. pancabhikkhusataparivaro 2 cha.Ma. patto @3 cha.Ma. tissabhutitthero. evamuparipi 4 cha.Ma. navako 5 cha.Ma. dehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page483.

Thero bhikkhusamghassa samvibhagam katva anupubbena mahaviharam papunitva mukham dhovitva mahabodhim vanditva mahacetiyam vanditva thuparame thito civaram parupitva bhikkhusamghaparivaro dakkhinadvarena nagaram pavisitva dvarato yava valanjanakasala etasmim antare satthikahapanagghanakam pindapatam labhi. Tato patthaya pana sakkarassa pamanam natthi. Evam kalavipattiyam madhukaphalattacopi kumudanalipi dullabha jata, kalasampattiyam evarupo mahalabho udapadi. Vattabbakanigrodhattherassapi samanerakale brahmanatissabhayam udapadi, samanero ca upajjhayo cassa parasamuddam na agamamsu, "pannakhadakamanusse upanissaya vasissama"ti paccantabhimukha ahesum. Samanero sattahamattam anaharo hutva ekasmim gamatthane talarukkhe talapakkam disva upajjhayam aha "bhante thokam agametha, talapakkam patessami"ti. Dubbalosi tvam samanera, ma abhiruhiti. "abhiruhissami bhante"ti khuddakavasim gahetva talam abhiruyha 1- talapindim 2- chinditum arabhi, vasiphalam nikkhamitva bhumiyam pati. Thero cintesi "ayam kilamantova rukkham arulho, kinnu kho idani karissati"ti. Samanero talapannam phaletva phaletva vasidandake bandhitva ghatento ghatento bhumiyam patetva "bhante sadhu vatassa, sace vasiphalam ettha paveseyyatha"ti aha. Thero "upayasampanno samanero"ti vasiphalam pavesetva adasi. So vasim ukkhipitva talaphalani patesi. Thero vasim patapetva pavattitva gatam talaphalam chinditva 3- samaneram otinnakale aha "samanera tvam dubbalo, idam tava khadahi"ti. "naham bhante tumhehi akhadite khadissami"ti vasim ganhitva talaphalani chinditva 3- pattam niharitva talaminjam pakkhipitva therassa datva sayam khadi. Yava talaphalani ahesum, tava tattheva @Footnote: 1 cha.Ma. aruyha 2 cha.Ma. talapindam 3 cha.Ma. bhinditva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page484.

Vasitva phalesu khinesu anupubbena pannakhadakamanussanam vasanatthane ekam chadditaviharam pavisimsu. Samanero therassa vasanatthanam patijaggi. Thero samanerassa ovadam datva viharam pavisi. Samanero "anayatane natthanam attabhavanam pamanam natthi, buddhanam upatthanam karissami"ti cetiyanganam gantva appaharitam karoti, sattahamattam niraharataya pavedhamano patitva nipannakova tinani uddharati. Ekacce ca manussa aranne caranta madhum labhitva daruni ceva sakapannanca gahetva tinacalanasannaya "migo nu kho eso"ti samanerassa santikam gantva "kim karosi samanera"ti ahamsu. Tinaganthim ganhami upasakati. Annopi koci atthi bhanteti. Ama upasaka upajjhayo me antogabbheti. "mahatherassa datva khadeyyasi bhante"ti samanerassa madhum datva attano vasanatthanam acikkhitva "mayam sakhabhangam 1- karonta gamissama, etaya sannaya theram gahetva agaccheyyasi ayya"ti vatva agamamsu. Samanero madhum gahetva therassa santikam gantva bahi thatva "vandami bhante"ti aha. Thero "samanero jighacchaya anudayhamano agato bhavissati"ti tunhi ahosi. Sopi puna "vandami bhante"ti aha. Kasma samanera dubbalabhikkhunam sukhena nipajjitum na desiti. Dvaram vivaritum te 2- saruppam bhanteti. Thero utthahitva dvaram vivaritva "kinte samanera laddhan"ti aha. Manussehi madhu dinnam, khaditum saruppam bhanteti. Samanera evameva khaditum kilamissama, panakam katva pivissamati. Samanero panakam katva therassa 3- adasi. Atha nam thero "manussanam vasanatthanam pucchasi samanera"ti aha. Sayameva acikkhimsu bhanteti. "samanera patova gacchanta kilamissama, ajjeva gamissama"ti pattacivaram ganhapetva nikkhami. Te gantva manussanam vasanatthanassa avidure nipajjimsu. @Footnote: 1 cha.Ma. sakhabhangam 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page485.

Samanero rattibhage cintesi "maya pabbajitakalato patthaya gamante arunam nama na utthapitapubban"ti, so pattam gahetva arunam utthapetum arannam agamasi. Mahathero samaneram nipannatthane apassanto "manussakhadakehi gahito bhavissati"ti cintesi. Samanero aranne arunam utthapetva pattena udakanca dantakatthanca gahetva agami. Samanera kuhim gatosi, mahallakabhikkhunam te vitakko uppadito, dandakammam aharati. Aharissami bhanteti. Thero mukham dhovitva civaram parupi. Ubhopi manussanam vasanatthanam agamamsu. Manussapi attano paribhogam kandamulaphalapannam adamsu. Theropi paribhunjitva viharam agamasi. Samanero udakam aharitva "pade dhovissami 1- bhante"ti aha. Samanera tvam rattim kaham gato, amhakam vitakkam uppadesiti. Bhante gamante me arunam na utthapitapubbam, arunutthapanatthaya arannam agamasinti. 2- "samanera na tuyham dandakammam anucchavikam, amhakam anucchavikan"ti vatva thero tasmimyeva thane vasi, samanerassa ca sannam adasi "mayam tava mahallaka, `idam nama bhavissati'ti na sakka janitum, tvam attanam rakkheyyasi"ti. Thero kira anagami, tam aparabhage manussakhadaka khadimsu. Samanero attanam rakkhitva bhaye vupasante tatharupe 3- thane upajjham gahetva upasampanno hutva buddhavacanam uggahetva tipitakadharo hutva vattabbakanigrodhatthero nama jato. Pitumaharaja rajjam patipajji. Parasamudda agatagata bhikkhu "kaham vattabbakanigrodhatthero, kaham vattabbakanigrodhatthero"ti pucchitva tassa santikam agamamsu. Mahabhikkhusamgho theram parivaresi. So mahabhikkhusamghaparivuto anupubbena mahaviharam patva mahabodhim mahacetiyam thuparamanca vanditva nagaram payasi. 4- @Footnote: 1 cha.Ma. dhovami 2 cha.Ma. agacchinti @3 cha.Ma. yatharupe 4 cha.Ma. pavisi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page486.

Yava dakkhinadvara gacchantasseva navasu thanesu ticivaram uppajji, antonagaram pavitthakalato patthaya mahasakkaro uppajji. Iti kalavipattiyam talaphalakandamulapannampi dullabham jatam, kalasampattiyam evarupo mahalabho uppanno. 1- Evam kalavipattipatibahitatta vipakam datum asakkontani kalasampattim agamma vipaccantiti pajanati. Aparassapi bahuni kalyanakammani honti, tani payogavipattiyam thitassa na vipacceyyum. So pana ekena kalyanakammena sammapayoge patitthito tini sucaritani pureti, pancasilam dasasilam rakkhati. Kalasampattiyam nibbattassa rajano sabbalankarapatimandita rajakannayo etassa anucchavikati pesenti, yanavahanamanisuvannarajatadibhedam tam tam pannakaram etassa anucchavikanti pesenti. Pabbajjupagatopi mahayaso hoti mahanubhavo. Tatridam vatthu:- kutakannaraja kira girigamakannavasikam culasudhammattheram mamayati, so uppalavapiyam vasamano theram pakkosapesi. Thero agantva malaramavihare vasati. Raja therassa mataram pucchi "kim thero piyayati"ti. Kandam maharajati. Raja kandam gahapetva viharam gantva therassa dadamano mukham ulloketum nasakkhi, so nikkhamitva ca bahiparivene devim pucchi "kidiso thero"ti. Tvam puriso hutva ulloketum na sakkosi, aham katham sakkhissami, naham janami kidisoti. Raja "mama ratthe balikarakam gahapatiputtam ulloketum na visahami, mahantam vata bho buddhasasanam nama"ti apphotesi. Tipitakaculanagattherampi mamayati, tassa anguliyam eka pilaka utthahi. Raja "theram passissami"ti viharam gantva balavapemena angulim mukhena ganhi, antomukheyeva pilaka bhinna, pubbalohitam anutthuhitva there @Footnote: 1 cha.Ma. uppannoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page487.

Sinehena amatam viya ajjhohari. Soyeva thero aparabhage maranamance nipajji. Raja gantva asucikapallakam sise thapetva "dhammasakatassa akkho bhijjati"ti paridevamano vicari. Pathavissarassa asucikapallakam sisena ukkhipitva vicaranam nama kassa gatamaggo, sammapayogassa gatamaggo. 1- Evam payogavipattipatibahitatta vipakam datum asakkontani payogasampattimagamma vipaccantiti pajanati. Evam catuhi vipattihi patibahitam kalyanakammam vipakam adatva catasso sampattiyo agamma deti. Tatridam bhutamattham katva opammam:- eko kira maharaja ekassa amaccassa appamattakena kujjhitva tam bandhanagare bandhapesi, tassa nataka ranno kuddhabhavam natva kinci avatva candakodhe vigate rajanam tassa niraparadhabhavam janapesum. Raja muncitva tassa thanantaram patipakatikam akasi. Athassa tato tato agacchantanam pannakaranam pamanam nahosi. Manussa sampaticchitum nasakkhimsu. Tattha ranno appamattakena kujjhitva tassa bandhanagare bandhapitakalo viya puthujjanassa niraye nibbattakalo, athassa natakehi rajanam sannapetva thanantarassa patipakatikakaranakalo viya tassa sagge nibbattakalo, pannakaram sampaticchitum asamatthakalo viya catasso sampattiyo agamma kalyanakammanam devalokato manussalokam, manussalokato devalokanti evam sukhatthanato sukhatthanameva netva kappasatasahassampi sukhavipakam datva nibbanasampapanam veditabbam. Evam tava palivasena dutiyabalam dipetva puna "ahosi kammam ahosi kammavipako"ti imina patisambhidanayenapi 2- dipetabbam. Tattha ahosi kammanti atite ayuhitam kammam atiteyeva ahosi. Yena ca atite vipako dinno, tam @Footnote: 1 cha.Ma. gatamaggoti 2 khu.pati. 31/523/414 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page488.

Sandhaya ahosi kammavipakoti vuttam. Ditthadhammavedaniyadisu pana bahusupi ayuhitesu ekam ditthadhammavedaniyam vipakam deti, sesani avipakani. Ekam upapajjavedaniyam patisandhim akaddhati, sesani avipakani. Ekenanantariyena niraye upapajjati, sesani avipakani. Atthasu samapattisu ekaya brahmaloke nibbattati, sesa avipaka. Idam sandhaya nahosi kammavipakoti vuttam. Yo pana bahumpi kusalakusalam kammam katva kalyanamittam nissaya arahattam papunati, etassa kammavipako nahosi nama. Yam atite ayuhitam etarahi vipakam deti, tam ahosi kammam atthi kammavipako nama. Yam purimanayeneva avipakatam apajjati, tam ahosi kammam natthi kammavipako nama. Yam atite ayuhitam anagate vipakam dassati, tam ahosi kammam bhavissati kammavipako nama. Yam purimanayeneva avipakatam apajjissati, tam ahosi kammam na bhavissati kammavipako nama. Yam etarahi ayuhitam etaraheva vipakam deti, tam atthi kammam atthi kammavipako nama. Yam purimanayeneva avipakatam apajjati, tam atthi kammam natthi kammavipako nama. Yam etarahi ayuhitam anagate vipakam dassati, tam atthi kammam bhavissati kammavipako nama. Yam purimanayeneva avipakatam apajjissati, tam atthi kammam na bhavissati kammavipako nama. Yam sayampi anagatam, vipakopissa anagato, tam bhavissati kammam bhavissati kammavipako nama. Yam sayam bhavissati, purimanayeneva avipakatam apajjissati, tam bhavissati kammam na bhavissati kammavipako nama. Idam tathagatassati idam sabbehipi etehi akarehi tathagatassa kammantaravipakantarajananananam akampiyatthena dutiyabalam veditabbanti. Dutiyabalaniddesavannana. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page489.

Tatiyabalaniddesa [811] Tatiyabalaniddese maggoti va patipadati va kammassevetam namam. Nirayagaminitiadisu nirassadatthena niratiatthena ca nirayo. Uddham anugantva tiriyam ancitati tiracchana, tiracchanayeva tiracchanayoni. Petataya pitti, 1- ito pecca gatabhavenati attho. Pittiyeva pittivisayo. Manassa ussannataya manussa, manussava manussaloko. Dibbanti pancahi kamagunehi adhimattaya va thanasampattiyati deva, devava devaloko. Vanam vuccati tanha, tam tattha 2- natthiti nibbanam. Nirayam gacchatiti nirayagami. Idam maggam sandhaya vuttam. Patipada pana nirayagamini nama hoti. Sesapadesupi eseva nayo. Imam sabbampi patipadam tathagato pajanati. Katham? sakalagamavasikesupi hi ekato ekam sukaram va migam va jivita Voropentesu sabbesampi cetana parassa jivitindriyarammanava hoti, tam pana kammam tesam ayuhanakkhaneyeva nana hoti. Tesu hi eko adarena chandajato karoti, eko "ehi tvampi karohi"ti parehi nippilitatta karoti, eko samanacchando viya hutva appatibahiyamano vicarati. Tesu eko teneva kammena niraye nibbattati, eko tiracchanayoniyam, eko pittivisaye. Tam tathagato ayuhanakkhaneyeva "imina niharena ayuhitatta esa niraye nibbattissati, esa tiracchanayoniyam, esa pittivisaye"ti pajanati. Niraye nibbattamanampi "esa atthasu mahanirayesu nibbattissati, esa solasasu ussadesuti 3- pajanati. Tiracchanayoniyam nibbattamanampi "esa apadako bhavissati, esa dipadako, esa catuppadako, esa bahuppadako"ti pajanati. Pittivisaye nibbattamanampi "esa nijjhamatanhiko bhavissati, esa khuppipasiko, esa paradattupajivi"ti pajanati. @Footnote: 1 cha.Ma. petti. evamuparipi 2 cha.Ma. ettha @3 cha.Ma. ussadanirayesu nibbattissatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page490.

Tesu ca kammesu "idam kammam patisandhim akaddhitum na sakkhissati, dubbalam dinnaya patisandhiya upadhivepakkam bhavissati"ti pajanati. Tatha sakalagamavasikesu ekato pindapatam dadamanesu sabbesampi cetana pindapatarammanava hoti. Tam pana kammam tesam ayuhanakkhaneyeva purimanayena nana hoti. Tesu keci devaloke nibbattanti, 1- keci manussaloke. Tam tathagato ayuhanakkhaneyeva "imina niharena ayuhitatta esa manussaloke nibbattissati, esa devaloke"ti pajanati. Devaloke nibbattamanampi "esa paranimmitavasavattisu nibbattissati, esa nimmanaratisu, esa tusitesu, esa yamesu, esa tavatimsesu, esa catumaharajikesu, esa bhummadevesu, esa pana jetthakadevaraja hutva nibbattissati, esa etassa dutiyam va tatiyam va thanantaram karento 2- paricarako hutva nibbattissati"ti pajanati. Manussesu nibbattamanampi "esa khattiyakule nibbattissati, esa brahmanakule, esa vessakule, esa suddakule, esa pana manussesu raja hutva nibbattissati, esa etassa dutiyam va tatiyam va thanantaram karento 2- paricarako hutva nibbattissati"ti pajanati. Tesu ca kammesu "idam kammam patisandhim akaddhitum na sakkhissati, dubbalam dinnaya patisandhiya upadhivepakkam bhavissati"ti pajanati. Tatha vipassanam patthapentesuyeva "yena niharena vipassana araddha, esa arahattam papunissati, esa arahattam pattum na sakkhissati, esa anagamiyeva bhavissati, esa sakadagamiyeva, esa sotapannoyeva, esa pana maggam va phalam va sacchikatum na sakkhissati, lakkhanarammanaya vipassanayameva thassati, esa paccayapariggaheyeva thassati, esa namarupapariggaheyeva thassati, esa arupapariggaheyeva thassati, esa rupapariggaheyeva thassati, esa mahabhutamattameva vavatthapessati, esa kinci sallakkhetum na sakkhissati"ti pajanati. @Footnote: 1 cha.Ma. nibbattissanti 2 cha.Ma. karonto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page491.

Kasinaparikammam karontesupi "etassa parikammamattameva bhavissati, nimittam uppadetum na sakkhissati, esa pana nimittam uppadetum sakkhissati, appanam papetum na sakkhissati. Esa appanam papetva jhanam padakam katva vipassanam patthapetva arahattam ganhissati"ti pajanatiti. Tatiyabalaniddesavannana. ---------- Catutthabalaniddesa [812] Catutthabalaniddese khandhananattanti "ayam rupakkhandho nama .pe. Ayam vinnanakkhandho nama"ti evam pancannam khandhanam nanakaranam pajanati. Tesupi "ekavidhena rupakkhandho .pe. Ekadasavidhena rupakkhandho. Ekavidhena vedanakkhandho .pe. Bahuvidhena vedanakkhandho. Ekavidhena sannakkhandho .pe. Ekavidhena sankharakkhandho .pe. Ekavidhena vinnanakkhandho .pe. Bahuvidhena vinnanakkhandho"ti evam ekekassa khandhassa nanattam pajanati. Ayatanananattanti "idam cakkhvayatanam nama .pe. Idam dhammayatanam nama. Tattha dasayatana kamavacara, dve catubhumika"ti evam ayatanananattam pajanati dhatunanattatanti "ayam cakkhudhatu nama .pe. Ayam manovinnanadhatu nama. Tattha solasa dhatuyo kamavacara, dve catubhumika"ti evam dhatunanattam pajanati. Puna anekadhatunanadhatulokananattanti idam na kevalam upadinnakasankharalokasseva nanattam tathagato pajanati, anupadinnakasankharalokassapi nanattam tathagato pajanatiyevati dassetum gahitam. Paccekabuddha hi dve ca aggasavaka upadinnakasankharalokassapi nanattam ekadesatova pajananti, 1- no nippadesato. Anupadinnakassa 2- pana nanattam na pajananti. Sabbannubuddho pana "imaya @Footnote: 1 cha.Ma. jananti 2 cha.Ma. anupadinnakalokassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page492.

Nama dhatuya ussannaya imassa nama rukkhassa khandho seto hoti, imassa kalako, imassa mattho, imassa bahalattaco, imassa tanuttaco. Imaya nama dhatuya ussannaya imassa rukkhassa pattam vannasanthanadivasena evarupam nama hoti. Imaya pana dhatuya ussannaya 1- imassa rukkhassa pupapham nilakam hoti, pitakam lohitakam odatam sugandham duggandham hoti. Imaya nama dhatuya ussannaya phalam khuddakam hoti, mahantam digham rassam vattam susanthanam dussanthanam mattham pharusam sugandham duggandham madhuram tittakam ambilam katkam kasavam hoti. Imaya nama dhatuya ussannaya imassa rukkhassa kantako tikhino hoti, atikhino ujuko kutilo tambo kalako nilo odato hoti"ti evam anupadinnakasankharalokassa nanattam pajanati. Sabbannubuddhanamyeva hi etam balam, na annesanti. Catutthabalaniddesavannana. -------- Pancamabalaniddesa [813] Pancamabalaniddese hinadhimuttikati hinajjhasaya. Panitadhimuttikati kalyanajjhasaya. Sevantiti nissayanti alliyanti. Bhajantiti upasankamanti. Payirupasantiti punappunam upasankamanti. Sace hi acariyupajjhaya na silavanta 2- honti, saddhiviharika silavanta 2- honti, te attano acariyupajjhayepi na upasankamanti, attana sadise saruppabhikkhuyeva upasankamanti. Sace acariyupajjhaya saruppabhikkhu, itare asaruppa, tepi na acariyupajjhaye upasankamanti, attana sadise hinadhimuttikeeva upasankamanti. Evam upasankamanam pana na kevalam etaraheva, atitanagatepiti dassetum atitampi addhanantiadimaha. Tam uttanatthameva. Idampana dussilanam @Footnote: 1 cha.Ma. ussannatta 2 cha.Ma. silavanto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page493.

Dussilasevanameva, silavantanam silavantasevanameva, duppannanam duppannasevanameva, pannavantanam pannavantasevanameva ko niyametiti? ajjhasayadhatu niyameti. Sambahula kira bhikkhu ekam gamam ganabhikkhacaram caranti. Manussa bahum bhattam aharitva pattani puretva "tumhakam yathasabhagena paribhunjatha"ti datva uyyojesum. Bhikkhupi ahamsu "avuso manussa dhatusampayuttakamme payojenti"ti. Tipitakaculabhayattheropi nagadipe cetiyavandanaya pancahi bhikkhusatehi saddhim gacchanto ekasmim game manussehi nimantito. Therena ca saddhim eko asaruppo bhikkhu atthi, dhuraviharepi eko asaruppabhikkhu atthi. Dvisu bhikkhusamghesu gamam osarantesu te ubhopi jana kincapi agantukena nevasiko nevasikena va agantuko na ditthapubbo, evam santepi ekato hutva hasitva hasitva kathayamana ekamantam atthamsu. Thero disva "sammasambuddhena janitva dhatusamyuttam kathitan"ti aha. Evam ajjhasayadhatu niyametiti vatva dhatusamyuttena 1- ayamevattho dipetabbo. Gijjhakutapabbatasminhi gilanaseyyaya nipanno bhagava arakkhanatthaya parivaretva vasantesu sariputtamoggallanadisu ekamekam attano attano parisaya saddhim cankamantam oloketva bhikkhu amantesi "passatha no tumhe bhikkhave sariputtam sambahulehi bhikkhuhi saddhim cankamantanti. Evambhanteti. Sabbe kho ete bhikkhave bhikkhu mahapanna"ti 1- sabbam vittharetabbanti. Pancamabalaniddesavannana. -------------- Chatthabalaniddesa [814] Chatthabalaniddese asayanti yattha satta asayanti nivasanti, tam tesam nivasatthanam ditthigatam va yathabhutananam va. Anusayanti appahinanusayitam @Footnote: 1 sam.ni. 16/99/149

--------------------------------------------------------------------------------------------- page494.

Kilesam. Caritanti kayadihi abhisankhatam kusalakusalam. Adhimuttinti ajjhasayam. Apparajakkhetiadisu pannamaye akkhimhi appam parittam ragadosamoharajam etesanti apparajakkha. Tasseva mahantataya maharajakkha. Ubhayenapi mandakilese mahakilese ca satte dasseti. Yesam saddhadini indriyani tikkhani, te tikkhindriya. Yesam tani muduni, te mudindriya. Yesam asayadayo kotthasa sundara, te svakaRa. Viparita dvakaRa. Ye kathitam karanam sallakkhenti, sukhena sakka honti vinnapetum, te suvinnapaya. Viparita duvinnapaya. Ye ariyamaggapativedhassa anucchavika upanissayasampanna, te bhabba. Viparita abhabba. [815] Evam chatthabalassa matikam thapetva idani yathapatipatiya bhajento katamo ca sattanam asayotiadimaha. Tatthassa sassato lokotiadinam attho hettha nikkhepakandavannanayam 1- vuttoyeva. Iti bhavaditthisannissita vati evam sassataditthim va sannissita. Sassataditthi hi ettha "bhavaditthi"ti vutta, ucchedaditthi ca "vibhavaditthi"ti. Sabbaditthinanhi sassatucchedaditthihi sangahitatta sabbepime ditthigatika satta imava dve ditthiyo sannissita honti. Vuttampi cetam:- "dvayanissito khvayam kaccana loko yebhuyyena atthitanceva natthitanca"ti. 2- Ettha hi atthitati sassatam. Natthitati ucchedo. Ayantava vattasannissitanam puthujjananam sattanam asayo. Idani vivattasannissitanam suddhasattanam asayam dassetum ete va pana ubho ante anupagammatiadi vuttam. Tattha ete va panati eteyeva. Ubho anteti sassatucchedasankhate dve ante. Anupagammati analliyitva. Idappaccayata- paticcasamuppannesu dhammesuti idappaccayataya ceva paticcasamuppannesu dhammesu ca. Anulomika khantiti vipassanananam. Yathabhutam nananti maggananam. Idam vuttam @Footnote: 1 sangani. A. 1/1105/428 2 sam.ni. 16/15/18

--------------------------------------------------------------------------------------------- page495.

Hoti:- ya paticcasamuppade ceva paticcasamuppannadhammesu ca ete ubho sassatucchedaante anupagantva vipassana patiladdha, yanca tato uttarimaggananam, ayam sattanam asayo, ayam vattasannissitananca vivattasannissitananca sabbesampi sattanam asayo, idam vasanatthananti. Ayam acariyanam samanatthakatha. Vitandavadi panaha "maggo nama vasam viddhamsento gacchati, nanu tvam maggo vasoti vadesi"ti. So vattabbo "tvam ariyavasabhanako hosi na hosi"ti. Sace pana "na homi"ti vadati, "tvam abhanakataya na janasi"ti vattabbo. Sace "bhanakosmi"ti vadati, suttam ahara"ti vattabbo. Sace aharati, iccetam kusalam. No ce aharati, sayam aharitabbam "dasayime bhikkhave ariyavasa, ye ariya 1- avasimsu va avasanti va avasissanti va"ti. 2- Etanhi suttam maggassa vasabhavam dipeti, tasma sukathitamevetanti. Idampana bhagava sattanam asayam jananto imesanca ditthigatanam vipassanananamagganananam appavattikkhanepi pajanatieva. Vuttampi cetam:- "kamam sevantanneva janati `ayam puggalo kamagaruko kamasayo kamadhimutto'ti. Nekkhammam sevantanneva janati `ayam puggalo nekkhammagaruko nekkhammasayo nekkhammadhimutto'ti. Byapadam .pe. Abyapadam .pe. Thinamiddham .pe. Alokasannam sevantanneva janati `ayam puggalo alokasannagaruko alokasannasayo alokasannadhimutto"ti. 3- [816] Anusayaniddese kamarago ca so appahinatthena anusayo cati kamaraganusayo. Sesapadesupi eseva nayo. Yam loke piyarupanti yam imasmim loke piyajatikam. Satarupanti satajatikam assadapadatthanam ittharammanam. Ettha sattanam raganusayo anusetiti etasmim ittharammane sattanam appahinatthena @Footnote: 1 ka. yadariya 2 an.dasaka. 24/19/23 3 khu.pati. 31/278/180 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page496.

Raganusayo anuseti. Yatha nama udake nimuggassa hettha ca upari ca samantabhage ca udakameva hoti, evameva ittharammane raguppatti nama sattanam acinnasamacinna. Tatha anittharammane patighuppatti. Iti imesu dvisu dhammesuti evam imesu dvisu kamaragapatighavantesu itthanittharammanadhammesu. Avijjanupatitati kamaragapatighasampayutta hutva arammanakaranavasena avijja anupatita. Tadekatthoti taya avijjaya sampayuttekatthavasena ekattho. Mano ca ditthi ca vicikiccha cati navavidho mano dvasatthividha ditthi atthavatthuka ca vicikiccha. Bhavaraganusayo panettha kamaraganusayeneva sangahitoti veditabbo. [817] Caritaniddese terasa cetana punnabhisankharo, dvadasa apunnabhisankharo, catasso anenjabhisankharo. Tattha kamavacaro parittabhumiko, itaro mahabhumiko. Tisupi va etesu yo koci appavipako parittabhumiko, bahuvipako mahabhumikoti veditabbo. [818] Adhimuttiniddeso hettha pakasitova. Kasma panayam adhimutti hettha vuttapi puna gahitati? ayanhi hettha patiyekkam baladassanavasena gahita, idha sattanam tikkhindriyamudindriyabhavadassanattham. [819] Maharajakkhaniddese ussadagataniti vepullagatani. Pahanakkamavasena cesa uppatipatiya niddeso kato. [820] Anussadagataniti avepullagatani. Tikkhindriyamudindriyaniddese upanissayaindriyani nama kathitani. Uppatipatiya niddese panettha payojanam hettha vuttanayeneva veditabbam. [823] Tatha dvakaraniddesadisu papasayati akusalasaya. Papacaritati apunnabhisankharaparipuraka. Papadhimuttikati sakkayabhirata vattajjhasaya.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page497.

[824] Svakaraniddese yasma kalyano nama anusayo natthi, tasma "kalyananusaya"ti na vuttam. Sesam vuttavipariyayena veditabbam. [826] Bhabbabhabbaniddese kammavaranenati pancavidhena anantariyakammena. Kilesavaranenati niyatamicchaditthiya. Vipakavaranenati ahetukapatisandhiya. Yasma pana duhetukanampi ariyamaggapativedho natthi, tasma duhetukapatisandhipi vipakavaranamevati veditabba. Assaddhati buddhadisu saddharahita. Acchandikati kattukamyatakusalacchandarahita. Uttarakuruka manussa acchandikatthanam pavittha. Duppannati bhavangapannaya parihina. Bhavangapannaya pana paripunnayapi yassa bhavangam lokuttarassa padakam na hoti, so duppannoyeva nama. Abhabba niyamam okkamitum kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu sammattaniyamasankhata maggam okkamitum abhabba. [827] Na kammavaranenatiadini vuttavipariyayena veditabbani. Idam dvinnam nananam bhajaniyam indriyaparopariyattinanassa ca asayanusayananassa ca. Ettha hi asayanusayananena indriyaparopariyattinanampi bhajitam. Iti imani dve nanani ekato hutva ekam balananam nama jatanti. Chatthabalaniddesavannana. ------------ Sattamabalaniddesa [828] Sattamabalaniddese jhayatiti jhayi. Cattaro jhayiti jhayino cattaro jana vuccanti. Tattha pathamacatukke tava pathamo samapattilabhi samanoyeva na labhimhiti, kammatthanam samanamyeva na kammatthananti sanni hoti, ayam appagunajjhanalabhiti veditabbo. Dutiyo samapattiya alabhiyeva labhimhiti,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page498.

Akammatthanam samanamyeva kammatthananti sanni hoti, ayam niddajhayi nama. Niddayitva patibuddho evam mannati. Tatiyo samapattilabhi samano samapattilabhimhiti, kammatthanameva samanam kammatthananti sanni hoti, ayam pagunajjhanalabhiti veditabbo. Catuttho alabhiyeva alabhimhiti, akammatthanamyeva akammatthananti sanni hoti, evamettha dve jana ajjhayinova jhayinam anto pavitthatta jhayiti vutta. Dutiyacatukke sasankharena sappayogena samadhiparibandhikadhamme vikkhambhento dandham samapajjati nama, ekadvicittavare thatva sahasa vutthahanto khippam vutthati nama. Sukheneva pana samadhiparibandhikadhamme sodhento khippam samapajjati nama, yathaparicchedena avutthahitva kalam atinametva vutthahanto dandham vutthati nama. Itare dvepi iminava nayena veditabba. Ime cattaropi jana samapattilabhinova. Tatiyacatukke idam jhanam pancangikam idam caturangikanti evam angavavatthanaparicchede cheko samadhismim samadhikusalo nama, nivaranani pana vikkhambhetva cittamanjusaya cittam thapetum acheko no samadhismim samapattikusalo nama. Itarepi tayo iminava nayena veditabba. Imepi cattaro samapattilabhinoyeva. Idani yani jhanani nissaya ime puggala jhayi nama jata, tani dassetum cattari jhananitiadimaha. Tattha cattari jhanani tayo ca vimokkha atthato hettha dhammasangahatthakathayameva 1- pakasita. Sesanampi vimokkhattho tattha vuttanayeneva veditabbo. Apicettha patipatiya satta appitappitakkhane paccanikadhammehi vimuccanato arammane ca adhimuccanato vimokkho nama. Atthamo @Footnote: 1 sangani.A. 1/160,248/219,244

--------------------------------------------------------------------------------------------- page499.

Pana sabbaso sannavedayitehi vimuttatta apagatavimokkho 1- nama. Samadhisu catukkanayapancakanayesu pathamajjhanasamadhi savitakkasavicaro nama. Pancakanaye dutiyajjhanasamadhi avitakkavicaramattasamadhi nama. Catukkanayepi pancakanayepi upari tisu jhanesu samadhi avitakkavicarasamadhi nama. Samapattisu hi patipatiya atthannam samapattinam samadhitipi namam samapattitipi. Kasma? cittekaggatasabbhavato. Nirodhasamapattiya tadabhavato na samadhiti namam. Hanabhagiyo dhammoti appagunehi pathamajjhanadihi vutthitassa sannamanasikaranam kamadianupakkhandanam. Visesabhagiyo dhammoti pagunehi pathamajjhanadihi vutthitassa sannamanasikaranam dutiyajjhanadianupakkhandanam. Vodanampi vutthananti imina pagunavodanam vutthanam nama kathitam. Hetthimam hetthimanhi pagunajjhanam uparimassa uparimassa padatthanam hoti. Tasma "vodanampi vutthanan"ti vuttam. Tamha tamha samadhimha vutthanampi vutthananti imina bhavangavutthanam nama kathitam. Bhavangena hi sabbajjhanehi vutthanam hoti, nirodhato pana phalasamapattiyava vutthahanti. Idam palimuttakavutthanam namati. Sattamabalaniddesavannana. ------------ Atthamabalaniddesa [829] Atthamabalaniddese anekavihitam pubbenivasantiadi sabbampi visuddhimagge vittharitameva. Atthamabalaniddesavannana. -------------- @Footnote: 1 cha.Ma. apagamavimokkho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page500.

Navamabalaniddesa [830] Navamabalaniddesepi dibbena cakkhunatiadi sabbam tattheva vittharitameva. Navamabalaniddesavannana. ----------- Dasamabalaniddesa [831] Dasamabalaniddese cetovimuttinti phalasamadhim. Pannavimuttinti phalananam. Sesam sabbattha uttanatthameva. Ayantavettha acariyanam samanatthakatha. Paravadi panaha "dasabalananam nama patiyekkam natthi, sabbannutannanassevayam pabhedo"ti. Tam na tatha datthabbam. Annameva hi dasabalananam, annam sabbannutannanam. Dasabalanananhi sakasakakiccameva janati, sabbannutannanam pana tampi tato avasesampi janati. Dasabalananesupi hi 1- pathamam karanakaranameva janati. Dutiyam kammantaravipakantarameva, tatiyam kammaparicchedameva, catuttham dhatunanattakaranameva, pancamam sattanam ajjhasayadhimuttimeva, chattham indriyanam tikkhamudubhavameva, sattamam jhanadihi saddhim tesam sankilesadimeva, atthamam pubbenivutthakkhandhasantatimeva, navamam sattanam cutipatisandhimeva, dasamam saccaparicchedameva. Sabbannutannanam pana etehi janitabbanca tato uttaritaranca pajanati, etesam pana kiccam na sabbam karoti. Tanhi jhanam hutva appetum na sakkoti, iddhi hutva vikubbitum na sakkoti, maggo hutva kilese khepetum na sakkoti. Apica paravadi evam pucchitabbo "dasabalananam nama etam savitakkasavicaram avitakkavicaramattam avitakkavicaram kamavacaram rupavacaram arupavacaram lokiyam lokuttaran"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page501.

Jananto "patipatiya satta nanani savitakkasavicarani"ti vakkhati, tato "parani dve nanani avitakkavicarani"ti vakkhati, "asavakkhayananam siya savitakkasavicaram, siya avitakkavicaramattam, siya avitakkavicaran"ti vakkhati. Tatha "patipatiya satta kamavacarani, tato dve rupavacarani, avasane ekam lokuttaran"ti vakkhati, "sabbannutannanam pana savitakkasavicarameva kamavacarameva lokiyameva"ti vakkhati. Iti annadeva dasabalananam, annam sabbannutannananti. Sammohavinodaniya vibhangatthakathaya nanavibhangavannana nitthita. ---------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 451-501. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=10653&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=10653&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=835              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=11353              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=9137              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=9137              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]