ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                       10. Sankhapalacariyavannana
      [85] Punaparam yada homi        sankhapalo mahiddhiko
           dathavudho ghoraviso       dvijivho uragabhibhu.
      [86] Catuppathe mahamagge       nanajanasamakule
           caturo ange adhitthaya     tattha vasam akappayim.
      [87] Chaviya cammena mamsena      nharuhi atthikehi va
           yassa etena karaniyam       dinnamyeva haratu soti. 1-
     #[85]  Dasame sankhapalotiadisu ayam sankhepattho:- devabhogasampattisadisaya
mahatiya nagiddhiya samannagatatta mahiddhiko. Hettha dve, upari dveti catasso
datha avudha etassati dathavudho. Uggatejavisataya ghoraviso. Nagayonisiddhahi
dvihi jivhahi samannagatoti dvijivho. Mahanubhavanampi urena gamanato "uraga"ti
laddhanamanam naganam adhipatibhavato uragabhibhu.
     #[86]  Dvinnam magganam vinivijjhitva sandhibhavena gatatthanasankhate catuppathe.
Aparaparam mahajanasancaranatthanabhute mahamagge. Tato eva mahajanasamakinnabhavena
nanajanasamakule. Idani vakkhamananam catunnam anganam vasena caturo ange.
Adhitthaya adhitthahitva, citte thapetva. Yadaham sankhapalo nama yathavuttarupo
nagaraja homi, tada hettha vuttappakare thane vasam uposathavasavasena nivasam
akappayim kappesim.
      Mahasatto hi danasiladipunnapasuto hutva bodhipariyesanavasena aparaparam
devamanussagatisu samsaranto kadaci devabhogasadisasampattike nagabhavane nibbattitva
sankhapalo nama nagaraja ahosi mahiddhiko mahanubhavo. So gacchante kale taya
sampattiya vippatisari hutva manussayonim patthento uposathavasam vasi. Athassa
nagabhavane vasantassa uposathavaso na sampajjati, silam sankilissati, tena so
nagabhavana nikkhamitva kanhavannaya nadiya avidure mahamaggassa ca ekapadikamaggassa
ca antare ekam vammikam parikkhipitva uposatham adhitthaya catuddasapannarasesu
samadinnasilo "mama cammadini atthika ganhantu"ti attanam danamukhe vissajjetva
@Footnote: 1 khu.cariya. 33/87/610
Nipajjati, patipade nagabhavanam gacchati. Tena vuttam "punaparam yada homi, sankhapalo
mahiddhiko"tiadi. 1- Tassattho vuttoyeva.
     #[87]  Yam panettha chaviya cammenatiadikam "caturo ange adhitthaya"ti vuttam
caturangadhitthanadassanam. Chavicammani hi idha ekamangam. Evam uposathavasam vasantassa
mahasattassa digho addha vitivatto.
      Athekadivasam tasmim tatha silam samadiyitva nipanne solasa bhojaputta "mamsam
aharissama"ti  avudhahattha aranne caranta kinci alabhitva nikkhamanta tam
vammikamatthake nipannam disva "mayam ajja godhapotakampi na labhimha, imam nagarajanam
vadhitva khadissama"ti cintetva "maha kho panesa gayhamano palayeyyati
yathanipannakamyeva nam bhogesu sulehi vijjhitva dubbalam katva ganhissama"ti sulani
adaya upasankamimsu. Bodhisattassapi sariram mahantam ekadonikanavappamanam vattetva
thapitasumanapupphadamam viya jinjukaphalasadisehi akkhihi jayasumanapupphasadisena ca sisena
samannagatam  ativiya sobhati. So tesam solasannam jananam padasaddena bhogantarato sisam
niharitva rattakkhini ummiletva te sulahatthe agacchante disva "ajja mayham
manoratho matthakam papunissati"ti attanam danamukhe niyyatetva "ime mama sariram
sattihi kottetva chiddavachiddam karonte na olokessami"ti attano silakhandabhayena
dalham adhitthanam adhitthahitva sisam bhogantare eva pavesetva nipajji.
      Atha nam te upagantva nangutthe gahetva akaddhanta bhumiyam patetva
tikhinasulehi atthasu thanesu vijjhitva sakantaka kalavettayatthiyo 2- paharamukhehi
pavesetva atthasu thanesu kajehi adaya mahamaggam patipajjimsu. Mahasatto sulehi
vijjhanato patthaya ekatthanepi akkhini ummiletva te na olokesi. Tassa atthahi
kajehi adaya niyamanassa sisam olambitva bhumim paharati. Atha nam "sisamassa
@Footnote: 1 cha.Ma. "punaparam yada homi, sankhapalo"tiadi  2 Si. talavettayatthiyo
Olambati"ti mahamagge nipajjapetva sukhumena sulena nasapute vijjhitva rajjukam
pavesetva sisam ukkhipitva kajakotiyam laggetva punapi ukkhipitva maggam
patipajjimsu. Tena vuttam:-
      [88] "addasamsu bhojaputta       khara ludda akaruna
           upaganchum mamam tattha         dandamuggarapanino.
      [89] Nasaya vinivijjhitva       nangutthe pitthikandake
           kaje aropayitvana      bhojaputta harimsu mam.
      [90] Sasagarantam pathavim          sakananam sapabbatam
           icchamano cahantattha       nasavatena jhapaye.
      [91] Sulehi vijjhayantepi        kottayantepi sattibhi
           bhojaputte na kuppami      esa me silaparami"ti.
     #[88-89]  Tattha bhojaputtati luddaputta. Kharati kakkhala, pharusakayavacikammanta.
Luddati daruna, ghoramanasa. Akarunati nikkaruna. Dandamuggarapaninoti
caturassadandahattha. Nasaya vinivijjhitvati rajjukam pavesetum sukhumena
sulena nasapute vijjhitva. Nangutthe pitthikantaketi nangutthappadese tattha tattha
pitthikantakasamipe ca vinivijjhitvati sambandho. Kaje aropayitvanati atthasu
thanesu vinivijjhitva baddhesu atthasu vettalatamandalesu ekekasmim ovijjhitam 1-
ekekam kajam dve dve bhojaputta attano attano khandham aropetva.
     #[90]  Sasagarantam pathavinti samuddapariyantam mahapathavim. Sakananam sapabbatanti
saddhim kananehi pabbatehi cati sakananam sapabbatanca. Nasavatena jhapayeti sacaham
@Footnote: 1 Si. ovijjhitva
Icchamano icchanto kujjhitva nasavatam vissajjeyyam, samuddapariyantam sakananam
sapabbatam imam mahapathavim jhapeyyam, saha nasavatavissajjanena charikam kareyyam,
etadiso tada mayham anubhavo.
     #[91]  Evam santepi sulehi vinivijjhante, kottayantepi sattibhi. Bhojaputte
na kuppamiti dubbalabhavakaranattham vettalatapavesanatthanca saradaruhi tacchetva
katehi tikhinasulehi atthasu thanesu vijjhantepi dubbalabhavakaranattham tikhinahi sattihi
tahim tahim kottayantepi bhojaputtanam luddanam na kuppami. Esa me silaparamiti
evam mahanubhavassa tatha adhitthahantassa ya me mayham silakhandabhayena tesam akujjhana,
esa ekanteneva jivitanirapekkhabhavena pavatta mayham silaparami, silavasena
paramatthaparamiti attho.
      Tatha pana bodhisatte tehi niyamane mithilanagaravasi alaro nama kutumbiko
pancasakatasatani adaya sukhayanake nisiditva gacchanto te bhojaputte mahasattam
harante disva karunnam uppadetva te ludde pucchi "kissayam nago niyati,
netva cimam kim karissatha"ti. Te "imassa nagassa mamsam sadunca mudunca thulanca
pacitva khadissama"ti ahamsu. Atha so tesam solasavahagone 1- pasatam pasatam
suvannamasake sabbesam nivasanaparupanani bhariyanampi tesam vatthasaranani datva "samma
ayam mahanubhavo nagaraja, attano silagunena tumhakam na dubbhi, imam kilamentehi
bahum tumhehi apunnam pasutam, vissajjetha"ti aha. Te "ayam amhakam manapo bhakkho,
bahu ca no uraga bhuttapubba, tathapi tava vacanam amhehi pujetabbam, tasma imam
nagam vissajjessama"ti vissajjetva mahasattam bhumiyam nipajjapetva attano
kakkhalataya ta kantakacita avuta kalavettalata kotiyam gahetva akaddhitum
arabhimsu.
@Footnote: 1 Ma. solasabhojaputtanam vahagone
      Atha so nagarajanam kilamantam disva akilamentova asina lata chinditva
darakanam kannavedhato patiharananiyamena 1- adukkhapento sanikam nihari. Tasmim kale
te bhojaputta yam bandhanam tassa natthuto pavesetva patimukkam, tam bandhanam sanikam
mocayimsu. Mahasatto muhuttam pacinabhimukho gantva assupunnehi nettehi alaram
olokesi. Ludda thokam gantva "urago dubbalo, matakale gahetvava nam gamissama"ti
niliyimsu. Alaro mahasattassa anjalim paggayha "gaccheva kho tvam mahanaga, ma tam
ludda puna gahesun"ti vadanto thokam tam nagam anugantva nivatti.
      Bodhisatto nagabhavanam gantva tattha papancam akatva mahantena parivarena
nikkhamitva alaram upasankamitva nagabhavanassa vannam kathetva tam tattha netva
tihi kannasatehi saddhim mahantamassa yasam datva dibbehi kamehi santappesi.
Alaro nagabhavane ekavassam vasitva dibbe kame paribhunjitva "icchamaham samma
pabbajitun"ti nagarajassa kathetva pabbajitaparikkhare gahetva tato nikkhamitva
himavantappadesam gantva pabbajitva tattha ciram vasitva aparabhage carikam caranto
baranasim patva baranasiranna samagato tena acarasampattim 2- nissaya pasannena
"tvam ularabhoga manne kula pabbajito, kena nu kho karanena pabbajitosi"ti
puttho attano pabbajjakaranam kathento luddanam hatthato bodhisattassa vissajjapanam
adim katva sabbam pavattim ranno acikkhitva:-
                    "dittha maya manusakapi kama
                    asassata viparinamadhamma
                    adinavam kamagunesu disva
                    saddhayaham pabbajitomhi raja.
                    Dumapphalaniva patanti manava
                    dahara ca vuddha 3- ca sarirabheda
@Footnote: 1 Si. vattiharananiyamena  2 Ma. akarasampattim  3 cha.Ma. vuddha
                    Etampi disva pabbajitomhi raja
                    apannakam samannameva seyyo"ti 1-
imahi gathahi dhammam desesi.
          Tam sutva raja:-
                    "addha have sevitabba sapanna
                    bahussuta ye bahuthanacintino
                    naganca sutvana tavancalara
                    kahami punnani anappakani"ti 2-
aha.
          Athassa tapaso:-
                    "addha have sevitabba sapanna
                    bahussuta ye bahuthanacintino
                    naganca sutvana mamanca raja
                    karohi punnani anappakani"ti 2-
evam dhammam desetva tattheva cattaro vassanamase vasitva puna himavantam gantva
yavajivam cattaro brahmavihare bhavetva brahmalokupago ahosi. Bodhisattopi
yavajivam uposathavasam vasitva saggapuram puresi. Sopi raja danadini punnani
katva yathakammam gato. Tada alaro sariputtatthero ahosi, baranasiraja
anandatthero, sankhapalanagaraja lokanatho.
@Footnote: 1 khu.ja. 27/191-2/452  2 khu.ja. 27/193/452
      Tassa sarirapariccago danaparami, tatharupenapi visatejena samannagatassa tatharupayapi
pilaya sati silassa abhinnata silaparami, devabhogasampattisadisam bhogam pahaya nagabhavanato
nikkhamitva samanadhammakaranam nekkhammaparami, "danadiattham idancidanca katum
vattati"ti samvidahanam pannaparami, kamavitakkavinodanam adhivasanaviriyanca viriyaparami,
adhivasanakhanti khantiparami, saccasamadanam saccaparami, acalasamadanadhitthanam
adhitthanaparami, bhojaputte upadaya sabbasattesu mettanuddayabhavo mettaparami,
vedanaya sattasankharakatavippakaresu ca 1- majjhattabhavo upekkhaparamiti evam dasa
paramiyo labbhanti. Silaparami pana atisayavatiti katva sa eva desanam arulha. Tatha idha
bodhisattassa gunanubhava "yojanasatike nagabhavanatthane"tiadina bhuridattacariyayam 2-
vuttanayeneva yatharaham vibhavetabbati.
                     Sankhapalacariyavannana nitthita.
      Eteti ye hatthinagacariyadayo imasmim vagge niddittha anantaragathaya ca
"hatthinago bhuridatto"tiadina uddanavasena sangahetva dassita nava cariya, te
sabbe visesato silaparamipuranavasena pavattiya silam balam etesanti silabala. Silassa
paramatthaparamibhutassa parikkharanato santanassa ca paribhavanavasena abhisankharanato
parikkhaRa. Ukkamsagataya 3- silaparamatthaparamiya asampunnatta padeso etesam atthi,
na nippadesoti padesika sappadesa. Kasmati ce? aha "jivitam parirakkhitva, silani
anurakkhisan"ti, yasma etesu hatthinagacariyadisu aham attano jivitam ekadesena
parirakkhitvava silani anurakkhim. Jivitam na sabbatha pariccajim, ekanteneva pana
sankhapalassa me sato sabbakalampi jivitam yassa kassaci niyyattam, sankhapalanagarajassa
pana me mahanubhavassa uggavisatejassa sato samanassa sabbakalampi tehi luddehi
@Footnote: 1 Si.sattakatavippakaresu ca  2 khu.cariya. 33/11-9/601-2  3 Ma. ukkatthasangahako
Samagame tato pubbepi pacchapi sato evam puggalavibhagam akatva yassa kassaci
silanurakkhanatthameva jivitam ekamseneva niyyattam niyatitam danamukhe nissattham, tasma
sa silaparamiti yasma cetadevam, tasma tena karanena sa paramatthaparamibhavam
patta mayham silaparamiti dassetiti.
                    Paramatthadipaniya cariyapitakasamvannanaya
               dasavidhacariyasangahassa visesato silaparamivibhavanassa
                    dutiyavaggassa atthavannana nitthita.
                        -----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 202-210. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=4484&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=4484&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=228              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9134              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11896              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11896              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]