บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
535/23. 3. Mahakappinattherapadanavannana padumuttaro nama jinotiadikam ayasmato mahakappinattherassa apadanam. Ayampi purimabuddhesu katadhikaro tattha tattha bhave vivattupanissayani punnani upacinanto padumuttarassa bhagavato kale hamsavatinagare kulagehe nibbatto vinnutam patva satthu santike dhammadesanam sunanto satthara ekam bhikkhum ovadakanam aggatthane thapitam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So tattha yavajivam kusalam katva devamanussesu samsaranto baranasito avidure ekasmim pesakaragame jetthapesakaragehe nibbatto tada sahassamatta paccekabuddha himavante attha mase vasitva vassike cattaro mase janapade @Footnote: 1 an.ekaka. 20/208/24. Vasanti. Te ekavaram baranasiya avidure otaritva "senasanam karanatthaya hatthakammam yacatha"ti ranno santikam attha paccekabuddhe pahinimsu. Tada pana ranno vappamangalam ahosi. So "paccekabuddha kira agata"ti sutva nikkhamitva agatakaranam pucchitva "ajja bhante okaso natthi sve amhakam vappamangalam, tatiyadivase karissama"ti vatva paccekabuddhe animantetvava pavisi. Paccekabuddha "annam gamam pavisissama"ti pakkamimsu. Tasmim samaye jetthapesakarassa bhariya kenacideva karaniyena baranasim gacchanti te paccekabuddhe disva vanditva "kim bhante avelaya ayya agata"ti pucchi. Te adito patthaya kathesum. Tam sutva saddhasampanna buddhisampanna itthi "sve bhante amhakam bhikkham ganhatha"ti nimantesi. Bahuka mayam bhaginiti. Kittaka bhanteti. Sahassamatta bhaginiti. "bhante imasmim no game sahassamatta vasimha, ekeko ekekassa bhikkham dassati, bhikkham adhivasetha, ahameva vo vasanatthanam karapessami"ti aha. Paccekabuddha adhivasesum. Sa gamam pavisitva ugghosesi "ammatata aham sahassamatte paccekabuddhe disva nimantesim, ayyanam nisidanatthanam samvidahatha, yagubhattadini sampadetha"ti gamamajjhe mandapam karapetva asanani pannapetva punadivase paccekabuddhe nisidapetva panitena khadaniyena bhojaniyena parivisitva bhattakiccapariyosane tasmim game sabba itthiyo adaya tahi saddhim paccekabuddhe vanditva temasam vasanatthaya patinnam ganhitva puna game ugghosesi "ammatata ekekakulato ekekapuriso vasipharasuadini gahetva arannam pavisitva dabbasambhare aharitva ayyanam vasanatthanam karotu"ti. Gamavasino tassayeva vacanam sutva ekeko ekekam katva saddhim rattidivatthanehi pannasalasahassam nitthapetva Attano attano pannasalayam upagatam paccekabuddham "aham sakkaccam upatthahissami, aham sakkaccam upatthahissami"ti vatva upatthahimsu. Sa vassamvutthakale "attano attano pannasalaya vassamvutthanam paccekabuddhanam civarasatake sajjetha"ti samadapetva ekekassa sahassasahassamulam civaram dapesi. Paccekabuddha vutthavassa anumodanam katva pakkamimsu. Gamavasinopi idam punnakammam katva tato cuto tavatimsadevaloke nibbattitva ganadevata nama ahesum. Te tattha dibbasampattim anubhavitva kassapasammasambuddhakale kutumbikagehesu nibbattimsu. Pubbe jetthakapesakaro jetthakakutumbikassa putto ahosi. Bhariyapissa ekassa jetthakakutumbikassa dhita ahosi. Sesanam bhariyayo sesakutumbikanam dhitaro ahesum, ta sabbapi vayappatta parakulam gacchantiyo tesam tesamyeva gehani agamamsu. Athekadivasam vihare dhammassavane sanghutthe "sattha dhammam desessati"ti sutva te sabbepi kutumbika "dhammam sossama"ti bhariyahi saddhim viharam agamamsu. Tesam viharamajjham pavitthakkhane vassam vassi. Yesam kulupaka va natisamaneradayo va atthi, te tesam parivenadini pavisimsu. 1- Te pana tatharupanam natthitaya katthaci pavisitum avisahanta viharamajjheyeva atthamsu. Atha ne jetthakakutumbiko aha "passatha bho amhakam vippakaram, kulaputtehi nama ettakena lajjitum yuttan"ti. Ayya kim karomati. Mayam vissasikatthanassa abhavena imam vippakaram patta, sabbe, dhanam samharitva parivenam karissamati. "sadhu ayya"ti jetthako sahassam adasi. Sesa panca panca satani. Itthiyo addhateyyani addhateyyani satani. Te tam dhanam aharitva sahassakutagaraparivaram satthu vasanatthaya mahaparivenam nama karapesum. Navakammassa mahantataya dhane appahonte pubbe dinnadhanato puna upaddhupaddham adamsu. @Footnote: 1 Si. sesajana kulupaganam natakanam samaneradinam parivenadini pavisimsu. Nitthite parivene viharamaham karonta buddhappamukhassa bhikkhusamghassa sattaham mahadanam datva visatiya bhikkhusahassanam civarani sajjayimsu. Jetthakakutumbikassa pana bhariya attano pannaya thita aham tehi samakam akatva atirekataram katva "sattharam pujessami"ti anojapupphavannena sahassamulena satakena saddhim anojapupphacankotakam gahetva sattharam anojapupphehi pujetva tam satakam satthu padamule thapetva "bhante nibbattanibbattatthane anojapuppha- vannamyeva me sariram hotu, anojatveva ca namam hotu"ti patthanam akasi. Sattha "evam hotu"ti anumodanam akasi. Te sabbepi yavatayukam thatva tato cuta devaloke nibbattimsu. Te imasmim buddhuppade devaloka cavitva jetthako kukkutavatinagare rajakule nibbattitva vinnutam patto mahakappinaraja nama ahosi. Sesa amaccakulesu nibbattimsu. Jetthakassa bhariya maddaratthe sakalanagare rajakule nibbatti anojapupphavannamevassa sariram ahosi, tena anojatvevassa namam akamsu, sa vayappatta mahakappinaranno geham gantva anojadeviti pakata ahosi. Sesitthiyopi amaccakulesu nibbattitva vayappatta tesamyeva amaccaputtanam gehani agamamsu. Te sabbepi ranno sampattisadisam sampattim anubhavimsu. Yada hi raja alankarapatimandito hatthim abhiruhitva vicarati, tadapi te tatheva vicaranti. Tasmim assena va rathena va vicarante tepi tatheva vicaranti. Evam te ekato hutva katanam punnanam balena ekatova sampattim anubhavimsu. Ranno pana valo, valavahano, 1- puppho, pupphavahano, supattoti panceva assa honti. Tesu raja supattam assam sayam arohati, itare cattaro asse assarohanam @Footnote: 1 balo, balavahano, 4/12 (sya). Sasanaharanatthaya adasi. Raja te patova bhojetva "gacchatha bhane dve va tini va yojanani ahinditva buddhassa va dhammassa va samghassa va uppannabhavam sutva mayham sukhasasanam arocetha"ti pesesi. Te catuhi dvarehi nikkhamitva dve tini yojanani ahinditva kinci sasanam alabhitvava paccagamimsu. Athekadivasam raja supattam aruhitva amaccasahassaparivuto uyyanam gacchanto kilantarupe pancasatamatte vanijake nagaram pavisante disva "ime addhanakilanta, addha imesam santika ekam bhaddakam sasanam sossami"ti te pakkosapetva "kuto agatattha"ti pucchi. Atthi deva ito visatiyojanasatamatthake savatthi nama nagaram, tato agatamhati. Atthi pana vo dese kinci sasanam uppannanti. Deva annam kinci natthi, sammasambuddho uppannoti. Raja tavadeva balavapitiya phutthasariro kinci sallakkhetum asakkonto muhuttam vitinametva puna "tata kim vadetha"ti pucchi. "buddho deva uppanno"ti. Raja dutiyampi tatiyampi tatheva vitinametva catutthavare "kim vadetha tata"ti pucchitva "buddho uppanno"ti vutte "tata sukhasasanasavanaya satasahassam vo dammi"ti vatva "aparampi kinci sasanam atthi tata"ti pucchi. Atthi deva dhammo uppannoti. Raja tampi sutva purimanayeneva tayo vare vitinametva catutthavare "dhammo uppanno"ti vutte "idhapi vo satasahassam dammi"ti vatva "aparampi kinci sasanam atthi tata"ti pucchi. Atthi deva samgho uppannoti. Raja tampi sutva tatheva tayo vare vitinametva catutthavare "samgho uppanno"ti vutte "idhapi vo satasahassam dammi"ti vatva amaccasahassam oloketva "tata kim karissama"ti 1- pucchi. "deva tumhe kim karissatha"ti. Aham tata "buddho @Footnote: 1 karissathati dhammapada. A. 4/14 (sya) Uppanno samgho uppanno"ti sutva na puna nivattissami, bhagavantam uddissa gantva tassa santike pabbajissamiti. Mayampi deva tumhehi saddhim pabbajissamati. Raja suvannapatte akkharani likhapetva vanijakanam datva "imam anojaya nama deviya detha, sa tumhakam tini satasahassani dassati, evanca pana nam vadeyyatha `ranna kira te issariyam vissattham, yathasukham sampattim paribhunjahi"ti, sace pana `vo raja kahan'ti pucchati, `sattharam uddissa pabbajissamiti vatva gato'ti 1- aroceyyatha"ti aha. Amaccapi attano attano bhariyanam tatheva sasanam pahinimsu. Raja vanijake uyyojetva assam abhiruyha amaccasahassaparivuto tankhananneva nikkhami. Satthapi tamdivasam paccusakale lokam volokento mahakappinarajanam saparivaram disva "ayam mahakappino vanijakanam santika tinnam ratananam uppannabhavam sutva tesam vacanam tihi satasahassehi pujetva rajjam pahaya amaccasahassaparivuto mam uddissa pabbajitukamo sve rajjam pahaya amaccasahassa- parivuto mam uddissa pabbajitukamo sve nikkhamissati, so saparivaro saha patisambhidahi arahattam papunissati, paccuggamanam karissami"ti punadivase cakkavatti viya khuddakagamabhojakam rajanam paccuggacchanto sayameva pattacivaramadaya visayojanasatam maggam paccuggantva candabhagaya nadiya tire nigrodharukkhamule chabbannabuddharamsiyo vissajjetva nisidi. Rajapi agacchanto ekam nadim patva "ka namayan"ti pucchi. Aparaccha nama 2- devati. Kimassa parimanam tatati. Gambhirato gavutam, puthulato dve gavutani devati. Atthi panettha nava va ulumpo vati. Natthi devati. "navadini olokente 3- amhe jati jaram upaneti, jara maranam. Aham nibbematiko hutva tini ratanani @Footnote: 1 Si. gatati. 2 Si. aravaccha. 3 Si. raja nadim olokento. Uddissa nikkhanto, tesam me anubhavena idam udakam udakam viya ma hotu"ti ratanattayassa gunam avajjetva "itipi so bhagava araham sammasambuddho"ti buddhagunam anussaranto saparivaro assasahassena udakapitthe pakkhandi. Sindhava pitthipasane viya pakkhandimsu. Khuranam aggatthaneva 1- temimsu. So tam uttaritva purato gacchanto aparampi nadim disva "ayam ka nama"ti pucchi. Nilavaha 2- nama devati. Kimassa parimananti, gambhiratopi puthulatopi addhayojanam devati. Sesam purimasadisameva. Tam pana nadim disva "svakkhato bhagavata dhammo"ti dhammanussatim anussaranto pakkhandi. Tampi atikkamitva gacchanto aparampi nadim disva "ayam ka nama"ti pucchi. Candabhaga nama devati. Kimassa parimananti. Gambhiratopi puthulatopi yojanam devati. Sesam purimasadisameva. Tam pana nadim disva "suppatipanno bhagavato savakasamgho"ti samghanussatim anussaranto pakkhandi. Tampi nadim atikkamitva gacchanto satthu sarirato nikkhanta chabbannabuddharasmiyo nigrodharukkhassa sakhavitapapalasani obhasayamana disva cintesi "ayam obhaso neva candassa, na suriyassa, na devamarabrahma 3- supannanaganam annatarassa, addha aham sattharam uddissa agacchanto sammasambuddhena dittho bhavissami"ti. So tavadeva assapitthito otaritva onatasariro rasmiyanusarena sattharam upasankamitva manosilarase nimujjanto viya buddharasminam anto pavisi. So sattharam vanditva ekamantam nisidi saddhim amaccasahassena. Sattha tesam anupubbim katham kathesi. Desanapariyosane saparivaro raja sotapattiphale patitthahi. Atha sabbe utthahitva pabbajjam yacimsu. Sattha "agamissati nu kho imesam kulaputtanam iddhimayapattacivaran"ti upadharento "ime kulaputta @Footnote: 1 Si. aggagganeva (mano. pu. 1/285-6, sa.pa. 2/269). 2. Ma. nilavahana. @3 cha.Ma....brahmana... Paccekabuddhasahassanam civarasahassam adamsu, kassapabuddhakale visatiya bhikkhusahassanam visaticivarasahassanipi adamsu, anacchariyam imesam kulaputtanam idadhimayapatta- civaragamanan"ti natva dakkhinahattham pasaretva "etha bhikkhavo, caratha brahmacariyam samma dukkhassa antakiriyaya"ti aha. Te tavadeva atthaparikkharadhara vassasatthikatthera 1- viya hutva vehasam abbhuggantva paccorohitva sattharam vanditva ekamantam nisidimsu. Te pana vanijaka rajageham gantva deviya ranna pahitasasanam arocetva deviya "agacchantu"ti vutte pavisitva ekamantam atthamsu. Atha ne devi pucchi "tata kim karana agatattha"ti. Mayam ranna tumhakam santikam pesita, tini kira no satasahassani dethati. "bahum bhane bhanatha, kim tumhehi ranno santike katam, kismim vo raja pasanno ettakam dhanam dapetiti. Devi na annam kinci katam, ekam pana sasanam arocayimhati. Sakka pana tata mayhampi tam arocetunti. Sakka deviti suvannabhingarena mukham vikkhaletva devi buddho loke uppannoti. Sapi tam sutva pitiya phutthasarira tikkhattum kinci asallakkhetva catutthavare "buddho uppanno"ti sutva kim tata imasmim pade ranna dinnanti. Satasahassam deviti. Tata ananucchavikam ranna katam evarupam sasanam sutva tumhakam satasahassadadamanena. Aham vo mama duggata- pannakare tini satasahassani dammi, aparam kinci tumhehi arocitanti. Te idanca idancati itaranipi dve sasanani arocesum. Devi purimanayeneva tayo tayo vare asallakkhetva catutthacatutthavare tini tini satasahassani adasi. Evam te sabbani dvadasasatasahassani labhimsu. @Footnote: 1 Si.,i. vassasatika.... Atha ne devi pucchi "raja kaham tata"ti. Devi raja "sattharam uddissa pabbajissami"ti vatva gatoti. Mayham tena kim sasanam dinnanti. Sabbam kira issariyam tumhakam vissattham "tumhe kira yathasukham sampattim anubhavatha"ti. Amacca pana kuhim tatati. Tepi ranna saddhim "pabbajissama"ti gata deviti. Sa tesam bhariyayo pakkosapetva "amma tumhakam samika ranna saddhim `pabbajissama'ti gata, tumhe kim karissatha"ti. Kim pana tehi amhakam sasanam pahitam deviti. Tehi kira attano sampatti tumhakam vissattha "tumhe kira sampattim yathasukham paribhunjatha"ti. Tumhe pana devi kim karissamati. Amhakam 1- so tava raja magge thito tihi satasahassehi tini ratanani pujetva khelapindam viya sampattim pahaya "pabbajissami"ti nikkhanto, mayapi tinnam ratananam sasanam sutva tani navahi satasahassehi pujitani, na kho panesa sampatti nama rannoyeva dukkha, mayhampi dukkha eva. Ko ranna chadditakhelapindam jannukehi bhumiyam patitthahitva mukhena ganhissati, na mayham sampattiya attho, sattharam uddissa pabbajissamiti. Devi mayampi tumhehi saddhim pabbajissamati. Sace sakkotha, sadhuti. Sakkoma deviti. Tena hi "etha"ti rathasahassam yojapetva ratham aruyha tahi saddhim nikkhamitva antaramagge pathamam nadim disva yatha ranna pathamam pucchita, tatheva pucchitva sabbam pavattim sutva "ranna gatamaggam oloketha"ti vatva "sindhavanam padavalanjam na passama"ti vutte raja "tini ratanani uddissa nikkhantosmi"ti saccakiriyam karitva tinnam ratananam gune anussaritva gato bhavissati, ahampi tini ratanani uddissa nikkhanta, tesam me anubhavena idam udakam udakam viya ma hotuti tinnam ratananam gune anussaranti rathasahassam pesesi, udakam pitthipasanasadisam ahosi, cakkanam aggatthaneva temimsu. Eteneva upayena itara dvepi nadiyo uttarimsu. Sattha tasam agatabhavam natva yatha ta attano santike nisinne samike bhikkhu na passanti, tatha adhitthasi. Devipi agacchanti satthu sarirato @Footnote: 1 Si.,Ma. amma. Nikkhanta rasmiyo disva tatheva cintetva sattharam upasankamitva vanditva ekamantam thita pucchi "bhante mahakappino raja tumhe uddissa nikkhamitva gato, kaham nu kho so, amhakam tam dassetha"ti. Nisidatha tava, idheva nam passissathati, ta sabbapi hatthatuttha "idheva kira nisinna samike no passissama"ti nisidimsu. Sattha anupubbim katham kathesi. Anojadevi desana- pariyosane tahi saddhim sotapattiphalam papuni. Mahakappino thero tasam desiyamanam dhammadesanam sutva saparivaro saha patisambhidahi arahattam papuni. Tasmim khane sattha tasam te bhikkhu dassesi. Tasam hi agatakkhaneyeva attano samike kasavadhare mundasise disva cittam ekaggam na bhaveyya, maggaphalam nibbattetum sakka na bhaveyya. Tasma acalasaddhaya patitthitakalato patthaya tasam te bhikkhu arahattapatte dassesi. Tapi te disva pancapatitthitena vanditva "bhante tumhakam pabbajitakiccam matthakappattan"ti vatva sattharam vanditva ekamantam thatva pabbajjam yacimsu. Evam vutte sattha uppalavannaya theriya agamanam cintesi. Sa satthu cintitakkhaneyeva akasena agantva ta sabba itthiyo gahetva akasena bhikkhunupassayam netva pabbajesi. Ta sabba nacirasseva arahattam papunimsu. Sattha bhikkhusahassam adaya akasena jetavanam agamasi. Tatra sudam ayasma mahakappino rattitthanadisu "aho sukham, aho sukhan"ti udanam udanento vicarati. Bhikkhu bhagavato arocesum "bhante mahakappino `aho sukham, aho sukhan'ti udanam udanento vicarati, attano rajjasukham arabbha udaneti manneti. Sattha tam pakkosapetva "saccam kira tvam kappina kamasukham arabbha udanam udanesi"ti. Bhagava me bhante tam arabbha udanabhavam va annam arabbha udanabhavam va janatiti. Atha sattha "na bhikkhave mama putto kamasukham rajjasukham arabbha udanam udaneti, puttassa pana me dhammam carato dhammapiti nama uppajjati, so amatamahanibbanam arabbha evam udanam udanesi"ti anusandhim ghatetva dhammam desento imam gathamaha:- "dhammapiti sukham seti vippasannena cetasa ariyappavedite dhamme sada ramati pandito"ti. 1- Athekadivasam sattha bhikkhu amantesi "kacci bhikkhave kappino bhikkhunam dhammam desesi"ti. Appossukko bhante ditthadhammasukhaviharam anuyutto viharati, ovadamattampi na detiti. Sattha theram pakkosapetva "saccam kira tvam kappina antevasikanam ovadamattampi na desi"ti. Saccam bhanteti. Brahmana ma evam akasi, ajja patthaya upagatanam bhikkhunam dhammam desehiti. "sadhu bhante"ti thero bhagavato vacanam sirasa sampaticchitva ekovadeneva samanasahassam arahatte patitthapesi. Tena nam sattha patipatiya attano savake thanantare thapento "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhuovadakanam yadidam mahakappino"ti 2- etadagge thapesi. [66] Evam thero pattaarahattaphalo attano pubbakammam saritva somanassajato pubbacaritapadanam pakasento padumuttaro nama jinotiadimaha. Udito ajatakaseti sakalakase udito utthito pakatabhuto. Saradambare saradakale akase raviva suriyo ivati attho. [70] Akkhadasso tada asinti tasmim padumuttarassa bhagavato kale saradassi hitadassi acariyo pakato ahosinti attho. [71] Savakassa katavinoti tassa bhagavato me manam mama cittam, tappayantassa tosayantassa savakassa ovadakassa gunam pakasayato aggatthane thapentassa katavino sataccakiccayuttassa vacanam sutvati sambandho. [73] Hamsasamabhagoti hamsasadisagami. Hamsadundubhinissanoti hamsaravo dundubhibherisaddasadisavacano "etam mahamattam passatha bhikkhavo"ti ahati sambandho. [74] Samuggatatanuruhanti 3- sutthu uggatalomam uddhaggalomam, udagyamanam va. Jimutavannanti 4- muttaphalasamanavannam sundarasarirapabhanti attho. Pinamsanti 5- paripunnam amsam. Pasannanayananananti pasannaakkhipasannamukhanti attho. @Footnote: 1 khu.dha. 25/79/31. 2 an.ekaka. 20/231/25. @3 pali. samuddhaggatanuruham. 4 pali. jumuttavannam. 5 pali. ruciram. [75] Katavinoti 1- katadhikarassa etadagge thitassa bhikkhuno thanam so eso muditaya pahatthacittataya patthetiti sambandho. [81] Sataso anusasiyati dhammena samena vacanena karanavasena anusasitvati attho. Baranasiyamasanneti 2- baranasiya samipe pesakaragame. Jato keniyajatiyanti tantavayajatiya pesakarakule jatoti attho. Sesam suvinneyyamevati. Mahakappinattherapadanavannana nitthita. -------------The Pali Atthakatha in Roman Book 50 page 269-280. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=5748&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=5748&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=123 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=3679 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=4504 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=4504 Contents of The Tipitaka Volume 32 http://84000.org/tipitaka/read/?index_32
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]