|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
20. 8. Raṭṭhapālattherāpadānavaṇṇanā
padumuttarassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato raṭṭhapālattherassa apadānaṃ.
Ayampāyasmā purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni
puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato uppattito puretarameva haṃsavatīnagare
gahapatimahāsālakule nibbattitvā vayappatto pitu accayena gharāvāse patiṭṭhito
@Footnote: 1 pāḷi. kaṇikāraṃ pupphitaṃ. 2 pāḷi. chetvāna taṃ. 3 Sī. sādhetvā.
Ratanakoṭṭhāgārakammikena dassitaṃ aparimāṇaṃ vaṃsānugataṃ dhanaṃ disvā "imaṃ ettakaṃ
dhanarāsiṃ mayhaṃ pituayyakapayyakādayo attanā saddhiṃ gahetvā gantuṃ nāsakkhiṃsu,
mayā pana gahetvā gantuṃ vaṭṭatī"ti cintetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ
adāsi. So abhiññālābhiṃ ekaṃ tāpasaṃ upasaṅkamitvā tena devalokādhipacce
niyojito yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devaloke nibbattitvā
dibbasampattiṃ anubhavanto tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto manussaloke bhinnaṃ
raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthassa kulassa ekaputtako hutvā nibbatti. Tena samayena
padumuttaro bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko veneyyasatte
nibbānamahānagarasaṅkhātaṃ khemantabhūmiṃ sampāpesi. Atha so kulaputto anukkamena
viññutaṃ patto ekadivasaṃ upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā satthāraṃ dhammaṃ
desentaṃ disvā pasannacitto parisapariyante nisīdi.
Tena kho pana samayena satthā ekaṃ bhikkhuṃ saddhāpabbajitānaṃ
aggaṭṭhāne ṭhapesi. So taṃ disvā pasannamānaso satasahassabhikkhuparivutassa 1-
bhagavato sattāhaṃ mahādānaṃ datvā taṃ ṭhānaṃ patthesi. Satthā anantarāyena
samijjhanabhāvaṃ disvā "ayaṃ anāgate gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane
saddhāpabbajitānaṃ aggo bhavissatī"ti byākāsi. So satthāraṃ bhikkhusaṃghañca
vanditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. So yāvatāyukaṃ puññāni katvā tato cavitvā
devamanussesu saṃsaranto ito dvenavute kappe phussassa bhagavato kāle satthu
vemātikesu tīsu rājaputtesu satthāraṃ upaṭṭhahantesu tesaṃ puññakiriyāsu
sahāyakiccaṃ akāsi. Evaṃ tattha tattha bhave bahuṃ kusalaṃ upacinitvā sugatīsuyeva
saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kururaṭṭhe thullakoṭṭhikanigame raṭṭhapālaseṭṭhino
@Footnote: 1 Ma.,i. parivārassa.
Gehe nibbatti. Tassa bhinnaṃ raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthakule nibbattattā
raṭṭhapāloti vaṃsānugatameva nāmaṃ ahosi. So mahatā parivārena vaḍḍhanto
anukkamena yobbanappatto mātāpitūhi patirūpena dārena saṃyojito mahante ca
yase patiṭṭhāpito dibbasampattisadisasampattiṃ paccanubhoti.
Atha bhagavā kururaṭṭhe janapadacārikaṃ caranto thullakoṭṭhikaṃ anupāpuṇi.
Taṃ sutvā raṭṭhapālo kulaputto satthāraṃ upasaṅkamitvā satthu santike dhammaṃ
sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitukāmo sattāhaṃ bhattacchedaṃ katvā kicchena kasirena
mātāpitaro anujānāpetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yācitvā satthu
āṇattiyā aññatarassa santike pabbajitvā yonisomanasikārena kammaṃ karonto
vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Arahattaṃ pana patvā satthāraṃ
anujānāpetvā mātāpitaro passituṃ thullakoṭṭhikaṃ gantvā tattha sapadānaṃ
piṇḍāya caranto pitu nivesane ābhidosikaṃ kummāsaṃ labhitvā taṃ amataṃ viya
paribhuñjanto pitarā nimantito svātanāya adhivāsetvā dutiyadivase pitu
nivesane piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā alaṅkatapaṭiyatte itthāgārajane upagantvā
"kīdisā nāma tā ayyaputta accharāyo, yāsaṃ tvaṃ hetu brahmacariyaṃ carasī"ti-
ādīni 1- vatvā palobhanakammaṃ kātuṃ āraddhe tassādhippāyaṃ viparivattetvā
aniccatādipaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ kathento:-
"passa cittakataṃ bimbaṃ arukāyaṃ samussitaṃ
āturaṃ bahusaṅkappaṃ yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.
Passa cittakataṃ rūpaṃ maṇinā kuṇḍalena ca
aṭṭhiṃ tacena onaddhaṃ saha vatthehi sobhati.
@Footnote: 1 Ma.Ma. 13/301/276.
Alattakakatā pādā mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ
alaṃ bālassa mohāya no ca pāragavesino.
Aṭṭhāpadakatā kesā nettā añjanamakkhitā
alaṃ bālassa mohāya no ca pāragavesino.
Añjanīva navā cittā pūtikāyo alaṅkato
alaṃ bālassa mohāya no ca pāragavesino.
Odahi migavo pāsaṃ nāsadā vāguraṃ migo
bhutvā nivāpaṃ gacchāma kandante migabandhake.
Chinno pāso migavassa nāsadā vāguraṃ migo
bhutvā nivāpaṃ gacchāma socante migaluddake"ti 1-
imā gāthāyo abhāsi. Imā gāthā vatvā vehāsaṃ abbhggantvā rañño
korabyassa migājinavanuyyāne 2- maṅgalasilāpaṭṭe nisīdi. Therassa kira pitā sattasu
dvārakoṭṭhakesu aggaḷaṃ dāpetvā malle āṇāpesi "nikkhamituṃ mā detha,
kāsāyāni apanetvā setakāni nivāsāpethā"ti. Tasmā thero ākāsena
agamāsi. Atha rājā korabyo therassa tattha nisinnabhāvaṃ sutvā taṃ upasaṅkamitvā
sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā "idha bho raṭṭhapāla pabbajanto
byādhipārijuññaṃ vā jarābhogañātipārijuññaṃ vā patto pabbajati, tvaṃ pana
kiñcipi pārijuññaṃ anupagato eva kasmā pabbajasī"ti pucchi. Athassa thero
"upaniyyati loko addhuvo, atāṇo loko anabhissaro, asaraṇo loko sabbaṃ
pahāya gamanīyaṃ, ūno loko atitto taṇhādāso"ti 3- imesaṃ catunnaṃ
@Footnote: 1 Ma.Ma. 13/302/277, khu.thera. 26/769/374.
@2 Sī. migācīra... 3 Ma.Ma. 13/305/281.
Dhammuddesānaṃ attanā viditabhāvaṃ kathetvā tassā desanāya anugītiṃ 1- kathento:-
"passāmi loke sadhane manusse
laddhāna vittaṃ na dadanti mohā
luddhā dhanaṃ 2- sannicayaṃ karonti
bhiyyova kāme abhipatthayanti.
Rājā pasayhappaṭhaviṃ vijetvā
sasāgarantaṃ mahimāvasanto 3-
oraṃ samuddassa atittarūpo
pāraṃ samuddassapi patthayetha.
Rājā ca aññe ca bahū manussā
avītataṇhā maraṇaṃ upenti
ūnāva hutvāna jahanti dehaṃ
kāmehi lokamhi na hatthi titti.
Kandanti naṃ ñātī pakiriya kese
`aho vatā no amarā'ti cāhu
vatthena naṃ pārutaṃ nīharitvā
citaṃ samodhāya tato ḍahanti.
So ḍayhati sūlehi tujjamāno
ekena vatthena pahāya bhoge
na mīyamānassa 4- kavanti tāṇā
ñātī ca mittā atha vā sahāyā.
@Footnote: 1 Ma. anuthutiṃ. 2 ka. laddhā dhanaṃ.
@3 Sī. mahiyāvasanto. 4 pāḷi. miyyamānassa, evamuparipi.
Dāyādakā tassa dhanaṃ haranti
satto pana gacchati yena kammaṃ
na mīyamānaṃ dhanamanveti kiñci
puttā ca dārā ca dhanañca raṭṭhaṃ.
Na dīghamāyuṃ labhate dhanena
na cāpi vittena jaraṃ vihanti
appaṃ hidaṃ jīvitamāhu dhīrā
asassataṃ vippariṇāmadhammaṃ.
Aḍḍhā daliddā ca phusanti phassaṃ
bālo ca dhīro ca tatheva phuṭṭho
bālo hi bālyā vadhitova seti
dhīro ca no 1- vedhati phassaphuṭṭho.
Tasmā hi paññāva dhanena seyyā
yāya vosānamidhādhigacchati
abyositattā hi bhavābhavesu
pāpāni kammāni karonti 2- mohā.
Saṃsāramāpajja paramparāya
tassappapañño abhisaddahanto
upeti gabbhañca parañca lokaṃ.
Coro yathā sandhimukhe gahīto
sakammunā haññati pāpadhammo
@Footnote: 1 pāḷi. na. 2 cha.Ma. karoti.
Evaṃ pajā pecca paramhi loke
sakammunā haññati pāpadhammo.
Kāmā hi citrā madhurā manoramā
virūparūpena mathenti cittaṃ
ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā
tasmā ahaṃ pabbajitomhi rāja.
Dumapphalānīva patanti māṇavā
daharā ca vuḍḍhā ca sarīrabhedā
etampi disvāna pabbajitomhi rāja
apaṇṇakaṃ sāmaññameva seyyo.
Saddhāyāhaṃ pabbajito upeto jinasāsane
avañjhā 1- mayhaṃ pabbajjā anaṇo bhuñjāmi bhojanaṃ.
Kāme ādittato disvā jātarūpāni satthato
gabbhāvokkantito 2- dukkhaṃ nirayesu mahabbhayaṃ.
Etamādīnavaṃ ñatvā 3- saṃvegaṃ alabhiṃ tadā
sohaṃ viddho tadā santo sampatto āsavakkhayaṃ.
Pariciṇṇo mayā satthā kataṃ buddhassa sāsanaṃ
ohito garuko bhāro bhavanetti samūhatā.
Yassatthāya pabbajito agārasmā anagāriyaṃ
so me attho anuppatto sabbasaṃyojanakkhayo"ti 4-
@Footnote: 1 pāḷi. avajjā. 2 pāḷi. gabbhe vokkantito.
@3 pāḷi. disvā. 4 khu.thera. 26/776-93/375-7.
Imā gāthā avoca. Evaṃ thero rañño korabyassa dhammaṃ desetvā satthu
santikameva gato. Satthā ca aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ saddhā-
pabbajitānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
[97-8] Evaṃ so thero pattaetadaggaṭṭhāno pubbakammaṃ saritvā
somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa bhagavatotiādimāha.
Varanāgo mayā dinnoti tassa bhagavato rūpakāye pasīditvā varo uttamo
seṭṭho īsādanto rathīsāsadisadanto urūḷhavā bhāravaho 1- rājāraho vā.
Setacchattopasobhitoti hatthikkhandhe ussāpitasetacchattena upasevito sobhamāno.
Punapi kiṃ visiṭṭho varanāgo? sakappano 2- hatthālaṅkārasahito. Saṃghārāmaṃ
Buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa vasanatthāya ārāmaṃ vihāraṃ akārayiṃ kāresiṃ.
[99] Catupaññāsasahassānīti tasmiṃ kārāpite vihārabbhantare
catupaññāsasahassāni pāsādāni ca ahaṃ akārayiṃ kāresinti attho.
Mahoghadānaṃ karitvānāti sabbaparikkhārasahitaṃ mahoghasadisaṃ mahādānaṃ sajjetvā
mahesino munino niyyādesinti attho.
[100] Anumodi mahāvīroti caturāsaṅkhyeyyasatasahassesu kappesu
abbocchinnaussāhasaṅkhātena vīriyena mahāvīro sayambhū sayameva bhūto jāto
laddhasabbaññutaññāṇo aggo seṭṭho puggalo anumodi vihārānumodanaṃ akāsi.
Sabbe jane hāsayantoti sakalānantāparimāṇe devamanusse hāsayanto
santuṭṭhe kurumāno amatanibbānapaṭisaṃyuttaṃ catusaccadhammadesanaṃ desesi pakāsesi
vivari vibhaji uttānī akāsīti attho.
@Footnote: 1 i. sāravaho. 2 pāḷi. sāthabbaṇo.
[101] Taṃ me viyākāsīti taṃ mayhaṃ katapuññaṃ balaṃ visesena pākaṭaṃ
akāsi. Jalajuttamanāmakoti jale jātaṃ jalajaṃ padumaṃ, padumuttaranāmakoti attho.
"jalanuttamanāyako"tipi pāṭho. Tattha attano pabhāya jālantīti jalanā,
candimasūriyadevabrahmāno, tesaṃ jalanānaṃ uttamoti jalanuttamo. Sabbasattānaṃ
nāyako uttamoti nāyako, sambhāravante satte nibbānaṃ neti pāpetīti vā
nāyako, jalanuttamo ca so nāyako cāti jalanuttamanāyako. Bhikkhusaṃghe nisīditvāti
bhikkhusaṃghassa majjhe nisinno imā gāthā abhāsatha pākaṭaṃ katvā kathesīti
attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.
Raṭṭhapālattherāpadānavaṇṇanā niṭṭhitā.
----------
The Pali Atthakatha in Roman Book 50 page 22-30.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=480
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=480
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=20
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=1404
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=1847
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=1847
Contents of The Tipitaka Volume 32
http://84000.org/tipitaka/read/?index_32
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]