ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

                          7. Mahasamayasutta
                            nidanavannana
      [331] Evamme sutanti mahasamayasuttam. Tatrayam anupubbapadavannana:-
sakkesuti ambatthasutte vuttauppattinayena "sakya  vata bho kumara"ti
udanam paticca sakkati laddhanamanam rajakumaranam nivaso ekopi janapado
rulhisaddena "sakka"ti vuccati, tasmim sakkesu janapade. Mahavaneti sayam
jate aropite himavantena saddhim ekabaddhe  mahati vane. Sabbeheva
arahantehiti idam suttam kathitadivaseyeva pattaarahattehi.
      Tatrayam anupubbikatha:- sakiyakoliya kira kapilavatthunagarassa ca
koliyanagarassa ca antare rohinim nama nadim ekeneva avaranena bandhapetva
sassani karenti, 1- atha jetthamulamase sassesu milayantesu ubhayanagaravasikanampi
kammakara sannipatimsu. Tattha koliyanagaravasino ahamsu "idam udakam ubhato hariyamanam
na tumhakam, na amhakam pahossati, amhakam pana sassam ekaudakeneva nippajjissati,
idam udakam amhakam detha"ti. Kapilavatthunagaravasino ahamsu "tumhesu kotthe puretava
thitesu, mayam rattasuvannanilamanikalakahapane gahetva pacchipasibbakadihattha
na sakkhissama tumhakam gharadvare vicaritum, amhakampi sassam ekeneva udakena
nippajjissati, idam udakam amhakam detha"ti. "na mayam dassama"ti. "mayampi
na dassama"ti. Evam kalaham vaddhetva eko utthaya ekassa paharam adasi.
Sopi annassati evam annamannam paharitva paharitva rajakulanam jatim
ghattetva ghattetva kalaham vaddhayimsu.
      Koliyakammakara vadanti "tumhe kapilavatthuvasike gahetva gacchatha,
ye sonasigaladayo viya attano bhaginihi saddhim samvasimsu, etesam hatthino ca
assa ca phalakavudhani ca amhakam kim karissantiti. Sakiyakammakarapi vadanti
"tumhedani kutthino darake gahetva gacchatha, ye anatha niggatika tiracchana
@Footnote: 1 cha.Ma., i. karonti
Viya kolarukkhe vasimsu, etesam hatthino ca assa ca phalakavudhani ca amhakam kim
karissanti"ti. Te gantva tasmim kamme niyuttaamaccanam kathesum, amacca rakulanam
kathesum, tato sakiya "bhaginihi saddhim samvasitakanam 1- thamam ca balam ca dassessama"ti
yuddhasajja nikkhamimsu. Koliyapi "kolarukkhavasinam thamam ca balam ca dassessama"ti
yuddhasajja nikkhamimsu.
      Bhagavapi rattiya paccusasamayeyeva mahakarunasamapattito vutthaya lokam
volokento ime evam yuddhasajje nikkhamante addasa. Disva "mayi gate ayam
kalaho vupasamissati nukho udahu no"ti upadharayanto "ahamettha gantva
kalaham vupasamanattham tini jatakani kathessami, tato kalaho vupasamissati. Atha
samaggidipanatthaya dve jatakani kathetva attadandasuttam desissami. 2- Desanam
sutva ubhayanagaravasinopi addhatiyani addhatiyani kumarasatani dassanti,
ahante pabbajessami, tada mahasamagamo bhavissati"ti sannitthanamakasi.
Tasma imesu yuddhasajjesu nikkhamantesu kassaci anarocetva sayameva
pattacivaramadaya gantva dvinnam senanam antare akase pallankam abhujitva
chabbannarasmiyo vissajjetva nisidi.
      Kapilavatthuvasino bhagavantam disvava "amhakam natisettho sattha
agato, dittho nu kho anena 3- amhakam kalahakaranabhavo"ti cintetva "na
kho pana sakka bhagavati agate amhehi parassa sarire sattham papetum,
koliyanagaravasino amhe hanantu va pacantu va"ti avudhani chaddetva
bhagavantam vanditva nisidimsu. Koliyanagaravasinopi tatheva cintetva avudhani
chaddetva bhagavantam vanditva nisidimsu.
      Bhagava janantova "kasma agatattha maharaja"ti pucchi. Bhagava
na titthakilaya na pabbatakilaya na nadikilaya na giridassanattham, imasmim ca
pana thane sangamam paccupatthapetva agatammati. Kim nissaya vo kalaho
maharajati. Udakam bhanteti. Udakam kim agghati maharajati. Appaggham bhanteti.
@Footnote: 1 cha.Ma. samvasikanam, i. samvasikanam      2 cha.Ma. desessami      3 cha.Ma., i. tena
Pathavi nama kim agghati maharajati. Anaggha bhanteti. Khattiya nama kim
agghanti maharajati. Khattiya nama anaggha bhanteti. Appamulakam udakam nissaya
kimattham anagghe khattiye nasetha maharajati. "kalahe assado nama natthi,
kalahavasena maharaja atthane veram katva ekaya rukkhadevataya kalasihena
saddhim bandhaghato sakalampi imam kappam anupavattoyeva"ti 1- vatva phandanajatakam 2-
kathesi. Tato "parapattiyena nama maharaja na bhavitabbam. Parapattiya hutva
hi ekassa sasassa 3- kathaya tiyojanasahassavitthate himavante catuppadagana
mahasamuddam pakkhandino ahesum. Tasma parapattiyena na bhavitabban"ti vatva
pathaviudriyanajatakam kathesi. Tato param "kadaci maharaja dubbalopi mahabalassa
randham vivaram passati, kadaci mahabalo dubbalassa. Latukikapi hi sakunika hatthinagam
ghatesi"ti vatva latukikajatakam 4- kathesi. Evam kalahavupasamanatthaya tini jatakani
kathetva samaggiparidipanatthaya dve jatakani. Kathesi. Katham? samagganam hi
maharaja koci otaram nama passitum na sakkotiti vatva rukkhadhammajatakam 5-
kathesi. Tato "samagganam maharaja koci vivaram passitum nasakkhi. Yada pana
annamannam vivadamakamsu, atha te nesadaputto jivita voropetva adaya gato.
Vivade assado nama natthi"ti vatva vattakajatakam 6- kathesi. Evam imani panca
jatakani kathetva avasane attadandasuttam kathesi.
      Rajano pasanna "sace sattha nagamissa, mayam sahattha annamannamyeva
vadhitva lohitanadim pavattayissama, amhakam puttabhataro gehadvare na passeyyama,
sasanapatisasanampi no aharanako nabhavissati. Sattharam nissaya no jivitam laddham.
Sace pana sattha agaram ajjhavasissati, 7- dipasahassadvayaparivaracatumahadiparajjamassa
hatthagatam abhavissa, atirekasahassam kho panassa putta abhavissamsu, tato khattiyaparivaro
ca acarissa. 8- Tam kho panesa sampattim pahaya nikkhamitva sambodhim patto,
idanipi khattiyaparivaroyeva vicaratu"ti. Ubhayanagaravasino addhateyyani
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. anuppattoyeva"ti  2 khu.ja. terasa 27/1738/345 (saya)
@3 cha.Ma.,i. sasakassa  4 khu.ja. panacaka. 27/732/230  5 khu ja. eka. 27/74/23
@6 khu.ja. eka. 27/35/12,27/118/38, chakka. 27/957/208
@7 cha.Ma.,i. ajjhavasissa  8 cha.Ma.,i. avicarissa
Addhateyyani 1- kumarasatani adamsu. Bhagava te pabbajetva mahavanam agamasi. Tesam
garugaravena 2- na attano ruciya pabbajitanam anabhirati uppajji. Puranadutiyikayopi
nesam "ayyaputta ukkanthantu, gharavaso na santhati"ti adini vatva sasanam
pesenti. Te atirekataram ukkanthimsu.
      Bhagava avajjento tesam anabhiratibhavam 3- natva "ime bhikkhu madisena
buddhena saddhim ekato vasanta ukkanthanti, handa nesam kunaladahassa vannam
kathetva tattha netva anabhiratim vinodemi"ti 4- kunaladahassa vannam kathesi. Te
tam datthukama ahesum. Datthukamattha bhikkhave kunaladahanti. Ama bhagavati. Yadi
evam etha gacchamati. Iddhimantanam bhagava gamanatthanam mayam katham gamissamati.
Tumhe tam 5- gantukama hotha, aham mamanubhavena gahetva gamissamiti. Sadhu
bhanteti.
      Atha bhagava panca bhikkhusatani gahetva akase uppatitva kunaladahe
patitthaya te bhikkhu aha "bhikkhave imasmim kunaladahe yesam macchanam namam na
janatha, mam 6- pucchatha"ti. Te pucchimsu, bhagava pucchitam pucchitam kathesi. Na kevalam
ca macchanamyeva, tasmim vanasande rukkhanampi pabbatapade dvipadacatuppadasakunanampi
namani pucchapetva kathesi.
      Atha dvihi sakunehi mukhatundakena damsitva gahitadandake nisinno
kunalo sakunaraja purato pacchato ubhosu passesu sakunasanghaparivuto agacchati.
Bhikkhu tam disva "esa bhante imesam sakunanam raja bhavissati, parivara ete
etassati mannama"ti. Evametam 7- bhikkhave ayampi mama vamso mama paveniti.
Idani tava mayam bhante ete sakune passama. Yam pana bhagava "ayampi mama
vamso mama paveni"ti aha, tam sotukamamhati. Sotukamattha bhikkhaveti. Ama
bhagavati. Tenahi sunathati tihi gathasatehi mandetva kunalajatakam 8- kathento
anabhiratim vinodesi. Desanapariyosane sabbepi sotapattiphale patitthahimsu,
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. addhatiya  2 cha.Ma.,i. garugaravavasena   3 cha.Ma. anabhiratabhavam. evamuparipi
@4 cha.Ma. vinodessamiti      5 cha.Ma., i. tam na dissati    6 cha.Ma. tesam namam
@7 cha.Ma. evameva     8 khu. ja. asiti. 28/296/106
Maggeneva ca nesam iddhipi agata. Bhagava "hotu tava ettakam etesam
bhikkhunan"ti akase uppatitva mahavanameva agamasi. Tepi bhikkhu gamanakale
dasabalassa anubhavena gantva agamanakale attano anubhavena bhagavantam
parivaretva mahavane otarimsu.
      Bhagava pannattasane nisiditva te bhikkhu amantetva "etha bhikkhave
nisidatha, uparimaggattayavajjhanam vo kilesanam pahanaya kammatthanam kathessami"ti
kammatthanam kathesi. Bhikkhu cintayimsu "bhagava amhakam anabhiratibhavam natva kunaladaham
netva anabhiratim vinodesi, tattha sotapattiphalam pattanam no idani idha tinnam
magganam kamtmatthanam adasi, na kho panamhehi `sotapanna mayan'ti  vitinametum
vattati, uttamapurisasadisehi no bhavitum vattati"ti. Te dasabalassa pade vanditva
utthaya nisidanam papphotetva visum visum pabbhararukkhamulesu nisidimsu.
      Bhagava cintesi "ime bhikkhu pakatiyapi avisatthakammanta 1- laddhupayassa
pana bhikkhuno kilamanakaranam nama natthi. Gacchanta gacchanta ca vipassanam
patthapetva 2- arahattam patva `attana attana patiladdhagunam arocessama"ti
mama santikam agamissanti. Etesu agatesu dasasahassacakkavaladevata ekacakkavale
sannipatissanti, mahasamayo bhavissati, vivitte okase maya nisiditum vattati"ti.
Tato vivitte okase buddhasanam pannapetva nisidi.
      Sabbapathamam kammatthanam gahetva gatatthero saha patisambhidahi arahattam
papuni. Tato aparo tato aparoti pancasatapi paduminiyam padumani viya vikasimsu.
Sabbapathamam arahattappattabhikkhu "bhagavato arocessami"ti pallankam vinibbhujitva
nisidanam papphotetva utthaya dasabalabhimukho ahosi. Evam aparopi evam aparopiti
pancasatapi bhattasalam pavisanta viya patipatiyava agamimsu. 3- Sabbapathamam agato
vanditva nisidanam pannapetva ekamantam nisiditva patiladdhagunam arocetukamo
"atthi nukho koci anno, natthi"ti nivattitva agamanamaggam olokento
@Footnote: 1 cha.Ma. avisatthakammatthana    2 cha.Ma. vaddhetva      3 cha.Ma. agamamsu
Aparampi addasa aparampi addasa. Iti sabbepi te agantva ekamantam nisiditva
ayam imassa harayamano na kathesi, ayam imassa harayamano na kathesi"ti.
Khinasavanam kira dve akara honti:- "aho vata maya patiladdhagunam
sadevako loko khippameva pativijjheyya"ti cittam uppajjati. Patiladdhabhavam pana
nidhiladdhapuriso viya na annassa arocetukama honti.
      Evam osatmatte 1- pana tasmim ariyamandale pacinayugandharaparikkhepato
abbha mahiya 2- dhumo rajo rahuti imehi upakkilesehi vippamuttam buddhuppada-
patimanditassa lokassa ramaneyyakam dassanattham pacinadisaya ukkhittam rajatamayam
mahaadasamandalam viya, nemivattiyam gahetva parivattiyamanarajatacakkasassirikam
punnacandamandalam ullanghitva anilapatham patipajjittha. Iti evarupe khane laye
muhutte bhagava sakkesu viharati kapilavatthusmim mahavane mahata bhikkhusamghena saddhim
pancamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi.
      Tattha bhagavapi mahasammatassa vamse uppanno, tepi pancasata bhikkhu
mahasammatassa kule uppanna. Bhagavapi khattiyagabbhe jato, tepi khattiyagabbhe
jata. Bhagavapi rajapabbajito, tepi rajapabbajita. Bhagavapi setacchattam pahaya
hatthagatam cakkavattirajjam nissajjitva 3- pabbajito, tepi setacchattam pahaya
hatthagatani rajjani nissajjitva pabbajita. Iti bhagava parisuddhe okase
parisuddhe rattibhage sayam parisuddho parisuddhaparivaro vitarago vitaragaparivaro
vitadoso vitadosaparivaro vitamoho vitamohaparivaro nittanho nittanhaparivaro
nikkileso nikkilesaparivaro santo santaparivaro danto dantaparivaro mutto
muttaparivaro ativiya virocatiti. Vannabhumi namesa, yattakam sakkoti, tattakam
vattabbam. Iti ime bhikkhu sandhaya vuttam "pancamattehi bhikkhusatehi sabbaheva
arahantehi"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. osidamatte    2 cha.Ma. mahika        3 cha.Ma. nissajjetva. evamuparipi
      Yebhuyyenati bahutara sannipatita, manda na sannipatita asanna ca
arupavacaradevata ca samapannadevata ca thapetva. 1- Tatrayam sannipatakkamo:-
      mahavanassa kira samanta 2- devata calimsu, "ayama bho buddhadassanam nama
bahupakaram, dhammassavanam bahupakaram, bhikkhusamghadassanam bahupakaram, ayama ayama"ti
mahasaddam kurumana agantva bhagavantam ca tam muhuttam arahattappattakhinasave
ca vanditva vanditva ekamantam atthamsu. Eteneva upayena tasam tasam saddam
sutva saddantaram addhagavutagavutaaddhayojanayojanadivasena tiyojanasahassavitthate
himavante, tikkhattum tesatthiya nagarasahassesu, navanavutiya donamukhasatasahassesu,
channavutiya patanakotisatasahassesu, chappannasaratanakaresuti sakalajambudipe,
pubbavidehe, amaragoyane, uttarakurumhi dvisu parittadipasahassesuti sakalacakkavale,
tato dutiyatatiyacakkavaleti evam dasasahassacakkavalesu devata sannipatitati
veditabba. Dasasahassacakkavala hi idha dasa lokadhatuyoti adhippeta. Tena vuttam
"dasahi ca lokadhatuhi devata yebhuyyena sannipatita honti"ti.
      Evam sannipatitahi devatahi sakalacakkavalagabbham yava barhmaloka
sucigharam 3- nirantarapakkhittahi sucihi viya paripunnam hoti. Tattha 4- brahmalokassa
evam uccataram 5- veditabbam:- lohapasade kira sattakutagarasamo pasano
brahmaloke thatva adho khitto catuhi masehi pathavim papunati evam mahante
okase yatha hettha thatva khittapupphani va dhumo va upari gantum, upari
va thatva khittasasapa hettha otaritum antaram na labhanti, evam nirantaram
devata ahesum. Yatha kho pana cakkavattiranno nisinnatthanam asambadham hoti,
agatagata mahesakkha khattiya okasam labhantiyeva, purato purato 6- pana
asambadham 7- hoti, evameva bhagavato nisinnatthanam asambadham, agatagata
mahesakkha devata ca brahmano 8- ca okasam labhantiyeva. Api sudam bhagavato
asannatthane mahaparinibbane vuttanayeneva va valaggakotinitudanamatte
@Footnote: 1 cha.Ma., i. thapetva na dissati   2 cha.Ma., i. samanta    3 cha.Ma. i. sucighare
@4 cha.Ma. tatra      5 cha.Ma. uccattanam           6 cha.Ma. parato parato
@7 cha.Ma., i. atisambadham       8 cha.Ma. mahabrahmano
Padese dasapi visampi timsampi devata sukhume sukhume attabhave mapetva atthamsu.
Sabbapurato satthi satthi devata atthamsu.
      Suddhavasakayikananti suddhavasavasinam. Suddhavasa nama suddhanam
anagamikhinasavanam avasa panca brahmaloka. Etadahositi kasma ahosi?
atha 1- te kira brahmano samapattim samapajjitva yathaparicchedena vutthita
brahmabhavanam olokenta 2- pacchabhatte bhattageham viya sunnatam addasamsu. Tato
"kuhim brahmano gata"ti avajjenta 3- mahasamagamam natva "ayam samagamo
maha, mayampi ohina, ohinakanam pana okaso dullabho hoti, tasma gacchanta
atucchahattha hutva ekekam gatham abhisankharitva gacchama. Taya mahasamagameva
attano agatabhavam janapessama, dasabalassa ca vannam bhasissama"ti. Iti
tesam samapattito vutthaya avajjitatta etadahosi.
      [332] Bhagavato purato paturahamsuti paliyam bhagavato santike abhimukhatthaneyeva
otinna viya katva vutta, na kho panettha evam attho veditabbo.
      Te pana brahmaloke thitayeva gathayo abhisankharitva eko
puratthimacakkavalamukhavattiyam otari, eko dakkhinacakkavalamukhavattiyam eko
pacchimacakkavalamukhavatchiyam, eko uttaracakkavalamukhavattiyam otari. Tato
puratthimacakkavalamukhavattiyam otinnabrahma nilakasinam samapajjitva nilarasmiyo
vissajjetva dasasahassacakkavaladevatanam manicammam patimuncanto viya attano
agatabhavam janapetva buddhavithi nama kenaci otaritum 4- na sakka, tasma
pahatabuddhavithiyava agantva bhagavantam abhivadetva ekamantam atthasi. Ekamantam
thito kho attana abhisankhatam gatham abhasi.
      Dakkhinacakkavalamukhavattiyam otinnabrahma pitakasinam samapajjitva
suvannappabharasmiyo 5- muncitva dasasahassacakkavaladevatanam suvannapatam parupento
viya attano agatabhavam janapetva tatheva atthasi. Pacchimacakkavalamukhavattiyam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. atha na dissati       2 i. oloketva      3 cha.Ma. avajjanta
@4 cha.Ma. ottharitum       5 cha.Ma. pitarasmiyo suvannapabham
Otinnabrahmapi lohitakasinam samapajjitva lohitarasmiyo muncitva
dasasahassacakkavaladevatanam rattavarakambalena parikkhipanto viya attano agatabhavam
janapetva tatheva atthasi. 1- Uttaracakkavalamukhavattiyam otinnabrahmapi
odatakasinam samapajjitva odatarasmiyo muncitva dasasahassacakkavaladevatanam
sumanapupphapatam 2- parupento 3- viya attano agatabhavam janapetva tatheva atthasi.
      Paliyam pana "bhagavato purato paturahamsu. Athakho ta devata bhagavantam
abhivadetva ekamantam atthamsu"ti evam ekakkhane 4- viya purato patubhavo ca
abhivadetva ekamantam thitabhavo ca vutto, so imina anukkamena ahosi, ekato
katva pana dassito. Gathabhasanam pana paliyam visum visumyeva vuttam.
      Tattha mahasamayoti mahasamuho. Pavanam vuccati vanasando. Ubhayenapi
bhagava imasmim vanasande ajja mahasamuho mahasannipatoti aha. Tato yesam
so sannipato, te dassetum devakaya samagatati aha. Tattha devakayati
devaghata. Agatamha imam dhammasamayanti evam samagate devakaye disva mayampi
imam dhammasamuham agata. Kimkarana? dakkhitayeva aparajitasamghanti kenaci aparajitam
ajjeva tayo mare madditva vijitasangamam imam aparajitasamgham dassanatthaya
agatamhati attho. So pana brahma imam gatham bhasitva bhagavantam abhivadetva
puratthimacakkavalamukhavattiyamyeva atthasi.
      Atha dutiyo vuttanayeneva agantva abhasi. Tattha tatra bhikkhavoti
tasmim sannipatatthane bhikkhu. Samadahamsuti samadhina yojesum. Cittamattano
ujukamakamsuti attano cittam sabbe vankakutilajimhabhave haritva ujukamakarimsu.
Sarathiva nettani gahetvati yatha samappavattesu sindhavesu osajjitapatodo 5-
sarathi sabbayottani gahetva acodento avarento titthati, evam chalangupekkhaya
samannagata guttadvara sabbepete pancasata bhikkhu indriyani rakkhanti
pandita, ete datthum idhagatamha bhagavati. Sopi gantva yathathaneyeva atthasi.
@Footnote: 1 i. akasi. evamuparipi     2 cha.Ma., i. sumanapatam     3 cha.Ma. parupanto
@4 cha.Ma. ekakkhanam    5 cha.Ma. odhastapatodo, i. obhatapatodo
              Atha tatiyo vuttanayeneva agantva abhasi.
              Tattha chetva khilanti ragadosamohakhilam chinditva. Palighanti
ragadosamohapalighameva. Indakhilanti ragadosamohindakhilameva. Uhaccamanejati ete
tanhaejaya abhavena aneja bhikkhu indakhilam uhacca samuhanitva. Te carantiti
catusu disasu apatihatacarikam caranti. Suddhati nirupakkilesa. Vimalati nimmala.
Idam tasseva vevacanam. Cakkhumatati pancahi cakkhuhi cakkhumantena. Sudantati cakkhutopi
danta, sotatopi ghanatopi jivhatopi kayatopi manatopi danta. Susunagati tarunanaga.
Ete 1- evarupena anuttare yogaviriyena 2- damite tarunanage dassanaya agatamha
bhagavati. Sopi gantva yathathaneyeva atthasi.
      Atha catuttho vuttanayeneva agantva abhasi. Tattha gataseti
nibbematikasaranagamanena gata. Sopi gantva yathathaneyeva atthasi.
                        Devatasannipatavannana
     [333] Atha bhagava olokento pathavitalato yava cakkavalamukhavattipariccheda
tato 3- yava akanitthabrahmaloka devatasannipatam disva cintesi "maha ayam
devatasamagamo, bhikkhu pana evam mahadevatasamagamo"ti na jananti, handa nesam
acikkhissami"ti. Evam cintetva "athakho bhagava bhikkhu amantesi"ti sabbam
vittharetabbam.
      Tattha etaparamati etam paramam pamanam etesanti etaparama. Idani
buddhanam pana abhava "yepi te bhikkhave etarahi"ti tatiyo varo na vutto.
Acikkhissami bhikkhaveti kasma aha? devatanam cittakallatajananattham. Devata
Kira cintesum "bhagava evam mahante samagame mahesakkhanamyeva devatanam
namagottani kathessati, appesakkhanam kim kathessati"ti. Atha bhagava "ima
devata kim cintenti"ti avajjento mukhena hattham pavesetva hadayamamsam maddanto
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. te  2 cha.Ma. yogacariyena, i. yoggacariyena  3 cha.Ma.,i. tato na dissati.
Viya sabhandam coram ganhanto viya ca tam tasam cittavaram natva "dasasahassacakkavalato
agatagatanam appesakkhamahesakkhanam sabbasampi devatanam namagottam kathessami"ti
cintesi.
      Buddha nama mahanta ete sattavisesa, yam sadevakassa lokassa
dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritampi manasa, na kinci
katthaci niladivasena vibhattaruparammanesu  ruparammanam va bherisaddadivasena
vibhattasaddarammanadisu visum visum saddadiarammanam va atthi, yam etesam nanamukhe
apatham agacchati. Yathaha:-
     "yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya dittham sutam
mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa, tamaham janami, tamaham passami,
tamaham abbhannasin"ti. 1-
      Evam sabbattha appatihatanano bhagava sabbapi ta devata bhabbabhabbavasena
dve kotthase akasi. "ye 2- kammavaranena va samannagata"ti adina
nayena vutta satta abhabba nama, te ekavihare vasantepi buddha
na olokenti. Viparita pana bhabba nama, te dure vasantepi gantva
sanganhanti. Tasma tasmimpi devatasannipate ye abhabba, te pahaya bhabbe
pariggahesi. Pariggahetva "ettaka ettha ragacarita, ettaka dosadicaritati 3-
caritavasenaeva cha kotthase akasi.
      Atha nesam sappayadhammadesanam upadharayanto "ragacaritanam devanam
sammaparibbajaniyasuttam, kathessami, dosacaritanam kalahavivadasuttam, mohacaritanam
mahabyuhasuttam, vitakkacaritanam culabyuhasuttam, saddhacaritanam tuvattakapatipadam,
buddhicaritanam purabhedasuttam kathessami"ti desanam vavatthapetva puna tam parisam
manasakasi "attajjhasayena nukho janeyya, parajjhasayena atthuppattikena
@Footnote: 1 am. catukka. 21/24/29 kalakaramasutta         2 cha.Ma. ye na dissati
@3 cha.Ma. ettaka dosacarita, ettaka mohacarita"ti
Pucchavasikena"ti. 1- Tato "pucchavasena janeyya"ti natva "atthi nukho koci
devatanam ajjhasayam gahetva caritavasena panham pucchitum samattho"ti "tesu pancasatesupi
bhikkhusu ekopi na sakkoti"ti addasa. Tato asiti mahasavake dve aggasavake
ca samannaharitva "tepi na sakkonti"ti disva cintesi "sace paccekabuddho
bhaveyya, sakkuneyya nukho"ti. "sopi na sakkuneyya"ti natva "sakkasuyamadisu
koci sakkuneyya"ti samannahari. Sacepi hi tesu koci sakkuneyya, tam pucchapetva
attana visajjeyya, na pana tesupi koci sakkoti.
      Athassa etadahosi "madiso buddhoyeva sakkuneyya, atthi pana katthaci
anno buddho"ti anantasu lokadhatusu anantananam pattharitva olokento
na annam buddham addasa. Anacchariyam cetam, yam idani attana samam na passeyya,
so jatadivasepi brahmajalavannanayam vuttanayena attana samam apassanto
"aggohamasmi lokassa"ti appativattiyam sihanadam nadi. Evam annam attana
samam apassitva cintesi "sace aham pucchitva sayameva 2- visajjeyyam,
evampeta devata na sakkhissanti pativijjhitum. Annasmim pana buddheyeva
pucchante mayi ca. Visajjente accherakam bhavissati, sakkhissanti ca devata
pativijjhitum, tasma nimmitabuddham mapessami"ti abhinnapadakam jhanam samapajjitva
vutthaya "pattacivaraggahanam alokitavilokitam samminjitapasaritam ca mama sadisamyeva
hotu"ti kamavacaracittehi parikammam katva pacinayugandharaparikkhepato ullanghamanam
candamandalam bhinditva nikkhamantam viya rupavacaracittena adhitthasi.
      Devasangho tam disva "annopi nukho bho cando uggato"ti aha.
Atha candamandalam ohaya asannatare jate "na cando, suriyo uggato"ti
puna asannatare jate "na suriyo, devavimanam etan"ti puna asannatare
jate "na devavimanam, devaputto eso"ti 3- puna asannatare jate "na
devaputto, mahabrahma eso"ti puna asannatare jate "na mahabrahma,
aparopi bho buddho agato"ti aha. Tattha puthujjanadevata cintayimsu "ekabuddhassa
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. pucchavasena"ti  2 cha.Ma.,i. ahameva  3 cha.Ma.,i. ekoti. evamuparipi
Tava ayam devatasannipato, dvinnam kivamahanto bhavissati"ti. Ariyadevata cintayimsu
"ekissa lokadhatuya dve buddha nama natthi, addha bhagavata attana sadiso
anno eko buddho nimmito"ti.
      Atha tassa devasanghassa passantasseva nimmitabuddho agantva dasabalam
avanditvava sammukhatthane samasamam katva mapite asane nisidi. Bhagavatopi dvattimsa
mahapurisalakkhanani, nimmitassapi dvattimsava, bhagavatopi sarira chabbannarasmiyo
nikkhamanti, nimmitassapi, bhagavato sarira rasmiyo nimmitassa sarire patihannanti,
nimmitassa sarira rasmiyo bhagavato sarire 1- patihannanti. Ta dvinnampi buddhanam
sarirato uggamma akanitthabhavanam ahacca tato patinivattitva devatanam matthakamatthaka-
pariyantena 2- otaritva cakkavalamukhavattiyam patitthahimsu. Sakalacakkavalagabbham
suvannamayavankagopanasivinaddhamiva cetiyagharam  virocittha. Dasasahassacakkavaladevata
ekacakkavale rasibhuta dvinnam buddhanam rasmigabbhantaram pavisitva atthamsu.
Nimmitabuddho nisidantoyeva dasabalassa bodhipallanke kilesappahanam abhitthavanto
              "pucchami tam 3- munim pahutapannam
              tinnam paragatam parinibbutam thitattam
              nikkhamma ghara panujja kame
              katham bhikkhu samma so loke paribbajeyya"ti 4- gatham abhasi.
      Sattha devatanam tava cittakallatajananattham agatagatanam namagottani
kathessamiti cintetva acikkhissami bhikkhaveti adimaha.
      [334] Tattha silokamanukassamiti akkharapadaniyamitam vacanasanghatam
pavattayissami. Yattha bhumma tadassitati yesu yesu thanesu bhumma devata tam tam
nissita. Ye sita girigabbharanti adihi tesam bhikkhunam vannam kathesi, ye bhikkhu
girikucchim nissitati attho. Pahitattati pesitacitta. Samahitati avikkhitta.
Puthuti bahujana. Sihava sallinati siha viya nilina ekattam upagata.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. kaye  2 cha.Ma.,i. matthakapariyante  3 cha.Ma. tam na dissati
@4 khu. 1/332 suttanipata
Lomahamsabhisambhunoti lomahamsam abhibhavitva thita, nibbhayati vuttam hoti.
Odatamanasa suddhati odatacitta hutva suddha. Vippasannamanavilati
vippasanna anavila.
      Bhiyyo pancasate natvati sammasambuddhena saddhim atirekapancasate
bhikkhu janitva. Vane kapilavatthaveti kapilavatthusamipamhi jate vanasande. Tato
amantayi satthati tada amantayi. Savake sasane rateti attano dhammadesanaya
savanante jatatta savake sikkhattayasasane ratatta sasane rate. Idam sabbam
"silokamanukassami"ti vacanato annena vuttam viya katva vadati.
      Devakaya abhikkanta, te vijanatha bhikkhavoti te dibbacakkhuna
vijanathati nesam bhikkhunam dibbacakkhunanabhiniharatthaya kathesi. Te ca atappamakarum,
sutva buddhassa sasananti te ca bhikkhu tam buddhassa sasanam sutva tavadeva
tadatthaya viriyam akarimsu. 1-
      Evam katamattatappanamyeva tesampaturahu nanam. Kidisam? amanussanam dassanam
dibbacakkhunanam uppajji. Na tam tehi tasmim khane parikammam katva uppaditam.
Ariyamaggeneva hi tam nipphannam. Amanussadassanattham panassa abhiniharamattameva
katam. Satthapi "atthi tumhakam nanam, tam niharitva tena hi te vijanatha"ti
idameva sandhaya "te vijanatha bhikkhavo"ti aha.
      Appeke satamaddakkhunti tesu bhikkhusu ekacce bhikkhu amanussanam satam
addasamsu. Sahassam atha sattarinti eke sahassam. Eke sattati sahassani. Satam
eke sahassananti eke satasahassam addasamsu. Appekenantamaddakkhunti vipulam
addasamsu, satavasena sahassavasena ca aparicchinnepi addasamsuti attho. Kasma?
yasma disa sabba phuta ahum, bharita sampunnava ahesum.
      Tanca sabbam abhinnayati yantesu ekenekena dittham, tanca sabbam janitva.
Vavatthitvana 2- cakkhumati hatthatale lekham viya paccakkhato vavatthapetva pancahi
@Footnote: cha.Ma., i. karimsu           2 ka., Si., i. vavakkhitvana
Cakkhuhi cakkhuma sattha. Tato amantayiti pubbe vuttagathameva namagottakitatanatthaya
aha. Tumhe ete vijanatha, passatha, oloketha, ye vo aham kittayissamiti
ayamettha sambandho. Girahiti vacanehi. Anupubbasoti anupatipatiya.
      [335] Sattasahassava 1- yakkha, bhumma kapilavatthavati sattasahassa
tavettha kapilavatthum nissaya nibbatta yakkha bhummayevati vadati. Iddhimantoti
dibbaiddhiyutta. Jutimantoti anubhavasampanna. Vannavantoti sariravannasampanna.
Yasassinoti parivarasampanna. Modamana abhikkamunti tutthacitta agata.
Bhikkhunam samitim vananti imam mahavanam bhikkhunam santikam bhikkhunam dassanatthaya
agata. Athava samitinti samuham, bhikkhusamuhadassanaya agatatipi attho.
     Chasahassa hemavata, yakkha nanattavanninoti chasahassa hemavatapabbate
nibbattayakkha, te ca sabbepi niladivasena 2- nanattavanna. Satagira tisahassati
satagiripabbate nibbattayakkha tisahassa. Iccete solasasahassati ete
sabbepi solasasahassa honti. Vessamitta pancasatati vessamittapabbate
nibbatta pancasata. Kumbhiro rajagahikoti rajagahanagare nibbatto kumbhiro nama
yakkho. Vepullassa nivesananti tassa vepullapabbato nivesanam, nivasanatthananti
attho. Bhiyyo nam satasahassam, yakkhanam payirupasatiti tam atirekayakkhasatasahassam
payirupasati. Kumbhiro rajagahiko, sopaga samitim vananti sopi kumbhiro saparivaro
imam vanam bhikkhunam samitim dassanatthaya agato.
      [336] Purimanca disam raja, dhatarattho pasasatiti pacinadisam anusasati.
Gandhabbanam adhipatiti 3- catusupi disasu gandhabbanam jetthako, sabbe te tassa
vase vattanti. Maharaja yasassisoti mahaparivaro eso maharaja.
      Puttapi tassa bahavo, indanama mahabbalati tassa dhataratthassa
bahavo mahabbala putta, te sabbe sakkassa devaranno  namadharaka.
@Footnote: 1 cha.Ma. sattasahassa te   2 cha.Ma. niladivannavasena   3 cha.Ma. adhipatiti, i. adhipatiti
         Virulho tappasasatiti 1- tam disam virulhako 2- anusasati.
         Puttapi tassati tassapi tadisayeva putta. Paliyam pana "mahabbala"ti
likhitanti. 3- Atthakathayam sabbavaresu 4- "mahabala"ti patho.
         "purimadisam dhatarattho, dakkhinena virulhako.
         Pacchimena virupakkho,    kuvero uttaram disam.
         Cattaro te maharaja, samanta caturo disa.
         Daddallamana 5- atthamsu, vane kapilavatthave"ti.
Ima pana gatha sabbasangahikavasena vutta.
     Ayam hettha attho:- dasahasassacakkavale dhatarattha nama
maharajano atthi, te sabbepi kotisatasahassakotisatasahassagandhabbaparivara
agantva puratthimaya disaya kapilavatthumahavanato patthaya cakkavalagabbham
puretva thita. Evam dakkhinadisadisu virulhakadayo. Tenevaha "samanta caturo
disa, daddallamana atthamsu"ti. Idam hi vuttam hoti "samanta cakkavalehi
agantva caturo disa pabbatamatthakesu aggikkhandha viya sutthu jalamana
thita"ti. Te pana yasma kapilavatthuvanameva sandhaya agata, tasma cakkavalam
puretva cakkavalena samasama thitapi "vane kapilavatthave"ti vutta.
      [337] Tesam mayavino dasa, agu 6- vancanika sathati tesam
maharajanam katapapapaticchadanalakkhanaya mayaya yutta kutilacara dasa atthi,
ye sammukhaparammukhavancanahi lokavancanato "vancanika"ti ca, keratiyasatheyyena
samannagatatta "satha"ti ca vuccanti, tepi agatati attho. Maya kutendu
vetendu 7- vitu ca 8- vituto 9- sahati te dasa sabbepi mayakarakava. Namena
panettha eko kutendu nama, eko vitendu nama, paliyam pana "vetendu"ti
likhanti. Eko vitu nama, eko vituto nama. Sahati sopi vituto tehi
saheva agato.
@Footnote: 1 cha.Ma., Si., i. tam pasasatiti      2 cha.Ma. virulho      3 cha.Ma., i. likhanti
@4 Ma. sabbatthanesu     5 Ma. daddalhamana     6 cha.Ma. agum, Si., i. agu
@7 cha.Ma. vitendu        8 cha.Ma., Si., i. vitucca    9 i. vitucco
      Candano kamasettho ca, kinnughandu 1- nighandu cati aparo kinnughando 2-
nama. Paliyam pana "kinnughandu"ti likhanti. Nighandu cati anno nighandu
nama, ettaka dasa. Ito pare pana
              "panado opamanno ca,   devasuto ca matali.
              Cittaseno ca gandhabbo,    naloraja janosabho. 3-
              Agu 4- pancasikho ceva,   timbaru suriyavacchasa"ti
ime devarajano.
      Tattha devasutoti devasarathi. Cittasenoti citto ca seno ca cittaseno
ca. Gandhabboti ayam cittaseno gandhabbakayiko devaputto. Na kevalancesa,
sabbepete panadadayo gandhabbaeva. Nalorajati nalakaradevaputto nama
eko. Janosabhoti janavasabho devaputto. Agu pancasikho cevati pancasikho
ceva devaputto agato. Timbaruti timbaru nama gandhabbadevaraja. Suriyavacchasati
tasseva dhita.
      Ete canne ca rajano, gandhabba saha rajubhiti ete ca namavasena
vuttagandhabbarajano anne ca etehi rajubhi saddhim bahu gandhabba. Modamana
abhikkamum, bhikkhunam samitim vananti hatthatutthacitta bhikkhunam samitim imam vanam
agatata attho.
      [338] Athagu nabhasa 5- naga, vesala sahatacchakati nabhasadahavasika 6-
ca vesalivasika ca naga saha tacchakanagaparisaya agatati attho. Kambalassatarati
kambalo ca assataro ca. Ete kira sinerupade vasanti, supannehipi anuddharaniya
mahesakkha naga. Payaga saha natibhiti payagapattanavasino 7- ca naga saha
natisanghena agata.
@Footnote: 1 cha.Ma. kinnighandu  2 cha.Ma.,i. kinnighandu  3 cha.Ma., si janesabho   4 cha.Ma. agum,
@  i. agu  5 cha.Ma. nagasa  6 cha.Ma. nagasadahavasika, i. nagasadehavasika
@7 cha.Ma. payagatitthavasino, i. payagapatitthanavasino
      Yamuna dhatarattha cati yamunavasino ca dhataratthakule uppannanaga ca.
Eravano mahanagoti eravano ca devaputto, jatiya nago na hoti.
Nagavoharena panesa vohariyati. Sopagati sopi agato.
      Ye nagaraje sahasa harantiti ye ime vuttappakare nage lobhabhibhuta
sahasikam 1- katva haranti ganhanti. Dibba dija pakkhi visuddhacakkhuti
dibbanubhavato dibba matukucchito andakosato cati dve vare jatati
dija pakkhayuttataya pakkhi yojanasatantarepi yojanasahassantarepi nage
dassanasamatthacakkhutaya visuddhacakkhu. Vehayasa 2- te vanamajjhapattati te
akaseneva imam mahavanam sampatta. Citra supanna iti tesam namanti tesam
"citrasupanna"ti namam.
      Abhayantada nagarajanamasi, supannato khemamakasi buddhoti tasma
sabbepi te annamannam sanhahi vacahi upavhayanta mitta viya bandhava
viya ca samullapanta sammodamana alinganta hatthe ganhanta amsakute hattham
thapenta hatthatutthacitta. Naga supanna saranamakamsu buddhanti buddhamyeva te
saranam gata.
      [339] Yepi pubbe jita vajirahatthenati indena devaranna jita.
Samuddam asura sitati mahasamuddavasino 3- sujataya asurakannaya karana
sabbepi bhataro vasavassete, iddhimanto yasassino.
      Tesu kalakanja 4- mahabhismati 5- kalakanja ca mahante bhimsane
attabhave mapetva agamimsu. Asura danaveghasati danaveghasa nama anne
dhanuggahaasuRa. Vepacitti sucitti ca, paharado namuci sahati vepacitti asuro,
sucitti asuro cati ete ca asuRa. Namuci sahati namuci ca maro devaputto etehi
saheva agato. Ime asura mahasamuddavasino, ayam paranimmitadevalokavasi, kasma
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. sahasam  2 Si.,i. vehasaya  3 Ma., i. mahasamuddavasino jita
@4 cha.Ma. kalakanca  5 Si.,i. mahabhimsati
Etehi sahagatoti? acchandikatta. Tepi hi acchandika abhabba, ayampi
tadisoyeva. Tasma dhatuso samsandamano agato.
      Satanca baliputtananti balino mahaasurassa puttasatam. Sabbe
verocanamakati sabbe attano matulassa rahusseva namadhaRa. Sannayhitva
balim senanti attano balisenam sannahitva 1- sabbe katasannahava hutva.
Rahubhaddamupagamunti rahum asurindam upasankamimsu. Samayodani bhaddanteti bhaddam tava
hotu, samayo te bhikkhunam samitim vanam upasankamitva bhikkhusamghadassanayati attho.
      [340] Apo ca deva pathavi ca tejo vayo tadagamunti apokasinadisu
parikammam katva nibbatta apoti adinamaka deva tada agamum. Varuna
varuna 2- deva, somo ca yasasa sahati varunadevata, varunadevata,
somadevatati evamnamaka ca deva yasasa nama devena sahagatati attho.
Mettakarunakayikati mettajhane ca karunajhane ca parikammam katva nibbatta
devata. Agu deva yasassinoti etepi mahayasa deva agata.
      Dasete dasadha kaya, sabbe nanattavanninoti te dasadha thita dasa
devakaya sabbe niladivasena nanattavanna agatati attho.
      Vendu ca devati vendu devata ca. Sahali cati sahali devata
ca. Asama ca duve yamati asamadevata ca dve ca yamakadeva. Candassupanisa
deva, candamagu purakkhitati 3- candanissitaka devata candam purato katva agata.
Tatha suriyanissitaka devata suriyamagu purakkhita. 4- Nakkhattani purakkhitvati
nakkhattanissitapi devata nakkhattani purato katva agata. Agu mandavalahakati
vatavalahaka, abbhavalahaka, unhavalahaka, ete sabbepi valahakayika
mandavalahaka nama vuccanti, tepi agatati attho. Vasunam vasavo settho,
sakkopaga purindadoti vasunam devatanam settho vasavo yo sakkoti ca, purindadoti
ca vuccati, sopi agato. Dasete dasadha kayati etepi dasa devakaya dasadhava
agata. Sabbe nanattavanninoti niladivasena nanattavanna.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. sannahitva    2 cha.Ma. Si. varana, i. varuna
@3 cha.Ma. purakkhatvati     4 cha.Ma. suriyam purakkhatva
      Athagu sahabhu devati atha sahabhu nama deva agata. Jalamaggisikharivati
aggisikha viya jalanta. Jalamaggi ca sikharivati imani tesam namanitipi vuttam.
Aritthaka ca roja cati aritthakadeva ca rojadeva ca. Ummapupphanibhasinoti
ummapupphadeva nama ete deva. Ummapupphasadisa hi tesam sarirabha,
tasma "ummapupphanibhasino"ti vuccati.
      Varuna sahadhamma cati ete ca dve jana. Accuta ca anejakati
accutadevata ca anejakadevata ca. Suleyyarucira aguti suleyya ca rucira ca
agata. Agu vasavanesinoti vasavanesideva nama agata. Dasete dasadha
kayati etepi dasa devakaya dasadhava agata.
      Samana mahasamanati samana ca mahasamana ca. Manusa manusuttamati
manusa ca manusuttama ca. Khiddapadusika agu, agu manopadusikati khiddapadusika
manopadusika ca deva agata.
      Athagu harayo devati harideva nama agata. Ye ca lohitavasinoti
lohitavasino ca agata. Paraga mahaparagati ete ca duvidha agata. Dasete
dasadha kayati etepi dasa devakaya dasadhava agata.
      Sukka karumha 1- aruna, agu veghanasa sahati ete sukkadayo
tayo, tehi saha veghanasa ca agata. Odatagayha pamokkhati odatagayha
nama pamokkhadeva agata. Agu deva vicakkhanati vicakkhana nama deva
agata.
      Sadamatta daragajati sadamatta ca haragaja ca. Missaka ca yasassinoti
yasasampanna missakadeva nama. 2- Thanayam aga pajjunnoti pajunno ca devaraja
thanayanto agato. Yo disa abhivassatiti yo yam yam disam yati, tattha tattha devo
vassati. Dasete dasadha kayati etepi dasa devakaya dasadhava agata.
@Footnote: 1 cha.Ma. karambha       2 cha.Ma. ca
      Khemiya tusita yamati khemiya deva tusitapuravasino ca yamadevalokavasino
ca. Kathaka ca yasassinoti yasasampanna kathaka ca deva. Paliyam pana "katthaka ca"ti
likhanti. Lambitaka lamasetthati lambitakadeva ca lamasetthadeva ca. Jotinama ca
asavati pabbatamatthake katanalaggikkhandho viya jotamana jotideva nama atthi,
te ca asa ca deva agatati attho. Paliyam pana "jotinama"ti 1- likhanti. Asa
devata chandavasena asavati vutta. Nimmanaratino agu, athagu paranimmita. Dasete
dasadha kayati etepi dasa devakaya dasadhava agata.
      Satthete devanikayati ete ca apo ca devati adika cha dasaka
satthi devanikaya sabbe niladivasena nanattavannino. Namanvayena aganchunti 2-
namabhagena namakotthaseneva agata. Ye canne sadisa sahati ye ca annepi
etehi sadisa vannatopi namatopi etadisayeva sesacakkavalesu deva, tepi
agatayevati ekapadeneva kalapam viya katva muddhikam 3- viya katva sabba
devata niddisati.
      Evam dasasu lokadhatusahassesu devakaye niddisitva idani yadattham
te agata, tam dassento pavutthajatinti gathamaha.
      Tassattho:- pavuttha vigata jati assati ariyasamgho pavutthajati
nama, tam pavutthajatim ragadosamohakhilanam abhava akhilam cattaro oghe taritva
thitatta oghatinnam catunnam asavanam abhavena anasavam ariyasamgham dakkhema
passissama. Tesamyeva oghanam tinnatta oghataram agum akaranato nagam.
Asitatitanti 4- kalakabhavatitam candamva siriya virocamanam dasabalam ca dakkhema
passisamati etadattham sabbepi te namanvayena aganchum, ye canne sadisa
sahati.
      [341] Idani brahmano desento 5- subrahma paramatto cati
adimaha. Tattha subrahmati eko setthabrahma. 6- Paramatto cati brahma ca. 7-
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. jatinamati  2 cha.Ma. agacchunti  3 cha.Ma.,i. putakam  4 cha.Ma.
@asitatiganti 5 cha.Ma.,i. dassento  6 cha.Ma. eko brahma  7 cha.Ma. paramattopi
@brahmava
Putta iddhimato sahati ete iddhimato buddhassa bhagavato putta ariyabrahmano
saheva agata. Sanankumaro tisso cati sanankuro ca tissamahabrahma ca.
Sopagati sopi agato.
              Sahassabarahmalokanam       mahabrahmabhititthati
              upapanno jutimanto       bhismakayo yasassisoti
      ettha sahassabrahmalokananti ekaanguliya ekasahassacakkavale
dasahi angulihi dasasahassacakkavale alokakaranasamatthanam 1- mahabrahmanam sahassam agatam.
Mahabrahmabhititthatiti yattha ekeko mahabrahma anne brahmano 2- abhibhavitva
titthati, upapannoti brahmaloke nibbatto. Jutimantoti anubhavasampanno.
Bhismakayoti mahakayo, dvihi tihi magadhikehi 3- gamakkhettehi samappamanaattabhavo.
Yasassisoti attabhavasirisankhatena yasena samannagato.
      Dasettha issara agu, paccekavasavattinoti etasmim 4- ca brahmasahasseyeva
patiyekkam patiyekkam vasam vattenti, evarupa dasa issara mahabrahmano agata.
Tesanca majjhato aga, harito parivaritoti tesam pana brahmanam majjhe harito
nama mahabrahma satasahassabrahmaparivaro agato
      [342] Te ca sabbe abhikkante, sinde 5- deve sabrahmaketi te
sabbepi sakkam devarajanam jetthakam katva agate devakaye, haritamahabrahmanam
jetthakam katva agate brahmakaye ca.
      Marasena abhikkamiti marasena abhigata. Passa kanhassa mandiyanti
kalakassa marassa balabhavam passatha.
      Etha ganhatha bandhathati evam attano parisam anapeti. 6- Ragena
bandhamatthu voti sabbam vo idam devamandalam ragena bandham 7- hotu. Samanta
@Footnote: 1 cha.Ma. alokapharanasamatthanam,   2 cha.Ma. brahme, i. brahma    3 Ma.i. magadhakehi
@4 i. ekasminci   5 cha.Ma. sainde   6 cha.Ma.,i. anapesi    7 cha.Ma. baddham
Parivaretha, ma vo muncittha koci nanti tumhakam ekopi etesu ekampi ma
munci. "ma vo muncitha"tipi patho, esevattho.
      Iti tattha mahaseno, kanhasenam 1- apesayiti evam tattha mahasamuhe 2-
mahaseno maro marasenam apesayi. Panina talamahaccati hatthena pathavitalam
paharitva. Saram katvana bheravanti maravibhimsakadassanattham bhayanakam saram ca katva.
      Yatha pavussako megho, thanayanto savijjukoti savijjuko pavussakamegho
viya mahagajjitam gajjanto. Tada so paccudavattiti tasmim samaye so maro tam
vibhimsanakam dassetva patinivatto. Samkuddho asayamvaseti 3- suttha kuddho kupito
kanci vase vattetum asakkonto asayamvase asayamvasi attano vasena akamako
hutva nivatto.
      Bhagava kira "ayam maro idam mahasamagamam disva `abhisamayantarayam
karissami'ti antarantarena 4- marasenam pesetva maravibhimsanakam dasseti"ti annasi.
Pakati cesa bhagavato, yattha abhisamayo na bhavissati, tattha maravibhimsanakam dassentam
na nivareti. Yattha pana abhisamayo hoti, tattha yatha parisa neva marassa rupam
passati, na saddam sunati, evam adhitthasiti. 5- Imasmim ca samaye 6- mahabhisamayo
bhavissati, tasma yatha devata neva tassa rupam passanti, na saddam sunanti,
evam adhitthasi. Tena vuttam "tada so paccudavatti, samkuddho asayamvase"ti.
      [343] Tanca sabbam abhinnaya, vavatthitvana cakkhumati tam sabbam
bhagava janitva ca vavatthapetva ca.
      Marasena abhikkanta, te vijanatha bhikkhavoti bhikkhave marasena
abhigata, 7- te tumhe attano anurupam vijanatha, phalasamapattim samapajjathati vadati.
Atappamakarunti phalasamapattipavisanatthaya viriyam arabhimsu. Vitaragehi pakkamunti
maro ca maranucara 8- ca vitaragehi ariyehi duratova apakkamum. Nesam lomampi 9-
@Footnote: 1 cha.Ma. kanhosenam  2 cha.Ma.,i. mahasamaye  3 Si.,i. asayamvasiti  4 cha.Ma. antarantare
@5 cha.Ma. adhitthatiti  6 cha.Ma.,i. samagame   7 cha.Ma. abhikkanta  8 cha.Ma. marasena
@9 cha.Ma. lomapi
Injayunti tesam vitaraganam lomanipi na calayimsu. Atha maro bhikkhusamgham arabbha
imam gathamabhasi.
              Sabbe vijitasangama      bhayatita yasassino
              modanti saha bhutehi       savaka te janesutati.
      Tattha modanti saha bhutehiti dasabalassa sasane bhutehi sanjatehi
ariyehi saddhim modanti pamodanti. Janesutati janesu 1- vissuta pakata
abhinnata.
      Imam pana mahasamayasuttam nama devatanam piyam manapam, tasma mangalam
vadantena abhinavatthanesu idameva suttam vattabbam.
      Devata kira "imam suttam sunissama"ti ohitasota sunanti. 2-
Desanapariyosane panassa kotisatasahassadevata arahattam patta, sotapannadinam
ganana natthi. Devatanancassa piyamanapabhavena 3- idam vatthu:-
      kotipabbatavihare kira nagalenadvare nagarukkhe eka devadhita
vasati. Eko daharo antolene imam suttam sajjhayati. Devadhita sutva
suttapariyosane mahasaddena sadhukaram adasi. Ko esoti. Aham bhante
devadhitati. Kasma sadhukaram adasiti. Bhante dasabalena mahavane nisiditva
kathitadivase imam suttam sutva ajja assosim, bhagavata kathitato ekakkharampi
ahapetva sugahito ayam dhammo tumhehiti. Dasabalassa kathayato sutam tayati. Ama
bhanteti maha kira devatasannipato ahosi, tvam kattha thita suniti.
      Aham bhante mahavanavasini devata, mahesakkhasu pana devatasu
agacchantisu jambudipe okasam nalattham, atha imam tambapannidipam agantva
jambukolapattane thatva sotum araddhamhi, 4- tatrapi mahesakkhasu devatasu
agacchantisu anupubbena patikkamamana rohanajanapade mahagamassa 5- pitthibhagato
samudde 5- galappamanam udakam pavisitva tattha thita assosinti. Tuyham thitatthanato
@Footnote: 4 cha.Ma., i. jane      2 cha.Ma., i. vicaranti     3 cha.Ma., i. piyamanapabhave
@4 cha.Ma., i. araddhamhi       5-5 i. pitthibhage gotakasamudde
Dure sattharam passasi devateti. Kim kathetha bhante, sattha mahavane dhammam desento
nirantaram mamanneva olokesiti 1- mannamana ottappami 2- hiriyamiti. 2-
      Tamdivasam kira kotisatasahassadevata arahattam patta, kim 3- tumhepi tada
arahattam pattati. Natthi bhanteti. Anagamiphalam pattattha manneti. Natthi bhanteti.
Sakadagamiphalam pattattha manneti. Natthi bhanteti. Tayo magge patta kira devata
gananapatham atita, sotapanna jatattha manneti. Devata tamdivasam sotapattiphalam
patta 4- harayamana "apucchitabbam pucchati ayyo"ti aha. Tato nam so bhikkhu
aha "sakka pana devate tava attabhavam amhakam dassetun"ti. Na sakka bhante
sakalakayam dassetum, angulipabbamattam dassessami ayyassati kuncikachiddena
angulim  antolenabhimukham akasi, candasahassasuriyasahassauggamanakalo viya ahosi.
Devadhita "appamatta bhante hotha"ti daharabhikkhum vanditva agamasi. Evam imam
suttam devatanam piyam manapam, mamayanti nam devatati.
                      Mahasamayasuttavannana nitthita.
                           ----------
@Footnote: 1 cha.Ma., i. oloketiti  2-2 cha.Ma. ottappamana omisu nilayami, i.
@ottappamana hiriyamana umisu niliyami.  3 cha.Ma. kim saddo na dissati.
@4 cha.Ma., i. pattatta



             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 287-311. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=7346&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=7346&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=235              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=5540              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=6068              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=6068              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]