ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

page259.

6. Mahagovindasutata [293] Evamme sutanti mahagovindasuttam. Tatrayam anuttanapadavannana:- pancasikhoti pancaculo pancakundaliko. So kira manussapathe punnakammakaranakale daharo pancaculakadarakakale vacchapalakajetthako hutva annepi darake gahetva bahigame catumaggatthanesu salam karonto pokkharanim khananto setum bandhanto visamam maggam samam karonto yananam akkhapatighatanarukkhe harantoti evarupani punnani karonto vicaritva daharova kalamakasi. Tassa so attabhavo ittho kanto manapo ahosi. So kalam katva catummaharajikadevaloke navutivassasatasahassappamanam ayum gahetva nibbatti. Tassa tigavutappamano suvannakkhandhasadiso attabhavo ahosi. So sakatasatthimattam 1- abharanam pasadhetva navakumbhamatte gandhe vilimpitva dibbarattavatthadharo rattasuvannakannikam pilandhitva pancahi kundalakehi pitthiyam vattamanehi pancaculakadarakaparihareneva vicarati. Tena tam "pancasikho"tveva sanjananti. Abhikkantaya rattiyati abhikkantaya khinaya rattiya, ekam kotthasam atitayati attho. Abhikkantavannoti atiitthakantamanapavanno. Pakatiyapi hesa kantavanno, alankaritva agatatta pana abhikkantavanno ahosi. Kevalakappanti anavasesam samantato. Anavasesattho ettha kevalasaddo, kevaparipunnanti ettha viya. Samantattho 2- kappasaddo, kevalakappam jetavananti adisu viya. Obhasetvati abhaya pharitva, candima viya suriyo viya ca ekobhasam ekapajjotam karitvati attho. Devasabhavannana [294] Sudhammayam sabhayanti sudhammaya nama itthiya ratanamatta- kannikarukkhanissandena nibbattasabhayam. Tassa kira phalikamaya bhumi, manimaya @Footnote: 1 cha.Ma., i. sakatasahassamattam 2 cha.Ma., i. samantato attho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page260.

Aniyo, suvannamaya thambha, rajatamaya thambhaghatika ca sanghata ca, pavalamayani valarupani, sattaratanamaya gopanasiyo ca pakkhapasaka ca mukhavatti ca, indanilaitthakahi chadanam, sovannamayam chadanapittham, rajatamaya thupika, ayamato ca vittharato ca tini yojanasatani, parikkhepato nava yojanasatani, ubbedhato panca yojanasatani, evarupayam sudhammayam sabhayam. Dhataratthoti adisu dhatarattho gandhabbaraja gandhabbadevatanam kotisatasahassena parivuto kotisatasahassasuvannamayani mahaphalakani 1- ca suvannasattiyo ca gahapetva puratthimaya disaya pacchimabhimukho dvisu devalokesu devata purato katva nisinno. Virulhako kumbhandaraja kumbhandadevatanam kotisatasahassena parivuto kotisatasahassarajatamayani mahaphalakani ca suvannasattiyo ca gahapetva dakkhinaya disaya uttarabhimukho dvisu devalokesu devata purato katva nisinno. Virupakkho nagaraja naganam kotisatasahassena parivuto kotisatasahassamanimayani mahaphalakani ca suvannasattiyo ca gahapetva pacchimaya disaya puratthabhimukho 2- dvisu devalokesu devata purato katva nisinno. Vessavano yakkharaja yakkhanam kotisatasahassena parivuto kotisatasahassapavalamayani mahaphalakani ca suvannasattiyo ca gahapetva uttaraya disaya dakkhinabhimukho dvisu devalokesu devata purato katva nisinnoti veditabbo. Atha paccha amhakam asanam hotiti tesam pacchato amhakam nisiditum okaso papunati. Tato param pavisitum va passitum va na labhama. Sannipatakaranam panettha pubbe vuttam catubbidhameva. Tesu vassupanayikasangaho vittharito. Yatha pana vassupanayikaya, evam mahapavaranayapi punnamidivase sannipatitva "ajja kattha gantva kassa santike pavaressama"ti @Footnote: 1 cha.Ma., i. phalakani. evamuparipi 2 cha.Ma., i. puratthimabhimukho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page261.

Mantenti. Tattha sakko devanamindo yebhuyyenapi piyangudipamahaviharasmimyeva pavareti. Sesa devata paricchattakadini dibbapupphani ceva dibbacandanacunnani ca gahetva attano attano manapatthanameva gantva pavarenti. Evam pavaranasangahatthaya sannipatanti. Devaloke pana asavati nama lata atthi. Sa pupphissatiti deva vassasahassam upatthanam gacchanti. Paricchattake pupphamane ekavassam upatthanam gacchanti. Te tassa pandupalasadibhavato patthaya attamana honti. Yathaha:- "yasmim bhikkhave samaye devanam tavatimsanam paricchattako kovilaro `pandupalaso hoti, attamana bhikkhave deva tavatimsa tasmim samaye honti `pandupalaso dani paricchattako kovilaro, na cirasseva dani chinnapalaso 1- bhavissati'ti. Yasmim bhikkhave samaye devanam tavatimsanam paricchattako kovilaro chinnapalaso hoti, jalakajato hoti, kharakajato hoti, makulakajato 2- hoti, korakajato 3- hoti. Attamana bhikkhave deva tavatimsa tasmim samaye honti `korakajato dani paricchattako kovilaro na cirasseva sabbaphaliphullo 4- bhavissati'ti 5- sabbaphaliphullassa kho pana bhikkhave paricchattakassa kovilarassa samanta pannasa yojanani abha phuta 6- hoti, anuvatam yojanasatam gandho gacchati, ayamanubhavo paricchattakassa kovilarassa"ti. Pupphite paricchattake arohanakiccam va ankusakam gahetva namanakiccam va pupphaharanattham cankotakakiccam va natthi, kantanakavato utthahitva pupphani vantato kantati, sampaticchanakavato sampaticchati, pavesanakavato sudhammadevasabham pavesesi. 7- Sammajjanakavato puranani pupphani niharati, santharakavato pattakannikakesarani racento 8- santharati, majjhatthane dhammasanam hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. pannapalaso evamuparipi 2 cha.Ma. kutumalakajato, i. kutuppalakajato @3 Ma., i. kokasakajato. evamuparipi 4 cha.Ma. sabbapaliphullo @5 an. sattaka 23/66/118 paricchattakasutta (saya) 6 cha.Ma. abhaya phutam @7 cha.Ma., i. paveseti 8 cha.Ma., i. naccanto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page262.

Yojanappamano ratanapallanko upari tiyojanena setacchattena dharayamanena, tadanantaram sakkassa devaranno asanam atthariyati. Tato tettimsaya devaputtanam, tato annasam 1- mahesakkhamahesakkhanam devaputtanam. 1- Annasam 2- devatanam 2- pana pupphakannikava asanam hoti. Deva devasabham pavisitva nisidanti. Puppharenuvatti 3- uggantva upari kannikam ahacca nipatamana devatanam tigavutappamanam attabhavam lakharasaparikammasajjitam viya karoti. Tesam sa kila catuhi masehi pariyosanam gacchati. Evam paricchattakakilanubhavanatthaya sannipatanti. Masassa pana attha divase devaloke mahadhammassavanam ghosati. 4- Tattha sudhammaya devasabhaya sanankumaro va mahabrahma, sakko va devanamindo, dhammakathikabhikkhu va, annataro va dhammakathiko devaputto dhammakatham katheti. Atthamiyam pakkhassa catunnam maharajanam amacca, catuddasiyam putta, pannarase sayam cattaro maharajano nikkhamitva suvannapatam ca jatihingulakam ca ganhitva gamanigamarajadhaniyo anuvicaranti. Te "asuka nama itthi va puriso va buddham saranam gato, dhammam saranam gato, samgham saranam gato, panca silani rakkhati. Masassa attha uposathe karoti. Matuupatthanam pureti. Pituupatthanam pureti. Asukatthane uppalahatthakasatena pupphakumbhena puja kata. Dipasahassam aropitam. Akaladhammassavanam karitam. Chattavedika muddhivedika kucchivedika sihasanam sihasopanam karitam. Tini sucaritani pureti. Dasakusalakammapathe samadaya vattati"ti suvannapate jatihingulakena likhitva aharitva pancasikhassa hatthe denti. Pancasikho matalissa hatthe deti. Matalisangahako sakkassa devaranno deti. Yada punnakammakaraka bahu na honti, potthako khuddako hoti, tam disvava deva "pamatto vata bho mahajano viharati, cattaro apaya @Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. mahesakkhadevatanam 2-2 cha.Ma.,i. annataradevatanam @3 cha.Ma. tato pupphehi renuvatti 4 cha.Ma. ghasati, i. sussati 5 cha.Ma.,i. tavedikapu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.

Paripurissanti, cha devaloka tuccha bhavissanti"ti anattamana honti. Sace pana potthako maha hoti, tam disvava deva "appamatto vata bho mahajano viharati, cattaro apaya sunna bhavissanti, cha devaloka paripurissanti, buddhasasane punnani karitva agate mahapunne purakkhitva nakkhattam kilitum labhissama"ti attamana honti. Tam potthakam gahetva sakko devaraja vaceti. Tassa pakatiniyamena kathentassa saddo dvadasa yojanani gacchati. 1- Uccena sarena kathentassa ca sakalam dasayojanasahassam devanagaram chadetva titthati. Evam dhammassavanatthaya sannipatanti. Idha pana pavaranasangahatthaya sannipatitati veditabba. [295] Tathagatam namassantati navahi karanehi tathagatam namassamana. Dhammassa ca sudhammatanti svakkhatadibhedam dhammassa sudhammatam ujupatipannatadibhedam samghassa ca supatipattinti attho. Atathayathabhuccavannavannana [296] Yathabhucceti yathabhute yathasabhave. Vanneti gune. Payirudahasiti kathesi. Bahujanahitaya patipannoti katham patipannoti? dipankarapadamule attha dhamme samodhanetva buddhatthaya abhiniharamanopi bahujanahitaya patipanno nama hoti. Danaparami silaparami nekkhammaparami pannaparami viriyaparami khantiparami saccaparami adhitthanaparami mettaparami upekkhaparamiti kappasatasahassadhikani cattari asankheyyani ima dasa paramiyo purentopi bahujanahitaya patipanno. Khantivaditapasakale culadhammapalakumarakale chaddantanagarajakale bhuridattacampeyyasankhapalanagarajakale mahakapikale ca tadisani dukkarani karontopi bahujanahitaya patipanno. Vessantarattabhave thatva sattasatakamahadanam 2- @Footnote: 1 cha.Ma., i. ganhati 2 Ma. sattasattakamahadanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page264.

Datva sattasu thanesu pathavim kampetva paramikutam ganhantopi bahujanahitaya patipanno, tato anantare attabhave tusitapure yavatayukam titathantopi bahujanahitaya patipanno. Tattha panca pubbanimittani disva dasasahassacakkavaladevatahi yacito panca mahavilokanani viloketva devanam sangahatthaya patinnam datva tusitapura cavitva matu kucchiyam patisandhim ganhantopi bahujanahitaya patipanno. Dasa mase matu kucchiyam vasitva lumbinivane matu kucchito nikkhamantopi, ekunatimsa vassani agaram ajjhavasitva mahabhinikkhamanam nikkhamitva anomanaditire pabbajantopi, cha 1- vassani mahapadhanena 1- attanam kilametva bodhipallankam aruyha sabbannutananam pativijjhantopi, sattasattaham bodhimande yapentopi, isipatanam agamma anuttaram dhammacakkam pavattentopi, yamakapatihariyam karontopi, devorohanam orohantopi, buddho hutva pancacattalisavassani titthantopi, ayusankharam ossajjentopi, 2- yamakasalanam antare anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayantopi bahujanahitaya patipanno. Yavassa sasapamattapi dhatuyo dharanti, tava bahujanahitaya patipannoti veditabbo sesapadani etasseva vevacanani, tattha pacchimam pacchimam purimassa purimassa attho. Neva atitamse samanupassama. Na panetarahiti atitepi buddhato annam na samanupassama, anagatepi na samanupassama, etarahi pana annassa satthuno abhavatoyeva annatra tena bhagavata na samanupassamati ayamettha attho. Atthakathayampi hi "atitanagata buddha amhakam satthara sadisayeva, kim sakko katheti"ti vicaretva "etarahi bahujanahitaya patipanno sattha amhakam sattharam muncitva anno koci natthi, tasma na passamati katheti"ti vuttam. Yatha ca ettha, evam ito paresupi padesu ayamattho veditabbo. Svakkhatadini 3- ca idam kusalanti 3- adini ca 3- vuttatthaneva. @Footnote: 1-1 cha.Ma. chabbassani padhanena 2 cha.Ma., i. ossajantopi @3-3 cha.Ma., i. svakkhatadini ca kusaladini ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page265.

Gangodakam yamunodakenati gangayamunanam samagamatthane udakam vannenapi gandhenapi rasenapi samsandati sameti, majjhe bhinnasuvannam viya ekasadisameva hoti, na mahasamuddaudakena samsatthakale viya visadisam parisuddhassa nibbanassa patipadapi parisuddhava. Na hi daharakale vejjakammadini 1- katva agocare caritva mahallakakale nibbanam datthum sakka, nibbanagamini pana patipada parisuddhava vattati akasupama. Yatha hi akasampi alaggam parisuddham candimasuriyanam akase icchiticchitatthanam gacchantanam viya nibbanam gacchantassa bhikkhuno patipadapi kule va gane va alagga abaddha akasupama vattati. Sa panesa tadisava bhagavata pannatta kathita desita. Tena vuttam "samsandati nibbananca patipada ca"ti. Patipannananti 2- patipadaya thitanam. Vusitavatanti vutthavasanam. Etesam laddhasahayoti etesam tattha tattha saha ayanato sahayo. "adutiyo asahayo appatisamo"ti idam panassa asadisatthena vuttam. Apanujjati tesam majjhepi phalasamapattiya viharantopi cittena te apanujja, apanujjena 3- ekaramatam anuyutto viharatiti attho. Abhinipphanno 4- kho pana tassa bhagavato labhoti tassa bhagavato mahalabho uppanno. Kada patthaya uppanno? abhisambodhim patva sattasattaham atikkamitva isipatane dhammacakkam pavattetva anukkamena devamanussadamanam karontassa tayo jatile pabbajetva rajagaham gatassa bimbisaradamanato patthaya uppanno. Yam sandhaya vuttam "tena kho pana samayena bhagava sakkato hoti garukato manito pujito apacito labhi civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanan"ti. 5- Satasahassakappadhikesu catusu asankheyyesu ussannapunnanissandena samuppanno labhasakkaro mahogho viya ajjhottharamano agacchati. Ekasmim kira samaye rajagahe savatthiyam sakete kosambiyam baranasiyam bhagavato patipatibhattam nama uppannam, tattheko "aham satam visajjetva danam @Footnote: 1 i. vajjakammadini 2 ka. patipadananti 3 cha.Ma., i. apanujjeva @4 i. abhinippanno 5 sam ni. 16/70/116 susimaparibbajakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page266.

Dassami"ti pannam likhitva viharadvare bandhi. Anno aham hve satani. Anno aham panca satani. Anno aham sahassam. Anno aham hve sahassani. Anno aham panca. Dasa. Visati. Pannasam. Anno aham satasahassam. Anno aham dve satasahassani visajjetva danam dassamiti pannam likhitva viharadvare bandhi. Janapadacarikam carantampi okasam labhitva "danam dassami"ti sakatani puretva mahajano anubandhiyeva. Yathaha "tena kho pana samayena janapada manussa bahum lonampi telampi tandulampi khadaniyampi sakatesu aropetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa pitthito pitthito anubandha honti `yada 1- patipatim labhissama, tada 1- bhattam karissama"ti 2- evam annanipi khandhake ca vinaye ca bahuni vatthuni veditabbani. Asadisadane panesa labho matthakam patto. Ekasmim kira samaye bhagavati janapadacarikam caritva jetavanam sampatte raja nimantetva danam adasi. Dutiyadivase nagara adamsu. Puna tesam danato atirekam raja, tassa danato atirekam nagarati evam bahusu divasesu gatesu raja cintesi "ime nagara divase divase atirekataram karonti, pathavissaro pana raja nagarehi danena 3- jitoti 3- garaha bhavissati"ti. Athassa mallika upayam acikkhi. So rajangane salakalyanipadarehi mandapam karetva tam niluppalehi chadetva panca asanasatani pannapetva panca hatthisatani asananam pacchabhage thapetva ekekena hatthina ekekasasa bhikkhuno setacchattam dharapesi. Dvinnam davinnam asananam antare sabbalankarapatimandita ekeka khattiyadhita catujjatikagandham 4- pimsati. 4- Apara 5- khattiyadhita 5- nitthitam nitthitam majjhatthane gandhambane pakkhipati, tam apara khattiyadhita niluppalahatthakena samparivatteti. Evam ekekassa bhikkhuno tisso tisso khattiyadhitaro parivara, apara sabbalankarapatimandita itthi talapannam gahetva vijati, 6- anna dhammakarakam gahetva @Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. yattha.....tattha 2 vinaYu. 5/282/53 bhesajjakkhandhaka @3-3 cha.Ma.,i. dane parajitoti 4-4 cha.Ma. catujjatiyagandham pisati. i. @ catujjatigandham pimsati 5-5 cha.Ma.,i. ime patha na dissanti 6 cha.Ma. bijati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page267.

Udakam parisasaveti, anna pattato udakam aharati. 1- Bhagavato cattari anagghani ahesum. Padakathalika adharako apassenaphalakam chattapadamaniti imani cattari anagghani ahesum. Samghanavakassa deyyadhammo satasahassam agghati. Tasmim ca dane angulimalatthero samghanavako ahosi. Tassa asanasamipe anito anito hatthi tam upagantum nasakkhi. Tato ranno arocesum. Raja 2- "annam hatthim anetha"ti aha. Anito anito na sakkotiyeva. 2- Raja "anno hatthi natthi"ti. Dutthahatthi pana atthi, anetum na sakkati. Raja 3- tathagatam pucchi "ko bhante samghanavako"ti. Angulimalo maharajati. 3- Tena hi tam dutthahatthim anetva thapetu maharajati. Dutthahatthim 4- mandayitva anayimsu. So therassa tejena nasavatasancaranamattampi katum nasakkhi. Evam nirantaram satta divasani danam diyittha. Sattame divase raja dasabalam vanditva "bhagava mayham dhammam desetha"ti aha. Tassanca parisati kalo ca junho cati dve amacca honti. Kalo cintesi "nassati rajakulassa santakam, kim namete ettaka jana karissanti, bhunjitva viharam gantva niddayissanteva, idam pana eko rajapuriso labhitva kim nama na kareyya, aho nassati ranno santakan"ti. Junho cintesi "mahantam idam rajattanam nama, ko anno idam katum sakkhissati. Kim raja nama so, yo rajattane thitopi evarupam danam datum na sakkoti"ti. Bhagava parisaya ajjhasayam olokento tesam dvinnam ajjhasayam viditva "sace ajja junhassa ajjhasayena dhammam desemi, 5- kalassa muddha sattadha phalissati. Maya kho pana sattanudayataya paramiyo purita. Junho annasmimpi divase mayi dhammam kathente 5- maggaphalam pativijjhissati, idani pana kalam olokessami"ti ranno catuppadikameva gatham abhasi:- @Footnote: 1 chaMa., i. harati 2-2 cha.Ma., i. ime patha na dissanti @3-3 cha.Ma., i. sammasambuddho samghanavako kataro maharajati. angulimaratthero bhagavati. @4 cha.Ma., i. hatthim 5 cha.Ma., i. dhammakatham kathemi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page268.

Na ve kadariya devalokam vajanti bala have nappasamsanti danam dhiro ca danam anumodamano teneva so hoti sukhi paratthati. 1- Raja anattamano hutva "maya mahadanam dinnam, sattha ca me mandameva dhammam katheti, 2- nasakkhim manne dasabalassa cittam gahetun"ti. So bhuttapataraso viharam gantva bhagavantam vanditva pucchi "maya bhante mahantam danam dinnam, anumodana ca me na mahati kata, ko nu kho me bhante doso"ti. Natthi maharaja tava doso, parisa pana aparisuddha, tasma dhammam na desemiti. 3- Kasma pana bhagava parisa na parisuddhati. 4- Sattha dvinnam amaccanam parivitakkam arocesi. Raja kalam pucchi "evam tata kala"ti. Evam maharajati. Mayi mama santakam dadamane tava kataram thanam rujjati, 5- na tam sakkomi passitum, pabbajetha nam mama ratthatoti aha. Tato junham pakkosapetva pucchi "evam kira tata cintesi"ti. Ama maharajati. Tava cittanurupameva hotuti tasmimyeva mandape evam pannattesuyeva asanesu panca bhikkhusatani nisidapetva tayeva khattiyadhitaro parivarapetva rajagehato dhanam gahetva maya dinnasadisameva satta divasani danam dehiti so tatha adasi. Datva sattame divase "dhammam me bhagava desetha"ti aha. Sattha dvinnampi dananam anumodanam ekato katva dve mahanadiyo ekoghapunna kurumano viya mahadhammadesanam desesi. Desanaparinosane junho sotapanno ahosi. Raja pasiditva dasabalassa pavayavattham 6- nama adasi. Evam abhinipphanno kho pana tassa bhagavato labhoti veditabbo. Abhinipphanno silokoti vannagunakittanam. Sopi bhagavato dhammacakkappavattanato patthaya abhinipphanno. Tato patthaya hi bhagavato khattiyapi vannam kathenti. Brahmanapi gahapatayopi naga supanna gandhabba devata @Footnote: 1 khu. dha. 25/177/48 asadisadanavatthu 2 cha.Ma., i. kathesi 3 cha.Ma., i. desesinti @4 cha.Ma., i. suddhati 5 Ma. dussati 6 cha.Ma., i.bahiravatthum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.

Brahmanopi kittim vatva "itipi so bhagava"ti adina. Annatitthiyapi vararojassa sahassam datva samanassa gotamassa avannam kathehiti uyyojesum. So sahassam gahetva dasabalam padatalato patthaya yava kesagga 1- avalokayamano likkhamattampi vajjam adisva "vippakinnadvattimsamahapurisalakkhane asitianubyanjanavibhusite byamappabhaparikkhitte suphullitaparicchattaka tarakaganasamujjalitaanta- likkhavicittakusumasassirikanandavanasadise evam 2- anavajje attabhave avannam vadantassa mukhampi viparivatteyya, muddhapi sattadha phaleyya, avannam vattum upayo natthi, vannameva vadissami"ti padatalato patthaya yava kesagga atirekapadasahassena vannameva kathesi. Yamakapatihariye panesa vanno nama matthakam patto. Evam abhinipphanno silokoti. Yava manne khattiyati khattiya brahmana vessa sudda naga supanna yakkha asura deva brahmanoti sabbepi 3- sampiyayamanarupa hatthatuttha viharanti. Vigatamado kho panati ettaka mam jana sampiyayamanarupa viharantiti na madappamatto hutva davadivasena aharam ahareti, annadatthum 4- vigatamado kho pana so bhagava aharam ahareti. Yathavaditi yam vacaya vadati, tadanvayamevassa kayakammam hoti. Yam ca kayena karoti, tadanvayamevassa vacikammam hoti. Kayo vacam, vaca va kayam natikkamati, vaca kayena, kayo ca vacaya sameti. Yatha 5- vamena sukaro hoti dakkhinena ajamigo sarena elako 6- hoti visanena jaraggavoti ayam sukarayakkho sukare disva sukarasadisam vamapassam dassetva te gahetva khadati, ajamige disva tamsadisam dakkhinapassam dassetva te gahetva @Footnote: 1 cha.Ma.,i. kesanta evamuparipi 2 cha.Ma.,i. ayam saddo na dissati @3 cha.Ma.,i. sabbeva 4 cha.Ma.,i. annadatthu 5 cha.Ma. yatha ca, i. yathaha @6 cha.Ma.,i. nelako. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.

Khadati, elakavacchake disva vacchakaravam viravanto 1- te gahetva khadati, gone disva tesam visanasadisani visanani mapetva, te duratova "gono viya dissati"ti evam upagate gahetva khadati. Yatha ca dhammikavayasajatake sakunehi puttho vayaso "aham vatabhakkho, vatabhakkhataya mukham vivaritva panamaranamaddanabhayena 2- ekeneva padena thito, tasma tumhepi:- dhammam caratha bhaddam vo dhammam caratha natayo dhammacari sukham seti asmim loke paramhi cati. Sakune vissasam apadesi, 3- tato bhaddako vatayam pakkhi dijo paramadhammiko ekapadena titthanto dhammo dhammoti bhasatiti. Evam vissasamagate sakune khadati, 4- tena tesam vaca kayena, kayo ca vacaya na sameti, na evam bhagavato. Bhagavato pana vaca kayena, kayo ca vacaya sameti yevati dasseti. Tinna tarita vicikiccha assati tinnavicikiccho. "kathamidam kathamidan"ti evarupa vigata kathamkatha assati vigatakathamkatho. Yatha hi mahajano "ayam rukkho kim rukkho nama, ayam gamo, ayam janapado, idam rattham kim rattham nama, kasma nukho ayam rukkho ujukkhandho, ayam vankakkhandho, kasma kantako koci ujuko hoti, koci vanko, puppham kinci sugandham, kinci duggandham, phalam kinci madhuram, kinci amadhuran"ti sakankhova hoti, na evam sattha. Sattha hi "imesam nama dhatunam ussannatta 5- idam evam hoti"ti vigatakathamkathova. Yatha ca pathamajajhanadilabhinam dutiyajjhanadisu kankha hoti. Paccekabuddhanampi hi sabbannutananena 6- yathavasannitthanabhavato voharavasena kankha nama hotiyeva, na evam buddhassa. So hi bhagava sabbattha vigatakathamkathoti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ravanto 2 cha.Ma.,i. panakananca maranabhayena 3 cha.Ma.,i. uppadesi @4 cha.Ma.,i. khadittha 5 cha.Ma.,i. ussannussannatta 6 cha.Ma.,i. sabbannutanane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.

Pariyositasankappoti yatha keci silamattena, keci vipassanamattena, keci pathamajjhanena .pe. Keci nevasannanasannayatanasamapattiya, keci sotapannabhavamattena .pe. Keci arahattamaggena, keci savakaparaminanena, keci paccekabodhinanena pariyositasankappa paripunnamanoratha honti, na evam mama sattha. Mama pana sattha sabbannutananena pariyositasankappoti dasseti. Ajjhasayam adibrahmacariyanti karanatthe paccattavacanam, adhikasayena uttamanissayabhutena adibrahmacariyena poranabrahmacariyabhutena ca ariyamaggena tinnavicikiccho vigatakathamkatho pariyositasankappoti attho. "pubbe ananussutesu dhammesu samam saccani abhisambujjhi, tattha ca sabbannutam patto, balesu ca vasibhavan"tipi vacanato pariyositasankappatapi bhagavato ariyamaggeneva nipphannati. [297] Yathariva bhagavati yatha bhagava eva, 1- ekasmim jambudipatale catusu disasu carikam caramana aho vata cattaro jina dhammam deseyyunti paccasimsamana 2- vadanti. Athapare tisu mandalesu ekato vicaranabhavam akankhamana tayo sammasambuddhati ahamsu. Apare "dasaparamiyo nama puretva catunnam tinnam va uppatti dullabha, sace pana eko nibaddhavasam vasanto dhammam deseyya, eko carikam caranto. Evampi jambudipo sobheyya ceva, bahunca hitasukhamadhigaccheyya"ti cintayanta 3- aho vata marisati ahamsu. [298] Atthanam kho panetam marisa anavakaso, yanti 4- ettha thanam avakasoti ubhayametam karanadhivacanameva. Karanam hi titthati ettha tadayattavuttitaya phalanti thanam. Okaso viya cassa tam tena vina annattha abhavatoti avakaso. Yanti karanatthe paccattavacanam. 5- Idam vuttam hoti "yena karanena ekissa lokadhatuya dve buddha ekato uppajjeyyum, tam karanam natthi"ti ettha ca "yavata candimasuriya pariharanti disa bhanti virocana tava sahassadha loko ettha te vattati vaso"ti 6- @Footnote: 1 cha.Ma. eva na dissati 2 cha.Ma. paccasisamana 3 cha.Ma.,i. cintetva @4 cha.Ma.,i. atthanametam anavakaso yanti 5 cha.Ma.,i. paccattam @6 Ma.mu, 12/503/445 brahmanimantanikasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.

Gathaya ekacakkavalameva eka lokadhatu. "sahassilokadhatu akampittha"ti 1- agatatthane cakkavalasahassam eka lokadhatu. Akankhamano ananda tathagato tisahassim mahasahassim lokadhatum sarena vinnapeyya .pe. Obhasena ca phareyya"ti 2- agatatthane tisahassi mahasahassi eka lokadhatu. "ayanca dasasahassi lokadhatu"ti 3- agatatthane dasa cakkavalasahassani eka lokadhatu. So tam sandhaya ekissa lokadhatuyati aha. Ettakam hi jatikhettam nama. Tatrapi thapetva imasmim cakkavale jambudipassa majjhimadesam na annatra buddha uppajjanti, jatikhettato pana param buddhanam uppattitthanameva na pannayati. Yenatthenati yena pavaranasangahanatthena. 4- Sanankumarakathavannana [300] Vannena ceva yasasa cati alankaraparivarena ca punnasiriya cati attho. [301] Sadhu mahabrahmeti ettha sampasadane sadhusaddo. Sankhaya modamati janitva modama. Govindabrahmanavatthuvannana [304] Yava digharattam mahapannova so bhagavati ettakanti paricchinditva na sakka vattum, athakho yava digharattam aticirarattam mahapannova so bhagava. Noti katham tumhe mannathati. Atha sayameva tam panham byakatukamo "anacchariyametam marisa, yam idani paramiyo puretva bodhipallanke tinnam maranam matthakam bhinditva patividdhaasadharananano so bhagava mahapanno bhaveyya, kimettha acchariyam, aparipakkaya pana bodhiya padesanane thitassa @Footnote: 1 an. tika. 20/126/270 gotamakacetiyasutta 2 an. tika. 20/81/220 culanikasutta @3 Ma. upari. 14/201/170 acchariyabbhutadhammasutta 4 cha.Ma., i. pavaranasangahanatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.

Saragadikalepi mahapannabhavameva vo marisa kathessami"ti bhavapaticchannam karanam aharitva dassento bhutapubbam bhoti adimaha. Purohitoti sabbakiccani anusasanapurohito. Govindoti govindiyabhisekena abhisitto, pakatiya panassa annadeva namam, abhisittakalato patthaya "govindo"ti sankhyam gato. Jotipaloti jotanato ca palanato ca jotipalo. Tassa kira jatadivase sabbavudhani pajjalimsu, 1- rajapi paccusasamaye attano mangalavudham pajjalitam disva bhito atthasi. Govindo patova rajupatthanam gantva sukhaseyyam pucchi, raja "kuto me acariya sukhaseyya"ti vatva tam karanam arocesi. Ma bhayi maharaja, mayham putto jato, tassanubhavena sakalanagare avudhani pajjalimsuti. Raja "kim nukho me kumaro paccatthiko bhaveyya"ti cintetva sutthutaram bhayi. "kim vitakkesi maharaja"ti ca puttho tamattham arocesi. Atha nam govindo "ma bhayi maharaja, neso kumaro tumhakam dubbhissati, 2- sakalajambudipe pana tena samo pannaya na bhavissati, mama puttassa vacanena mahajanassa kankha chijjissati, tumhakam ca sabbakiccani anusasissati"ti samassasesi. 3- Raja tuttho "kumarassa khiramulam hotu"ti sahassam datva "kumaram mahallakakale mama dassetha"ti aha. Kumaro anupubbena vuddhim anuppatto. Jotitataya panassa palanasamatthataya ca jotipalotveva namam akamsu. Tena vuttam "jotanato ca palanato ca jotipalo"ti. Sammavossajjitvati samma vossajjitva. Ayameva va patho. Alamatthadasataroti samattho patibalo atthadaso alamatthadaso, tam alamatthadasam tiretiti alamatthadasataro. Jotipalasseva manavassa anusasaniyati sopi jotipalamyeva pucchitva anusasatiti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma. i. ujjotimsu 2 Si. dubhissati 3 cha.Ma. samassaseti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.

Mahagovindavatathuvannana [305] Bhavamatthu bhavantam jotipalanti bhoto jotipalassa bhavo vuddhi visesadhigamo sabbam kalyanam ceva mahamangalanca hotuti attho. Sammodaniyam kathanti "alam maharaja ma cintayi, dhuvadhammo esa sabbasattanan"ti adina nayena maranapatisamyuttam sokavinodanam patisantharakatham pariyosapetva. Mano bhavam jotipalo manavo anusasaniya paccabyahasiti ma patibyahasi, "anusasa"ti 1- vutto "naham anusasami"ti evam no ma anusasaniya paccakkhasiti attho. Abhisambhositi samvidahi 2- patthapesi. Manussa evamahamsuti tam pitara mahapannataram sabbakiccani anusasantam sabbakammante 3- abhisambhavantam disva tutthacitta govindo vata bho brahmano, mahagovindo vata bho brahmanoti evam ahamsu. Idam vuttam hoti "govindo vata bho brahmano ahosi etassa pita, ayam pana mahagovindo vata bho brahmano"ti. Rajjasamvibhajanavannana [306] Yena te cha khattiyati ye te "sahaya"ti vutta cha khattiya, te kira renussa ekapitika kanitthabhataro, tasma mahagovindo "ayam abhisitto etesam rajjasamvibhagam kareyya va na va, yannunaham te patikacceva renussa santikam pesetva patinnam patigganhapeyyan"ti cintetva 4- yena te cha khattiya tenupasankami. Rajakattaroti rajakaraka amacca. [307] Madaniya kamati madakara pamadakara kama. Gacchante gacchante kale esa anussaritumpi na sakkuneyya, tasma ayantu bhonto, agacchantuti attho. @Footnote: 1 Ma. anusasiti 2 cha.Ma.,i. samvidahitva 3 cha.Ma.,i. sabbakamme @4 cha.Ma. i. cintento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page275.

[308] Saramaham bhoti tada kira manussanam saccavadikalo hoti, tasma "kada maya vuttam, kena dittham, kena sutan"ti abhutam avatva "saramaham bho"ti aha. Sammodaniyam kathanti kim maharaja, devattam gate ranne ma cintayittha, dhuvadhammo esa sabbasattanam, evambhavino sankharati evarupam patisantharakatham. Sabbani sakatamukhani patthapesiti sabbani cha rajjani 1- sakatamukhani patthapesi. Ekekassa ranno rajjam tiyojanasatam hoti, renussa ranno rajjosaranappadeso dasagavutam, majjhe pana renussa rajjam vitanasadisam ahosi. Kasma evam patthapesiti. Kalena kalam rajanam passitum agacchanta annassa rajjam apiletva attano attano rajjappadeseneva agamissanti ceva gamissanti ca. Pararajjam otinnassa hi "bhattam detha, gonam detha"ti vadato manussa ujjhayanti "ime rajano attano attano vijitena na gacchanti, amhakam pilam karonti"ti. Attano vijitena pana gacchantassa "amhakam santika imina idancidanca laddhabbameva"ti manussa pilam na mannanti. Idamattham cintayitva mahagovindo "sammodamana rajano ciram rajjamanusasantu"ti evam patthapesi. Dantapuram kalinganam assakananca potanam mahissati 2- avantinam socirananca 3- rorukam 3- mithila ca videhanam campa ange sumapita baranasi ca kasinam ete govindamapitati. Etani satta nagarani mahagovindeneva tesam rajunam atthaya mapitani. Sattabhu barahmadatto ca vessabhu bharato saha renu dve ca dhatarattha tadasum satta bharavati- 4- @Footnote: 1 ka. ratthani 2 Ma. mahesayam 3-3 cha.Ma. sovirananca rodukam, 4 cha.Ma. bharadhati, @ i. bharathati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page276.

Imani tesam sattannampi namani. Tesu hi eko sattabhu nama ahosi, eko brahmadatto nama, eko vessabhu nama, eko teneva saha bharato nama, eko renu nama, dve pana dhataratthati ime satta 1- bharavati 1- satta jambudipatale bharava maharajano ahesum. Pathamabhanavaravannana nitthita. ------------ Kittisaddaabbuggamanavannana [311] Upasankamimsuti "amhakam ayam issariyasampatti na annassanubhavena, mahagovindassanubhavena nipphanna. Mahagovindo amhe satta rajano samagge katva jambudipatale patitthapesi, pubbupakarissa pana na sukara patikiriya katum. Amhe sattapi jane esoyeva anusasatu, etamyeva senapatim ca purohitam ca karoma, evam no vuddhi bhavissati"ti cintayitva 2- upasankamimsu. Mahagovindopi "maya ete samagga kata, sace etesam anno senapati ca purohito ca bhavissati, tato attano attano senapatipurohitanam vacanam gahetva annamannam bhindissanti, adhivasemi nesam senapatitthanam ca purohitatthanam ca"ti cintetva "evam bho"ti paccassosi. Satta ca brahmanamahasaleti "aham sabbatthanesu sammukho bhaveyyam va na va, yathaham sammukho na bhavissami, tathete 3- katatabbam karissanti"ti satta anupurohite thapesi. Te sandhaya idam vuttam "satta ca brahmanamahasale"ti. Divasassa tikkhattum 4- va sayam pato va nhayantiti nhataka. Vattacariyapariyosane va nhata, tato patthaya brahmana 5- brahmanehi saddhim na khadanti na pivantiti nhataka. @Footnote: 1 cha.Ma. ime patha na dissanti 2 cha.Ma.,i. cintetva 3 cha.Ma.,i. tattheva te @4 cha.Ma.,i. dvikkhattum 5 cha.Ma.,i. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page277.

[312] Abbhuggacchiti abhiuggacchi. Tada kira manussanam "na brahmuna saddhim mantetva sakka evam sakalajambudipam anusasitun"ti nisinnanisinnatthane ayameva katha pavattittha. Na kho panahanti mahapuriso kira "ayam mayham abhuto vanno uppanno, vannuppatti kho pana na bhariya, uppannassa ca vannassa rakkhanameva bhariyam, ayam ca me acintetva amantetva karontasseva vanno uppannova, cintetva mantetva karontassa pana vittharikataro bhavissati"ti brahmadassane upayam pariyesanto tam disva sutam kho pana me tanti adimetam 1- parivitakkesi. [313] Yena renu raja, tenupasankamiti evameva 2- antara datthukamo va sallapitukamo va na bhavissati, tato 3- chinnapalibodho sukham viharissamiti palibodhupacchedanattham upasankami, esa nayo sabbattha. [316] Sadisiyoti samavanna samajatika. [317] Navam santhagaram karapetvati rattitthanadivatthanacankamanasampannam vassike cattaro mase vasanakkhamam bahi nalaparikkhittam vicittaavasatham karetva. Karunam jhanam jhayiti karunaya tikkacatukkacatukkajjhanam jhayi, karunamukhena panettha avasesapi tayo brahmavihara gahitava. Ukkanthana ahu paritassanati jhanabhumiyam thitassa anabhiratiukkanthana va bhayaparitassana va natthi, brahmuno pana agamanapatthana agamanatanha ahuti attho. Brahmunasakacchavannana [318] Bhayanti cittutrasabhayameva. Ajanantati ajanamana. Katham janemu tam mayanti mayam kinti tam janama, ayam kattha vasiko kimnamo kimgottoti adinam akaranam kena akarena tam dharayamati attho. Mam ve kumaram janantiti mam "ve kumaro"ti "daharo"ti jananti. Brahmaloketi setthaloke. Sanantananti ciratanam poranakam. Aham so poranakumaro @Footnote: 1 cha.Ma., i. adiattham 2 cha.Ma., i. evam me 3 cha.Ma. yato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.

Sanankumaro nama brahmati dasseti. Evam govinda janahiti govinda pandita tvam evam mam janahi evam dharehi. Asanam udakam pajjam madhupakanca 1- brahmuno agghe bhavantam pucchama aggham kurutu no bhavanti. Ettha agghanti atithino upanametabbam vuccati. Teneva idamasanam pannattam, ettha nisidatha, idamudakam parisuddham, ito paniyam pivatha, pade dhovatha, idam pajjam padanam hitatthaya abhisankhatatelam, ito pade makkhetha, idam madhupakanti. Bodhisattassa brahmacariyam na annesam brahmacariyasadisam hoti, na so "idam sve, idam tatiyadivase bhavissati"ti sannidhim nama karoti. Madhupakam pana alonam adhupanam atakkam udakena seditasakam, tam sandhayesa "idam gahetva 2- paribhunjatha"ti vadanto "agghe bhavantam pucchama"ti adimaha. Ime sabbepi aggha brahmunopi atthi, te agghe bhavantam pucchama. Evam pucchantanam aggham kurutu no bhavam, patigganhatu no bhavam idamagghanti vuttam hoti. Kim panesa "ito ekampi brahma na bhunjati"ti idam na janatiti. No na janati, janantopi attano santike agato atithi pucchitabboti vattasisena pucchati. Athakho brahma "kim nukho pandito mama paribhogakaranabhavam natva pucchati, udahu kohanne thatva pucchati"ti samannaharanto "vattasise thito pucchati"ti natva patigganhitumdani me vattatiti patigganhama te aggham, yam tvam govinda bhasasiti aha. Yam tvam govinda bhasasi "idamasanam pannattam, ettha nisidatha"ti adi, tatra te mayam asane nisinna nama homa, paniyam pita nama homa, padapi me dhota nama hontu, telenapi makkhitta nama hontu, udakasakampi paribhuttam nama hotu, taya dinnam adhivasitakalato patthaya yam yam tvam bhasasi, tam tam maya patiggahitameva hoti. Tena vuttam "patigganhama te @Footnote: 1 cha.Ma. madhusakanca evamuparipi 2 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.

Aggham, yam tvam govinda bhasasi"ti. Evam pana aggham patigganhitva panhassa okasam karonto ditthe dhamme hitatthayati adimaha. [319] Kankhi akankhim paravediyesuti aham savicikiccho bhavantam parena sayam abhisankhatatta parassa pakatesu paravediyesu panhesu nibbicikiccham. Hitva mamattanti idam mama, idam mamati upakaranatanham cajitva. 1- Manujesuti sattesu, manujesu yokoci manujo mamattam hitvati attho. Ekodibhutoti ekibhuto, eko titthanto eko nisidantoti attho. Vacanattho panettha eko udeti pavattatiti ekodi, tadiso bhutoti ekodibhuto. Karunadhimuttoti 2- karunajhane adhimutto, tam jhanam nibbattetvati attho. Niramagandhoti vissagandhavirahito. Etthatthitoti etesu dhammesu thito. Ettha ca sikkhamanoti etesu dhammesu sikkhamano. Ayamettha sankhepo, vittharo pana upari mahagovindena ca brahmuna ca vuttoyeva. [320] Tattha ete avidvati ete amagandhe aham aviddha, 3- na janamiti attho. Idha bruhi dhirati tena 4- me tvam idha dhira pandita bruhi vada. Kenanuta 5- vati paja kururuti 6- katamena kilesavaranena avuta 7- paja putika vayati. Apayikati apayupaga. Nivutabrahmalokati nivuto pihito brahmaloko assati nivutabrahmaloko. Katamena kilesena pajaya brahmalokamaggo 8- nivuto pihito paticchannoti pucchati. Kodho mosavajjam nikati ca dobbhoti 9- kujjhanalakkhano kodho ca, paravisamvadanalakkhano musavado ca, sadisam dassetva vancanalakkhana nikati ca, mittadubbhanalakkhano dobbho ca. Kadariyata atimano usuyati thaddhamacchariyalakkhana kadariyata ca, atikkamitva mannanalakkhano atimano ca, parasampattikhiyanalakkhana usuya ca. Iccha viviccha parahethana 10- cati tanhalakkhana iccha ca, macchariyalakkhana viviccha ca, vihimsalakkhana parahethana ca. Lobho ca doso ca mado ca mohoti @Footnote: 1 Ma. vajjetva 2 cha.Ma. karunedhimutto 3 cha.Ma.,i. avidva 4 cha.Ma. te @5 cha.Ma. Si. kenavata 6 cha.Ma. kurututi 7 cha.Ma.,i. avarita 8 cha.Ma.,i. @ brahmalokupago maggo 9 cha.Ma.,i. dubbhoti 10 Ma. paravihethana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.

Yattha katthaci lubbhanalakkhano lobho ca, dussanalakkhano doso ca, majjanalakkhano mado ca, muyhanalakkhano moho ca. Etesu yutta aniramagandhati etesu cuddasasu kilesesu yutta paja niramagandha na hoti, amagandha sakunapagandha putigandhayevati vadati. Apayika nivutabrahmalokati esa pana apayika ceva hoti paticchannabrahmalokamagga cati dasseti. 1- Idam pana suttam kathentena amagandhasuttena dipetva kathetabbam, amagandhasuttampi imina dipetva kathetabbam. Te na sunimmadayati te amagandha sunimmadaya sukhena nimmadetabba pahatabba na honti, duppajaha dujjahati 2- attho. Yassa dani bhavam govindo kalam mannatiti "yassa pabbajjaya bhavam govindo kalam mannati, ayameva hotu, evam sati mayhampi tava santike agamanam svagamanam bhavissati, kathitadhammakatha sukathita bhavissati, tvam tata sakalajambudipe aggapuriso daharo pathamavaye thito, evam mahantam nama sampattisirivilasam pahaya tava pabbajjanam nama gandhahatthino ayabandhanam chinditva gamanam viya atiularam, buddhatanti namesa"ti mahapurisassa dalhikammam katva brahma sanankumaro brahmalokameva gato. Renurajaamantanavannana [321] Mahapurisopi "mama itova nikkhamitva pabbajjanam nama na yuttam, aham rajakulassa attham anusasami. Tasma ranno arocessami. Sace sopi pabbajissati, sundarameva. No ce pabbajissati, purohitatthanam niyyadetva 3- aham pabbajissami"ti cintetva rajanam upasankami, tena vuttam "athakho bho mahagovindo .pe. Naham porohacce rame"ti. Tattha tvam pajanassu rajjenati tava rajjena tvameva patijanahi. 4- Naham porohicce rameti aham purohitabhave na ramami, ukkanthitosmi, annam anusasakam janahi, naham porohicce rameti. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma., i. dujjayati @3 cha.Ma., i. niyyatetva. evamuparipi 4 cha.Ma., i. janahi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.

Atha raja "dhuvam cattaro mase patisallinassa brahmanassa gehe bhoga manda jata"ti cintento dhanena nimantento "sace te unam kamehi, aham paripurayami te"ti vatva puna "kim nu kho esa ekako viharanto kenaci vihimsito bhaveyya"ti cintetva "yo tam himsati varemi, bhumisenapati aham. Tvam pita aham putto, ma no govinda pajahi"ti aha. Tassattho:- yo tam himsati, tam varemi, kevalam tumhe "asuko"ti acikkhatha, ahamettha kattabbam janissamiti. Bhumisenapati ahanti athava aham pathaviya sami, svaham imam rajjam tumheyeva paticchapessami. Tvam pita aham puttoti tvam pititthane thassasi, aham puttatthane. So tvam mama manam haritva attanoyeva 1- ma no govinda 1- pajahiti, 2- yatha icchasi, tatha pavattaya 3- aham pana tava manamyeva anuvattanto taya dinnam pindam paribhunjanto tam asicammahattho va upatthahissami, ratham va te pajessami. "ma no govinda pajahi"tipi 4- patho. Tassattho:- tvam pititthane tittha, aham puttatthane thassami. Ma no tvam bho govinda pajahi ma pariccajiti. Atha mahapuriso yam raja cintesi, tassa attani abhavam dassento "na matthi unam kamehi, himsita 5- me na vijjati. Amanussavaco sutva, tasmaham na gahe rame"ti aha. Tattha na matthiti na me atthi. Gaheti gehe. Atha nam raja pucchi:- "amanusso kathamvanno, kante 6- attham abhasatha. Yanca sutva jahasi no, gehe amhe ca kevale"ti. 7- Tattha jahasi no, gehe amhe ca kevaleti brahmanassa sampattibharite gehe sangahavasena attano gehe karonto yam sutva amhakam gehe ca amhe ca kevale ca sabbe aparisese jamabudipavasino jahasiti vadati. @Footnote: 1-1 cha.Ma. attanoyeva manam govinda... 2 cha.Ma.,i. pajehiti @3 cha.Ma. pavattassu. i. pavattasu 4 cha.Ma.,i. pajahitipi 5 ka. himsa ca @6 cha.Ma. kim te 7 cha.Ma. kevaliti evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

Athassa acikkhanto mahapuriso upavutthassa me pubbeti adimaha. Tattha upavatthassati cattaro mase ekibhavam upagantva vutthassa. Yitthakamassa me satoti yajitukamassa me samanassa. Aggi pajjalito asi, kusapattaparitthatoti kusapattehi paritthato sappidadhimadhuadini pakkhipitva aggi pajjalayitumaraddho 1- asi, evam aggim jaletva "mahajanassa danam dassama"ti 2- evam cintetva thitassa mamati ayamettha attho. Sanantanoti sanankumaro brahma. Tato raja sayampi pabbajitukamo hutva saddahamiti adimaha. Tattha katham vattetha annathati katham tumhe annatha vattissatha. Te tam anuvattissamati te mayampi tumheyeva anuvattissama, anupabbajissamati attho. "anuvajissama"tipi patho, tassa anugacchissamati attho. Akasoti 3- nikkaso 3- akakkaso. Govindassanusasaneti tava govindassa sasane. Bhavantam govindameva sattharam katva 4- carissamati vadati. Chakhattiyaamantanavannana [322] Yena te cha khattiya, tenupasankamiti renurajanam "sadhu maharaja rajjam nama matarampi pitarampi bhatarampi bhaginiadayopi maretva ganhantesu sattesu evam mahantam rajjasirim pahaya pabbajitukamena ularam maharajena katan"ti upatthambhetva dalhataramassa ussaham katva upasankami. Evam samacintesunti ranno cintitanayeneva kadaci brahmanassa bhoga parihina bhaveyyunti mannamana samacintesum. Dhanena sikkheyyamati upalapeyyama sanganheyyama. Tavatakam ahariyatanti tavatakam aharapeyyatu 5- ganhapeyyatu, 5- yattakam icchatha, tattakam ganheyyati vuttam hoti bhavantanamyeva vahasati 6- bhavante paccayam katva, tumhehi dinnattayeva pahutam sapateyyam jatam. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. jalayitumaraddho 2 cha.Ma. dassamiti, i. nassami @3-3 cha.Ma.,i. akacoti nikkaco 4 cha.Ma.,i. karitva @5-5 cha.Ma. aharapiyatu ganhiyatu, 6 ka. tatha sapateyyanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

[323] Sace jahatha kamaniti sace vatthukame ca kilesakame ca pariccajatha. Yattha satto puthujjanoti yesu kamesu puthujjano satto laggo laggito. Arambhavho dalha hothati evam sante viriyam arabhatha, asithilaparakkamanam adhitthaya dalha bhavatha. Khantibalasamahitati khantibalena samannagata bhavathati rajunam ussaham janeti. Esa maggo ujumaggoti esa karunajhanamaggo ujumaggo nama. Esa maggo anuttaroti eseva brahmalokupapattiya asadisamaggo uttamamaggo nama. Saddhammo sabbhi rakkhitoti soeva ca buddhapaccekabuddhasavakehi sabbhi rakkhitadhammo nama. Iti karunajhanassa vannanenapi tesam anivattanatthaya dalhikammameva karoti. Ko nukho pana bho janati jivitananti bho jivitam nama udakabubbulupamam 1- tinagge ussavabindupamam tamkhanam viddhamsanadhammam, tassa ko gatim janati kismim 2- khane bhijjissati. Gamaniyo samparayoti paraloko pana avassam gantabbova, tattha panditena kulaputtena mantaya 3- boddhabbam. Manta vuccati panna, taya mantetabbam bujjhitabbam, upaparikkhitabbanca janitabbancati attho. Karanatthe va bhummam. Mantaya boddhabbanti mantaya bujjhitabbam, nanena janitabbanti attho. Kim bujjhitabbam? jivitassa dujjanata samparayassa ca avassam gamaniyata, bujjhitva ca pana sabbapalibodhe chinditva kattabbam kusalam, caritabbam brahmacariyam. Kasma? yasma natthi jatassa amaranam. Brahmanamahasaladinam amantanavannana [324] Appesakkha ca appalabha cati bho pabbajja nama appayasa ceva, pabbajitakalato patthaya hi rajjam pahaya pabbajitam vihethetva vihethetva lamakam anatham katvava kathenti. Appalabha ca, sakalagamam vicaritvapi ajjhoharaniyam @Footnote: 1 cha.Ma., i. udakapupphulupamam 2 i. kisminca 3 cha.Ma., i. mantayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

Dullabhameva. Idam pana brahmannam mahesakkhanca mahayasatta, mahalabhanca mahalabhasakkarasampannatta. 1- Bhavam hi etarahi sakalajambudipe aggapurohito sabbattha aggasanam aggodakam aggabhattam aggagandham aggamalam labhatiti. Rajava rannanti aham hi bho etarahi pakatirannam majjhe cakkavattiraja viya. Brahmava brahmanananti 2- pakatibrahmananam 3- majjhe mahabrahmasadiso. Devatava gahapatikananti avasesagahapatikanam panamhi sakkadevarajasadiso. Bhariyanam amantanavannana [325] Cattalisa bhariya sadisiyoti sadisiyo cattalisava bhariya, anna panassa tisu vayesu natakitthiyo bahukayeva. Mahagovindapabbajjavannana [326] Carikam caratiti gamanigamapatipatiya carikam carati, gatagatatthane buddhakolahalam viya hoti. Manussa "mahagovindapandito kira agacchati"ti sutva puretaramevamandapam karetva maggam alankarapetva 4- paccuggantva ganhitva enti, mahalabhasakkaro mahogho viya ajjhottharanto uppajji. Sattapurohitassati sattannam rajunam purohitassa. Iti yatha etarahi evarupesu va thanesu kismincideva dukkhe uppanne "namo buddhassa"ti vadanti, evam tada "namatthu mahagovindassa brahmanassa, namatthu sattapurohitassa"ti vadanti. [327] Mettasahagatenati adina nayena paliyam brahmaviharava agata, mahapuriso pana sabbapi attha samapattiyo panca ca abhinnayo nibbattesi. Savakananca brahmalokasahabyataya maggam desesiti brahmaloke brahmuna sahabhavaya maggam kathesi. @Footnote: 1 cha.Ma., i. labhasakkarasampannatta 2 cha.Ma., Si., i. brahmananti @3 cha.Ma. Si., i. pakatibrahma nam 4 cha.Ma., i. alankaritva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.

[328] Sabbena sabbanti ye attha ca samapattiyo panca ca abhinnayo nibbattesum. Ye na sabbena sabbam sasanam ajanimsuti ye atthasu samapattisu ekam samapattimpi na janimsu, nasakkhimsu nibbattetum. Amoghati savipaka, avanjhati anavanjha, 1- sabbanihinam pasavanti gandhabbakayam pasavimsuti attho. Saphalati 2- avasesadevalokupapattiya saphala sahita. 2- Saudrayati brahmalokupapattiya savuddhi. [329] Saramahanti sarami aham pancasikha, imina kira padena ayam suttanto buddhabhasito nama jato. Na nibbidayati na vatte nibbindanatthaya. Na viragayati na vatte viragatthaya. Na nirodhayati na vattassa nirodhanatthaya. Na upasamayati na vattassa upasamatthaya. Na abhinnayati na vattassa abhinnanatthaya. 3- Na sambodhayati na kilesaniddavigamena vattato pabujjhanatthaya. Na nibbanayati na amatamahanibbanatthaya. Ekantanibbidayati ekantameva vatte nibbindanatthaya. Ettha pana nibbidayati vipassana. Viragayati maggo. Nirodhaya upasamayati nibbanam. Abhinnaya sambodhayati maggo. Nibbanayati nibbanameva. Evam ekasmim thane vipassana, tisu maggo, tisu nibbanam vuttanti evam vivattakatha 4- veditabba. Pariyayena pana sabbani petani maggavevacananipi nibbanavevacananipi hontiyeva. Sammaditthiti adisu yam vattabbam, tam visuddhimagge saccavannanayam vuttameva. [330] Ye na sabbena sabbanti ye cattaropi ariyamagge paripuretum na jananti, tini va dve va ekam va nibbattenti. Sabbesanneva imesam kulaputtananti brahmacariyacinnakulaputtanam. Amogha .pe. Saudrayati arahattanikutena desanam nitathapesi. 5- @Footnote: 1 cha.Ma., i. na vanjha 2-2 cha.Ma., i. avasesadevalokupapattihi sattha @3 cha.Ma., i. na vattam abhijananatthaya 4 cha.Ma. vavatthanakatha, i. avatthanakatha @5 cha.Ma., i. nitthapesi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.

Bhagavantam abhivadetva padakkhinam katvati bhagavato dhammadesanam cittena sampaticchanto abhinanditva vacaya pasamsamano anumoditva mahantam anjalim sirasmim patitthapetva pasannalakharase nimujjamano viya dasabalassa chabbannarasmijalantaram pavisitva catusu thanesu vanditva tikkhattum padakkhinam katva bhagavantam abhitthavanto abhitthavanto satthu purato antaradhayitva attano devalokameva agamasiti. Mahagovindasuttavannana nitthita. -------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 259-286. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=6662&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=6662&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=209              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=4871              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=5310              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=5310              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]