ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

                         4. Mahasudassanasutta
                        kusavatirajadhanivannana
      [241-242] Evamme sutanti mahasudassanasuttam. Tatrayam anu-
pubbapadavannana:- sabbaratanamayoti ettha eka itthaka sovannamaya, eka
rupiyamaya, eka veluriyamaya, eka phalikamaya, eka lohitankamaya, eka
masaragallamaya, eka sabbaratanamaya, ayam pakaro sabbapakaranam anto
ubbedhena 1- satthihattho ahosi. Eke pana thera "nagaram nama anto thatva
olokentanam dassaniyam vattati, tasma sabbabahiro satthihattho, sesa
anupubbanica"ti vadanti. Eke "bahi thatva olokentanam dassaniyam vattati,
tasma sabbaabbhantarimo satthihattho, sesa anupubbanica"ti. Eke "anto
ca bahi ca thatva olokentanam dassaniyam vattati, tasma majjhe pakaro
satthihattho, anto ca bahi ca tayo tayo anupubbanica"ti.
      Esikati esikatthambha. 2- Tiporisangati ekam porisam purisassa 3-
attano hatthena pancahattham, tena tiporisangaparikkhepa 4- pannarasahatthaparimanati
attho. Te pana katham thitati. Nagarassa bahirapassena 5- ekekam mahadvarabaham
nissaya ekeko esiko, ekekam khuddakadvarabaham nissaya ekeko,
mahadvarakhuddakadvaranam anantara 6- tayo tayoti.
      Talapantisu sabbaratanamayanam talanam ekam sovannamayanti pakare
vuttalakkhanameva veditabbam, pannaphalesupi 7- eseva nayo. Ta pana talapantiyo
asitihattha ubbedhena, vippakinnavalike 8- samatalabhumibhage pakarantare ekeka
hutva thita.
      Vagguti cheko sundaro. Rajaniyoti ranjetum samattho. Kamaniyoti 9-
divasampi suyyamano khamateva, na nibbhaccheti. 10- Madaniyoti manamadapurisamadajanano.
@Footnote: 1 ka.,i. uccatarova  2 cha.Ma.,i. esikatthambho  3 cha.Ma.,i. majjhimapurisassa
@4 cha.Ma.,i. tiporisaparikkhepa,  5 cha.Ma.,i. bahirapasse  6 cha.Ma.,i. antara
@7 i. pattaphalesupi 8 cha.Ma. vippakinnavaluke  9 cha.Ma. khamaniyoti  10 cha.Ma. bibhaccheti
Pancangikassati atatam vitatam atatavitatam susiram ghananti imehi pancahangehi
samannagatassa. Tattha atatam nama cammapariyonaddhesu bheriyadisu 1- ekatalam
turiyam. Vitatam nama ubhayatalam. Atatavitatam nama sabbato pariyonaddham. Susiram
nama vamsadi. Ghanam nama sammadi. Suvinitassati akadtanasithilatharanadihi
sumucchitassa. Suppatitalitassati pamane thitabhavajananattham sutthu patitalitassa.
Kusalehi 2- samannahatassati ye vaditum cheka kusala, tehi vaditassa.
Dhuttati akkhadhutta. Sondati surasonda. Teyeva punappunam patukamatavasena
pipasa. Paricaresunti 3- hatthavarapadavare gahetva 3- naccanta kilimsu.
                           Cakkaratanavannana
      [243] Sisamnhatassati sisena saddhim gandhodakena nhatassa.
Uposathikassati samadinnauposathangassa. Uparipasadavaragatassati pasadavarassa
upari gatassa subhojanam bhunjitva pasadavarassa upari mahatale sirigabbham
pavisitva silani avajjantassa. Tada kira raja patova satasahassam visajjitva
mahadanam datva solasahi gandhodakaghatehi sisam nhayitva katapataraso suddham
uttarasangam ekamsam katva 4- upari pasadassa sirisayane pallankam abhujitva
nisinno attano danadamasannamamayam 5- punnasamudayam avajjanto 6- nisidi. Ayam
sabbacakkavattinam dhammata.
      Tesantam avajjantanamyeva vuttappakarapunnakammapaccayautusamutthanam
nilamanisanghatasadisam pacinasamuddajalatalam bhindamanam 7- viya, akasam alankatam
kurumanam 8- viya dibbacakkaratanam patubhavati. Tam mahasudassanassapi tatheva paturahosi.
      Tayidam dibbanubhavayuttatta dibbanti vuttam. Sahassam assa arananti
sahassaram. Saha nemiya, saha nabhiya cati sanemikam sanabhikam. Sabbehi
akarehi paripuranti 9- sabbakaraparipuram.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. bheriadisu   2 cha.Ma. sukusalehi   3-3 cha.Ma.,i. hattham va padam va
@  caletva  4 cha.Ma.,i. karitva  5 cha.Ma.,i. danadimayam  6 i. avajjento
@7 ka. bhindayamanam 8 cha.Ma. alankurumanam. i. alankariyamanam 9 cha.Ma.,i. paripunnanti
      Tattha cakkanca tam ratijananatthena ratanancati cakkaratanam. Yaya pana
tam nabhiya "sanabhikan"ti vuttam, sa indanilamanimaya 1- hoti, majjhe panassa
sararajatamaya panali, yaya suddhasiniddhadantapantiya hasamana viya virocati,
majjhe chiddena viya candamandalena ubhosupi bahirantaresu 2- rajatapatena
kataparikkhepa hoti. Tesu panassa nabhipanaliparikkhepapatesu yuttayuttatthane 3-
paricchedalekha suvibhattava hutva pannayanti. Ayantavassa nabhiya
sabbakaraparipurata.
      Yehi pana tam "arehi sahassaran"ti vuttam, te sattaratanamaya
suriyarasmiyo viya pabhasampanna honti, tesampi ghatakamanikaparicchedalekhadini
suvibhattaneva hutva pannayanti. Ayamassa aranam sabbakaraparipurata.
      Yaya pana tam nemiya "sanemikan"ti vuttam, sa balasuriyarasmikalapasirim
avahasamana viya surattasuddhasiniddhapavalamaya hoti. Sandhisu panassa suvisuddha-
ghanapandararagasassirika 4- rattajambunadamattha 5- vattaparicchedalekha suvibhatta
hutva pannayanti. Ayamassa nemiya sabbakaraparipurata.
      Nemimandalapitthiyam panassa dasannam dasannam aranam antare dhamanavamso
viya antosusiro chinnamandalakhacito 6- vataggahikapavaladando 7- hoti. Yassa
vateritassa sukusalasamannahatassa pancangikaturiyassa viya saddo vaggu ca rajaniyo
ca kamaniyo ca madaniyo ca hoti. Tassa kho pana pavaladandassa upari
setacchattam ubhosu passesu samosaritakusumadamanam dve pantiyoti evam
samosaritakusumadamapantisatadvayaparivarena setacchattasatadharina pavaladandasatena
samupasobhitanemiparikkhepassa dvinnampi nabhipanalinam anto dve sihamukhani honti,
yehi talakkhandhappamana punnacandakiranakalapasassirika tarunaravisamanarattakambala-
gendukapariyanta akasagangagatisobham avahasamana viya dve muttakalapa
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. indanilamaya  2 cha.Ma.,i. bahirantesu  3 cha.Ma.,i. yuttayuttatthanesu
@4 cha.Ma.,i. sanjharagasassirika  5 cha.Ma. rattajambunadapatta,i. rattajambonadapatta
@6 cha.Ma.,i. chiddamandalakhacito  7 cha.Ma.,i. vatagahi pavaladando
Olambanti. Yehi cakkaratanena saddhim akase samparivattamanehi tini cakkani
ekato parivattantani viya khayanti. Ayamassa sabbaso sabbakaraparipurata.
      Tam panetam evam sabbakaraparipuram pakatiya sayamasabhattam bhunjitva
attano attano gharadvare pannattasanesu nisiditva pavattitakathasallapesu
manussesu vithicatukkadisu kilamane darakajane natiuccena natinicena
vanasandamatthakasannena akasappadesena upasobhayamanam viya, rukkhasakhaggani
dvadasayojanato patthaya suyyamanena madhurassarena sattanam sotani odhapayamanam
yojanato patthaya nanappabhasamudayasamujjalena vannena nayanani samakaddhantam
viya, ranno cakkavattissa punnanubhavam ugghosayantam viya rajadhaniabhimukham
agacchati.
      Athassa cakkaratanassa saddasavaneneva "kuto nukho, kassa nu kho
ayam saddo"ti avajjitahadayanam puratthimadisam alokayamananam tesam manussanam
annataro annataram evamaha "passatha bho acchariyam, ayam punnacando pubbe
ekako uggacchati, ajjeva pana attadutiyo uggato, etanhi rajahamsamithunamiva
punnacandamithunam pubbapariyena gaganatale 1- abhilanghati"ti. Tamanno aha "kim
kathesi samma, kuhim nama taya dve punnacanda ekato uggacchanta ditthapubba,
nanu esa tapaniyaramsidharo pinjarakirano 2- divakaro uggato"ti, tamanno sitam 3-
katva evamaha "kim ummattosi, nanu idaneva divakaro atthangato, so katham
imam punnacandam anubandhamano uggacchissati. Addha panetam anekaratanappabha-
samudayasamujjalam 4- ekassapi punnavato vimanam bhavissati"ti. Te sabbepi
apasadayanta anne evamahamsu "bho kim bahum vilapatha, nevayam punnacando,
na suriyo, na devavimanam, na hi tesam evarupa sirisampatti atthi, cakkaratanena
pana ekena 5- bhavitabban"ti.
      Evam pavattitakathasallapasseva tassa janassa candamandalam ohaya
tam cakkaratanam abhimukham hoti. Tato tehi "kassa nu kho idam nibbattan"ti vutte
@Footnote: 1 cha.Ma., i. gaganatalam  2 cha.Ma., i. pincharakirano  3 cha.Ma., i. hasitam
@4 cha.Ma., i.....samudayujjalam  5 cha.Ma. i. etena
Bhavanti vattaro "na kassaci annassa, nanu amhakam maharaja puritacakkavattivatto,
tassetam nibbattan"ti. Atha so ca mahajano, yo ca anno passati, sabbo
cakkaratanameva anugacchati. Tampi cakkaratanam rannoyeva atthaya attano agatabhavam
napetukamam viya sattakkhattum pakaramatthakeneva nagaram anupariyayitva, 1- atha
ranno puram 2- padakkhinam katva antepurassa ca uttarasihapanjarasadise thane
yatha gandhapupphadihi sukhena sakka hoti pujetum, evam akkhahatam viya titthati.
      Evam thitassa panassa vatapanachiddadihi pavisitva nanaviragaratanappabhasamujjalam
antopasadam kurumanam 3- pabhasamuham disva dassanatthaya sanjatabhilaso raja
hoti. Parijanopissa piyavacanamarabbha 4- tena agantva tamattham nivedeti.
      Atha raja balapitipamojjaphutthasariro pallankam mocetva utthayasana
sihapanjarasamipam gantva tam cakkaratanam disva "sutam kho pana metan"ti adikam
cittam 5- cintayati. Mahasudassanassapi sabbantam tatheva ahosi. Tena vuttam "disva
ranno mahasudassanassa .pe. Assam nu no aham raja cakkavatti"ti. Tattha
so hoti raja cakkavattiti kittavata cakkavatti hotiti.
      [244] Ekanguladvangulamattampi cakkaratane akasam abbhuggantva
pavatte idani tassa pavattapanattham yam katabbam, tam dassento athakho anandati
adimaha.
      Tattha utthayasanati nisinnasanato utthahitva cakkaratanasamipamagantva.
Suvannabhingaram gahetvati hatthisondasadisapanalim suvannabhingaram ukkhipitva.
Anvadeva raja mahasudassano saddhim caturanginiya senayati sabbacakkavattinam hi
udakena abbhukkiritva "abhivijinatu bhavam cakkaratanan"ti vacanasamanantarameva vehasam
abbhuggantva cakkaratanam pavattati. Yassa pavattasamanantarakalameva 6- so raja
cakkavatti nama hoti. Pavatte pana cakkaratane
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. anusamyayitva  2 cha.Ma.,antepuram  3 cha.Ma.,i. alankurumanam
@4 cha.Ma.,i. piyavacanapabhatena  5 cha.Ma.,i. cintanam  6 cha.Ma. pavattisamakalameva,
@Ma. pavattasamakalameva
Tam anubandhamanova raja cakkavatti yanavaram aruyha vehasam abbhuggacchati.
Athassa chattacamaradihattho parijano ceva antojano ca tato nanappakarakancuka-
kavacadisannahavibhusitena vividhabharanappabhasamujjalena samussitadhajapatakapatimanditena
attano attano balakayena saddhim uparajasenapatipabhutayopi vehasam abbhuggantva
rajanameva parivarenti.
      Rajayutta pana janasangahanattham 1- nagaravithisu bheriyo carapenti
"tata amhakam ranno cakkaratanam nibbattam, attano attano vibhavanurupena
manditapasadhita 2- sannipatatha"ti. Mahajanopi ca 3- patiya cakkaratanasaddeneva
sabbakiccani pahaya gandhapupphadini adaya sannipatitova, sopi sabbo vehasam
abbhuggantva rajanameva parivareti. Yassa yassa hi ranna saddhim gantukamata
cittam uppajjati, so so akasagatova hoti. Evam dvadasayojanayamavitthara
parisa hoti. Tattha ekapurisopi chinnabhinnasariro va kilitthavattho va natthi.
Suciparivaro hi raja cakkavatti. Cakkavattiparisa nama vijjadharapurisa viya akase
gacchamana indanilamanitale vippakinnamaniratanasadisa 4- hoti. Mahasudassanassapi
tatheva ahosi. Tena vuttam "anvadeva raja mahasudassano saddhim caturanginiya
senayati.
      Tam pana cakkaratanam rukkhagganam upari 5- natiuccena natinicena
gaganappadesena pavattati. Yatha rukkhanam pupphaphalapallavehi atthika, tani sukhena
gahetum sakkonti. Yatha ca bhumiyam thita "esa raja, esa uparaja, esa
senapati"ti sallakkhetum sakkonti. Thanadisu ca iriyapathesu yo yena icchati,
so teneva gacchati. Cittakammadisippapasuta cettha attano attano kiccam
karontayeva gacchanti. Yatheva hi bhumiyam, tatha tesam sabbakiccani akaseyeva
ijjhanti. Evam cakkavattiparisam gahetva tam cakkaratanam vamapassena sinerum pahaya
mahasamuddassa uparibhage 6- atthayojanasahassappamanam 6- pubbavideham gacchati.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. janasangahattham 2 cha.Ma., i. manditapasadhika 3 cha.Ma., i. mahajano pana
@4 cha.Ma., i. vippakinnaratanasadisa  5 cha.Ma., i. uparupari
@6-6 cha.Ma., i. uparibhagena sattasahassayojanappamanam
      Tattha yo vinibbedhena dvadasayojanaya, parikkhepato chattimsayojanaya
parisaya sannivesakkhamo sulabhaharupakarano chayudakasampanno sucisamatalo
ramaniyo bhumibhago, tassa uparibhage tam cakkaratanam akkhahatam viya titthati. Atha
tena sannanena so mahajano otaritva yatharucim 1- nhanabhojanadini
sabbakiccani karonto vasam kappeti. Mahasudassanassapi sabbam tatheva ahosi. Tena
vuttam "yasmim kho panananda padese cakkaratanam patitthasi, 2- tattha so raja
mahasudassano vasam upagacchi saddhim caturanginiya senaya"ti.
      Evam vasam upagate cakkavattimhi ye tattha rajano, te "pana cakkam 3-
agatan"ti sutvapi na balakayam sannipatetva yuddhasajja honti. Cakkaratanassa
hi uppattisamanantarameva natthi koci 4- satto nama, yo paccatthikasannaya tam
rajanam arabbha avudham ukkhipitum visaheyya. Ayamanubhavo cakkaratanassa.
             Cakkanubhavena hi tassa ranno,
             ari asesa damatham upenti.
             Arindamo 5- nama naradhipassa,
             teneva tam vuccati tassa cakkanti.
      Tasma sabbepi te rajano attano attano rajjasirivibhavanurupam
pabhatam gahetva tam rajanam upagamma onatasira attano molimanippabhabhisekena
tassa padapujam katva 6- "ehi kho maharaja"ti adihi vacanehi tassa
kimkarapatissavitam apajjanti. Mahasudassanassapi tathevakamsu. Tena vuttam "ye kho
panananda puratthimaya disaya .pe. Anusasa maharaja"ti.
      Tattha svagatanti suagatam. Ekasmim hi agate socanti, gate
nandanti. Ekasmim agate nandanti, gate socanti, tadiso tvam agamananandano
gamanasocano. Tasma tava agamanam suagamananti vuttam hoti. Evam vutte pana
raja cakkavatti napi "ettakam nama me anuvassam balim upakappetha"ti vadati,
@Footnote: 1 cha.Ma., i. yatharuci. evamuparipi  2 cha.Ma., i. patitthati  3 cha.Ma. paracakkam
@4 cha.Ma., i. so  5 cha.Ma., i. arindamam  6 cha.Ma., i. karonta
Napi annassa bhogam acchinditva annassa deti. Attano pana dhammarajabhavassa
anurupaya pannaya panatipatadini upaparikkhitva pemaniyena manjuna vacanena 1-
"passatha tata, panatipato namesa asevito bhavito bahulikato nirayasamvattaniko
hoti"ti adina nayena dhammam desetva "pano na hantabbo"ti adikam ovadam
deti. Mahasudassanopi tatheva akasi, tena vuttam "raja mahasudassano evamaha
`pano na hantabbo .pe. Yathabhuttanca bhunjatha"ti.
      Kim pana sabbepi ranno imam ovadam ganhantiti. Buddhassapi
tava sabbe na ganhanti, ranno kim ganhissantiti. Tasma ye pandita
viyatta medhavino, 2- te ganhanti. Sabbe pana anuyantava 3- bhavanti. Tasma
ye kho pananandati adimaha.
      Atha tam cakkaratanam evam pubbavidehavasinam ovade dinne katapatarasena 4-
cakkavattibalena vehasam abbhuggantva puratthimasamuddam ajjhogahati. Yatha
yatha ca tam ajjhogahati, tatha tatha agadagandham ghayitva samkhittaphano
nagaraja viya, samkhittaumivippharam hutva oggacchamanam mahasamuddasalilam yojanamattam
oggantva antosamudde veluriyabhitti viya titthati. Tamkhanamyeva ca tassa ranno
punnasirim datthukamani viya mahasamuddatale vippakinnani nanaratanani tato
tato agantva tam padesam purayanti. Atha sa rajaparisa tam nanaratanaparipuram
mahasamuddatalam disva yatharucim ucchangadihi adiyati, yatharucim adinnaratanaya
pana parisaya tam cakkaratanam patinivattati. Patinivattamane ca tasmim parisa aggato
hoti, majjhe raja, ante cakkaratanam. Jalanidhijalam 5- palobhiyamanamiva cakkaratanasiriya,
asahamanamiva ca tena viyogena 6- nemimandalassa dighantam 6- abhihanantam abhihanantam
nirantarameva upagacchati. Evam raja cakkavatti puratthimamahasamuddapariyantam pubba-
videham abhivijinitva dakkhinasamuddapariyantam jambudipam vijetukamo cakkaratanadesitena
maggena dakkhinasamuddabhimukho gacchati. Mahasudassanopi tatheva agamasi. Tena
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. sarena  2 cha.Ma.,i. vibhavino   3 cha.Ma.,i. anuyutta
@4 cha.Ma.,i. katapatarase  5 cha.Ma. tampi jalanidhijalam, Ma. jalam, i. tampijalam
@6-6 cha.Ma.,i. viyogam nemimandalapariyantam
Vuttam "athakho tam 1- ananda cakkaratanam puratthimam samuddam ajjhogahetva
paccuttaritva dakkhinadisam pavattatiti.
      Evam pavattamanassa pana tassa pavattanavidhanam senasanniveso
patirajagamanam tesam tesam anusasanippadanam dakkhinasamuddaajjhogahanam samuddasalilassa
oggacchanam 2- nanaratanadananti 2- sabbam purimanayeneva veditabbam.
      Vijinitva pana tam dasasahassayojanappamanam jambudipam dakkhinasamuddatopi
paccuttaritva sattayojanasahassappamanam amaragoyanam 3- vijetum pubbe vuttanayeneva
gantva tampi samuddapariyantam tatheva abhivijinitva pacchimasamuddatopi uttaritva
atthayojanasahassappamanam uttarakurum vijetum tatheva gantva tampi samuddapariyantam
tatheva abhivijiya uttarasamuddatopi paccuttarati.
      Ettavata ranna cakkavattina caturantaya pathaviya adhipaccam
adhigatam hoti. So evam vijitavijayo attano rajjasirisampattidassanattham sapariso
uddham gaganatalam abhilanghitva suvikasitapadumuppalakumudapundarikavanavicitte cattaro
jatasare viya pancasatapancasataparittadipaparivare cattaro mahadipe oloketva
cakkaratanadesiteneva maggena yathanukkamam attano rajadhanim paccagacchati. Atha tam
cakkaratanam antepuradvaram upasobhayamanam 4- viya hutva titthati
      evam patitthite pana tasmim cakkaratane rajantepure ukkahi va
dipikahi va na kinci karaniyam hoti, cakkaratanobhasoyeva rattim andhakaram vidhamatiyeva.
Ye pana andhakaratthika honti, tesam andhakarameva hoti. Mahasudassanassapi
sabbametam tatheva ahosi. Tena vuttam "dakkhinasamuddam ajjhogahetva .pe. Evarupam
cakkaratanam paturahosi"ti.
                           Hatthiratanavannana
      [246] Evam patubhutacakkaratanasseva cakkavattino amacca pakatimangalahatthitthanam
samam parisuddham 5- bhumibhagam karapetva 5- haricandanadihi
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. tam na dissati   2-2 cha.Ma.,i. ogacchamanam ratananam adananti
@3 cha.Ma.,i. aparagoyanam evamuparipi   4 cha.Ma.,i. sobhayamanam
@5-5 cha.Ma.,i. sucibhumibhagam karetva
Surabhisugandhehi upalimpapetva hettha vicittavannasurabhikusumasamokinnam upari
suvannatarakanam antarantara samosaritamanunnakusumadamapatimanditavitanam devavimanam viya
abhisankharitva "evarupassa nama deva hatthiratanassa agamanam cintetha"ti vadanti.
So pubbe vuttanayeneva mahadanam datva silani ca samadaya tam punnasampattim
avajjento nisidi. Athassa punnanubhavacodito chaddantakula va uposathakula
va tam sakkaravisesam anubhavitukamo tarunaravimandalabhirattacaranagivamukhapatimandita-
visuddhasetasariro sattappatittho susanthitaangapaccangasanniveso vikasitarattapaduma-
carupokkharo iddhima yogi viya vehasagamanasamattho manosilacunnaranjitapariyanto
viya rajatapabbato hatthisettho agantva tasmim padese titthati. So chaddantakula
agacchanto sabbakanittho agacchati. Uposathakula agacchanto sabbajettho.
Paliyam pana uposatho nama 1- nagaraja icceva agacchati. 2- Nagaraja nama
kassaci aparibhogo, sabbakanittho agacchatiti atthakathasu vuttam. Svayam
cakkavattivattanam 3- cakkavattinam vuttanayeneva cintayantanam agacchati.
Mahasudassanassa pana sayameva pakatimangalahatthitthanam agantva mangalahatthim 4-
apanetva tattha atthasi. Tena vuttam "puna caparam ananda .pe. Nagaraja"ti.
      Evam patubhutam pana tam hatthiratanam disva hatthigopakadayo hatthatuttha
vegena gantva ranno arocenti. Raja turitaturito agantva tam disva
pasannacitto "bhaddakam vata bho hatthiyanam, sace damatham upeyya"ti cintayanto
hattham pasaresi. Atha so gharadhenuvacchako viya kanne olambetva 5- suratabhavam
dassento rajanam upasankamati. 6- Raja tam arohitukamo hoti. Athassa parijana
adhippayam natva tam hatthiratanam suvannadhajam suvannalankaram hemajalapaticchannam
katva upanenti. Raja tam anisidapetvava sattaratanamayaya nisseniya aruyha
akasagamananinnacitto hoti. Tassa saha cittuppadeneva so hatthinagaraja 7-
rajahamso viya indanilamanippabhajalam nilagaganatalam abhilanghati. Tato cakkacarikaya
@Footnote: 1 cha.Ma. nama na dissati  2 cha.Ma.,i. agatam  3 cha.Ma. puritacakkavattivattanam
@4 cha.Ma.,i. tam hatthim  5 cha.Ma.,i. olambitva 6 i. upasankami 7 cha.Ma., nagaraja
Vuttanayeneva sakalarajaparisa. Iti sapariso raja anto pataraseyeva sakalapathavim
anusamyayitva rajadhanim paccagacchati. Evam mahiddhikam cakkavattino hatthiratanam
hoti. Mahasudassanassapi tadisameva ahosi. Tena vuttam "disva ranno .pe.
Paturahosi"ti.
                           Assaratanavannana
      [247] Evam patubhutahatthiratanassa pana cakkavattino amacca pakatimangalaassatthanam
sucisamatalam karetva alankaritva ca purimanayeneva ranno tassa agamanacintanattham
ussaham janenti. So purimanayeneva katadanamananasakkaro samadinnasilavatto 1-
pasadatale sukhanisinno punnasampattim samanussarati. Athassa punnanubhavacodito
sindhavakulato vijjulatavinaddhasaradakalasetavalahakarasisassiriko rattapado
rattatundo candappabhapunjasadisasuddhasiniddhaghanasamghatasariro 2- kakagiva viya
indanilamani viya ca kalavannena sisena samannagatatta kakasiso 3- sutthu
kappetva thapitehi viya munjasadisehi setehi 4- sanhavattaujugatigatehi kesehi
samannagatatta munjakeso vehasangamo valahako nama assaraja agantva
tasmim thane patitthahi. 5- Mahasudassanassa panesa hatthiratanam viya agato. Sesam
sabbam hatthiratane vuttanayeneva veditabbam. Evarupam assaratanam sandhaya bhagava
"puna caparan"ti adimaha.
                           Maniratanavannana
      [248] Evam patubhutaassaratanassa pana ranno cakkavattino catuhatthayamam
sakatanabhisamaparinaham ubhosu antesu kannikapariyantato viniggatehi suparisuddha-
muttakalapehi dvihi kancanapadumehi 6- alankatam caturasitimanisahassaparivaram
taraganaparivutassa punnacandassa sirim patippharamanam viya vipulapabbatato 7- maniratanam
agacchati. Tassevam agatassa muttajalake thapetva veluparamparaya satthihatthappamanam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. samadinnasilabbato  2 cha.Ma.....samhatasariro  3 cha.Ma., i. kalasiso
@4 cha.Ma., i. setehi na dissati  5 cha.Ma., i. patitthati  6 cha.Ma. kancana....
@7 cha.Ma., i. vepullapabbatato
Akasam aropitassa rattibhage samanta yojanappamanam okasam abha pharati,
yaya sabbo so okaso arunuggamanavelaya viya sanjataloko hoti. Tato
kasaka kasikammam vanija apanugghatanam te te sippino tantam kammantam
payojenti "diva"ti mannamana. Mahasudassanassapi sabbantam tatheva ahosi.
Tena vuttam "puna caparam ananda .pe. Maniratanam paturahosi"ti.
                           Itthiratanavannana
      [249] Evam patubhutamaniratanassa pana cakkavattino visayasukhavisesassa
visesakaranam itthiratanam patubhavati. Maddarajakulato tam 1- hissa aggamahesim anenti,
uttarakuruto va punnanubhavena sayam agacchati. Avasesa panassa sampatti "puna
caparam ananda ranno mahasudassanassa itthiratanam paturahosi, abhirupa dassaniya"ti
adina nayena paliyamyeva agata.
      Tattha santhanaparipuriya adhikam rupamassati abhirupa. Dissamana ca 2-
cakkhuni milayati, 3- tasma annakiccavikkhepam hitvapi datthabbati dassaniya.
Dissamanava somanassavasena cittam pasadetiti pasadika. Paramayati evam
pasadavahatta uttamaya. Vannapokkharatayati vannasundarataya. Samannagatati
upeta. Abhirupa va yasma natidigha natirassa. Dassaniya yasma natikisa
natithula. Pasadika yasma natikalika naccodata. Paramaya vannapokkharataya
samannagata yasma atikkanta 4- manusivannam appatta dibbavannam. Manussananhi
vannabha bahi na niccharati. Devanam pana atidurampi niccharati.
      Tassa pana dvadasahatthappamanam padesam sarirabha obhaseti. Natidighadisu
cassa pathamayugalena arohasampatti, dutiyayugalena parinahasampatti, tatiyayugalena
vannasampatti vutta. Chahi vapi etehi kayavipattiyabhavo. Atikkanta
manusivannanti imina kayasampatti vutta. Tulapicuno va kappasapicuno
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. va  2 cha.Ma.,i. va  3 cha.Ma. pinayati, i. pinayati 4 cha.Ma.,i. abhikkanta
Vati sappimande pakkhipitva thapitassa sattadha 1- vihatassa 1- tulapicuno va
kappasapicuno va. Siteti ranno sitakale unhani. 2- Unheti ranno unhakale
sitani. 3- Candanagandhoti niccakalameva supisitassa abhinavassa catujatisamayojitassa
haricandanassa gandho kayato vayati. Uppalagandhoti hasitakathitakalesu mukhato tamkhanam
vikasitassa 4- niluppalassa ativiya sugandho vayati.
      Evarupasamphassagandhasampattiyuttaya panassa sarirasampattiya anurupam
acaram dassetum tam kho panati adi vuttam. Tattha rajanam disva nisinnasanato
aggidaddha viya pathamameva utthatiti pubbutthayini. Tasmim nisinne tassa
talapannavijanadikiccam 5- katva paccha nipatati nisidatiti pacchanipatini. Kim karomi
te devati vacaya kimkaram patissavetiti kimkarapatissavini. Ranno manapameva
carati karotiti manapacarini. Yam ranno piyam, tadeva vadatiti piyavadini.
      Idani "svassa acaro tava 6- visuddhiyava, 6- na satheyyena"ti
dassetum tam kho panati adimaha. Tattha no aticariti 7- na atikkamitva cari,
thapetva rajanam annam purisam cittenapi na patthetiti 8- vuttam hoti.
      Tattha ye tassa adimhi "abhirupa"ti adayo ante ca "pubbutthayini"ti
adayo vutta, te pakatigunaeva. "atikkanta manusivannan"ti adayo pana
cakkavattino punnam upanissaya cakkaratanapatubhavato patthaya purimakammanubhavena
nibbattati veditabba. Abhirupatadikapi va cakkaratanapatubhavato patthaya
sabbakaraparipura jata. Tenaha "evarupam itthiratanam paturahosi"ti.
                          Gahapatiratanavannana
      [250] Evam patubhutaitthiratanassa pana ranno cakkavattissa dhanakaraniyanam
kiccanam yathasukham pavattanattham gahapatiratanam patubhavati. So pakatiyava
@Footnote: 1-1 cha.Ma., i. satavaravihatassa   2 cha.Ma., i. unhani na dissati
@3 cha.Ma., i. sitani na dissati    4 cha.Ma., i. vikasitasseva
@5 cha,Ma., i. talavantena bijanadikiccam   6-6 cha.Ma. bhavavisuddhiyava
@  i. acarabhavavisuddhiya   7 cha.Ma. aticariti   8 cha.Ma. patthesiti
Mahabhogo, mahabhogakule jato. Ranno dhanarasivaddhako setthigahapati hoti.
Cakkaratananubhavasangahitam 1- panassa kammavipakajam dibbacakkhu patubhavati, yena
antopathaviyampi yojanabbhantare nidhim passati, so tam sampattim disva tutthahadayo 2-
gantva rajanam dhanena pavaretva sabbani dhanakaraniyani sampadeti.
Mahasudassanassapi tatheva sampadeti. 3- Tena vuttam "puna caparam ananda .pe.
Evarupam gahapatiratanam paturahosi"ti.
                         Parinayakaratanavannana
      [251] Evam patubhutagahapatiratanassa pana ranno cakkavattissa
sabbakiccasamvidhanasamattham parinayakaratanam patubhavati. So ranno jetthaputtova hoti.
Pakatiyaeva so pandito byatto medhavi vibhavi. Ranno punnanubhavam nissaya
panassa attano kammanubhavena paracittananam uppajjati. Yena dvadasayojanaya
parisaya 4- cittavaram 4- natva ranno hite ca ahite ca vavatthapetum
samattho hoti, sopi tam attano anubhavam disva tutthahadayo rajanam
sabbakiccanusasanena pavareti. Mahasudassanampi tatheva pavareti. 5- Tena
vuttam "puna caparam ananda .pe. Parinayakaratanam paturahosi"ti.
      Tattha thapetabbam thapetunti tasmim tasmim thanantare thapetabbam thapetum.
                        Catuiddhisamannagatavannana
      [252] Samavepakiniyati samavipakiniya. 6- Gahaniyati kammajatejo-
dhatuya. Tattha yassa bhuttamattova aharo jirati, yassa va pana putabhattam viya
tatheva titthati, ubhopetena samavepakiniya samannagata. Yassa pana puna bhattakale
bhattacchando uppajjateva, ayam samavepakiniya samannagatoti.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i.....sahitam   2 cha.Ma.,i. tutthamanaso   3 cha.Ma. sampadesi
@4-4 cha.Ma.,i. rajaparisaya cittacaram  5 cha.Ma.,i. pavaresi  6 cha.Ma. i. samavipacaniya
                       Dhammapasadapokkharanivannana
      [253] Mapesi khoti nagare bherincarapetva 1- janarasim karetvana
mapesi, ranno pana saha cittuppadeneva bhumim bhinditva caturasitipokkharanisahassani
nibbattimsu. Tani sandhayetam vuttam. Dvihi vedikahiti ekaya itthakanam
pariyanteyeva parikkhitta ekaya parivenaparicchedapariyante.
      Etadahositi kasma ahosi. Ekadivasam kira nhatva ca pivitva
ca gacchantam mahajanam mahapuriso oloketva ime ummattakaveseneva gacchanti.
Sace etesam ettha pilandhanapupphani bhaveyyum, bhaddakam siyati. Athassa etadahosi.
Tattha sabbotukanti puppham nama ekasmimyeva utumhi pupphati. Aham pana tatha
karissami "yatha sabbesu utusu pupphissati"ti cintesi. 2- Ropapesiti nanavanna-
uppalavijadini 3- tato tato aharapetva na ropapesi, saha cittuppadeneva
panassa sabbam ijjhati. Tam loko ranna ropapitanti manni. Tena vuttam
"ropapesi"ti. Tato patthaya mahajano nanappakaram jalajathalajamalam pilandhitva
nakkhattam kilamano viya gacchati.
      [254] Atha raja tato uttarimpi 4- janam sukhasamappitam katukamo
"yannunaham imasam pokkharaninam tire"ti adina janassa sukhavidhanamva cintetva
sabbam akasi. Tattha nhapesunti anno sariram ubbatteti, 5- anno cunnani
yojeti, anno pokkharanitire 6- nhayantassa udakam ahari, anno vatthani
patiggahesi ceva adasi ca.
       Patthapesi khoti katham patthapesi. Itthinanca purisananca anucchavike
alankare thapetvana 7- itthimattameva tattha paricaravasena sesam sabbam pariccagavasena
thapetva raja mahasudassano danam deti, tam paribhunjathati bherincarapesi. 8-
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. bherim carapetva  2 cha.Ma. cintesim  3 cha.Ma.,i.....bijadini
@4 cha.Ma. uttaripi   5 cha.Ma.,i. ubbattesi   6 cha.Ma.,i. tire
@7 cha.Ma. i. karetva  8 cha.Ma.,i.....carapesi
      Mahajano pokkharanitiram agantva nhatva vatthani parivattetva
nanagandhehi vilitto pilandhanavicittamalo danaggam gantva anekappakaresu
yagubhattakhajjakesu atthavidhapanesu ca yo yam icchati, so tam khaditva ca pivitva
ca nanavannani khomasukhumani vatthani nivasetva sampattim anubhavitva yesam
tadisani atthi, te ohaya gacchanti. Yesam pana natthi, te gahetva gacchanti.
Hatthiassayanadisupi nisiditva thokam vicaritva anatthika ohaya, atthika
gahetva gacchanti. Varasayanesupi nipajjitva sampattim anubhavitva anatthika ohaya,
atthika gahetva gacchanti. Itthihipi saddhim sampattim anubhavitva anatthika
ohaya, atthika gahetvava gacchanti. Sattavidharatanapasadhanani ca pasadhetvapi
sampattim anubhavitva anatthika ohaya, atthika gahetvava gacchanti. Tampi danam
utthaya samutthaya diyateva. Jambudipavasikanam annam kammam natthi, ranno danam
paribhunjantava vicaranti.
      [255] Atha brahmanagahapatika cintesum "ayam raja evarupam danam
dentopi 1- `mayham tanduladini va khiradini va detha'ti na kinci aharapeti,
na no pana amhakam `raja na 2- aharapeti'ti tunhimasitum patirupan"ti. Te
bahum sapateyyam samharitva ranno upanamesum. Tasma "athakho ananda
brahmanagahapatika"ti adimaha. Evam samacintesunti kasma evam samacintesum. 3-
Kassaci gharato appam abhatam, kassaci bahu. Tasmim patisamhariyamane "kim taveva gharato
sundaram abhatam, na mayham gharato, kim taveva gharato bahu na mayhan"ti evam
kalahasaddopi uppajjeyya, so ma uppajjitthati evam samacintesum.
      [256] Ehi tvam sammati ehi tvam vayasa. 4- Dhammam nama pasadanti
pasadassa namam aropetvava anapesi. 5- Vissakammo pana kivamahanto 6- deva
pasado hotuti patipucchitva dighato yojanam vitatharato addhayojanam sabbaratanamayova
hotuti vuttepi evam hotu bhaddam taveva 7- vacananti tassa patissunitva, atha 8-
@Footnote: 1 cha.Ma. dadanto   2 cha.Ma.,i. na saddo na dissati   3 cha.Ma.,i. cintesum
@4 cha.Ma.,i. vayassa   5 Ma. amapesi   6 Ma. kimvamahanto
@7 cha.Ma.,i. tava   8 cha.Ma.,i. atha saddo na dissati
Dhammarajanam sampaticchapetva mapesi. Tattha evam bhaddam tavati kho anandati
evam bhaddam tava iti kho ananda. Patissunitvati sampaticchitva, vatvati attho.
Tunhibhavenati samanadhammapatipattikaranokaso me bhavissatiti icchanto tunhibhavena
adhivasesi. Saramayoti candanasaramayo.
      [257] Dvihi vedikahiti ettha eka vedika panassa unhisamatthake
ahosi, eka hettha paricchedamatthake.
      [258] Duddikkho ahositi duddikkho, pabhasampattiya duddasoti
attho. Musatiti harati phandapeti niccalabhavena patitthatum na deti. Upaviddheti 1-
ubbiddhe, meghavigamena duribhuteti attho. Deveti akase.
      [259] Mapesi khoti aham imasmim thane pokkharanim mapemi, tumhakam gharani
bhindathati na evam karetva mapesi. Cittuppadavaseneva panassa bhumim bhinditva
tatharupa pokkharani ahosi. Te sabbakamehiti sabbehi icchiticchitavatthuhi, samane
samanaparikkharehi, brahmane brahmanaparikkharehi santappesiti.
                      Pathamabhanavaravannana nitthita.
                         --------------
                          Jhanasampattivannana
      [260] Mahiddhikoti cittuppadavaseneva caturasitipokkharanisahassanam
nipphattisankhataya mahatiya iddhiya samannagato. Mahanubhavoti tesamyeva
anubhavitabbanam mahantataya mahatanubhavena 2- samannagato. Seyyathidanti nipato,
tassa "katamesam tinnan"ti attho. Danassati sampattipariccagassa. Damassati
alavakasutte 3- panna damoti agata. Idha attanam damentena katam uposathakammam.
Sannamassati silassa.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. viddheti  2 cha.Ma., i. mahanubhavena  3 sam.sa. 15/246/257 alavakasutta,-
@khu.su. 25/183/368 alavakasutta
                        Bodhisattapubbayogavannana
       idha thatva panassa pubbayogo veditabbo:-
       raja kira pubbe gahapatikule nibbatti. Tena ca samayena dharamanakakassapabuddhassa
sasane eko thero arannavasam vasati, bodhisatto attano kammena arannam pavittho
theram disva upasankamitva vanditva therassa nisajjanatthanacankamanatthanadini
oloketva pucchi "idheva bhante ayyo vasati"ti. Ama upasakati sutva "idheva
ayyassa pannasalam katum vattati"ti cintetva attano kammam pahaya dabbasambharam
kottetva pannasalam katva chadetva bhittiyo mattikaya limpitva dvaram
yojetva katthattharam 1- katva "karissati nu kho paribhogam, na karissati"ti
ekamantam nisidi.
       Thero antogamato agantva pannasalam pavisitva katthatthare
nisidi. Upasakopi agantva vanditva samipe nisinno "phasuka bhante
pannasala"ti pucchi. Phasuka bhaddamukha pabbajitasaruppati. Vasissatha bhante
idhati. Ama upasakati. So adhivasanakarena vasissatiti natva nibaddham
mayham gharadvaram agantabbanti patijanapetva "ekam me bhante varam detha"ti
aha. Atikkantavara upasaka pabbajitati. Bhante yanca kappati, yanca anavajjanti.
Vadehi upasakati. Bhante nibaddhavasanatthane nama manussa mangale va amangale
va agamanam icchanti, anagacchantassa kujjhanti. Tasma annam nimantitatthanam
gantvapi mayham gharam pavisitvava bhattakiccam nitthapetabbanti. 2- Thero adhivasesi.
       So pana salaya 3- katasarakam 3- pattharitva mancapitham pannapesi,
apassenam nikkhipi, padakathalikam thapesi, pokkharanim khani, cankamam katva valikam
okiri, mige agantva bhittim ghamsitva mattikam patente disva kantakavatim
parikkhipi. Pokkharanim otaritva udakam alulikam karonte disva anto pasanehi
@Footnote: 1 cha.Ma., i. katthattharanam. evamuparipi  2 cha.Ma., i. nitthapetabbanti
@3-3 cha.Ma., i. pannasalaya katasatakam
Cinitva bahi kantakavatim parikkhipitva antovatipariyante talapantiyo ropesi, 1-
mahacankame sammatthatthanam alulente disva cankamampi vatiya parikkhipitva
antovatipariyante talapantiyo 2- ropesi. Evam avasam nitthapetva therassa
ticivaram pindapatam osadham paribhogabhajanam arakandakam pipphalikam nakhacchedanam sucim
kattarayatthim upahanam udakatumbam chattam dipakapallakam malaharanim pattam thalakam
parissavanam dhammakarakam yam va panannampi pabbajitanam paribhogajatam sabbam adasi.
Therassa bodhisattena adinnaparikkharo nama na hoti. 3- So silani rakkhanto
uposatham karonto yavajivam theram upatthahi. Thero tattheva vasanto arahattam patva
parinibbayi.
       Bodhisattopi yavatayukam punnam katva devaloke nibbattitva tato
cuto manussalokam agacchanto kusavatiya rajadhaniya nibbattitva mahasudassano
raja ahosi.
            Evam natimahantampi    punnam 4- te sasane katam 4-
            mahavipakam hotiti    kattabbam tam vibhavina.
       Mahaviyuhanti rajatamayam mahakutagaram. Tattha vasitukamo hutva agamasi,
ettavata kamavitakkati  kamavitakka taya ettavata nivattitabbam, ito param
tuyham abhumi, idam jhanagaram nama, nayidam taya saddhim vasanatthananti evam tayo
vitakke kutagaradvareyeva vikkhambhesi. 5-
       [261] Pathamam jhananti adisu visum kasinaparikammakiccam nama natthi.
Nilakasinena atthe sati nilamani, 6- pitakasinena atthe sati suvannam, lohitakasinena
atthe sati rattamani, 7- odatakasinena atthe sati rajatanti olokitolokitatthane
kasinameva pannayati.
       [262] Mettasahagatenati adisu yam vattabbampi, tam sabbampi visuddhimagge
vuttameva. Iti paliyam cattari jhanani, cattari appamannaneva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ropeti  2 cha.Ma.,i. talapantim  3 cha.Ma.,i. nahosi  4-4 cha.Ma.,i.
@punnam ayatane katam 5 cha.Ma.,i. nivattesi  6 cha.Ma.,i. nilamanim  7 cha.Ma.,i. rattamanim
Vuttani. Mahapuriso pana sabbapi attha samapattiyo panca abhinna 1- nibbattetva
anulomapatilomadivasena cuddasahakarehi samapattiyo pavisanto madhupatalam
pavitthabhamaro madhurasena viya samapattisukheneva yapeti.
                      Caturasitinagarasahassadivannana
       [263] Kusavatirajadhanipamukhaniti kusavatirajadhani tesam nagaranam
pamukha sabbasetthati attho. Bhattabhiharoti abhiharitabbabhattam.
       [264] Vassasatassa vassasatassati kasma evam cintesi. Tesam
saddena ukkanthitva, "pathamassa jhanassa saddo kantako"ti 2- hi vuttam. Tasma
saddena ukkanthito mahapuriso. Atha kasma ma agacchantuti na vadati. Idani
raja na passatiti nibaddhavattam na labhissanti, tam tesam ma upachijjatuti 3- na
vadati.
                      Subhaddadeviupasankamanavannana
       [265] Etadahositi kada etam ahosi. Ranno kalakiriyadivase.
Tada kira devata cintesum "raja anathakalakiriyam ma karotu, orodhehi
dhitarahi 4- puttehi parivaritova karotu"ti. Atha devim avattetva tassa evam
cittam uppadesum. Pitani vatthaniti tani kira pakatiya ranno manapani, tasma
pitani parupathati aha. Ettheva devi titthati devi imam jhanagaram nama
tumhehi saddhim vasanatthanam na hoti, jhanarativindanatthanam nama, 5- ma idha
pavisiti.
       [266] Etadahositi loke satta nama maranasannakale ativiya
virocanti, tenassa ranno vippasannindriyabhavam disva evam ahosi, tato ma
ranno kalakiriya ahositi tassa kalakiriyam anicchamana sampattigunamassa 6-
kathayitva titthamanakaram karissamiti cintayitva imani te devati adimaha.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. abhinnayo ca   2 an dasaka. 24/72/108 kantakasutta   3 cha.Ma.,i.
@  uppajjitthati  4 cha.Ma.,i. bahuhi dhituhi  5 cha.Ma.,i. mama  6 cha.Ma. sampati...
       Tattha chandam janehiti pemam uppadehi, pitim 1- karohi. Jivite apekkhanti
jivite sapekkham, alayam, tanham karohiti attho.
       [267] Evam kho mam tvam deviti "mayam kho deva 2- itthiyo nama
pabbajitanam upacarakatham na janama, katham vadama maharaja"ti rajanam "pabbajito
ayan"ti mannamanaya deviya vutte "evam kho mam tvam devi samudacara"ti 3-
aha, garahitati buddhehi paccekabuddhehi savakehi annehi ca pabbajitehi 4-
bahussutehi garahita. Kimkarana? sapekkhakalakiriya hi attanoyeva gehe
yakkhakukkuraajagonamahisamusikakukkutasakunadibhavena 5- nibbattanakaranam ahosi. 6-
       [268] Atha kho ananda subhadda devi assuni pamajjitvati devi
ekamantam gantva roditva kanditva assuni punjitva etadavoca.
              Brahmalokupagamavannana
       [269] Gahapatissa vati kasma aha. Tesam kira sonasetthiputtadinam
viya mahati sampatti hoti, sonassa kira setthiputtassa eka bhattapati
dvesatasahassasani agghati. Iti tesam tadisam bhattam bhuttanam muhuttam bhattasammado
bhattamuccha bhattakilamatho hoti.
       [271] Yam tena samayena ajjhavasamiti yattha vasami, tam ekamyeva nagaram
hoti, avasesesu puttadhitadayo ceva dasamanussa ca vasimsu. Pasadakutagaresupi
eseva nayo. Pallankadisupi ekamyeva pallankam paribhunjati, sesa puttadinam paribhoga
honti. Itthisupi ekava paccupatthati, sesa parivaramatta honti. Paridahamiti
ekameva dussayugam nivasemi, sesani parivaretva vicarantanam asitisahassadhikanam
solasannam purisasatasahassanam honti. Bhunjamiti patthappamanena 7- nalikodanamattam
bhunajami, sesam parivaretva vicarantanam cattalisasahassadhikanam
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ratim   2 cha.Ma.,i. devi   3 cha.Ma. samudacarahiti adimaha.
@4 cha.Ma.,i. panditehi   5 cha.Ma.,i....ukamanguladibhavena
@6 cha.Ma.,i. hoti   7 cha.Ma.,i. paramappamanena
Atthannam purisasatasahassanam hotiti dasseti. Ekathalipako hi dasannam jananam
pahoti.
      Etani kira 1- caturasiti nagarasahassani ceva pasadasahassani ca
kutagarasahassani ca ekissayeva pannasalaya nissandena nibbattani. Caturasiti
pallankasahassani nipajjanatthaya dinnamancakassa nissandena nibbattani.
Caturasi hatthisahassani assasahassani rathasahassani nisidanatthaya dinnapithssa
nissandena nibbattani. Caturasiti manisahassani ekadipanissandena nibbattani.
Caturasiti pokkharanisahassani ekapokkharaninissandena nibbattani. Caturasiti
itthisahassani puttasahassani gahapatisahassani paribhogabhajanapattathalaka dhammakaraka-
parissavanaarakandaka pipphalika nakhaccheda sucikuncika kannamalaharani padakathalika
upahanachatta kattarayatthidanassa nissandena nibbattani. Caturasiti dhenusahassani
gorasadananissandena nibbattani. Caturasiti vatthakotisahassani nivasanaparupanadanassa
nissandena nibbattani. Caturasiti thalipakasahassani bhojanadanassa nissandena
nibbattaniti veditabbani.
      [272] Evam bhagava mahasudassanassa sampattim adito patthaya
vittharena kathetva sabbantam kumarakanam 2- pamsvagarakilanam viya dassento
parinibbanamancake nipannova passanandati adimaha.
      Tattha viparinatati pakatijahanena 3- nibbutapadipo viya apannattikabhavam
gata. Evam anicca kho ananda sankharati evam hutva abhavatthena anicca.
      Ettavata bhagava yatha nama puriso satahatthubbedhe campakarukkhe
nissenim bandhitva abhiruhitva campakarukkhapuppham adaya nissenim muncanto
otareyya evameva nissenim bandhanto viya anekavassakotisatasahassubbedham
mahasudassanassa sampattim aruyha sampattimatthake thitam aniccalakkhanam adaya
nissenim muncanto viya otinno. Teneva pubbe vasabharaja dighabhanakatheranam
lohapasadassa pacinapasse ambalatthikaya imam suttam sajjhayantanam sutva "kim
@Footnote: 1 cha.Ma. pana  2 cha.Ma., i. darakanam  3 cha.Ma., i. pakativijahanena
Bho mayham ayyakena ettha vuttam, attano khaditapitatthane sampattimeva katheti"ti
cintento "evam anicca kho ananda sankhara"ti vuttakale "imam bho disva
pancahi cakkhuhi cakkhumata evam vuttan"ti vamahattham samminjitva dakkhinahatthena
apphotetva "sadhu sadhu"ti tutthahadayo sadhukaram adasi.
      Evam addhuvati 1- evam udakabubbuladayo 2- viya dhuvabhavam virahita.
Evam anassasikati evam supinake pitapaniyam viya anulittacandanam viya ca
assasavirahita.
      Sariram nikkhipeyyati sariram chaddeyya. Idani annassa sarirassa
nikkhepo va patijagganam va natthi kilesapahinatta 3- ananda tathagatassati
vadati. Idanca pana vatva puna theram amantesi, cakkavattino anubhavo nama
ranno pabbajitassa sattame divase antaradhayati. Mahasudassanassa pana kalakiriyato
sattameva divase sattaratanapakara sattaratanatala caturasiti pokkharanisahassani
dhammapasado dhammapokkharani cakkaratananti sabbametam antaradhayiti. Hatthiadisu
pana ayam dhammata khinayuka saheva kalam karonti. Ayusese sati hatthiratanam
uposathakulam gacchati. Assaratanam valahakakulam. Maniratanam vipulapabbatameva 4- gacchati.
Itthiratanassa anubhavo antaradhayati. Gahapatiratanassa cakkhu pakatikameva hoti.
Parinayakaratanassa veyyattikam 5- nassati.
      Idamavoca bhagavati idam paliyam arulhanca anarulhanca sabbam
bhagava avoca. Sesam uttanatthamevati.
                     Mahasudassanasuttavannana nitthita.
                          -------------
@Footnote: 1 ka. adhuvati  2 cha.Ma. udakapupphuladayo  3 ka. ayam patho na dissati
@4 cha.Ma., i. vepullapabbatameva  5 cha.Ma., i. veyyattiyam



             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 225-247. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=5807&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=5807&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=163              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=3916              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=4134              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=4134              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]