ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 47 : PALI ROMAN Patisam.A.1 (saddhamma.1)

                   9. Sankharupekkhanananiddesavannana
     [54] Sankharupekkhanananiddese uppadadini vuttatthaneva. Dukkhanti
bhayanti samisanti sankharati uppadadimuncanananassa karanavacanani. Evanca
lakkhanato sankharupekkham dassetva idani atthato dassetum uppado
sankhara, te sankhare ajjhupekkhatiti sankharupekkhatiadimaha. Tattha sankhare
ajjhupekkhatiti tassa araddhavipassakassa vipassanananena lakkhanattayassa ditthatta
lakkhanavicinane pahinabyaparassa aditte viya tayo bhave passato sankharaggahane
majjhattassa tam vipassanananam te sankhare visesena ca ikkhati, gahanena vajjitanca
hutva ikkhati oloketiti sankharupekkha namati attho. Yatha loke visesena
jayanto adhijayatiti annena vajjito vasanto upavasatiti vuccati. Puna sankhare
aniccadito vipassitva gahane majjhattabhavasanthitam sankharupekkhampi aniccadito
vipassitva tassapi sankharupekkhaya gahane majjhattakarasanthitaya sankharupekkhaya
sabhavato ye ca sankhara ya ca upekkhatiadi vuttam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

[55] Idani sankharupekkhaya cittabhiniharabhedam dassetum katihakarehiti- adimaha. Tattha sankharupekkhayati bhummavacanam. Cittassa abhiniharoti sankharupekkhalabhino tato annassa cittassa sankharupekkhabhimukham katva bhusam haranam. Abhimukhattho hi ettha abhisaddo, bhusattho nisaddo. Katihakarehiti pucchitam puccham atthahakarehiti vijsajjetva dutiyapucchavissajjaneneva te atthakare dassetukamo te adassetvava puthujjanassa katihakarehitiadi puccham akasi. Puthujjanassati ettha:- duve puthujjana vutta buddhenadiccabandhuna andho puthujjano eko kalyaneko puthujjanoti. Tattha yassa khandhadhatuayatanadisu uggahaparipucchasavanadharanapaccavekkhanadini natthi, ayam andhaputhujjano, yassa tani atthi, so kalyanaputhujjano. Duvidhopi panesa:- puthunam jananadihi karanehi puthujjano puthujjanantogadhatta puthuvayam jano iti. So hi puthunam nanappakaranam kilesadinam jananadihi karanehi puthujjano. Yathaha "puthu kilese janentiti puthujjana, puthu avihatasakkayaditthikati puthujjana, puthu sattharanam mukhullokikati puthujjana, puthu sabbagatihi avutthitati puthujjana, puthu nanabhisankhare abhisankharontiti puthujjana, puthu nanaoghehi vuyhantiti puthujjana, puthu nanasantapehi santappentiti puthujjana, puthu nanaparilahehi paridayhantiti puthujjana, puthu pancasu kamagunesu ratta giddha gadhita mucchita ajjhosanna lagga laggita palibuddhasati puthujjana, puthu pancahi nivaranehi avuta nivutta ovuta pihita paticchanna patikujjitati puthujjanati. 1- Puthunam @Footnote: 1 khu.maha. 29/430/289

--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.

Va gananapathatitanam ariyadhammaparammukhanam nicadhammasamacaranam jananam anto gadhattapi puthujjana, puthu va ayam visumyeva sankham gato, visamsattho silasutadiguna- yuttehi ariyehi janotipi puthujjano. Tesu kalyanaputhujjano idhadhippeto itarassa bhavanaya eva abhava. Sekkhassati ettha satta sekkha sotapattimaggaphalasakadagamimaggaphala- anagamimaggaphalaarahattamaggattha. Te hi tissopi sikkha sikkhantiti sekkha. Tesu sotapattisakadagamianagamiphalattha tayo idhadhippeta maggatthanam sankharupekkhaya cittabhiniharabhava. Vitaragassati ettha samucchedaviggamena vigato rago assati vitarago. Arahato etam adhivacanam. Tisupi padesu jatiggahanena ekavacanam katam. Sankharupekkham abhinandatiti tasmim upekkhavihare phasuviharasannam patilabhitva phasuviharanikantiya sankharupekkhabhimukho hutva nandati, sappitikam tanham uppadeti attho. Vipassatiti sotapattimaggappatilabhattham aniccadivasena vividha passati, sekkho uparimaggattham, vitarago ditthadhammasukhaviharattham vipassati. Patisankhayati aniccadivaseneva upaparikkhitva. Yasma pana sotapannadayo ariya sakam sakam phalasamapattim samapajjamana udayabbayananadihi navahi vipassanananehi avipassitva samapajjitum na sakkonti, tasma patisankhaya va phalasamapattim samapajjantiti vuttam. Phalasamapattiya pavattidassanattham pana tesam idam panhakammam:- ka phalasamapatti, ke tam samapajjanti, ke na samapajjanti, kasma samapajjanti, kathancassa samapajjanam hoti katham thanam, katham vutthanam, kim phalassa anantaram, kassa ca phalam anantaranti?

--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.

Tattha ka phalasamapattiti? ya ariyaphalassa nirodhe appana. Ke tam samapajjanti, ke na samapajjantiti? sabbepi puthujjana na samapajjanti. Kasma? anadhigatatta. Ariya pana sabbepi samapajjanti. Kasma? adhigatatta. Uparima pana hetthimam na samapajjanti puggalantarabhavupagamanena patippassaddhatta, hetthima ca uparimam anadhigatatta. Attano attanoyeva pana phalam sabbepi samapajjantiti idamettha sannitthanam. Keci pana "sotapannasakadagaminopi na samapajjanti, uparima dveyeva samapajjanti"ti vadanti. Idanca nesam karanam:- ete hi samadhismim paripurakarinoti. Tam puthujjanassapi attana patiladdham lokiyasamadhim samapajjanato akaranameva, kincettha karanakaranacintaya. Nanu idheva paliyam "katame dasa sankharupekkha vipassanavasena uppajjanti, 1- katame dasa gotrabhudhamma vipassanavasena uppajjanti"ti 2- imesam panhanam vissajjane "sotapattiphalasamapattatthaya sakadagamiphalasamapattatthaya"ti visum visum vutta. Tasma sabbepi ariya attano phalam samapajjantiti nitthamettha gantabbam. Kasma samapajjantiti? ditthadhammasukhaviharattham. Yatha hi rajano rajjasukham, Devata dibbasukhamanubhavanti, evam ariya "lokuttarasukham anubhavissama"ti addhanaparicchedam katva icchiticchitakkhane phalasamapattim samapajjanti. Kathancassa samapajjanam hoti, katham thanam, katham vutthananti? dvihi tava Akarehi assa samapajjanam hoti nibbanato annassa arammanassa amanasikara, nibbanassa ca manasikaRa. Yathaha "dve kho avuso paccaya animittaya cetovimuttiya samapattiya sabbanimittananca amanasikaro, animittaya ca dhatuya @Footnote: 1 khu.pati. 31/57/66 2 khu.pati. 31/60/69

--------------------------------------------------------------------------------------------- page287.

Manasikaro"ti. Ayam panettha samapajjanakkamo:- phalasamapattatthikena hi ariyasavakena rahogatena patisallinena udayabbayadivasena sankhara vipassitabba. Tassa pavattanupubbavipassanassa sankhararammanagotrabhunananantaram phalasamapattivasena nirodhe cittam appeti. Phalasamapattininnataya cettha sekkhassapi phalameva uppajjati, na maggo. Ye pana vadanti "sotapanno `phalasamapattim samapajjissami'ti vipassanam patthapetva sakadagami hoti, sakadagami ca anagami"ti te vattabba "evam sati anagami araha bhavissati, araha paccekabuddho, paccekabuddho ca buddho"ti tasma na kinci etam, palivaseneva ca patikkhittantipi na gahetabbam. Idameva pana gahetabbam. Sekkhassapi phalameva uppajjati. Na maggo. Phalancassa sace anena pathamajjhaniko maggo adhigato hoti, pathamajjhanikameva uppajjati, sace dutiyadisu annatarajjhaniko dutiyadisu annatarajjhanikamevati evam tavassa samapajjanam hoti. "tayo kho avuso paccaya animittaya cetovimuttiya thitiya sabbanimittananca amanasikaro, animittaya ca dhatuya manasikaro, pubbe ca abhisankharo"ti vacanato panassa tihakarehi thanam hoti. Tattha pubbe ca abhisankharoti samapattito pubbe kalaparicchedo. "asukasmim nama kale vutthahissami"ti paricchinnatta hissa yava so kalo nagacchati, tava thanam hoti. Evamassa thanam hoti. "dve kho avuso paccaya animittaya cetovimuttiya vutthanaya sabbanimittananca manasikaro, animittaya ca dhatuya amanasikaro"ti 1- vacanato panassa dvihakarehi vutthanam hoti. Tattha sabbanimittananti rupanimittavedanasanna- sankharavinnananimittanam. Kamanca na sabbanevetani ekato manasikaroti, @Footnote: 1 Ma.mu. 12/458/407

--------------------------------------------------------------------------------------------- page288.

Sabbasangahikavasena panetam vuttam. Tasma yam bhavangassa arammanam hoti, tam manasikaroto phalasamapattito vutthanam hotiti evamassa vutthanam veditabbam. Kim phalassa anantaram, kassa ca phalam anantaranti? phalassa tava phalameva Va anantaram hoti bhavangam va. Phalam pana atthi magganantaram, atthi phalanantaram, atthi gotrabhuanantaram, atthi nevasannanasannayatananantaranti. Tattha maggavithiyam magganantaram, purimassa purimassa pacchimam pacchimam phalanantaram, phalasamapattisu purimam purimam gotrabhuanantaram. Gotrabhuti cettha anulomam veditabbam. Vuttam hetam patthane "arahato anulomam phalasamapattiya anantarapaccayena paccayo. Sekkhanam anulomam phalasamapattiya anantarapaccayena paccayo"ti. 1- Yena phalena nirodha vutthanam hoti, tam nevasannanasannayatananantaranti. Tattha thapetva maggavithiyam uppannaphalam avasesam sabbam phalasamapattivasena pavattam nama. Evametam maggavithiyam phalasamapattiyam va uppajjanavasena:- patipassaddhadaratham amatarammanam subham vantalokamisam santam samannaphalamuttamanti. Ayamettha phalasamapattikatha. Tadajjhupekkhitvati tam sankharupekkham annena tadiseneva vipassanananena ajjhupekkhitva. Sunnataviharenevatiadisu phalasamapattim vina vipassanavihareneva viharitukamassa arahato attabhinivesam bhayato disva sunnatadhimuttassa sankharupekkhaya vayam passantassa vipassanattayaviharo sunnataviharo nama, sankharanimittam bhayato disva animittadhimuttassa sankharupekkhaya vayam passantassa vipassanattayaviharo animit taviharo nama, tanhapanidhim bhayato disva appanihitadhimuttassa @Footnote: 1 abhi.pa. 40/418/129

--------------------------------------------------------------------------------------------- page289.

Sankharupekkhaya vayam passantassa vipassanattayaviharo appanihitaviharo nama. Tatha hi parato vuttam:- "abhinivesam bhayato sampassamano sunnate adhimuttatta phussa phussa vayam passati, sunnato viharo. Nimittam bhayato sampassamano animitte adhimuttatta phussa phussa vayam passati, animitto viharo. Panidhim bhayato sampassamano appanihite adhimuttatta phussa phussa vayam passati, appanihito viharo"ti. 1- Chalangupekkhasambhavena patikule appatikulasannadiviharasabhavena ca arahatoyeva sabbakarena cittam vase vattati tato ayam vipassanaviharo arahatoyeva ijjhatiti vuttam hoti. Vitarago sankharupekkham vipassati vati ettha pana tidha ca bhayam, tidha ca adhimuttim anapajjitva kevalam vipassanati veditabba. Evam hi sati pubbaparaviseso hoti. [56] Idani dvinnam tinnam puggalanam vasena sankharupekkhaya ekatta- nanattabhedam dassetukamo katham puthujjanassa ca sekkhassa catiadimaha. Tattha cittassa abhiniharo ekattam hotiti eko hoti, sakatthe bhavavacananti veditabbam. Yatha idappaccaya eva idappaccayatati vuttam, tatha eko eva ekattam. Abhiniharoti samiatthe paccattavacanam va, abhiniharassati attho. "so deso sammajjitva"ti- adisu 2- viya vibhattivipallaso katoti veditabbo. Cittam kilissatiti vipassana- nikantisankhatena lobhakilesena cittam kilisati, tapiyati badhiyatiti attho. Bhavanaya paripantho hotiti patiladdhaya vipassanabhavanaya upaghato hoti. Pativedhassa antarayo hotiti vipassanabhavanaya patilabhitabbassa saccappativedhassa patilabhantarayo hoti. @Footnote: 1 khu.pati. 31/78/96 2 vi.maha. 4/168/177

--------------------------------------------------------------------------------------------- page290.

Ayatim patisandhiya paccayo hotiti sankharupekkhasampayuttakammassa balavatta teneva sugatipatisandhiya diyamanaya abhinandanasankhato lobhakileso anagate kamavacarasugatipatisandhiya paccayo hoti. Yasma kilesasahayam kammam vipakam janeti, tasma kammam janakapaccayo hoti. Kileso upatthambhakapaccayo. Sekkhassa pana uttarippativedhassati sakadagamimaggadivasena saccappativedhassa. Ayatim patisandhiya paccayo hotiti sekkhesu sotapannasakadagaminam anadhiggatajjhananam sankharupekkha- kammena diyamanaya kamavacarasugatipatisandhiya abhinandanakileso paccayo hoti, jhanalabhinam pana anagamissa ca brahmalokeyeva patisandhanato paccayo na hoti, anulomagotrabhuhi ca diyamanaya patisandhiya ayameva kileso paccayo hotiti veditabbo. Aniccatoti hutva abhavatthena aniccantikataya adiantavantataya ca aniccato. Dukkhatoti abhinham patipilayatthena uppadavayappatipilanataya dukkha- vatthutaya ca dukkhato. Anattatoti avasavattanatthena paccayayattavuttitaya saminivasikarakavedakabhavena ca anattato. Anupassanatthenati anu anu aniccadito passanatthena. Abhiniharo nanattam hotiti abhiniharo nana hotiti va abhiniharassa nanabhavo hotiti va veditabbam. Kusalati arogyatthena anavajjatthena kosallasambhutatthena. Abyakatati kusalakusalabhavena na byakata. Kincikale suviditati vipassanakale sutthu vidita. Kincikale na suviditati abhinandanakale sutthu vidita. Accantam suviditati abhinandanaya pahinatta ekantena suviditati. Viditatthena ca aviditatthena cati ettha puthujjanasekkhanam suviditatthopi vitaragassa accantasuviditatthopi viditatthova hoti, dvinnampi suviditattho aviditatthova. Atittattati vipassanaya karaniyassa apariyositatta appanitabhavena. Tabbiparitena tittatta. Tinnam sannojananam pahanayati sakkayaditthivicikicchasilabbataparamasanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page291.

Paharattham. Pacchimabhavikapi bodhisatta ettheva sangaham gacchanti apacchimabhavika pana vipassanam sankharupekkham papetva thapenti. Sotapattimaggam patilabhatthayati asamasetva pathanti, samasetva patho sundarataro. Sekkho tinnam sannojananam pahinattati sotapannasakadagamianagaminam samannena vuttam. Sakadagamianagaminampi hi tani pahinaneva. Uttaripatilabhatthayati uparuparimaggappatilabhattham. Ditthadhammasukhaviharatthayati ditthe dhamme paccakkhe attabhave yo sukho viharo, tadatthaya. Viharasamapattatthenati sekkhassa phalasamapattatthena, vitaragassa vipassanaviharaphalasamapattatthena. [57] Idani sankharupekkhanam gananaparicchedam dassetum kati sankharupekkhatiadimaha. Tattha samathavasenati samadhivasena. Ayameva va patho. Nivarane patisankhati panca nivaranani pahatabbabhavena pariggahetva. Santitthanati nivarananam pahanabhimukhibhutatta tesam pahanepi abyaparabhavupagamanena majjhattataya santitthana. Sankharupekkhasuti nivaranappahane byaparakaranena nivaranasankhatanam sankharanam upekkhanasu. Esa nayo vitakkavicaradisu uppadadisu 1- ca. Samathe sankharupekkha nama appanavithiya asannapubbabhage balappattabhavanamayananam. Sotapattimaggam patilabhatthayatiadisu catusu maggavaresu sunnatanimitta- appanihitamagganam annatarannataro 2- maggo labbhati. Sotapattiphalasamapattatthayati- adisu catusu phalavaresu pana appanihitaphalasamapatti veditabba. Kasma? "sunnataviharasamapattatthaya animittaviharasamapattatthaya"ti itarasam dvinnam phalasamapattinam visum vuttatta. Aniccanupassana vutthanavasena hi animittamaggo, tatheva phalasamapattikale animittaphalasamapatti, dukkhanupassana vutthanavasena @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 Ma. annataro

--------------------------------------------------------------------------------------------- page292.

Appanihitamaggaphalasamapattiyo, anattanupassana vutthanavasena sunnatamaggaphalasamapattiyo suttantanayeneva veditabba. Ettha ca catusu maggavaresu uppadantiadini panca mulapadani, gatintiadini dasa vevacanapadaniti pannarasa padani vuttani. Chasu pana phalasamapattivaresu panca mulapadaneva vuttani. Tam kasma iti ce? sankharupekkhaya tikkhabhave sati kilesappahane samatthassa maggassa sambhavato tassa tikkhabhavadassanattham vevacanapadehi saha dalham katva mulapadani vuttani. Phalassa nirussahabhavena santasabhavatta maggayattatta ca mandabhutapi sankharupekkha phalassa paccayo hotiti dassanattham mulapadaneva vuttaniti veditabbani. [58] Idani jativasena pucchitva labbhamanavasena vissajjetum kati sankharupekkha kusalatiadimaha. Tattha pannarasa sankharupekkhati samathavasena attha, catunnam magganam tinnam phalanam vasena sattati pannarasa. Samathavasena attha sankharupekkha arahato nivaranapatisankhaabhavato, vitakkavicaradinam pahanabyaparam vina sukhena pahanato ca sankharupekkhanamassa ananurupati katva tasam abyakatata na vuttati veditabba. Arahata pana phalasamapattim samapajjantena sankharupekkham vina samapajjitum na sakkati tisso sankharupekkha abyakatati vutta. Appanihitasunnatanimittavasena hi arahato tisso sankharupekkha. Idani sankharupekkhanam samvannanavasena vuttasu tisu gathasu patisankha santitthaya pannati sankharupekkha. Attha cittassa gocarati samathavasena vutta attha sankharupekkha samadhissa visaya, bhumiyoti attho. "cittam pannanca bhavayan"tiadisu 1- viya cittasisena samadhi niddittho, "gocare bhikkhave caratha sake @Footnote: 1 sam. 1/13/167

--------------------------------------------------------------------------------------------- page293.

Pettike visaye"tiadisu 1- viya gocarasaddena visayo. Yam hi yadayattam, tasseso visayoti vuccati. Puthujjanassa dveti samathavasena vipassanavasena ca. Tayo sekkhassati samathavipassanasamapattivasena. Tayo ca vitaragassati appanihita- sunnatanimittaphalasamapattivasena. "tisso"ti vattabbe "tayo"ti ca lingavipallaso kato. Tayo sankharupekkha dhammati va yojetabbam. Yehi cittam vivattatiti yehi sankharupekkhadhammehi vitakkavicaradito, uppadadito va cittam apagacchati. Vitaragassapi hi sankharupekkhasabhavato ca sankharato cittam vivattitva nibbanam pakkhandatiti vuttam hoti. Attha samadhissa paccayati samathavasena vutta attha appanasampapakatta appanasamadhissa paccaya. Dasa nanassa gocarati vipassanavasena vutta dasa maggananassa phalananassa ca bhumiyo. Tinnam vimokkhanapaccayati sunnatanimittaapanihitavimokkhanam upanissayapaccayena paccayo. Nanaditthisu na kampatiti bhangam avissajjitvava sankhare aniccadivasena vipassanto 2- sassataditthiadisu nanappakarasu ditthisu na vedhatiti. Sankharupekkhanananiddesavannana nitthita. ------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 283-293. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=6330&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=6330&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=120              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=1434              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=1711              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=1711              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]