บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
2. Silamayanananiddesavannana [37] Silamayanananiddese pancati gananaparicchedo. Silaniti paricchinna- dhammanidassanam. Pariyantaparisuddhisilantiadi pancannam sarupato dassanam. Pariyanta- parisuddhitiadisu yatha nilavannayogato vatthampi nilamassa atthiti nilanti vuccati, evam gananavasena pariyanto paricchedo assa atthiti pariyanta, upasampannasile patte anupasampannasilassa avasanasabbhavato va pariyanto avasanam assa atthiti pariyanta. Sapariyantati va vattabbe sakaralopo katoti veditabbo "dakam dakasaya pavisanti"ti ettha ukaralopo viya. Parisuddhabhavo parisuddhi, pariyanta ca sa parisuddhi cati pariyantaparisuddhi, pariyantaparisuddhisankhatam silam pariyantaparisuddhisilam. Vuttappatipakkhena na pariyantati apariyanta, natthi etissa pariyantotipi apariyanta, vuddho etissa pariyantotipi apariyanta. Samadanato pabhuti akhanditatta katapatikammatta cittuppadamattakenapi malena virahitatta ca parisuddhajati mani viya sudhantasuparikammakatasuvannam viya ca parisuddhatta ariyamaggassa padatthanabhuta anunatthena paripunna. Ditthiya pahinatta ditthiparamasena Aggahitatta aparamattha. Ayam te siladosoti kenaci codakena paramasitum asakkuneyyatta va aparamattha. Arahattaphalakkhane sabbadarathappatippassaddhiya patippassaddhi. Anupasampannananti anavasesasamadanavasena silasampadaya bhusam sampannati upasampanna, na upasampanna anupasampanna tesam anupasampannanam. Pariyantasikkhapadananti ettha sikkhitabbatthena sikkha, kotthasatthena padani, sikkhitabbakotthasaniti attho. Apica sile patitthitena uparipattabbatta sabbe kusala dhamma sikkha, silani tasam sikkhanam patitthatthena padaniti sikkhanam padatta sikkhapadani, pariyantani sikkhapadani etesanti pariyantasikkhapada. Tesam pariyantasikkhapadanam. Ettha ca dve pariyanta sikkhapadapariyanto ca kalapariyanto ca. Katamo sikkhapadapariyanto? upasakopasikanam yathasamadanavasena ekam va dve va tini va cattari va panca va attha va dasa va sikkhapadani honti, sikkhamanasamanerasamanerinam dasa sikkhapadani. Ayam sikkhapadapariyanto. Katamo kalapariyanto? upasakopasikanam danam dadamana parivesanapariyantam silam samadiyanti, ekam va dve va tayo va bhiyyo va rattindivani paricchedam katva silam samadiyanti. Ayam kalapariyanto. Imesu dvisu pariyantesu sikkhapadapariyantam katva samadinnasilam vitikkamane va maranena va patippassambhati, kalapariyantam katva samadinnam tamtamkalatikkamena patippassambhati. Apariyantasikkhapadananti:- "nava kotisahassani asiti satakotiyo pannasa satasahassani chattimsa ca punapare. Ete samvaravinaya sambuddhena pakasita peyyalamukhena niddittha sikkha vinayasamvare"ti. Evam gananavasena pariyantanampi sikkhapadanam anavasesasamadanabhavavasena labha- yasanatiangajivitahetu aditthapariyantabhavavasena upari rakkhitabbasilaparicchedabhavavasena ca natthi etesam pariyantoti apariyantani, apariyantani sikkhapadani etesanti apariyantasikkhapada. Tesam apariyantasikkhapadanam, vuddhapariyantasikkhapadananti va attho. Puthujjanakalyanakanantiadisu:- "puthunam jananadihi karanehi puthujjano puthujjanantogadhatta puthuvayam jano iti " vuttaputhujjanalakkhananatikkamepi:- "duve puthujjana vutta buddhenadiccabandhuna andho puthujjano eko kalyaneko puthujjano"ti vuttaputhujjanadvaye kalyanadhammasamagamena andhaputhujjanabhavam atikkamma kalyana- puthujjanabhave thitanam puthujjanakalyanakanam kalyanaputhujjanananti vuttam hoti. Puthujjanesu va kalyanakanam puthujjanakalyanakanam. Kusaladhamme yuttananti ettha kusalasaddo tava arogyanavajjachekasukha- vipakesu dissati. Ayam hi "kacci nu bhoto kusalam, kacci bhoto anamayan"tiadisu 1- arogye dissati. "katamo pana bhante kayasamacaro kusalo, yo kho maharaja kayasamacaro anavajjo"ti 2- ca "puna caparam bhante etadanuttariyam, yatha bhagava dhammam deseti kusalesu dhammesu"ti 3- ca evamadisu anavajje. "kusalo tvam rathassa @Footnote: 1 khu.ja. 27/2133/433 (sya), khu. ja. 28/129/51 @2 Ma.Ma. 13/361/348 3 di.pa. 11/145/87 Angapaccanganam, 1- kusala naccagitassa sikkhita caturitthiyo"tiadisu 2- cheke. "kusalanam bhikkhave dhammanam samadanahetu. 3- Kusalassa kammassa katatta upacitatta"ti- adisu 4- sukhavipake. Svayamidha arogyepi anavajjepi sukhavipakepi vattati. Vacanattho panettha kucchite papake dhamme salayanti calayanti kampenti viddhamsentiti kusala, kucchitena va akarena sayanti pavattantiti kusa, te kuse lunanti chindantiti kusala, kucchitanam va sanato tanukaranato kusam, nanam. Tena kusena latabba gahetabba pavattetabbati kusala, yatha va kusa ubhayabhagagatam hatthappadesam lunanti, evamimepi uppannanuppannabhavena ubhayabhagagatam sankilesapakkham lunanti, tasma kusa viya lunantiti kusala. Apica arogyatthena anavajjatthena kosalyasambhutatthena va kusala. Idha pana yasma vipassanakusalameva adhippetam, tasma sese vihaya tasseva dassanattham "kusaladhamme"ti ekavacanam katanti veditabbam. Vipassanakusaladhamme sataccakariyataya sakkaccakaritaya ca yuttananti attho. Sekkhapariyante paripurakarinanti ettha tisu sikkhasu jatatipi sekkha, sattannam sekkhanam etetipi sekkha, sayameva sikkhantitipi sikkha sotapattimagga- phalasakadagamimaggaphalaanagamimaggaphalaarahattamaggadhamma te sekkhadhamma. Pariyante avasane etassa te va sekkha dhamma pariyanta pariccheda etassati sekkha- pariyanto. Tasmim sekkhapariyante dhammeti sambandho. Paripuram paripunnatam karontiti paripurakarino. Paripurakaro paripurakiriya etesam atthiti va paripurakarino. Tesam sotapattimaggassa pubbabhagabhute sekkhapariyante patipadadhamme vipassanaparipuriya paripurakarinam. Kaye ca jivite ca anapekkhananti ettha kayeti sarire. Sariram @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/87/64 2 khu.ja. 28/94/135 @3 di.pa. 11/80/49 4 abhi.san. 34/431/120 Hi asucisancayato kucchitananca kesadinam cakkhurogadinanca rogasatanam ayabhutatta kayoti vuccati. Jiviteti jivitindriye. Tam hi jivanti tenati jivitanti vuccati. Natthi etesam apekkhati anapekkha, nissinehati attho. Tesam tasmim kaye ca jivite ca anapekkhanam. Idani tesam tesu anapekkhattassa karanam dassento pariccattajivitananti aha. Bhagavato acariyassa va sakajivitapariccageneva hi te kilamamanepi kaye vinassamanepi jivite anapekkha hontiti. Sattannam sekkhananti sikkhantiti sekkhati laddhanamanam sotapattimaggatthadinam sattannam ariyapuggalanam. Tathagatasavakananti tathagatassa savakanam. Atthapi hi ariyapuggala savanante ariyaya jatiya jatatta bhagavato desanam anusatthim aveccappasadayogena sakkaccam sunantiti savaka. Tesupi arahattaphalattheyeva visesetva dassento khinasavananti aha, arahattamaggananena parikkhinasabbasavananti attho. Paccekabuddhananti tam tam karanam paticca ekova anacariyako catusaccam bujjhitvati paccekabuddho. Tadisanam paccekabuddhanam. Tathagatananti ettha atthahi karanehi bhagava tathagato:- tatha agatoti tathagato, tatha gatoti tathagato. Tathalakkhanam agatoti tathagato, tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato, tathadassitaya tathagato, tathavaditaya tathagato, tatha karitaya tathagato, abhibhavanatthena tathagato. Katham bhagava tatha agatoti tathagato? yatha sabbalokahitaya ussukkama Panna purimaka sammasambuddha agata. Kim vuttam hoti? yenabhiniharena purimaka Bhagavanto agata, teneva amhakampi bhagava agato. Atha va yatha purimaka bhagavanto danasilanekkhammapannaviriyakhantisaccaditthanamettupekkhasankhata dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyoti samatimsaparamiyo puretva Angapariccagam nayanadhanarajjaputtadarapariccagati ime panca mahapariccage pariccajitva, pubbayogapubbacariyadhammakkhananatatthacariyadayo puretva buddhicariyaya kotim patva agata, tatha amhakampi bhagava agato. Yatha ca purimaka bhagavanto cattaro satipatthane cattaro sammappadhane cattaro iddhipade pancindriyani panca balani satta bojjhange ariyam atthangikam maggam bhavetva bruhetva agata, tatha amhakampi bhagava agatoti tathagato. Yatheva dipankarabuddhaadayo sabbannubhavam munayo idhagata tatha ayam sakyamunipi agato tathagato vuccati tena cakkhumati. (1) Katham tatha gatoti tathagato? yatha sampatijata purimaka bhagavanto gata. Kathanca te gata? te hi sampatijata samehi padehi pathaviyam patitthaya uttarena mukha sattapadavitiharena gata. Yathaha "sampatijato ananda bodhisatto samehi padehi pathaviyam patitthahitva uttarabhimukho sattapadavitiharena gacchati setamhi chatte anudharayamane, sabba ca disa anuviloketi, asabhinca vacam bhasati `aggohamasmi lokassa, jetthohamasmi lokassa, setthohamasmi lokassa, ayamantima jati, natthi dani punabbhavo"ti. 1- Tancassa gamanam tatham ahosi avitatham anekesam visesadhigamanam pubbanimittabhavena. Yam hi so sampatijato samehi padehi patitthahi, idamassa caturiddhipadapatilabhassa pubbanimittam, uttaramukhabhavo panassa sabbalokuttara- bhavassa pubbanimittam, sattapadavitiharo sattabojjhangaratanapatilabhassa pubbanimittam, "suvannadanda vitipatanti camara"ti 2- ettha vuttacamarukkhepo pana sabbatitthiyanimmathanassa pubbanimittam, setacchattadharanam arahattavimuttivaravimalasetacchattappatilabhassa @Footnote: 1 Ma.u. 14/207/173 2 khu.su. 25/694/470 Pubbanimittam, sabbadisanuvilokanam sabbannutanavaranananappatilabhassa pubbanimittam, asabhivacabhasanam pana appavattiyavaradhammacakkappavattanassa pubbanimittam. Tatha ayam bhagavapi gato. Tancassa gamanam tatham ahosi avitatham tesamyeva visesadhigamanam pubbanimittabhavena. Tenahu porana:- "muhuttajatova gavampati yatha samehi padehi phusi vasundharam so vikkami satta padani gotamo setanca chattam anudharayum maru. Gantvana so satta padani gotamo disa vilokesi sama samanto atthangupetam giramabbhudirayi siho yatha pabbatamuddhanitthito"ti. Evam tatha gatoti tathagato. Atha va yatha purimaka bhagavanto, ayampi bhagava nekkhammena kamacchandam .pe. Pathamajjhanena nivarane .pe. Aniccanupassanaya niccasannam .pe. Arahattamaggena sabbakilese pahaya gato evampi tatha gatoti tathagato. (2) Katham tathalakkhanam agatoti tathagato? pathavidhatuya kakkhalattalakkhanam tatham avitatham apodhatuya paggharanalakkhanam tejodhatuya unhattalakkhanam, vayodhatuya vitthambhanalakkhanam, akasadhatuya asamphutthalakkhanam, vinnanadhatuya vijananalakkhanam. Rupassa ruppanalakkhanam, vedanaya vedayitalakkhanam, sannaya sanjananalakkhanam, sankharanam abhisankharanalakkhanam, vinnanassa vijananalakkhanam. Vitakkassa abhiniropanalakkhanam, vicarassa anumajjanalakkhanam, pitiya pharanalakkhanam, sukhassa satalakkhanam, cittekaggataya avikkhepalakkhanam, phassassa phusanalakkhanam. Saddhindriyassa adhimokkhalakkhanam, viriyindriyassa paggahalakkhanam, satindriyassa upatthanalakkhanam, samadhindriyassa avikkhepalakkhanam, pannindriyassa pajananalakkhanam. Saddhabalassa assaddhiye akampiyalakkhanam, viriyabalassa kosajje, satibalassa mutthasacce, samadhibalassa uddhacce, pannabalassa avijjaya akampiyalakkhanam. Satisambojjhangassa upatthanalakkhanam, dhammavicayasambojjhangassa pavicayalakkhanam, viriyasamabojjhangassa paggahalakkhanam, pitisambojjhangassa pharanalakkhanam, passaddhisambojajhangassa upasamalakkhanam, samadhisambojjhangassa avikkhepalakkhanam, upekkhasambojjhangassa patisankhanalakkhanam. Sammaditthiya dassanalakkhanam, sammasankappassa abhiniropalakkhanam, sammavacaya pariggahalakkhanam, sammakammantassa samutthanalakkhanam, sammaajivassa vodanalakkhanam, sammavayamassa paggahalakkhanam, sammasatiya upatthanalakkhanam, sammasamadhissa avikkhepalakkhanam. Avijjaya annanalakkhanam, sankharanam cetanalakkhanam, vinnanassa vijananalakkhanam, namassa namanalakkhanam, rupassa ruppanalakkhanam, salayatanassa ayatanalakkhanam, phassassa phusanalakkhanam, vedanaya vedayitalakkhanam, tanhaya hetulakkhanam, upadanassa gahanalakkhanam, bhavassa ayuhanalakkhanam, jatiya nibbattilakkhanam, jaraya jiranalakkhanam, maranassa cutilakkhanam. Dhatunam sunnatalakkhanam, ayatananam ayatanalakkhanam, satipatthananam upatthanalakkhanam, sammappadhananam padahanalakkhanam, iddhipadanam ijjhanalakkhanam, Indriyanam adhipatilakkhanam, balanam akampiyalakkhanam, bojjhanganam niyyanalakkhanam, maggassa hetulakkhanam. Saccanam tathalakkhanam, samathassa avikkhepalakkhanam, vipassanaya anupassanalakkhanam, samathavipassananam ekarasalakkhanam, yuganaddhanam anativattanalakkhanam. Silavisuddhiya samvaralakkhanam, cittavisuddhiya avikkhepalakkhanam, ditthivisuddhiya dassanalakkhanam. Khaye nanassa samucchedalakkhanam, anuppade nanassa passaddhilakkhanam. Chandassa mulalakkhanam, manasikarassa samutthanalakkhanam, phassassa samodhanalakkhanam, vedanaya samosaranalakkhanam, samadhissa pamukhalakkhanam, satiya adhipapateyyalakkhanam, pan naya taduttarilakkhanam, vimuttiya saralakkhanam, amatogadhassa nibbanassa pariyosanalakkhanam, tatham avitatham. Etam tathalakkhanam nanagatiya agato avirajjhitva patto anuppattoti tathagato. Evam tathalakkhanam agatoti tathagato. (3) Katham tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato? tathadhamma nama cattari ariyasaccani. Yathaha "cattarimani bhikkhave tathani avitathani anannathani. Katamani cattani, `idam dukkhan'ti bhikkhave tathametam avitathametam anannathametan"ti 1- vittharo. Tani bhagava abhisambuddhoti tatha nam abhisambuddhatta tathagatoti vuccati. Abhisambodhattho hi ettha gatasaddho. Apica jaramaranassa jatipaccayasambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho .pe. Sankharanam avijjapaccayasambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho. Avijjaya sankharanam paccayattho tatho avitatho anannatho .pe. Jatiya jaramaranassa @Footnote: 1 sam.maha. 19/1090/375 Paccayattho tatho avitatho anannatho. Tam sabbam bhagava abhisambuddho. Tasmapi tatha abhisambuddhatta tathagato. Evam tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato. (4) Katham tathadassitaya tathagato? bhagava yam sadevake loke .pe. Sadevamanussaya aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam cakkhudvare apatham agacchantam ruparammanannama atthi, tam sabbakarena janati passati. Evam janata passata ca tena tam itthanitthadivasena va ditthasutamutavinnatesu labbhamanakapadavasena va "katamam tam rupam rupayatanam, yam rupam catunnam mahabhutanam upadaya vannanibha sanidassanam sappatigham nilam pitan"tiadina 1- nayena anekehi namehi terasahi varehi dvipannasaya nayehi vibhajjamanam tathameva hoti, vitatham natthi. Esa nayo sotadvaradisupi apathamagacchantesu saddadisu. Vuttampi cetam bhagavata "yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa, tamaham janami, tamaham abbhannasim, tam tathagatassa viditam, tam tathagato upatthasi"ti. 2- Evam tathadassitaya tathagato. Tattha tathadassiatthe tathagatoti padasambhavo veditabbo. (5) Katham tathavaditaya tathagato? yam rattim bhagava bodhimande aparajitapallanke nisinno catunnam 3- maranam matthakam madditva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho, yanca rattim yamakasalanamantare anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, etthantare pancacattalisavassaparimane kale pathamabodhiyapi majjhimabodhiyapi pacchimabodhiyapi yam bhagavata bhasitam suttam geyyam .pe. Vedallam, sabbam atthato ca byanjanato ca anavajjam anupavajjam anunamanadhikam sabbakaraparipunnam ragamadanimmadanam dosamohamadanimmadanam, natthi tattha valaggamattampi pakkhalitam, sabbantam @Footnote: 1 abhi.sam. 34/616/188 2 am.catukka. 21/24/29 @3 tinnam (Si.mano.pu. 1/170/99, pa.su. 1/12/55, su.vi. 1/7/65) @ganthipade pana passitabbam. Ekamuddikaya lanchitam viya ekanalikaya mitam viya ekatulaya tulitam viya ca tathameva hoti. Yathaha "yanca cunda rattim tathagato anuttaram sammasambodhim abhisambujjhati, yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayati, yanca etasmim antare bhasati lapati niddisati, sabbantam tathameva hoti, no annatha. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evam tathavaditaya tathagato. Apica agadanam agado, vacananti attho. Tatho aviparito agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti evametasmim atthe padasiddhi veditabba. (6) Katham tathakaritaya tathagato? bhagavato hi vacaya kayo anulometi, kayassapi vaca, tasma yathavadi tathakari yathakari tathavadi ca hoti. Evambhutassa cassa yatha vaca, kayopi tatha gato pavattoti attho. Yatha ca kayo, vacapi tatha gato pavattoti tathagato. Tenevaha "yathavadi bhikkhave tathagato tathakari, yathakari tathavadi. Iti yathavadi tathakari, yathakari tathavadi. Tasma `tathagatoti vuccati"ti. Evam tathakaritaya tathagato. (7) Katham abhibhavanatthena tathagato? upari bhavaggam hettha avicim pariyantam katva tiriyam aparimanasu lokadhatusu sabbasatte abhibhavati silena samadhina pannaya vimuttiya vimuttinanadassanena, na tassa tula va pamanam va atthi, atulo appameyyo anuttaro rajadhiraja devanam atidevo sakkanam atisakko brahmanam atibrahma. Tenaha "sadevake bhikkhave loke .pe. Sadevamanussaya tathagato abhibhu anabhibhuto annadatthudaso vasavatti. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. @Footnote: 1 di.pa. 11/188/117 Tatthevam padasiddhi veditabba:- agado viya agado. Ko panesa? desanavilaso ceva punnussayo ca. Tena hesa mahanubhavo bhisakko dibbagadena sappe viya sabbaparappavadino sadevakanca lokam abhibhavati. Iti sabbalokabhibhave tatho aviparito desanavilasamayo ceva punnussayo ca agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti veditabbo. Evam abhibhavatthena tathagato. (8) Apica tathaya gatotipi tathagato, tatham gatotipi tathagatoti. Gatoti avagato atito patto patipannoti attho. Tattha sakalam lokam tiranaparinnaya tathaya gato avagatoti tathagato, lokasamudayam pahanaparinnaya tathaya gato atitoti tathagato, lokanirodham sacchikiriyaya tathaya gato pattoti tathagato, lokanirodhagaminipatipadam tatham gato patipannoti tathagato. Tena yam vuttam bhagavata "loko bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasma tathagato visamyutto. Lokasamudayo bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasamudayo tathagatassa pahino. Lokanirodho bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokanirodho tathagatassa sacchikato. Lokanirodhagamini patipada bhikkhave tathagatena abhisambuddha, lokanirodhagamini patipada tathagatassa bhavita. Yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Anuvicaritam manasa, sabbantam tathagatena abhisambuddham. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Tassa evampi attho veditabbo. Idampi ca tathagatassa tathagatabhavadipane mukhamattameva. Sabbakarena tathagatova tathagatassa tathagatabhavam vanneyya. Yasma pana sabbabuddha tathagatagunenapi samasama, tasma sabbesam vasena tathagatananti aha. Arahantananti kilesehi arakatta, arinam arananca hatatta, paccayadinam arahatta, papakaranena rahabhava tathagato araham. Araka hi so sabbakilesehi suviduravidure thito maggena savasananam kilesanam pahinattati araham. @Footnote: 1 an.catukka. 21/23/27-8 So tato araka nama yassa yenasamangita asamangi ca dosehi natho tenaraham mato. Te canena kilesarayo maggena hatati arinam hatattapi araham. Yasma ragadisankhata sabbepi arayo hata pannasatthena nathena tasmapi araham mato. Yancetam avijjabhavatanhamayanabhi punnadiabhisankhararam jaramarananemiasava- samudayamayena akkhenapi vijjhitva tibhavarathe samayojitam anadikalappavattam samsaracakkam, tassanena bodhimande viriyapadehi silapathaviyam patitthaya saddhahatthena kammakkhayakarananapharasum gahetva sabbe ara hatati aranam hatattapi araham. Ara samsaracakkassa hatananasina yato lokanathena tenesa arahanti pavuccati. Aggadakkhineyyatta ca civaradipaccaye arahati pujavisesanca. Teneva ca uppanne tathagate ye keci mahesakkha devamanussa, na te annattha pujam karonti. Tatha hi brahma sahampati sinerumattena ratanadamena tathagatam pujesi, yathabalanca anne deva manussa ca bimbisarakosalarajadayo. Parinibbutampi ca bhagavantam uddissa channavutikotidhanam vissajjetva asokamaharaja sakalajambudipe caturasiti viharasahassani patitthapesi, ko pana vado annesam pujavisesananti paccayadinam arahattapi araham. Pujavisesam saha paccayehi yasma ayam arahati lokanatho atthanurupam arahanti loke tasma jino arahati namametam. Yatha ca loke ye keci panditamanino bala asilokabhayena raho papam karonti, evamesa na kadaci karotiti papakarane rahabhavatopi araham. Yasma natthi raho nama papakammesu tadino rahabhavena tenesa araham iti vissuto. Evam sabbathapi arakatta hatatta ca kilesarina so muni hatasamsaracakkaro paccayadinamaraho na raho karoti papani arahantena pavuccatiti. Yasma sabbabuddha arahattagunenapi samasama, tasma sabbesam vasena "arahantanan"ti aha. Sammasambuddhananti samma samanca sabbadhammanam buddhatta sammasambuddho. Tathahesa sabbadhamme sammasambuddho, abhinneyye dhamme abhinneyyato buddho, parinneyye dhamme parinneyyato, pahatabbe dhamme pahatabbato, sacchikatabbe dhamme sacchikatabbato, bhavetabbe dhamme bhavetabbato. Tenevaha:- "abhinneyyam abhinnatam bhavetabbanca bhavitam pahatabbam pahinamme tasma buddhosmi brahmana"ti. 1- Atha va cakkhum dukkhasaccam, tassa mulakaranabhavena samutthapika purimatanha samudayasaccam, ubhinnam appavatti nirodhasaccam, nirodhapajanana patipada maggasaccanti evam ekekapaduddharenapi sabbadhamme samma samanca buddho. Esa nayo @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/399/385, khu.su. 25/564/448 Sotaghanajivhakayamanesu. Eteneva nayena rupadini cha ayatanani, cakkhuvinnanadayo cha vinnanakaya, cakkhusamphassadayo cha phassa, cakkhusamphassajadayo cha vedana, rupasannadayo cha sanna, rupasancetanadayo cha cetana, rupatanhadayo cha tanhakaya, rupavitakkadayo cha vitakka, rupavicaradayo cha vicara, rupakkhandhadayo pancakkhandha, dasa kasinani, dasa anussatiyo, uddhumatakasannadi- vasena dasa sanna, kesadayo dvattimsakara, dvadasayatanani, attharasa dhatuyo, kamabhavadayo nava bhava, pathamadini cattari jhanani, mettabhavanadayo catasso appamanna, catasso arupasamapattiyo, patilomato jaramaranadihi, anulomato avijjadini paticcasamuppadangani ca yojetabbani. Tatrayam ekapadayojana:- jaramaranam dukkhasaccam, jati samudayasaccam, ubhinnam nissaranam nirodhasaccam, nirodhap- pajanana patipada maggasaccanti evam ekekapaduddharena sabbadhamme samma samanca buddho anubuddho patividdho. Yam va pana kinca atthi neyyam nama, sabbassa samma sambuddhatta vimokkhantikananavasena sammasambuddho. Tassa pana vibhago upari avi bhavissati. Yasma pana sabbabuddha sammasambuddhagunenapi samasama, tasma sabbesam vasena "sammasambuddhanan"ti aha. [38] Idani pariyantaparisuddhiapariyantaparisuddhisiladvaye ekekameva silam pancadha bhinditva dassetum atthi silam pariyantam, atthi silam apariyantantiadimaha. Itaresu pana tisu silesu tathavidho bhedo natthiti. Tattha labhapariyantanti labhena pariyanto bhedo etassati labhapariyantam. Evam sesanipi. Yasoti panettha parivaro. Idhati imasmim loke. Ekaccoti eko. Labhahetuti labhoyeva hetu labhahetu, tasma labhahetutoti vuttam hoti. Hetvatthe nissakkavacanam. "labha- paccaya labhakarana"ti tasseva vevacanam. Hetumeva hi paticca etam phalametiti paccayoti ca, phaluppattim karayatiti karananti ca vuccati. Yathasamadinnanti yam yam samadinnam gahitam. Vitikkamatiti ajjhacarati. Evarupaniti evamsabhavani, vuttappakaraniti adhippayo. Silaniti gahatthasilani va hontu pabbajitasilani va, yesam adimhi va ante va ekam bhinnam, tani pariyante chinnasatako viya khandani. Yesam vemajjhe ekam bhinnam, tani majjhe vinividdha- satako viya chiddani. Yesam patipatiya dve va tini va bhinnani, tani pitthiya va kucchiya va utthitena dighavattadisanthanena visabhagavannena kala- rattadinam annatarasariravanna gavi viya sabalani. Yesam antarantara ekekani bhinnani, tani antarantara visabhagavannabinduvicitra gavi viya kammasani. Avisesena va sabbanipi sattavidhena methunasamyogena kodhupanahadihi ca papadhammehi upahatatta khandani chiddani sabalani kammasaniti. Taniyeva tanhadasabyato mocetva bhujissabhavakaranena na bhujissani. Buddhadihi vinnuhi napasatthatta na vinnuppasatthani. Tanhaditthihi paramatthatta, kenaci va "ayam te silesu doso"ti paramatthum sakkuneyyataya paramatthani. Upacarasamadhim appanasamadhim va, atha va maggasamadhim phalasamadhim va na samvattayantiti asamadhisamvattanikani. Na samadhisamvattanikanitipi patho. Kenaci pana "khandaniti kusalanam dhammanam appatitthabhutatta, chiddanitipi evam. Sabalaniti vivannakaranatta, kammasanitipi evam na bhujjissaniti tanha- dasabyam gatatta. Na vinnuppasatthaniti kusalehi garahitatta. Paramatthaniti tanhaya gahitatta. Asamadhisamvattanikaniti vippatisaravatthubhutatta"ti evamattham vannayanti. Na avippatisaravatthukaniti vippatisaravahatta avippatisarassa patittha na hontiti attho. Na pamojjavatthukaniti avippatisarajaya dubbalapitiya na vatthubhutani tassa anavahatta. Evam sesesupi yojana katabba. Na pitivatthukaniti dubbalapitijaya balavapitiya na vatthubhutani. Na passaddhivatthukaniti Balavapitijaya kayacittappassaddhiya na vatthubhutani. Na sukhavatthukaniti passaddhijassa kayikacetasikasukhassa na vatthubhutani. Na samadhivatthukaniti sukhajassa samadhissa na vatthubhutani. Na yathabhutananadassanavatthukaniti samadhipadatthanassa yathabhutananadassanassa na vatthubhutani. Na ekantanibbidayatiadisu nakarameva aharitva "na viragaya"tiadina nayena sesapadehipi yojetabbam. Na viragayatiadisu sanakarako va patho. Tattha ekantanibbidayati ekantena vatte nibbindanatthaya na samvattantiti sambandho. Evam sesesupi yojetabbam. Viragayati vatte virajjanatthaya. Nirodhayati vattassa nirodhanatthaya. Upasamayati nirodhitassa puna anuppattivasena vattassa upasamanatthaya. Abhinnayati vattassa abhijananatthaya. Sambodhayati kilesaniddaviggamena vattato pabujjhanatthaya. Nibbanayati amatanibbanatthaya. Yathasamadinnam sikkhapadam vitikkamayati yathasamadinnassa sikkhapadassa vitikkamanatthaya. Vibhattivipallasavasena panettha upayogavacanam katam. Cittampi na uppadetiti cittuppadasuddhiya silassa ativisuddhabhavadassanattham vuttam, na pana cittuppadamattena silam bhijjati. Kim so vitikkamissatiti kimattham vitikkamam karissati, neva vitikkamam karissatiti attho. Akhandanitiadini hettha vuttapati- pakkhanayena veditabbani. Na khandanitipi patho. "ekantanibbidaya"tiadisu ekantena vatte nibbindanatthayatiadina nayena yojetabbam. Ettha pana nibbidayati vipassana. Viragayati maggo. Nirodhaya upasamayati nibbanam. Abhinnaya sambodhayati maggo. Nibbanayati nibbanameva. Ekasmim thane vipassana, dvisu maggo, tisu nibbanam vuttanti evam avatthanakatha veditabba. Pariyayena pana sabbanipetani maggavevacananipi nibbanavevacananipi hontiyeva. [39] Idani pariyantapariyantavasena vijjamanappabhedam dassetva puna dhamma- vasena jativasena paccayavasena sampayuttavasena silappabhedam dassetum kim silantiadimaha. Tattha samutthati etenati samutthanam. Paccayassetam namam. Kim samutthanamassati kimsamutthanam. Katinam dhammanam samodhanam samavayo assati katidhammasamodhanam. Cetana silanti panatipatadini viramantassa vattapatipattim va purentassa cetana. Cetasikam silanti panatipatadihi viramantassa virati. Apica cetanasilam nama panatipatadini pajahantassa sattakammapathacetana. Cetasikam silam nama "abhijjham loke pahaya vigatabhijjhena cetasa viharati"tiadina 1- nayena vutta anabhijjhaabyapadasammaditthidhamma. Samvaro silanti ettha pancavidho veditabbo patimokkhasamvaro satisamvaro nanasamvaro khantisamvaro viriyasamvaroti. Tattha "imina patimokkhasamvarena upeto hoti samupeto"ti 2- ayam patimokkhasamvaro. "rakkhati cakkhundriyam, cakkhundriye samvaram apajjati"ti 3- ayam satisamvaro. "yani sotani lokasmim (ajitati bhagava) sati tesam nivaranam sotanam samvaram brumi pannayete pidhiyare"ti 4- ayam nanasamvaro. Paccayappatisevanampi ettheva samodhanam gacchati. Yo panayam "khamo hoti sitassa unhassa"tiadina 5- nayena agato ayam khantisamvaro nama. Yo cayam "uppannam kamavitakkam nadhivaseti"tiadina 5- nayena agato, ayam viriyasamvaro nama. Ajivaparisuddhipi ettheva samodhanam gacchati. Iti ayam pancavidhopi samvaro, ya ca papabhirukanam kulaputtanam sampattavatthuto virati, sabbametam samvarasilanti veditabbam. Avitikkamo silanti samadinnasilassa kayikavacasiko avitikkamo. Idam tava kim silanti panhassa vissajjanam. @Footnote: 1 di.Si. 9/217/72 2 abhi.vi. 35/511/296 @3 di.Si. 9/217/70, Ma.mu. 12/295/258, an.tika. 20/16/108 @4 khu.su. 25/1042/532 5 Ma.mu. 12/24,26/14-5 Kati silaniti panhassa vissajjane kusalasilam akusalasilam abyakatasilanti ettha yasma loke tesam tesam sattanam pakati silanti vuccati, yam sandhaya "ayam sukhasilo ayam dukkhasilo ayam kalahasilo ayam mandanasilo"ti bhananti. Tasma tena pariyayena atthuddharavasena akusalasilampi vuttam. Tam pana "sutvana samvare panna"ti 1- vacanato idhadhippetasilam na hotiti. Yasma pana cetanadibhedassa silassa sampayuttacittam samutthanam, tasma kusalacittasamutthanam kusalasilantiadimaha. Samvarasamodhanam silanti samvarasampayuttakhandha. Te hi samvarena samagata missibhutati samvarasamodhananti vutta. Evam avitikkamasamodhanam silampi veditabbam. Tathabhave jatacetana samodhanam silanti samvarabhave avitikkamabhave jatacetana- sampayuttakhandha. Yasma ca tisupi cetesu tamsampayuttadhamma adhippeta, tasma cetanasamodhanena cetasikanampi sangahitatta cetasikasamodhanasilam visum nidditthanti veditabbam. Hettha cetanadayo dhamma "silan"ti vutta. Na kevalam te eva silam, tamsampayutta dhammapi silamevati dassanattham ayam tiko vuttoti veditabbo. [40] Idani yasma cetanacetasika samvaravitikkamayeva honti na visum, tasma samvaravitikkameyeva yava arahattamagga sadharanakkamena yojento panatipatam samvaratthena silam, avitikkamatthena silantiadimaha. Panatipata veramaniadayo hi yasma attano attano paccanikam samvaranti, na vitikkamanti ca, tasma samvaranato avitikkamanato ca samvaratthena silam avitikkamanatthena silam nama hoti. Tattha panatipatam samvaratthenati panatipatassa pidahanatthena silam. Kim tam? Panatipata veramani. Sa ca tam samvarantiyeva tam na vitikkamatiti avitikkamatthena @Footnote: 1 khu.pati. 31/2/1 Silam. Evameva adinnadana veramaniadayo anabhijjhaabyapadasammaditthiyo yojetabba. Panatipatantiadisu pana dasasu akusalakammapathesu panassa atipato panatipato, panavadho panaghatoti vuttam hoti. Panoti cettha voharato satto, paramatthato jivitindriyam. Tasmim pana pane panasannino jivitindriyu- pacchedakaupakkamasamutthapika kayavacidvaranam annataradvarappavatta vadhakacetana panatipato. So gunavirahitesu tiracchanagatadisu panesu khuddake pane appasavajjo, mahasarire mahasavajjo. Kasma? payogamahantataya. Payogasamattepi vatthumahantataya. Gunavantesu manussadisu appagune pane appasavajjo, mahagune mahasavajjo. Sariragunanam pana samabhave sati kilesanam upakkamananca mudutaya appasavajjo, tibbataya mahasavajjoti veditabbo. Tassa panca sambhara:- pano, panasannita, vadhakacittam, upakkamo, tena marananti. Adinnassa adanam adinnadanam, parassa haranam, 1- theyyam corikati vuttam hoti. Tattha adinnanti parapariggahitam, yattha paro yatha kamakaritam apajjanto adandaraho anupavajjo ca hoti, tasmim pariggahite parapariggahitasannino tadadayakaupakkamasamutthapika kayavacidvaranam annataradvarappavatta theyyacetana adinnadanam. Tam hine parasantake appasavajjam, panite mahasavajjam. Kasma? vatthupanitataya. Vatthusamatte sati gunadhikanam santake vatthusmim mahasavajjam, Tam tam gunadhikam upadaya tato tato hinagunassa santake vatthusmim appasavajjam. Tassa panca sambhara:- parapariggahitam, parapariggahitasannita theyyacittam, upakkamo, tena harananti. @Footnote: 1 cha.Ma. parasamharanam Kamesuti methunasamacaresu. Micchacaroti ekantanindito lamakacaro. Lakkhanato pana asaddhammadhippayena kayadvarappavatta agamaniyatthanavitikkamacetana kamesu micchacaro. Tattha agamaniyatthanam nama purisanam tava maturakkhita piturakkhita matapiturakkhita bhaturakkhita bhaginirakkhita natirakkhita gottarakkhita dhammarakkhita sarakkha saparidandati maturakkhitadayo dasa, dhanakkita chandavasini bhogavasini patavasini odapattakini obhatacumbata dasi ca bhariya ca, kammakari ca bhariya ca, dhajahata muhuttikati dhanakkitadayo dasati visati itthiyo. Itthisu pana dvinnam sarakkhasaparidandanam dasannanca dhanakkitadinanti dvadasannam itthinam anne purisa idam agamaniyatthanam nama. So nesa micchacaro siladigunarahite agamaniyatthane appasavajjo, siladigunasampanne mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara:- agamaniyavatthu, tasmim sevanacittam, sevanappayogo, maggenamaggappatipattiadhivasananti. Musati visamvadanapurekkharassa atthabhanjako vacipayogo, kayappayogo va. Visamvadanadhippayena panassa paravisamvadakakayavacipayogasamutthapika cetana musavado. Aparo nayo:- musati abhutam ataccham vatthu. Vadoti tassa bhutato tacchato vinnapanam. Lakkhanato pana atatham vatthum tathato param vinnapetukamassa tathavinnattisamutthapika cetana musavado. So yamattham bhanjati, tassa appataya appasavajjo, mahantataya mahasavajjo. Apica gahatthanam attano santakam adatukamataya natthitiadinayappavatto appasavajjo, sakkhina hutva atthabhanjanattham vutto mahasavajjo. Pabbajitanam appakam tesam va sappim va labhitva hasadhippayena "ajja game tesam nadi manne sandati"ti puranakathanayena pavatto appasavajjo, Aditthamyeva pana ditthantiadina nayena vadantanam mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara:- atatham vatthu, visamvadanacittam, tajjo, vayamo, parassa tadatthavijanananti. Yaya vacaya yassa tam vacam bhasati, tassa hadaye attano piyabhavam, parassa ca sunnabhavam karoti, sa pisuna vaca. Yaya pana attanampi parampi pharusam karoti, ya vaca sayampi pharusa neva kannasukha na hadayasukha va, ayam pharusa vaca. Yena sampham palapati niratthakam, so samphappalaPo. Tesam mulabhuta cetanapi pisunavacadinamameva labhati. Sa eva ca idha adhippetati. Tattha samkilitthacittassa paresam va bhedaya attano piyakamyataya va kayavaci- payogasamutthapika cetana pisuna vaca. Sa yassa bhedam karoti, tassa appagunataya appasavajja, mahagunataya mahasavajja. Tassa cattaro sambhara:- bhinditabbo paro, "iti ime nana bhavissanti"ti bhedapurekkharata va "iti aham piyo bhavissami vissasiko"ti piyakamyata va, tajjo vayamo, tassa tadatthavijanananti. Pare pana abhinne kammapathabhedo natthi, bhinneyeva hoti. Parassa mammacchedakakayavacipayogasamutthapika ekantapharusacetana pharusa vaca. Mammacchedakopi pana payogo cittasanhataya pharusavaca na hoti. Matapitaro hi kadaci puttake evampi vadanti "cora vo khandakhandikam karontu"ti. Uppala- pattampi ca nesam upari patantam na icchanti. Acariyupajjhaya ca kadaci nissitake evam vadanti "kim ime ahirika anottappino, niddhamatha ne"ti. Atha ca nesam agamadhigamasampattim icchanti. Yatha ca cittasanhataya pharusavaca na hoti, evam vacanasanhataya apharusavacapi na hoti. Na hi marapetukamassa "idam sukham sayapetha"ti vacanam apharusavaca hoti, cittapharusataya panesa pharusa vacava. Sa yam sandhaya pavattita, tassa appagunataya appasavajja, mahagunataya Mahasavajja. Tassa tayo sambhara:- akkositabbo paro, kupitacittam, akkosanati. Anatthavinnapakakayavacipayogasamutthapika akusalacetana samphappalaPo. So asevanamandataya appasavajjo, asevanamahantataya mahasavajjo. Tassa dve sambhara:- bharatayuddhasitaharanadiniratthakathapurekkharata, tatharupikathakathanancati. Pare pana tam katham aganhante kammapathabhedo natthi, parena samphappalape gahiteyeva hoti. Abhijjhayatiti abhijjha, parabhandabhimukhi hutva tanninnataya pavattatiti attho. Sa "aho vata idam mamassa"ti evam parabhandabhijjhayanalakkhana, adinna danam viya appasavajja mahasavajja ca. Tassa dve sambhara:- parabhandam, attano parinamanancati. Parabhandavatthuke hi lobhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava "aho vata idam mamassa"ti attano na parinameti. Hitasukham byapadayatiti byapado. So paravinasaya manopadosalakkhano, pharusa vaca viya appasavajjo mahasavajjo ca. Tassa dve sambhara:- parasatto ca, vinasacintati. Parasattavatthuke 1- hi kodhe uppannepi na tava kammapathabhedo hoti, yava "aho vatayam ucchijjeyya vinasseyya"ti tassa vinasam na cinteti. Yathabhuccaggahanabhavena miccha passatiti micchaditthi. Sa "natthi dinnan"tiadina nayena viparitadassanalakkhana, samphappalapo viya appasavajja mahasavajja ca, apica aniyata appasavajja niyata mahasavajja. Tassa @Footnote: 1 Si. parasantakavatthuke Dve sambhara:- vatthuno gahitakaraviparitata, yatha ca tam ganhati, tathabhavena tassupatthananti. Tattha natthikahetukaakiriyaditthihi eva kammapathabhedo hoti, annaditthihi. Imesam pana dasannam akusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha dhammatoti etesu hi satta patipatiya cetanadhammava honti, abhijjhadayo tato cetanasampayutta. Kotthasatoti patipatiya satta, micchaditthi cati ime attha kammapatha eva honti, no mulani. Abhijjhabyapada kammapatha ceva mulani ca. Abhijjha hi mulam patva lobho akusalamulam hoti, byapado doso akusalamulam. Arammanatoti panatipato jivitindriyarammanato sankhararammano. Adinnadanam sattarammanam sankhararammanam va. Micchacaro photthabbavasena sankhararammano. Sattarammanotipi eke. Musavado sattarammano va sankhararammano va. Tatha pisuna vaca. Pharusa vaca sattarammanava samphappalapo ditthasutamutavinnatavasena sattarammano va sankhararammano va tatha abhijjhabyapado sattarammanova micchaditthi tebhumakadhammavasena sankhararammana. Vedanatoti panatipato dukkhavedano hoti. Kincapi hi rajano coram disva hasamanapi "gacchatha bhane, maretha nan"ti vadanti, sannitthapakacetana pana nesam dukkhasampayuttava hoti. Adinnadanam tivedanam. Tam hi parabhandam disva Hatthatutthassa ganhato sukhavedanam hoti, bhitatasitassa ganhato dukkhavedanam, tatha vipakanissandaphalani paccavekkhantassa. Gahanakale majjhattabhave thitassa pana ganhato adukkhamasukhavedanam hoti. Micchacaro sukhamajjhattavasena dvivedano, sannitthapakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musavado adinnadane vuttanayeneva tivedano. Tatha pisuna vaca pharusa vaca dukkhavedanava. Samphappalapo tivedano. Paresu hi sadhukaram dentesu celadini ukkhipantesu hatthatutthassa sitaharanabharatayuddhadini kathanakale so sukhavedano hoti, pathamam dinnavettanena ekena paccha agantva "adito patthaya kathehi"ti vutte "niravasesam yathanusandhikam pakinnakakatham kathessami nu kho, no"ti domanassitassa kathanakale dukkhavedano hoti, majjhattassa kathayato adukkhamasukhavedano hoti. Abhijjha sukhamajjhattavasena dvivedana, tatha micchaditthi. Byapado dukkhavedano. Mulatoti panatipato dosamohavasena dvimulako hoti, adinnadanam dosamohavasena va lobhamohavasena va, micchacaro lobhamohavasena, musavado dosamohavasena va lobhamohavasena va. Tatha pisuna vaca samphappalapo ca. Pharusa vaca dosamohavasena, abhijjha mohavasena ekamula, tatha byapado. Micchaditthi lobhamohavasena dvimulati. Akusalakammapathakatha nitthita. ------------ Panatipatadihi pana viratiyo, anabhijjhaabyapadasammaditthiyo cati ime dasa kusalakammapatha nama. Panatipatadihi etaya viramanti, sayam va viramati, viramanamattameva va etanti virati. Ya panatipatadihi viramantassa Kusalacittasampayutta virati, sa pabhedato tividha hoti sampattavirati samadanavirati samucchedaviratiti. Tattha asamadinnasikkhapadanam attano jativayabahusaccadini paccavekkhitva "ayuttam amhakam evarupam katun"ti sampattavatthum avitikkamantanam uppajjamana virati sampattavirati nama. Samadinnasikkhapadanam pana sikkhapada- samadane ca tatuttari ca attano jivitampi pariccajitva vatthum avitikkamantanam uppajjamana virati samadanavirati nama. Ariyamaggasampayutta pana virati samucchedavirati nama, yasma uppattito pabhuti ariyapuggalanam "panam ghatessama"tiadicittampi na uppajjatiti. Idani akusalakammapathanam viya imesam kusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha dhammatoti etesupi patipatiya satta cetanapi vattanti viratiyopi ante tayo cetanasampayuttava. Kotthasatoti patipatiya satta kammapatha eva, no mulani, ante tayo kammapatha ceva mulani ca. Anabhijjha hi mulam patva alobho kusalamulam hoti, abyapado adoso kusalamulam, sammaditthi amoho kusalamulam. Arammanatoti panatipatadinam arammananeva etesam arammanani. Vitikkamitabbatoyeva hi veramani nama hoti. Yatha pana nibbanarammano ariyamaggo kilese pajahati, evam jivitindriyadiarammanapete kammapatha panatipatadini dussilyani pajahantiti. Vedanatoti sabbe sukhavedana va honti majjhattavedana va. Kusalam patva hi dukkha vedana nama natthi. Mulatoti patipatiya satta nanasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timula honti, nanavippayuttacittena viramantassa alobhadosavasena dvimula. Anabhijjha nanasampayuttacittena viramantassa adosamohavasena dvimula, nanavippayuttacittena viramantassa adosavasena ekamula. Alobho pana attanava attano mulam na hoti. Abyapadepi eseva nayo. Sammaditthi alobhadosavasena dvimulavati. Kusalakammapathakatha nitthita. ----------- [41] Evam dasakusalakammapathavasena silam dassetva idani nekkhammadinam arahattamaggapariyosananam sattattimsadhammanam vasena dassetum nekkhammena kamacchandam samvaratthena silam avitikkamatthena silantiadimaha. Tattha yasma nekkhammena kamacchandam samvarati na vitikkamati, tasma nekkhammam silanti adhippayo. Paccattatthe va karanavacanam nekkhammanti attho. Esa nayo sesesu. Paliyam pana nekkhammaabyapade dassetva hettha vuttanayatta sesam sankhipitva ante arahattamaggoyeva dassito. Evam samvaraavitikkamavasena silam dassetva idani tesamyeva dvinnam pabhedadassanattham panca silani panatipatassa pahanam silantiadimaha. Ettha ca panatipatassa pahanam silam, panatipata veramani silam, panatipatassa patipakkhacetana silam, panatipatassa samvaro silam, panatipatassa avitikkamo silanti yojana katabba. Pahananti ca koci dhammo nama natthi annatra vuttappakaranam panatipatadinam anuppadamattato. Yasma pana tam tam pahanam tassa tassa kusalassa dhammassa patitthanatthena upadharanam hoti, Vippakinnasabhavakaranena ca samodhanam, tasma pubbe vutteneva upadharana- samodhanasankhatena silanatthana silanti vuttam. Itare cattaro dhamma tato veramanivasena tassa tassa samvaravasena tadubhayasampayuttacetanavasena tam tam avitikkamantassa avitikkamavasena ca cetaso pavattisambhavam sandhaya vutta. Atha va pahanampi dhammato atthiyeva. Katham. Pahiyate anena panatipatadip- patipakkho, pajahati va tam patipakkhanti pahanam. Kintam? sabbepi kusala khandha. Anne pana acariya "nekkhammadisupi `veramani silan'ti vacanamattam gahetva sabba- kusalesupi niyatayevapanakabhuta virati nama atthi"ti vadanti, na tatha idhati. Evamimehi pahanadihi pancahi padehi visesetva pariyantapariyantasiladvaye apariyantasilameva vuttam. Tasma evam hi evarupani silani cittassa avippatisaraya samvattanti .pe. Sacchikatabbam sacchikaronto sikkhatiti vuttam. Tattha avippatisaraya samvattantiti "samvaro avippatisaratthaya"ti 1- ca "avippatisaratthani kho ananda kusalani silani avippatisaranisamsani"ti 2- ca vacanato avipatisaratthaya samvattanti "vippatisaro pamojjatthaya"ti 3- ca "yonisomana sikaroto pamojjam jayati"ti 3- ca vacanato pamojjaya samvattanti "pamujjam pi tatthaya"ti 1- ca "pamuditassa piti jayati"ti 1- ca vacanato pitiya samvattanti. "piti passaddhatthaya"ti 1- ca "pitimanassa kayo passambhati"ti 4- ca vacanato passaddhiya samvattanti "passaddhi sukhatthaya"ti ca "passaddhakayo sukham vedeti"ti ca vacanato somanassaya samvattanti. Cetasikam sukham hi somanassanti vuccati. Asevanayati bhusa sevana asevana. Kassa asevana? anantaram somanassavacanena sukhassa vuttatta sukham siddham. "sukhino cittam samadhiyati"ti ca vacanato tena sukhena samadhi @Footnote: 1 vi.pa. 8/366/344 2 ka 24/1/1,258 3 khu.pati. 31/73/89 @4 di.Si. 9/466/204 di.pa. 3/322/214, sam.maha. 19/376, am. pancaka. 22/26/23 Siddho hoti. Evam siddhassa samadhissa asevana. Tassa samadhissa asevanaya samvattanti, pagunabalavabhavaya samvattantiti attho. Bhavanayati tasseva samadhissa vuddhiya. Bahulikammayati tasseva samadhissa punappunam kiriyaya. Avippatisaradip- pavattiya mulakaranam hutva samadhissa saddhindriyadialankarasadhanena alankaraya samvattanti. Avippatisaradikassa samadhisambharassa sadhanena parikkharaya samvattanti "ye ca kho ime 1- pabbajitena jivitaparikkhara samudanetabba"tiadisu 2- viya hi ettha sambharattho parikkharasaddo. "ratho setaparikkharo, jhanakkho cakkaviriyo"tiadisu 3- pana alankarattho. "sattahi nagaraparikkharehi suparikkhatam hoti"tiadisu 4- parivarattho. Idha pana alankaraparivaranam visum agatatta sambharatthoti vuttam. Sambharattho ca paccayatthoti. Mulakaranabhaveneva samadhi- sampayuttaphassadidhammasampattisadhanena. Parivaraya samvattanti 1- samadhissa vipassanaya ca padatthanabhavapapanena vasibhavapapanena ca paripunnabhavasadhanato paripuriya samvattanti. Evam siluparissaye sabbakaraparipuram samadhim dassetva idani "samahitena cittena yathabhutam pajanati passati, yathabhutam janam passam nibbindati, nibbindam virajjati, viraga vimuccati"ti 5- vacanato silamulakani samadhipadatthanani yathabhutanana- dassanadini dassento ekantanibbidayatiadimaha. Nibbidaya hi dassitaya tassa padatthanabhutam yathabhutananadassanam dassitameva hoti. Tasmim hi asiddhe nibbida na sijjhatiti. Tani pana vuttatthaneva. Yathabhutananadassanam panettha sappaccayanamarupapariggaho. @Footnote: 1 Ma. ye kecime 2 Ma.mu. 12/192/163 3 sam.maha. 19/4/5 @4 an.sattaka. 23/64/107 (sya) 5 di.pa. 11/359/272, khu.pati. 31/73/89 Evam amatamahanibbanapariyosanam silappayojanam dassetva idani tassa silassa adhisilasikkhabhavam tammulaka ca adhicittaadhipannasikkha dassetukamo evarupanam silanam samvaraparisuddhi adhisilantiadimaha. Tattha samvaroyeva. Parisuddhi samvara- parisuddhi. Evarupanam apariyantabhutanam vivattanissitanam silanam samvaraparisuddhi vivattanissitatta sesasilato adhikasilanti vuccati. Samvaraparisuddhiya thitam cittanta edisaya silasamvaraparisuddhiya patitthitam cittam sutthu avippatisaradinam avahanato na vikkhepam gacchati, samadhismim patitthatiti attho. Avikkhepoyeva parisuddhi avikkhepaparisuddhi. So sabbamalavirahito nibbedhabhagiyo samadhi sesasamadhito adhikatta adhicittanti vuccati. Cittasisena hettha samadhi niddittho. Samvaraparisuddhim samma passatiti parisuddhim silasamvaram nataparinnavasena tiranaparinnavasena ca samma passati, evameva avikkhepaparisuddhisankhatam parisuddham samadhim samma passati. Evam passato cassa dassanasankhata parisuddhi dassanaparisuddhi. Sayeva sesapannaya adhikatta adhipannati vuccati. Yo tatthati yo tattha samvaraavikkhepadassanesu. Samvaratthoti samvarabhavo. Evameva avikkhepatthadassanattha ca veditabba. Adhisilameva sikkha adhisilasikkha. Evam itarapi veditabba. Evam tisso sikkhayo dassetva idani tasam paripurikkamam dassetum ima tisso sikkhayo avajjanto sikkhatitiadimaha. Tassattho:- paccekam paripuretum avajjantopi sikkhati nama, avajjitva "ayam nama sikkha"ti janantopi sikkhati nama, janitva punappunam passantopi sikkhati nama, passitva yathadittham paccavekkhantopi sikkhati nama, paccavekkhitva tattheva cittam acalam katva patitthapentopi sikkhati nama, tam tam sikkhasampayuttasaddhaviriyasatisamadhipannahi sakasakakiccam karontopi sikkhati nama, abhinneyyabhijananakalepi tam tam kiccam karonto tissopi sikkhayo sikkhati namati. Puna pancasilanitiadini vuttatthaneva. Arahattamaggena sabbe kilesanantiadisu pana arahantanam sutthu vippatisaradi- abhavato asevanadibhavato ca tani padani yujjanteva. Ekantanibbidayatiadini pana satipatthanasammappadhanani viya maggakkhaneyeva yojetabbani. [42] Samvaraparisuddhim samma passati, avikkhepaparisuddhim samma passatiti idam pana vacanadvayam phalasamapattatthaya vipassanavasena yojetabbam, dutiyavacanam pana nirodhasamapattatthaya vipassanavasenapi yujjati. Avajjanto sikkhatitiadisu pancasu vacanesu arahato sikkhitabbabhavepi asekkhasilakkhandhadisabhavato "sikkhati"ti vuttanti veditabbam. Saddhaya adhimuccanto sikkhatitiadini pana maggakkhanamyeva sandhaya vuttani. Annanipi upacaravipassanamaggavasena vuttani vacanani yathayogam yojetabbaniti. Silamayanananiddesavannana nitthita. -------------The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 217-247. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=4865&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=4865&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=86 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=951 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=1200 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=1200 Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]