ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 46 : PALI ROMAN Nid.A.2 (saddhammapaj.)

                             Khuddakanikaya
                          culaniddesatthakatha
                             ------
                namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                            Parayanavagga
                     1. Ajitamanavasuttaniddesavannana
                 parayanavaggassa pathame ajitasuttaniddese:-
              [1] "kenassu nivuto loko (iccayasma ajito)
                          kenassu nappakasati
                        kissabhilepanam brusi 1-
                         kimsu tassa mahabbhayan"ti
ajitamanavassa pucchite pathamapanhe ca uparupari panhe ca niddesesu ca vuttanca
uttananca vajjetva visesameva vakkhama. Tattha nivutoti paticchadito.
Kissabhilepanam brusiti kim assa lokassa abhilepanam vadesi.
      Avutoti avarito. Nivutoti paticchadito. Ophutoti 2- hettha
paticchadito. Pihitoti uparibhagena chadito. Paticchannoti avivato. Patikujjitoti
adhomukham chadito.
      Nappakasatiti nappakaso hoti. Nappabhasatiti nanappabhasam na karoti.
Na tapatiti nanatapam 3- na karoti. Na virocatiti nanavirocanam na karoti. Na
nayatiti 4- na janiyati. Na pannayatiti nappannayate.
@Footnote: 1 ka. bruhi   2 cha.Ma. ovutoti   3 ka. nanobhasam   4 ka. na sannayatiti
      Kena littoti kena limpito. Palitto upalittoti 1- upasaggena padam
vaddhitam. Acikkhahi 2- niddesavasena. Desehi 3- patiniddesavasena pannapehi 4-
tena tena pakarena. Attham bodhento patthapehi. 5- Tassa tassatthassa karanam
dassento vivarahi. 6- Byanjanabhavam dassento vibhajahi. 7- Nikkujjitabhavam
gambhirabhavanca haritva sotunam nanassa patittham janayanto uttanikarohi. 8-
Sabbehipi imehi akarehi sotunam annanandhakaram vidhamento pakasehiti 9-
evamattho datthabbo.
      [2] Veviccha pamada nappakasatiti macchariyahetu ca pamadahetu ca
nappakasati. Macchariyam hissa danadihi gunehi pakasitum na deti, pamado
siladihi. Jappabhilepananti tanha assa lokassa makkatalepo viya makkatassa
abhilepanam. Dukkhanti jatiadikam dukkham.
      Yesam dhammananti yesam rupadidhammanam. Adito samudagamanam pannayatiti
pathamato uppado pannayati. Atthangamato nirodho pannayatiti bhangato
nirujjhanam pannayati. Kammasannissito vipakoti kusalakusalavipako kammam amuncitva
pavattanato kammasannissito vipakoti vuccati. Vipakasannissitam kammanti
kusalakusalam kammam vipakassa okasam katva thitatta vipakasannissitam kammanti
vuccati. Namasannissitam rupanti pancavokare rupam namam amuncitva pavattanato
namasannissitam rupanti vuccati. Rupasannissitam namanti pancavokare namam rupam
amuncitva pavattanato rupasannissitam namanti vuccati.
      [3] Savanti sabbadhi sotati sabbesu rupadiayatanesu tanhadika
sota sandanti. Kinnivarananti tesam kim avaranam ka rakkha. Samvaram bruhiti
tam tesam nivaranasankhatam samvaram bruhi. Etena savasesappahanam pucchati. Kena
@Footnote: 1 cha.Ma. samlitto upalittoti   2 cha.Ma. acikkhasi   3 cha.Ma. desesi
@4 cha.Ma. pannapesi   5 cha.Ma. patthapesi     6 cha.Ma. vivarasi
@7 cha.Ma. vibhajasi     8 cha.Ma. uttanikarosi  9 cha.Ma. pakasesiti
Sota pithiyyareti 1- kena dhammena ete sota pithiyyanti 2- pacchijjanti.
Etena anavasesappahanam pucchati.
      Savantiti uppajjanti. Asavantiti adhogamino hutva savanti. Sandantiti
nirantaragamino hutva sandamana pavattanti. 3- Pavattantiti punappunam
vattanti.
      [4] Sati tesam nivarananti vipassanayutta kusalakusaladhammanam gatiyo
samanvesamana sati tesam sotanam nivaranam. Sotanam samvaram brumiti tamevaham
satim sotanam samvaram brumiti adhippayo. Pannayete pithiyyareti rupadisu pana
aniccatadipativedhasadhikaya maggapannaya ete sota sabbaso pithiyyanti.
      Pacchijjantiti ucchijjanti. Samudayancati paccayanca. Atthangamancati
uppannanam abhavagamananca anuppannanam anuppadam va. Assadancati
anisamsanca. Adinavancati dosanca. Nissaranancati niggamananca.
      [5] Panna cevati panhagathaya ya cayam taya vutta panna, ya ca
   sati, yanca tadavasesam namarupam, etam sabbampi kattha nirujjhati. Etam me panham
puttho pabruhiti evam sankhepattho veditabbo.
      Katthetam uparujjhatiti etam namarupam kattha na bhavati. Vupasamatiti nibbati.
Atthangacchatiti abhavam gacchati. Patippassambhatiti sannisidati.
      [6] Vissajjanagathaya panassa yasma pannasatiyo nameneva sangaham
gacchanti. Tasma ta visum na vutta. Ayam hettha 4- sankhepattho:- yam mam tvam
ajita etam panham apucchi "katthetam uparujjhati"ti yadetam 5- yattha namanca rupanca
asesam uparujjhati, tante vadami. Tassa tassa hi vinnanassa nirodhena
saheva apubbam acarimam etthetam uparujjhati, ettheva vinnananirodhena nirujjhati
@Footnote: 1 pidhiyareti, evamuparipi  2 cha.Ma. pidhiyanti, evamuparipi  3 ka. hutva savanti
@4 cha.Ma. ayamettha   5 cha.Ma. tadetam
Etam, 1- pacchimavinnananirodha 2- tassa tassa nirodho hoti, tam nativattatiti
vuttam hoti.
      Sotapattimaggananena abhisankharavinnanassa nirodhenati sotapatti-
maggasampayuttapannaya kusalakusalacetanasampayuttacittassa abhabbuppattikavasena
nirujjhanena. Tattha duvidho nirodho anupadinnakanirodho upadinnakanirodhoti.
Sotapattimaggena hi cattari ditthisampayuttani vicikicchasahagatanti panca
cittani nirujjhanti, tani rupam samutthapenti. Tam anupadinnakarupakkhandho, tani
cittani vinnanakkhandho, tamsampayutta vedanasannasankhara tayo arupakkhandha.
Tattha sace sotapannassa sotapattimaggo abhavito abhavissa, tani panca
cittani chasu arammanesu pariyutthanam papuneyyum. Sotapattimaggo pana nesam
pariyutthanuppattim varayamano setusamugghatam abhabbuppattikabhavam kurumano
anupadinnakam nirodheti nama. Sakadagamimaggena cattari ditthivippayuttani dve
domanassasahagataniti olarikakamaragabyapadavasena cha cittani nirujjhanti
anagamimaggena anusahagatakamaragabyapadavasena pana tani eva cha  cittani
nirujjhanti. Arahattamaggena cattari ditthivippayuttani uddhaccasahagatancati
panca akusalacittani nirujjhanti. Tattha  sace tesam ariyanam te magga abhavita
assu, tani cittani chasu arammanesu pariyutthanam papuneyyum. Te  pana tesam
magga pariyutthanuppattim varayamana setusamugghatam abhabbuppattikabhavam kurumana
anupadinnakam nirodhenti nama. Evam anupadinnakanirodho veditabbo.
      Sace pana sotapannassa sotapattimaggo abhavito abhavissa, thapetva
satta bhave anamatagge samsaravatte upadinnakakkhandhappavattam pavatteyya.
Kasma? tassa pavattiya hetunam atthitaya. Tini sannojanani 3- ditthanusayo
Vicikicchanusayoti ime pana panca kilese so maggo uppajjamanova samugghateti.
Idani kuto sotapannassa satta bhave thapetva anamatagge samsaravatte
@Footnote: 1 ka. evam   2 cha.Ma. vinnananirodha  3 cha.Ma. samyojanani
Upadinnakappavattam pavattissati. Evam  sotapattimaggo upadinnakappavattam
appavattam kurumano upadinnakam nirodheti nama.
      Sace sakadagamissa sakadagamimaggo abhavito abhavissa, thapetva dve
bhave pancasu bhavesu upadinnakappavattam pavatteyya. Kasma? tassa pavattiya hetunam
atthitaya. Olarikani kamaragapatighasannojanani olariko kamaraganusayo
patighanusayoti ime pana cattaro kilese so maggo uppajjamanova samugghateti.
Idani kuto sakadagamissa dve bhave thapetva pancasu bhavesu upadinnakappavattam
pavattissati. Evam sakadagamimaggo upadinnakappavattam appavattam kurumano
upadinnakam nirodheti nama.
      Sace anagamissa anagamimaggo abhavito abhavissa, thapetva ekam
bhavam dutiyabhave upadinnakappavattam pavatteyya. Kasma? tassa pavattiya hetunam
atthitaya. Anusahagatani kamaragapatighasannojanani anusahagato kamaraganusayo
patighanusayoti ime pana cattaro kilese so maggo uppajjamanova samugghateti.
Idani kuto anagamissa ekam bhavam thapetva dutiyabhave upadinnakappavattam
pavattissati. Evam anagamimaggo upadinnakappavattam appavattam kurumano
upadinnakam nirodheti nama.
      Sace arahato arahattamaggo abhavito abhavissa, ruparupabhavesu
upadinnakappavattam pavatteyya. Kasma? tassa pavattiya hetunam atthitaya. Ruparago
aruparago mano uddhaccam avijja mananusayo bhavaraganusayo avijjanusayoti
ime pana attha kilese so maggo uppajjamanova samugghateti. Idani kuto
khinasavassa punabbhave upadinnakappavattam pavattissati. Evam arahattamaggo
upadinnakappavattam appavattam kurumano upadinnakam nirodheti nama.
      Sotapattimaggo cettha apayabhavam nirodheti. Sakadagamimaggo sugatikamabhavekadesam.
Anagamimaggo kamabhavam. Arahattamaggo ruparupabhavam, sabbabhavepi nirodheti evati
vadanti. Evam upadinnakanirodho veditabbo.
      Tattha "abhisankharavinnanassa nirodhena"ti etena anupadinnakanirodham
dasseti. "ye uppajjeyyum namanca rupanca, etthete nirujjhanti"ti imina
pana upadinnakanirodham dasseti.
      Tattha satta bhave thapetvati kamabhavato kamabhavam samsarantassa satta
bhave vajjetva. Anamatagge samsareti:-
           "khandhananca patipati      dhatuayatanana ca
            abbocchinnam vattamana  `samsaro'ti pavuccati"ti 1-
evam vannite samsaravatte. Ye uppajjeyyum namanca rupancati namanalakkhanam
catukkhandhasankhatam namanca ruppanalakkhanam bhutopadayasankhatam rupanca ete
dhamma uppajjeyyum. Etthete nirujjhantiti etasmim sotapattimagge ete
namarupadhamma abhabbuppattikavasena nirodham gacchanti. Sakadagamimaggananenati
ettha patisandhivasena sakimyeva imam lokam agacchatiti sakadagami, tassa maggo
sakadagamimaggo. Tena maggena sampayuttananena. Dve bhave thapetvati
kamadhatuyayeva patisandhivasena dve bhave vajjetva. Pancasu bhavesuti tadavasitthesu
pancasu bhavesu. Etthete nirujjhantiti ettha sakadagamimagge 2- ete dhamma
vuttanayena nirujjhanti. Ekam bhavam thapetvati ukkatthavasena rupadhatuya va
arupadhatuya va ekam bhavam vajjetva. Rupadhatuya va arupadhatuya vati dutiyakabhave
rupadhatuya ceva arupadhatuya ca. Namanca rupancati ettha rupabhave namarupam,
arupabhave namameva. Etthete nirujjhantiti ettha anagamimagge 2- ete
namarupadhamma vuttanayena nirujjhanti.
      Arahatoti kilesehi arakatta "araha"ti laddhanamassa khinasavassa.
Anupadisesaya nibbanadhatuyati duvidha hi nibbanadhatu saupadisesa ca
anupadisesa ca. Tattha upadiyati "aham mama"ti bhusam ganhiyatiti upadi,
khandhapancakassetam adhivacanam. Upadiyeva seso avasittho upadiseso, saha
@Footnote: 1 visuddhi. 3/145 (sya), abhi. A. 1/11, mano. pu. 2/435, udana.
@A. 3/289, itivuttaka. A. 14/66 pati.sam.A. 2/18 (bam+a)    2 ka....maggena
Upadisesena vattatiti saupadisesa. Natthettha upadisesoti anupadisesa.
Ayam pana anupadisesa, 1- taya anupadisesaya nibbanadhatuya. Parinibbayantassati
nirindhanassa viya jatavedassa nibbayantassa appavattam pavisantassa. Carimavinnanassa
nirodhenati ettha assasapassasanam nirodhavasena. Tayo carima bhavacarimo
jhanacarimo cuticarimoti. Bhavesu hi kamabhave assasapassasa pavattanti,
ruparupabhavesu nappavattanti. Tasma so bhavacarimo. Jhanesu  purimajjhanattayeva
pavattanti, catutthe nappavattanti. Tasma so jhanacarimo. Ye pana cuticittassa
purato solasamena cittena sahuppanna, te cuticittena saha nirujjhanti. Ayam 2-
cuticarimo nama. Ayam idha carimoti adhippeto. Ye hi keci buddha va
paccekabuddha va ariyasavaka va antamaso kunthakipillikam upadaya sabbe
bhavangacitteneva abyakatena dukkhasaccena kalam karonti. Tasma carimavinnanassa
nirodhenati cuticittassa nirodhenati attho.
      Panna ca sati ca namancati etehi catunnam arupakkhandhanam gahanam
paccetabbam. Rupancati etena catunnam mahabhutanam catuvisatiupadayarupananca
gahanam paccetabbam. Idani tassa nirujjhanupayam dassento "vinnanassa
nirodhena, etthetam uparujjhati"ti aha. Tattha vinnananti carimavinnanampi
abhisankharavinnanampi. Abhisankharavinnanassa pahinanirodhena etthetam uparujjhati
nirujjhati dipasikha viya apannattikabhavam yati, carimavinnanassa anuppadapaccayatta
anuppadanirodhena anuppadavaseneva uparujjhatiti. 3-
      [7] Ettavata ca "dukkhamassa mahabbhayan"ti imina pakasitam dukkhasaccam,
"yani sotani"ti imina samudayasaccam, "pannayete pithiyyareti imina maggasaccam,
"asesam uparujjhati"ti imina nirodhasaccanti evam cattari saccani sutvapi
ariyabhumim anadhigato. Puna sekkhasekkhapatipadam pucchanto "ye ca sankhatadhammase"ti
gathamaha. Tattha sankhatadhammati aniccadivasena parivimamsitadhamma, arahantanametam
adhivacanam. Sekkhati siladini sikkhamana avasesa ariyapuggala. Puthuti bahu
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam pana anupadisesati na dissanti  2 cha.Ma. so   3 su.vi. 1/327
Sattajana. Tesam me nipako iriyam puttho pabruhiti tesam me sekkhasekkhanam
nipako pandito tvam puttho patipattim pabruhi. 1-
      Tesam khandha sankhatati tesam pancakkhandha appatisandhikam katva desita, 2-
sankhepam katva thapita va. Dhatuadisupi eseva nayo. Iriyanti payogam. Cariyanti
kiriyam. Vuttinti. Pavattim acaranti caranam. Gocaranti paccayam. Viharanti
iriyapathappavattanam. Patipadanti vipassanam.
      [8] Athassa bhagava yasma sekkhena kamacchandanivaranam adim katva
sabbakilesa pahatabba eva, tasma "kamesu"ti upaddhagathaya sekkhapatipadam
dassesi. 3- Tassattho:- vatthukamesu kilesakamena nabhigijjheyya, kayaduccaritadayo
ca manaso  avilabhavakare dhamme pajahanto manasa anavilo siyati. Yasma pana
asekkho aniccadivasena sabbasankharadinam paritulitatta kusalo sabbadhammesu
kayanupassanasatiadihi ca sato sakkayaditthiadinam bhinnatta bhikkhubhavam patto
hutva sabbairiyapathesu paribbajati, tasma "kusalo"ti upaddhagathaya
asekkhapatipadam dasseti.
      Nabhigijjheyyati gedham napajjeyya. Na paligijjheyyati lobham napajjeyya.
Na palibujjheyyati 4- lobhavasena na alliyeyya.
      Avilakare kilese pajaheyyati cittalulakare upatapasankhate kilese
pajaheyya.
      Sabbe dhamma anattati nibbanam antokaritva vuttam. Yam kinci
samudayadhammanti yam kinci sappaccayasabhavam.
      Saha gathapariyosanati gathavasaneneva saddhim. Ye te brahmanena
saddhim ekacchandati ye ete ajitamanavena kalyanacchandena ekajjhasaya.
Ekappayogati kayavacimanopayogehi ekappayoga. Ekadhippayati eko
@Footnote: 1 cha.Ma. bruhi   2 ka. khepita    3 cha.Ma. dasseti   4 cha.Ma. na palibundheyyati
Adhippayo ruci etesanti ekadhippaya, ekarucikati attho. Ekavasanavasitati
atitabuddhasasane tena saddhim bhavitabhavana. Anekapanasahassananti anekesam
devamanussasankhatanam panasahassanam. Virajam vitamalanti ragadirajavirahitam
ragadimalavirahitanca.
      Dhammacakkhunti idha sotapattimaggo adhippeto. Annattha hetthamaggattayam.
Tassa uppattikaranadassanattham "yam kinci samudayadhammam, sabbantam nirodhadhamman"ti
aha. Tam hi nirodham arammanam katva kiccavasena evam sabbasankhatam pativijjhantam
uppajjati. Tassa ca 1- brahmanassa anupadaya asavehi cittam vimucciti
tassa ca ajitabrahmanassa antevasikasahassassa ca 2- tanhadihi aggahetva
kamasavadihi maggakkhane cittam vimuccamanam phalakkhane vimucci.  saha arahattappattati
arahattappattiya ca saheva ayasmato ajitassa ca antevasikasahassassa
ajinajatavakaciratidandakamandaluadayo antaradhayimsu. Sabbeva iddhimayapattacivaradhara
dvangulakesa ehibhikkhu hutva bhagavantam namassamana panjalika nisidimsu.
Paliyam pana ajitattherova pannayati. Tattha anvatthapatipattiyati sayam
paccasisitaladdhapatipattiya, 3- nibbanam laddhabhavenati attho. Sesam sabbattha
pakatameva. Evam bhagava arahattanikutena desanam nitthapesiti.
                  Saddhammappajjotikaya culaniddesatthakathaya
                   ajitamanavasuttaniddesavannana nitthita.
                              Pathamam.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 46 page 1-9. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=57              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=30&A=170              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=143              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=143              Contents of The Tipitaka Volume 30 http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]