ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 45 : PALI ROMAN Nid.A.1 (saddhammapaj.)

                    11. Kalahavivadasuttaniddesavannana
    [97] Ekadasame kalahavivadasuttaniddese kuto pahuta kalaha vivadati
kalaho ca tassa pubbabhago vivado cati ime kuto jata. Paridevasoka sahamacchara
cati paridevasoka ca sahamacchara ca kuto pahuta. Manatimana sahapesuna
cati mana ca atimana ca pesuna ca kuto pahuta. Teti te sabbepi
attha kilesadhamma. Tadingha bruhiti tam maya pucchitamattham bruhi, yacami tam ahanti.
Yacanattho hi inghati nipato.
    Ekenakarenati ekena karanena. Aparena akarenati aparena karanena.
Agarika dandapasutati gahapatino vihesamana. Pabbajita apattim apajjantati
anagarika sattasu apattikkhandhesu annataram apajjamana.
    Kuto pahutati kuto bhuta. Kuto jatati kuto patiladdhattabhava. 1- Kuto
sanjatati upasaggena padam vaddhitam. Kuto nibbattati kuto nibbattalakkhanam patta.
Upasaggena padam vaddhetva "kuto abhinibbatta"ti vuttam. Kuto patubhutati kuto
pakatibhuta. Kimnidanatiadisu attano phalam nidetiti nidanam. Etasma phalam samudetiti
samudayo. Etasma phalam jayatiti jati. Etasma phalam pabhavatiti pabhavo. Mulam pucchatiti
kalahassa karanam pucchati. Karanam hi patitthatthena mulam. Attano phalanipphadanattham
hinoti pavattatiti hetu. "handa nam ganhatha"ti dassentam viya attano phalam nidetiti
nidanam. Etasma phalam sambhavatiti sambhavo. Pabhavati phalam etasmati pabhavo. Samutthati
ettha phalam, etena va samutthatiti samutthanam. Attano phalam aharatiti aharo.
Appatikkhipitabbatthena attano phalam arametiti arammanam. Etam paticca
appatikkhipitva phalam eti pavattatiti paccayo. Etasma phalam samudetiti samudayoti
evametesam padanam
@Footnote: 1 cha.Ma. patiladdhabhava
Vacanattho veditabbo. Tam sandhaya "kalahassa ca vivadassa ca mulam pucchati"tiadina
nayena desana vutta.
    [98] Piyappahutati piyavatthuto jata. Maccherayutta kalaha vivadati imina
kalahavivadadinam na kevalam piyavatthumeva, macchariyampi paccayam dasseti. Kalahavivadasisena
cettha sabbepi te dhamma vuttati veditabba. Yatha ca etesam macchariyam, tatha
pesunananca vivadam. Tenaha "vivadajatesu ca pesunani"ti. Imissa gathaya
niddeso uttanatthoyeva.
    [99] Piya su lokasmim kutonidana, ye vapi 1- lobha vicaranti loketi
"piyappahuta kalaha"ti ye ettha vutta, te piya su lokasmim kutonidana,
na kevalanca piya, ye vapi khattiyadayo loke vicaranti lobhahetu lobhenabhibhuta
vicaranti, tesam so lobho ca kutonidanoti dve atthe ekaya pucchaya pucchati.
Kutonidanati cettha kimnidana kimhetukati paccattavacanassa toadeso veditabbo,
samase cassa lopabhavo. Atha va nidanati jata, uppannati attho. Tasma
2- kuto nidana 2- kuto jata kuto uppannati vuttam hoti. Asa ca ni
cati asa ca tassa asaya samiddhi ca. Ye samparayaya narassa hontiti
ye narassa samparayaya honti, parayana hontiti vuttam hoti. Eka evayampi
puccha.
    Dipa hontiti patittha bhavanti. Sarana hontiti dukkhanasana honti.
Nittha parayana hontiti samiddhiparayana honti.
    [100] Chandanidananiti kamacchandadichandanidanani. Ye vapi 1- lobha
vicarantiti ye vapi khattiyadayo lobha vicaranti, tesam lobhopi chandanidanoti
@Footnote: 1 cha.Ma. capi  2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti
Dvepi atthe ekato vissajjeti. Itonidanati chandanidana evati vuttam hoti.
"ito nidana"ti hi chandam sandhayaha. Chandanidana hi lobhadayo. "itonidana"ti
saddasiddhi cettha "kutonidana"ti ettha vuttanayeneva veditabba. Asaya samiddhi
vuccati nitthati ajjhasayanibbattipatilabho kathiyati.
    [101] Vinicchayati tanhaditthivinicchaya. Ye capi dhamma samanena vuttati
ye ca annepi kodhadihi sampayutta, tatharupa va akusala dhamma buddhasamanena
vutta, te kutopahutati.
    Annajatikati annasabhava. Annavihitakati annenakarena thita. Samitapapenati
nibbutapapena. 1- Bahitapapadhammenati pahinalamakadhammena. Bhinnakilesamulenati
kilesamulani bhinditva thitena. Sabbakusalabandhana 2- pamuttenati dvadasakusalabandhanam
mocetva thitena. Vuttati kathita. Pavuttati pakarena kathita.
    [102] Tamupanissaya pahoti chandoti tam sukhadukkhavedanam tadubhayavatthusankhatam
satasatam upanissaya samyogaviyogapatthanavasena chando pahoti. Ettavata "../../bdpicture/chando
nu lokasmim kutonidano"ti ayam panho vissajjito hoti. Rupesu disva vibhavam
bhavancati rupesu vayanca uppadanca disva. Vinicchayam kurute 3- jantu loketi
apayadike loke ayam jantu bhogadhigamattham tanhavinicchayam "atta me
uppanno"tiadina nayena ditthivinicchayanca kurute. Ettavata "vinicchaya capi
kutopahuta"ti ayam panho vissajjito hoti.
    Satasatam nissayati madhuranca amadhuranca upanissayam katva. Itthanitthanti
ittharammananca anittharammananca.
@Footnote: 1 cha.Ma. nibbapitapapena  2 cha.Ma. sabbakusalamulabandhana  3 cha.Ma. kubbati
    Suramerayamajjapamadatthananuyoganti ettha surati pitthasura puvasura odanasura
kinnapakkhitta sambharasamyuttati panca suRa. Merayanti pupphasavo phalasavo
madhvasavo gulasavo sambharasamyuttoti panca asava. Tam sabbampi madakaranavasena
majjam. Pamadatthananti pamadakaranam, yaya cetanaya tam majjam pivati, tassetam
adhivacanam. Anuyoganti tam suramerayamajjappamadatthananuyogam anuayogam punappunam
karanam. Yasma ca pana tam anuyuttassa me uppanna ceva bhoga parihayanti, anuppanna
ca nuppajjanti, tasma "me bhoga parikkhayam khinabhavam gacchanti"ti janati. Evam
sabbattha. Vikalavisikhacariyanuyoganti avelaya visikhasu cariyanuyuttam.
Samajjabhicarananti naccadidassanavasena samajjabhigamanam. Alasyanuyoganti
kayalasiyayuttappayuttam. 1- Apayamukhani na sevatiti bhoganam vinasadvarani na sevati.
    Kasiya vati kasikammena va. Vanijjaya vati dhammikavanijakammena va. Gorakkhena
vati gopalakakammena va. Issatthena vati dhanusippena va. Rajaporisena vati
rajasevakakammena va. Sippannatarena vati kumbhakaradisippanam annatarena va.
Patipajjatiti payogam karoti. Cakkhusmim uppanne janatiti sasambharacakkhusmim
uppanne janati. "atta me uppanno"ti ditthim ganhati. Cakkhusmim
antarahiteti tasmim vinatthe. Atta me antarahitoti "mama atta vinattho"ti ditthim
ganhati. Vigato me attati vitikkanto 2- mama atta. Sotasmintiadisupi eseva
nayo.
    [103] Etepi dhamma dvayameva santeti ete kodhadayo dhamma satasatadvaye
sante eva honti uppajjanti. Ettavata tatiyapanhopi vissajjito hoti. Idani
yo evam vissajjitesu etesu panhesu kathamkathi bhaveyya, tassa kathamkathapahanupayam
dassento aha "kathamkathi nanapathaya sikkhe"ti, nanadassanananadhigamanattham tisso
sikkha sikkheyyati vuttam hoti. Kimkarana? natva pavutta samanena dhamma.
@Footnote: 1 cha.Ma. kayalasiyataya yuttappayuttam  2 Si. atikkanto
Buddhasamanena hi natva dhamma vutta, natthi tassa dhammesu annanam, attano
pana nananubhavena te ajananto na janeyya, na desanadosena. Tasma
kathamkathi nanapathaya sikkhe, natva pavutta samanena dhammati.
    Pakkhepabandhanena va baddhoti bandhanagarikabandhanena va 1- baddho. Parikkhepabandhanena
vati vatiparikkhepabandhanena va. Gamabandhanenatiadisu tasma tasma
thanato nikkhamitum alabhanto gamabandhanadihi baddho nama hoti. Tassa bandhanassa
mokkhatthayati etassa vuttappakarassa bandhanassa mocanattham.
    Nanampi nanapathoti pure uppannananam aparaparuppannassa nanampi
nanassa sancaranamaggoti nanampi nanapatho. Nanassa arammanampi nanapathoti
nanassa paccayopi tam alambitva uppajjanato nanapatho. Nanasahabhunopi dhamma
nanapathoti nanena sahuppanna avasesa cittacetasika dhammapi nanapatho. Idani
upamaya sadhento "yatha ariyamaggo ariyapatho"tiadimaha.
    Kathamkathi puggaloti vicikicchavanto puggalo. Sakankhoti sadvelhako. Savilekhoti
cittarajivanto. Sadvelhakoti kankhavanto. Savicikicchoti sandehavanto.
Nanadhigamayati nanapatilabhatthaya. Nanaphusanayati 2- nanapativijjhanatthaya. Atha
va nanavindanatthaya. 3- Nanasacchikiriyayati nanassa paccakkhakaranatthaya.
Sanidanahanti aham sanidanam sappaccayam katva dhammadesanam karomi. Sappatihariyanti
niyyanikam katva. No appatihariyanti aniyyanikam akatva dhammadesanam karomi.
    [104] Satam asatanca kutonidanati ettha satasatanti sukhadukkhavedana
eva adhippeta. Na bhavanti heteti na bhavanti hi 4- ete. Vibhavam bhavancapi
yametamattham, etam me pabruhi yatonidananti satasatanam vibhavam bhavanca etampi
@Footnote: 1 cha.Ma. nagarikabandhena  2 Si. nanadassanayati  3 Si. nananipphadanatthaya  4 cha.Ma.
@hisaddo na dissati
Yam attham. Lingabyattayo ettha kato. Idampana vuttam hoti:- satasatanam vibhavo
bhavo cati yo esa attho, etamme pabruhi yatonidananti. Ettha ca satasatanam
vibhavabhavavatthuka vibhavabhavaditthiyo eva vibhavabhavati atthato veditabba. Tatha hi imassa
panhassa vissajjanapakkhe "bhavaditthipi phassanidana, vibhavaditthipi phassanidana"ti
upari niddese 1- vakkhati. Imaya gathaya niddese vattabbam natthi.
    [105] Itonidananti phassanidanam. Imayapi vattabbam natthi.
    [106] Kismim vibhute na phusanti phassati kismim vitivatte cakkhusamphassadayo
panca phassa na phusanti. Imayapi vattabbam natthi.
    [107] Namanca rupanca paticcati sampayuttakanamanca vattharammanarupanca
paticca. Rupe vibhute na phusanti phassati rupe vitivatte panca phassa na phusanti.
    Tinnam sangati phassoti cakkhurupavinnananam tinnannam sangatiya phasso
jayati. Cakkhunca rupa ca rupasminti pasadacakkhunca ruparammanani ca rupabhage
rupakotthase katva. Cakkhusamphassam thapetvati tinnam sangatiya uppannaphassam
muncitva. Sampayuttaka dhamma namasminti avasesa vedanadayo phassena
sahajata  dhamma namabhage. Sotanca paticcatiadisupi eseva nayo.
    Catuhakarehi rupam vibhutam hotiti catuhi karanehi rupam vitivattam hoti.
Natavibhutenati pakatam katva vitivattena. Tiranavibhutenati aniccadito tiretva
vitivattena. Pahanavibhutenati chandaragappahanato vitivattena. Samatikkamavibhutenati
catunnam arupasamapattinam patilabhavasena vitivattena.
    [108] Katham sametassati katham patipannassa. Vibhoti rupanti rupam vibhavati,
na bhaveyya va. Sukham dukkham vati 2- itthanittharupameva pucchati.
@Footnote: 1 khu.maha 29/484/329 (sya)  2 cha.Ma. dukhanca
    Janeyyamati janissama. Ajaneyyamati visesena janissama.
Vijaneyyamati anekavidhena janissama. Pativijaneyyamati samma janissama.
Pativijjheyyamati cittena bujjhissama.
    [109] Na sannasanniti yatha sametassa vibhoti rupam, so pakatisannaya
sannipi na hoti. Na visannasanniti visannayapi virupaya sannaya visanni
na hoti ummattako va khittacitto va. Nopi asanniti sannavirahitopi na
hoti nirodhasamapanno va asannasatto va. Na vibhutasanniti "sabbaso
rupasannanan"tiadina 1- nayena samatikkantasannipi na hoti arupajjhanalabhi. Evam
sametassa vibhoti rupanti etasmim sannasannitadibhave atthatva yadetam vuttam
"so evam samahite citte .pe. Akasanancayatanasamapattipatilabhatthaya cittam
abhiniharati"ti, evam sametassa arupamaggasamangino 2- vibhoti rupam. Sannanidana hi
papancasankhati evam patipannassapi ca ya sanna, tamnidana tanhaditthipapancassa
appahinava hontiti dasseti.
    Asannino vuccanti nirodhasamapannati sannavedana nirodhetva nirodhasamapanna
sannabhavena asanninoti kathiyanti. Asannasattati sabbena sabbam sannabhavena
asannabhave nibbatta.
    So evam samahite citteti tattha soti so bhikkhu. Evanti catutthajjhanak-
kamanidassanametam, iminanukkamena catutthajjhanam patilabhitvati vuttam hoti.
Samahiteti imina catutthajjhanasamadhina samahite. Parisuddhetiadisu pana
upekkhasatiparisuddhibhavena parisuddhe. Parisuddhattayeva pariyodate, pabhassareti
vuttam hoti. Sukhadinam paccayanam ghatena vihataragadianganatta anangane.
Ananganattayeva ca vigatupakkilese. Anganena hi cittam upakkilissati. Subhavitatta
mudubhute, vasibhavappatteti vuttam hoti. Vase vattamanam hi cittam muduti vuccati.
Muduttayeva
@Footnote: 1 abhi.vi. 35/508/295  2 Si. arupacittasamangino
Ca kammaniye, kammakkhame kammayoggeti vuttam hoti. Mudunhi cittam kammaniyam hoti
suddhantamiva suvannam. Tadubhayampi ca subhavitattayeva. Yathaha "naham bhikkhave annam
ekadhammampi samanupassami, yam evam bhavitam kammaniyam hoti yathayidam bhikkhave
cittan"ti. 1-
    Etesu hi parisuddhabhavadisu thitatta thite. Thitattayeva anenjappatte acale
nirinjaneti vuttam hoti. Mudukammannabhavena va attano vase thitatta thite.
Saddhadihi pariggahitatta anenjappatte. Saddhapariggahitanhi cittam assaddhiyena
na injati, viriyapariggahitam kosajjena na injati, satipariggahitam pamadena na injati,
samadhipariggahitam uddhaccena na injati, pannapariggahitam avijjaya na injati,
obhasapariggahitam 2- kilesandhakarena na injati. Imehi chahi dhammehi pariggahitam
anenjappattam hoti. Evam atthangasamannagatam cittam abhiniharakkhamam hoti
akasanancayatanasamapattipatilabhatthaya.
    Aparo nayo:- catutthajjhanasamadhina samahite. Nivaranaduribhavena parisuddhe.
Vitakkadisamatikkamena pariyodate. Jhanapatilabhapaccanikanam papakanam icchavacarananca
abhavena anangane. Icchavacarananti icchaya avacaranam, icchavasena otinnanam
pavattanam nanappakaranam kodhaappaccayananti attho. Abhijjhadinanca cittupakkilesanam
vigamena vigatupakkilese. Ubhayampi cetam ananganasuttavatthasuttanusarena 3-
veditabbam. Vasibhavappattiya 4- mudubhute. Iddhipadabhavupagamanena kammaniye.
Bhavanaparipuriya panitabhavupagamena thite anenjappatte, yatha anenjabhavam
anenjappattam hoti, evam thiteti attho. Evampi atthangasamannagatam 5- cittam
abhiniharakkhamam hoti akasanancayatanasamapattipatilabhatthaya padakam padatthanabhutam.
    Arupamaggasamangiti 6- arupasamapattiya gamanamaggena aparihino. Papancayeva
papancasankhati tanhadipapancayeva papancasankha.
@Footnote: 1 an.ekaka. 20/22/4  2 cha.Ma. obhasagatam  3 cha.Ma. angana..., Ma.mu. 12/32
@4 cha.Ma. vasippattiya  5 cha.Ma. atthangasamannagamena  6 cha.Ma. aruppamaggasamangiti
    [110] Ettavataggam nu vadanti heke, yakkhassa suddhim idha panditase.
Udahu annampi vadanti ettoti ettavata nu idha pandita samanabrahmana
aggam suddhim sattassa vadanti, udahu annampi etto arupasamapattito adhikam
ca vadantiti pucchati.
    Etto arupatoti 1- etasma arupasamapattito.
    [111] Ettavataggampi vadanti heketi eke sassatavada samanabrahmana
panditamanino ettavatapi aggam suddhim vadanti. Tesam paneke samayam vadantiti
tesanneva eke ucchedavada samayam ucchedam vadanti. Anupadisese kusalavadanati
anupadisese kusalavada samana.
    Bhavatajjitati bhavato bhita. Vibhavam abhinandantiti ucchedam paticca tussanti.
Te sattassa samanti te ucchedavadino puggalassa samam anuppattim vadanti. Upasamanti
ativa samam. Vupasamanti santim. 2- Nirodhanti anuppadam. Patipassaddhinti
anuppattim. 3-
    [112] Ete ca natva upanissitati ete ca ditthigatike sassatucchedaditthiyo
nissitati natva. Natva muni nissaye so vimamsiti nissaye ca natva so vimamsi
pandito buddhamuni. Natva vimuttoti dukkhaniccadito dhamme natva vimutto.
Bhavabhavaya na sametiti punappunam upapattiya na samagacchati. Aparamasanti
aparamasanto. Paramasam napajjantoti attho.
                  Saddhammapajjotikaya mahaniddesatthakathaya
                   kalahavivadasuttaniddesavannana nitthita.
                            Ekadasamam.
@Footnote: 1 cha.Ma. etto arupasamapattitoti  2 cha.Ma. santam  3 cha.Ma. apunuppattim



             The Pali Atthakatha in Roman Book 45 page 352-360. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=8151&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=8151&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=442              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=29&A=5617              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=6094              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=6094              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]