ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 45 : PALI ROMAN Nid.A.1 (saddhammapaj.)

page313.

10. Purabhedasuttaniddesavannana [83] Dasame purabhedasuttaniddese katham dassiti imassa suttassa ito paresanca pancannam kalahavivadaculaviyuhamahaviyuhatuvatakaattadandasuttanam 1- sammaparibbajaniya- suttavannanayam 2- vuttanayeneva samannato uppatti veditabba. Visesato pana yatheva tasmim mahasamaye ragacaritadevatanam sappayavasena dhammam desetum nimmitabuddham 3- attanam pucchapetva sammaparibbajaniyasuttantamabhasi, 4- evam tasmimyeva mahasamaye "kim nu kho pura sarirabheda kattabban"ti uppannacittanam devatanam cittam natva tasam anuggahattham addhatelasabhikkhusataparivaram nimmitabuddham akasena anetva tena attanam pucchapetva imam suttamabhasi. Katham? buddha nama mahanta ete sattavisesa, sayam 5- sadevakassa lokassa Dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa na kinci katthaci niladivasena vibhattaruparammanesu vibhattaruparammanam va, bherisaddadivasena vibhattasaddarammanadisu saddadiarammanam va atthi, yam etesam nanamukhe apatham nagacchati. Yathaha "yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa, tamaham janami tamaham abbhannasin"ti, 6- evam sabbattha appatihatanano bhagava sabbapi ta devata bhabbabhabbavasena dve kotthase akasi. "kammavaranena va samannagata"tiadina 7- hi nayena vutta satta abhabba nama. Te ekavihare vasantepi buddha na olokenti. Viparita pana bhabba nama. Te dure vasantepi gantva sanganhanti. Tasmim devatasannipate ye abhabba, te pahaya bhabbe pariggahesi. Pariggahetva "ettaka ettha ragacarita, ettaka dosadicarita"ti cariyavasena @Footnote: 1 cha.Ma....culabyuhamahabyuha..., evamuparipi 2 su.A. 2/170 3 cha.Ma. @nimmitabuddhena 4 khu.su. 25/362/402 5 cha.Ma. yam 6 an.catukka. 21/24/297 @7 abhi.pu. 36/12/120

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Cha kotthase akasi. Atha nesam sappayadhammadesanam upadharento "ragacaritanam devanam sammaparibbajaniyasuttam 1- kathessami, dosacaritanam kalahavivadasuttam, 2- mohacaritanam mahaviyuhasuttam, 3- vitakkacaritanam culaviyuhasuttam, 4- saddhacaritanam tuvatakasuttam, 5- buddhicaritanam purabhedasuttam 6- kathessami"ti desanam vavatthapetva puna tam parisam manasakasi "attajjhasayena nu kho janeyya, parajjhasayena, atthuppattikena, pucchavasena"ti. Tato "pucchavasena janeyya"ti natva "atthi nu kho koci devatanam ajjhasayam gahetva cariyavasena panham pucchitum samattho"ti "tesu pancasatesu bhikkhusu ekopi na sakkoti"ti addasa. Tato asitimahasavake, dve aggasavake ca samannaharitva "tepi na sakkonti"ti disva cintesi "sace paccekabuddho bhaveyya, sakkuneyya nu kho"ti. "sopi na sakkuneyya"ti natva "sakkasuyamadisu koci sakkuneyya"ti samannahari. Sace hi tesu koci sakkuneyya, tam pucchapetva attana vissajjeyya. Na pana tesupi koci sakkoti. Athassa etadahosi "madiso buddhoyeva sakkuneyya, atthi pana katthaci anno buddho"ti anantasu lokadhatusu anantam nanam pattharitva lokam olokento na annam buddham addasa. Anacchariyancetam, idani attana samam na passeyya, yo jatadivasepi brahmajalavannanayam 7- vuttanayena attana samam apassanto "aggohamasmi lokassa"ti 8- appativattiyampi sihanadam nadi. Evam annam attana samam apassitva cintesi "sace aham pucchitva ahameva vissajjeyyam, evam ta devata na sakkhissanti pativijjhitum. Annasmim pana buddheyeva pucchante mayi ca vissajjante accherakam bhavissati, sakkhissanti ca devata pativijjhitum, tasma nimmitabuddham mapessami"ti abhinnapadakam jhanam samapajjitva vutthaya "pattacivaraggahanam alokitavilokitam samminjitapasaritanca mama sadisamyeva hotu"ti kamavacaracittehi parikammam katva "pacinayugandharaparikkhepato ullanghayamanam candamandalam bhinditva nikkhamanto viya agacchatu"ti rupavacaracittena adhitthasi. @Footnote: 1 khu.su. 25/362/402 2 khu.su. 25/869/503 3 khu.su. 25/802/510 4 khu.su. @25/885/506 5 khu.su. 25/922/514 6 khu.su. 25/855/501 7 di.A. 1/26 8 di.maha. @10/31/13

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Devasangho tam disva "annopi nu kho bho cando uggato"ti aha. Atha candam ohaya asannatare jate "na cando, suriyo uggato"ti. Puna asannatare jate "na suriyo, devavimanam etan"ti. Puna asannatare jate "na devavimanam, devaputto eso"ti. Puna asannatare jate "na devaputto, mahabrahma eso"ti. Puna asannatare jate "na mahabrahma, aparopi bho buddho agato"ti aha. Tattha puthujjanadevata cintayimsu "ekabuddhassa tava ayam devatasannipato. Dvinnam kivamahanto bhavissati"ti. Ariyadevata cintayimsu "ekissa lokadhatuya dve buddha nama natthi, addha bhagava attana sadisam annam ekam buddham nimmini"ti. Athassa devasanghassa passantasseva nimmitabuddho agantva dasabalam avanditvava sammukhatthane samasamam katva mapite asane nisidi. Bhagavato dvattimsamahapurisalakkhanani, nimmitassapi, bhagavato sarira chabbannaramsiyo nikkhamanti, nimmitassapi, bhagavato sarirarasmiyo nimmitasarire patihannanti, nimmitassa rasmiyo bhagavato kaye patihannanti. Ta dvinnampi buddhanam sarirato uggamma bhavaggamahacca tato tato patinivattitva devatanam matthakamatthakapariyantena otaritva cakkavalamukhavattiyam patitthahimsu. Sakalacakkavalagabbham suvannamayavankagopanasivinaddhamiva cetiyagharam virocittha. Dasasahassacakkavaladevata ekacakkavale rasibhuta dvinnam buddhanam rasmiabbhantaram pavisitva atthamsu. Nimmito nisidantoyeva "kathamdassi kathamsilo, upasantoti vuccati"tiadina nayena adhipannadikam pucchanto gathamaha. Tattha puccha tava so nimmito kathamdassiti adhipannam, kathamsiloti adhisilam, upasantoti adhicittam pucchati. Sesam pakatameva. Nimmitabuddhadivibhavanattham petake:- "upeti dhammam paripucchamano kusalam atthupasanhitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Na jivati na mato na nibbuto tam puggalam katamam vadanti buddha. 1- Samsarakhino na ca vantarago na capi sekkho na ca ditthadhammo akhinasavo antimadehadhari tam puggalam katamam vadanti buddha. Na dukkhasaccena samangibhuto na maggasaccena kuto nirodho samudayasaccato suviduradure 2- tam puggalam katamam vadanti buddha. Ahetuko nopi ca rupanissito apaccayo nopi ca so asankhato asankhatarammano nopi ca rupi tam puggalam katamam vadanti buddha"ti vuttam. Tattha pathamagatha nimmitabuddham sandhaya, dutiyagatha pacchimabhavikabodhisattam sandhaya, tatiyagatha arahattaphalattham sandhaya, catutthagatha arupe nibbanapaccavekkhana- manodvarapurecarikacittasamangim 3- sandhaya vuttati natabba. Kidisena dassanenati kidisavasena dassanena. Kimsanthitenati kimsarikkhena. Kimpakarenati kimvidhena. Kimpatibhagenati kimakarena. @Footnote: 1 vi.pa. 8/479/439-40 2 cha.Ma. suviduraviduro 3 Si. @nibbanapaccavekkhanapurecarikatthena cittasamangim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

Yam pucchamiti yam puggalam pucchami, tam mayham viyakarohi. Yacamiti ayacami. Ajjhesamiti anapemi. Pasademiti tava santane somanassam uppademi. Bruhiti niddesassa uddesapadam. Acikkhati desetabbanam "imani namani"ti namavasena kathehi. Desehiti dassehi. Pannapehiti janapehi. Nanamukhavasena hi appanam thapento "pannapehi"ti vuccati. Patthapehiti pannapehi, pavattapehiti attho. Nanamukhe thapehiti va. Vivarati vivatam karohi, vivaritva dassehiti attho. Vibhajati vibhagakiriyaya vibhavento dassehiti attho. Uttanikarohiti pakatabhavam karohi. Atha va acikkhati desanadinam channam padanam mulapadam. Desanadini cha padani etassa atthassa vivaranattham vuttani. Tattha desehiti ugghatitannunam vasena sankhepato pathamam uddesavasena desehi. Ugghatitannu hi sankhepena vuttam pathamam vuttanca pativijjhanti. Pannapehiti vipancitannunam vasena tesam cittatosanena buddhinam vaseneva 1- pathamam sankhittassa vittharato niddesavaseneva pannapehi. Patthapehiti tesamyeva nidditthassa niddesassa patiniddesavasena vittharitavasena thapehi patthapehi. Vivarati nidditthassapi punappunam vacanena vivarahi. Vibhajati punappunam vuttassapi vibhagakaranena vibhajahi. Uttanikarohiti vivatassa vittharataravacanena vibhattassa ca nidassanavacanena uttanim karohi. Ayam desana neyyanampi pativedhaya hotiti. [84] Vissajjanena pana bhagava sarupena adhipannadini avissajjetvava adhipannadippabhavena yesam kilesanam upasama "upasanto"ti vuccati, nanadevatanam asayanulomena tesam upasamameva dipento "vitatanho"tiadika gathayo abhasi. Tattha adito atthannam gathanam "tam brumi upasanto"ti imaya gathaya sambandho veditabbo, tato parasam "sa ve santoti vuccati"ti imina sabbapacchimena padena. @Footnote: 1 Si. buddhinisarena ca, cha.Ma. buddhinisanena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Anupadavannananayo:- vitatanho purabhedati yo sarirabheda pubbameva pahinatanho. Pubbamantamanissitoti atitaddhadibhedam pubbamantamanissito. Vemajjhe nupasankheyyoti paccuppannepi addhani "ratto"tiadina nayena na upasankhatabbo. Tassa natthi purekkhatanti tassa arahato dvinnam purekkharanam abhava anagate addhani purekkhatampi natthi, tam brumi upasantoti evamettha yojana veditabba. Eseva nayo sabbattha. Pura kayassa bhedati karajakayassa bhedato pubbeyeva. Attabhavassati sakalattabhavassa. Kalevarassa nikkhepati kalevarassa nikkhepato sarirassa thapanato. Jivitindriyassa upacchedati duvidhassa jivitindriyassa upacchedato pubbameva. Pubbanto vuccati atito addhati pubbasankhato anto kotthaso "atito addhati, atikkanto kalo"ti kathiyati. Atitam addhanam arabbhati atitakalam paticca tanha pahina. Aparampi bhaddekarattapariyayam 1- dassento "atha va"tiadimaha. Tattha evamrupo ahosinti kalopi samano indanilamanivanno ahosinti evam manunnarupavaseneva evamrupo ahosim. Kusalasukhasomanassavedanavaseneva evamvedano. Tamsampayuttanamyeva sannadinam vasena evamsanno. Evamsankharo. Evamvinnano ahosim atitamaddhananti tattha nandim na samannanetiti tesu rupadisu tanham va tanhasampayuttaditthim va nanupavattayati. Aparena pariyayena mahakaccanabhaddekarattapariyayam 2- dassento "atha va iti me cakkhu ahosi"tiadimaha. Tattha cakkhuti cakkhupasado. Rupati catusamutthanika rupa. Imina nayena sesayatananipi veditabbani. Vinnananti nissayavinnanam. Na tadabhinandatiti tam cakkhunceva rupanca tanhaditthivasena na @Footnote: 1 Ma.u. 14/272/241 2 Ma.u. 14/279/248

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Abhinandati. Iti me mano ahosi iti dhammati ettha pana manoti bhavangacittam. Dhammati tebhumakadhammarammanam. Hasitalapitakilitaniti dantavidamsakahasitanca vacalapitanca kayakiladikilitancati hasitalapitakilitani. Na tadassadetiti tani hasitadini nabhinandati. Na tam nikametiti kantam na karoti. Na ca tena vittim apajjatiti tena ca tutthim na papunati. Tam tam paccayam paticca uppannoti paccuppanno. Rattoti nupasankheyyoti ragena rattoti gananam na upanetabbo. Uparipi eseva nayo. Evamrupo 1- siyantiadisupi panitamanunnarupadivaseneva tanhaditthippavattanasankhata nandi samannanayana veditabba. Na panidahatiti patthanavasena na thapeti. Appanidhanapaccayati na patthanathapanakaranena. [85] Asantasiti tena tena alabhato asantasanto. Avikatthiti siladihi avikatthanasilo. Akukkuccoti hatthakukkuccadivirahito. Mantabhaniti mantaya pariggahetva vacam bhasita. Anuddhatoti uddhaccavirahito. Sa ve vacayatoti so vacaya yato sannato catudosavirahitam vacam bhasita hoti. Akkodhanoti yam hi kho vuttanti "na kodhano akkodhano kodhavirahito"ti yam kathitam, tam pathamam tava kodham kathetukamo "api ca kodho tava vattabbo"ti aha. Kodho tava vattabboti pathamam kodho kathetabbo. Dasahakarehi kodho jayatiti dasahi karanehi kodho uppajjati. Anattham me acariti avuddhim me akasi, imina upayena sabbapadesu attho veditabbo. Atthane va pana kodho jayatiti akarane kodho uppajjati. Ekacco hi "devo ativassati"ti kuppati, "na vassati"ti kuppati, "suriyo tappati"ti kuppati, "na tappati"ti kuppati, vate vayantepi kuppati, avayantepi kuppati, sammajjitum asakkonto bodhipannanam kuppati, civaram @Footnote: 1 cha.Ma. evarupo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page320.

Parupitum asakkonto vatassa kuppati, upakkhalitva khanukassa kuppati. Idam sandhaya vuttam "atthane va pana kodho jayati"ti. Tattha hettha navasu thanesu satte arabbha uppannatta kammapathabhedo hoti. Atthanaghato 1- pana sankharesu uppanno 2- kammapathabhedam na karoti. Cittam aghatento uppannoti cittassa aghato. Tato balavataro patighato. Patihannanavasena patigham. Pativirujjhatiti pativirodho. Kuppanavasena koPo. Pakopo sampakopoti upasaggavasena padam vaddhitam. Dussanavasena doso. Padoso sampadosoti upasaggavasena padam vaddhitam. Cittassa 3- vipannata vipannakaro 4- viparivattanakaro cittassa 4- byapatti. 4- Mano padussayamano 5- uppajjatiti manopadoso. Kujjhanavasena kodho. Kujjhanakaro kujjhana. Kujjhitassa bhavo kujjhitattam. Dussatiti doso. Dussanati dussanakaro. Dussitattanti dussitabhavo. Pakatibhavavijahanatthena byapajjanam byapatti. Byapajjanati byapajjanakaro. Virujjhatiti virodho. Punappunam virujjhatiti pativirodho. Viruddhakarapativiruddhakaravasena va idam vuttam. Candiko vuccati cando, thaddhapuggalo, tassa bhavo candikkam. Na etena suropitam vacanam hoti, duruttam aparipunnameva hotiti asuroPo. Kuddhakale hi paripunnavacanam nama natthi, sacepi kassaci hoti, tam appamanam. Apare pana "assujananatthena assuropanato assuropo"ti vadanti, tam akaranam somanassassapi assujananato. Hetthavuttaattamanatapatipakkhato na attamanatati anattamanata. Sa pana yasma cittasseva, na sattassa, tasma "cittassa"ti vuttam. Adhimattaparittata veditabbati adhimattabhavo ca parittabhavo ca, balavabhavo ca mandabhavo cati attho. Kanci kaleti ekada. "kanci kalan"ti patho. Cittavilakaranamatto hotiti cittassa avilakaranappamano, cittakilitthakaranappamanoti @Footnote: 1 cha.Ma. atthanaghato 2 Ma. kuppanto 3 cha.Ma. cittassa byapattiti cittassa @4 cha.Ma. ayam patho na dissati 5 cha.Ma. manam padusayamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

Attho. "cittapilakaranamatto"tipi 1- patho, tam na sundaram. Tassa cittassa kilamathakaranamattoti attho. Na ca tava mukhakulanavikulano hotiti mukhassa sankocanavisankocano na ca tava hoti. Na ca tava hanusancopano hotiti dvinnam hanunam aparaparam calano na ca tava hoti. Na ca tava pharusavacam niccharano hotiti paresam mammacchedakam pharusavacam mukhato niccharanena 2- bahi nikkhamano na ca tava hoti. Na ca tava disavidisam anuvilokano hotiti parassa abbhukkiranattham dandadiatthaya disanca anudisanca punappunam vilokano na ca tava hoti. Na ca tava dandasatthaparamasano hotiti aghatanattham dandanca ekatodharadisatthanca paramasano 3- na ca tava hoti. Na ca tava dandasatthaabbhukkirano hotiti vuttappakaram dandasattham ukkhipitva paharano na ca tava hoti. Na ca tava dandasatthaabhinipatano hotiti evam 4- duvidham parassa paharanattham na ca tava khipano hoti. Na ca tava chiddavicchiddakarano 5- hotiti dandasatthadikhipanena parasariram dvidhakarano ca vividhakarena vanakarano ca na tava hoti. "../../bdpicture/chinnavicchinnakarano"tipi patho. Na ca tava sambhanjanapalibhanjano hotiti sariram bhanjitva cunnavicunnakarano na ca tava hoti. Na ca tava angamangapakaddhano hotiti angapaccangam sampaggahetva apanetva kaddhano na ca tava hoti. Na ca tava jivita panasano 6- hotiti jivitindriyato panasano na ca tava hoti. Na ca tava sabbacagapariccagasanthito hotiti sabbam parassa jivitam nasetva attano jivitanasanatthaya santhito na ca tava hoti. Idam vuttam hoti:- yada annam jivita voropetva attanam jivita voropanatthaya thito, tada sabbacagapariccaga nama hoti. Vuttanhetam bhagavata:- @Footnote: 1 cha.Ma. cittalasakaranamatto 2 cha.Ma. niharanena 3 cha.Ma. adiyano @4 cha.Ma. etam 5 cha.Ma. chinnavicchinnakarano 6 cha.Ma. jivita voropano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

"kodham chetva sukham seti kodham chetva na socati kodhassa visamulassa madhuraggassa brahmana vadham ariya pasamsanti tam hi chetva na socati"ti. 1- Yatoti yada. Parapuggalam ghatetvati parapuggalam 2- nasetva. Attanam ghatetiti attanam mareti. Paramussadagatoti atibalavabhavam gato. Paramavepullappattoti ativipulabhavam patto. Kodhassa pahinattati anagamimaggena vuttappakarassa kodhassa pahinabhavena. Kodhavatthussa parinnatattati kodhassa patitthabhutassa karanabhutassa piyapiyaatthanasankhatassa vatthussa natatiranaparinnahi byapetva natabhavena. Kodhahetussa upacchinnattati kodhassa janakahetuno domanassasahagatacittuppadassa ucchinnabhavena. Tasiti bhayanasilo hoti. Uttasiti atibhayanasilo. Parittasiti samantato bhayanasilo. Bhayatiti bhayam apajjati. 3- Santasam apajjatiti virupabhavam papunati. Katthi hotiti attano vannabhananasilo hoti. Vikatthiti vividha nanappakarato vannabhananasilo. Jatiya vati khattiyabhavadijatisampattiya va. Gottena vati gotamagottadina ukkatthagottena va. Kolaputtiyena vati mahakulabhavena va. Vannapokkharataya vati vannasampannasarirataya va. Sariranhi "pokkharan"ti vuccati, tassa vannasampattiya abhirupabhavenati attho. Dhanena vatiadini uttanatthaneva. Kukkuccanti niddesassa uddesapadam. Tattha kukkuccanti kucchitam katam kukatam, tassa bhavo kukkuccam. Tam pacchanutapalakkhanam, katakatanusocanarasam, vippatisarapaccupatthanam, katakatapadatthanam, dasabyam viya datthabbam. Hatthakukkuccampiti hatthehi kucchitam katam kukatam, tassa bhavo hatthakukkuccam. Padakukkuccadisupi eseva nayo. @Footnote: 1 sam.sa. 15/187,267/193,286 2 Si. sattupuggalam 3 cha.Ma. uppajjati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

Akappiye kappiyasannitati acchamamsam sukaramamsanti khadati, dipimamsam migamamsanti khadati, akappiyabhojanam kappiyabhojananti bhunjati, vikale kalasannitaya bhunjati, akappiyapanakam kappiyapanakanti pivati. Ayam akappiye kappiyasannita. Kappiye akappiyasannitati sukaramamsam acchamamsanti khadati, migamamsam dipimamsanti khadati, kappiyabhojanam akappiyabhojananti bhunjati, kale vikalasannitaya bhunjati, kappiyapanakam akappiyapanakanti pivati. Ayam kappiye akappiyasannita. Avajje vajjasannitati niddose dosasannita. Vajje avajjasannitati sadose niddosasannita. Kukkuccayanati kukkuccayanakaro. Kukkuccayitattanti kukkuccayitabhavo. Cetaso vippatisaroti cittassa virupo patippharanabhavo. 1- Manovilekhoti cittassa vilekho. Katatta ca akatatta cati kayaduccaritadinam katabhavena ca kayasucaritadinam akatabhavena ca. Katam me kayaduccaritanti maya kayena kilesaputikatta dutthum caritam kayena katam. Akatam me kayasucaritanti maya kayena sutthu caritam na katam. Vaciduccaritavacisucaritadisupi eseva nayo nirodhapariyosanesu. Cittassati na sattassa na posassa. Uddhaccanti uddhatakaro. Avupasamoti na vupasamo. Ceto vikkhipatiti cetaso vikkhepo, bhantattam cittassati cittassa bhantabhavo bhantayanabhantagonadinam viya. Imina ekarammanasmimyeva vipphandanam kathitam. Uddhaccam hi ekarammane vipphandati, vicikiccha nanarammaneti. Idam vuccati uddhaccanti ayam uddhatabhavo kathiyati. Musavadam pahayati ettha musati visamvadanapurekkharassa atthabhanjako vacipayogo kayapayogo va. Visamvadanadhippayena panassa paravisamvadakakayavacipayogasamutthapika cetana musavado. @Footnote: 1 Si. patihatabhavo, cha.Ma. patisaranabhavo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

Aparo nayo:- musati abhutam ataccham vatthu. Vadoti tassa bhutato tacchato vinnapanam. Lakkhanato pana atatham vatthum tathato param vinnapetukamassa tathavinnattisamutthapika 1- cetana musavado, tam musavadam. Pahayati imam musavadacetanasankhatam dussilyam pajahitva. Pativiratoti pahinakalato patthaya tato dussilyato arato 2- virato ca. Natthi tassa vitikkamissamiti cakkhusotavinneyya dhamma, pageva kayavinneyyati imina nayena annesupi evarupesu padesu attho veditabbo. Saccam vadatiti saccavadi. Saccena saccam sandahati ghatetiti saccasandho, na antarantara musa vadatiti attho. Yo hi puriso kadaci musa vadati, kadaci saccam, tassa musavadena antarikatta saccam saccena na ghatiyati, tasma so na saccasandho, ayam pana na tadiso, jivitahetupi musa avatva saccena saccam sandahatiyevati saccasandho. Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko hi puggalo haliddirago viya, thusarasimhi nikhatakhanu viya, assapitthe thapitakumbhandamiva ca na thirakatho hoti, eko pasanalekha viya, indakhilo viya ca thirakatho hoti, asina sise 3- chijjantepi dve katha na katheti, ayam vuccati theto. Paccayikoti pattiyayitabbako, saddhayitabbakoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, "idam kena vuttam, asukena"ti vutte "ma tassa vacanam saddahatha"ti vattabbatam apajjati. Eko paccayiko hoti, "idam kena vuttam, asukena"ti vutte "yadi tena vuttam, idameva pamanam, idani upaparikkhitabbam natthi, evameva idan"ti vattabbatam apajjati, ayam vuccati paccayiko. Avisamvadako lokassati taya saccavaditaya lokam na visamvadetiti attho. @Footnote: 1 Ma. tathavacivinnatti... 2 cha.Ma. orato 3 cha.Ma. sisam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

Pisunam vacam pahayatiadisu yaya vacaya yassa tam vacam bhasati, tassa hadaye attano piyabhavam parassa pesunnabhavam 1- karoti, sa pisuna vaca. Yaya pana attanampi parampi pharusam karoti, ya vaca sayampi pharusa, neva ca kannasukha na hadayangama, ayam pharusavaca. Yena sampham palapati niratthakam, so samphappalaPo. Ya tesam mulabhuta cetanapi pisunavacadinamameva labhati, sa eva ca idha adhippeta. Imesam bhedayati yesam ito vuttanam santike sutam, tesam bhedaya. Bhinnanam va sandhatati dvinnam mittanam va samanupajjhayakadinam va kenacideva karanena bhinnanam ekamekam upasankamitva "tumhakam idise kule jatanam evam bahussutanam idam na yuttan"tiadini vatva sandhanam katta. 2- Anuppadatati sandhananuppadata. Dve jane samagge disva "tumhakam evarupe kule jatanam evarupehi gunehi samannagatanam anucchavikametan"tiadini vatva dalhikammam kattati attho. Samaggo aramo assati samaggaramo, yattha samagga natthi, tattha vasitumpi na icchatiti attho. "samaggaramo"tipi pali, ayamevettha attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahaya annattha gantumpi na icchatiti attho. Samagge disvapi sutvapi nandatiti samagganandi. Samaggakaranim vacam bhasitati ya vaca satte samaggeyeva karoti, tam samaggigunaparidipikameva vacam bhasati, na itaranti. Parassa mammacchedakakayavacipayogasamutthapika ekantapharusacetana pharusavaca, nelati elam vuccati doso, nassa elanti nela, niddosati attho "nelango setapacchado"ti ettha 3- vuttanelam viya. Kannasukhati byanjanamadhurataya kannanam sukha, sucivijjhanam viya kannasulam na janeti. Atthamadhurataya sakalasarire kopam ajanetva @Footnote: 1 cha.Ma. parassa ca sunnabhavam 2 cha.Ma. katta anukatta 3 khu.u. 25/65/206

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

Pemam janetiti pemaniya. Hadayam gacchati appatihannamana sukhena cittam pavisatiti hadayangama. Gunaparipunnataya pure bhavati pori, pure samvaddhanari viya sukumaratipi pori, purassa esatipi pori, nagaravasinam kathati attho. Nagaravasino hi yuttakatha honti, pitimattam pitati bhatimattam bhatati vadanti. Evarupi katha bahuno janassa kanta hotiti bahujanakanta. Kantabhaveneva bahuno janassa manapa cittavuddhikarati bahujanamanapa. Anatthavinnapakakayavacipayogasamutthapika 1- akusalacetana samphappalaPo. Kalena vadatiti kalavadi, vattabbayuttakalam sallakkhetva vadatiti attho. Bhutam tatham taccham sabhavameva vadatiti bhutavadi. Ditthadhammikasamparayikaatthasannissitameva katva vadatiti atthavadi. Navalokuttaradhammasannissitam katva vadatiti dhammavadi. Samvaravinayapahanavinayasannissitam katva vadatiti vinayavadi. Nidhanam vuccati thapanokaso, nidhanamassa 2- atthiti nidhanavati, hadaye nidhetabbayuttakam vacanam 3- bhasitati attho. Kalenati evarupim bhasamanopi ca "aham nidhanavatim vacam bhasissami"ti nakalena bhasati, yuttakalam pana apekkhitvava bhasatiti attho sapadesanti saupamam, sakarananti attho. Pariyantavatinti paricchedam dassetva yathassa paricchedo pannayati, evam bhasatiti attho. Atthasanhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyadatumasakkuneyyam atthasampannam. 4- Yam va so atthavadi attham vadati, tena atthena sahitatta atthasanhitam vacam bhasati, na annam nikkhipitva annam bhasatiti vuttam hoti. Catuddosapagatam vacam bhasatiti musavadadihi catuhi dosehi apagatam vacam bhasati. Dvattimsaya tiracchanakathayati dvattimsaya saggamokkhanam tiracchanabhutaya kathaya. @Footnote: 1 cha.Ma. anatthavinnapika kayavacipayoga... 2 cha.Ma. nidhanamassa @3 cha.Ma. nidhatabbayuttakam vacam 4 cha.Ma. pariyadatum asakkuneyyataya atthasampannam @bhasati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page327.

Dasa kathavatthuniti appicchatadini dasa vivattanissitaya, kathaya vatthubhutani karanani. Appicchakathanti ettha appicchoti icchavirahito aniccho nittanho. Ettha hi byanjanam savasesam viya, attho pana niravaseso. Na hi khinasavassa anumattapi iccha nama atthi. Api cettha atricchata papicchata mahicchata appicchatati ayam bhedo veditabbo:- tattha sakalabhe atittataya 1- paralabhapatthana atricchata nama, taya samannagatassa ekabhajane pakkapuvopi 2- attano patte pakkhitto 3- na supakko viya khuddako viya ca khayati, sveva pana parassa patte pakkhitto supakko viya mahanto viya ca khayati. Asantagunasambhavanata pana patiggahane ca amattannuta papicchata nama, sa "idhekacco asaddho samano saddhoti mam jano janatu"tiadina 4- nayena agatayeva. 5- Taya ca samannagato puggalo kohanne patitthati. Santagunasambhavanata pana patiggahane ca amattannuta mahicchata nama, sapi "idhekacco assaddho samano saddhoti mam jano janatuti icchati, dussilo samano silavati mam jano janatu"ti 6- imina nayena agatayeva. Taya samannagato puggalo dussantappiyo hoti, vijatamatapissa cittam gahetum na sakkoti. Tenetam vuccati:- "aggikkhandho samuddo ca mahiccho capi puggalo sakatena paccaye detu tayopete atappiya"ti. 7- 8- Santagunaniguhanata pana patiggahane ca mattannuta appicchata nama, taya samannagato puggalo attani vijjamanampi gunam paticchadetukamataya saddho samano "saddhoti mam jano janatu"ti na icchati. Silava. Pavivitto. Bahussuto. Araddhaviriyo. @Footnote: 1 cha.Ma. atittassa 2 cha.Ma. pakkapuvepi 3 Si. patito, cha.Ma. patite @4 abhi.vi. 35/851/428 5 cha.Ma. atreva agatayeva 6 abhi.vi. 35/851/428 @7 cha.Ma. atappaya 8 Ma.A. 2/46, an.A. 1/67, abhi.A. 2/510, u.A. 242

--------------------------------------------------------------------------------------------- page328.

Samadhisampanno. Pannava. Khinasavo samano "khinasavoti mam jano janatu"ti na icchati seyyathapi majjhantikatthero. Evam appiccho ca pana bhikkhu anuppannam labham uppadeti, uppannam thavaram karoti, dayakanam cittam aradheti, yatha yatha hi so attano appicchataya appam ganhati, tatha tathassa vatte pasanna manussa bahu denti. Aparopi catubbidho appiccho paccayaappiccho dhutangaappiccho pariyattiappiccho adhigamaappicchoti. Tattha catusu paccayesu appiccho paccayaappiccho. Yo 1- dayakassa vasam janati, deyyadhammassa vasam janati, attano thamam janati. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dayako appam datukamo, dayakassa vasena appam ganhati. Deyyadhammo appo, dayako bahum datukamo, deyyadhammassa vasena appam ganhati. Deyyadhammopi bahu, dayakopi bahum datukamo, attano thamam natva pamaneneva ganhati. Dhutangasamadanassa attani atthibhavam na janapetukamo dhutangaappiccho nama. Yo pana bahussutabhavam na janapetukamo, ayam pariyattiappiccho nama. Yo pana sotapannadisu annataro hutva sotapannadibhavam janapetum na icchati, ayam adhigamaappiccho nama. Khinasavo pana atricchatam papicchatam mahicchatam pahaya sabbaso icchapatipakkhabhutaya alobhasankhataya parisuddhaya appicchataya samannagatatta appiccho nama. "avuso atricchata papicchata mahicchatati ime dhamma pahatabbati tesu adinavam dassetva evarupam appicchatam samadaya vattitabban"ti vadanto appicchakatham katheti nama. Santutthikathantiadisu visesatthameva dipayissama, yojana pana vuttanayeneva veditabba. Santutthikathanti itaritarapaccayasantosanissitam katham. So panesa santoso @Footnote: 1 cha.Ma. so

--------------------------------------------------------------------------------------------- page329.

Dvadasavidho hoti. Seyyathidam? civare yathalabhasantoso, yathabalasantoso, yathasaruppasantosoti tividho. Evam pindapatadisupi. Tassayam pabhedavannana:- idha bhikkhu civaram labhati sundaram va asundaram va. So teneva yapeti, annam na pattheti, labhantopi na ganhati. Ayamassa civare yathalabhasantoso. Atha pana yo pakatidubbalo va hoti, abadhajarabhibhuto va, garucivaram parupanto kilamati. So sabhagena bhikkhuna saddhim tam parivattetva lahukena yapentopi santutthova hoti. Ayamassa civare yathabalasantoso. Aparo panitapaccayalabhi hoti. So pattunnacivaradinam annataram mahagghacivaram, bahuni va pana civarani labhitva "idam theranam cirapabbajitanam, idam bahussutanam anurupam, idam gilananam, idam appalabhinam hotu"ti datva tesam puranacivaram va sankarakutadito va nantakani uccinitva tehi sanghatim katva dharentopi santutthova hoti. Ayamassa civare yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu pindapatam labhati lukham va panitam va, so teneva yapeti, annam na pattheti, labhantopi na ganhati. Ayamassa pindapate yathalabhasantoso. Yo pana attano pakativiruddham va byadhiviruddham va pindapatam labhati, yenassa paribhuttena aphasu hoti, so sabhagassa bhikkhuno tam datva tassa hatthato sappayabhojanam bhunjitva samanadhammam karontopi santutthova hoti. Ayamassa pindapate yathabalasantoso. Aparo bahum panitam pindapatam labhati, so tam civaram viya cirapabbajitabahussutaappalabhagilananam 1- datva tesam va sesakam pindaya va caritva missakaharam bhunjantopi santutthova hoti. Ayamassa pindapate yathasaruppasantoso. @Footnote: 1 cha.Ma. theracira...labhigilananam. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page330.

Idha pana bhikkhu senasanam labhati manapam va amanapam va, so tena neva somanassam na domanassam uppadeti, antamaso tinasantharakenapi yathaladdheneva tussati. Ayamassa senasane yathalabhasantoso. Yo pana attano pakativiruddham va byadhiviruddham va senasanam labhati, yatthassa vasato aphasu hoti, so tam sabhagassa bhikkhuno datva tassa santake sappayasenasane vasantopi santutthova hoti. Ayamassa senasane yathabalasantoso. Aparo mahapunno lenamandapakutagaradini bahuni panitasenasanani labhati, so tani civaradini viya theracirapabbajitabahussutaappalabhigilananam datva yattha katthaci vasantopi santutthova hoti. Ayamassa senasane yathasaruppasantoso. Yopi "uttamasenasanam nama pamadatthanam, tattha nisinnassa thinamiddham okkamati, niddabhibhutassa puna patibujjhato papavitakka patubhavanti"ti patisancikkhitva tadisam senasanam pattampi na sampaticchati, so tam patikkhipitva abbhokasarukkhamuladisu vasantopi santutthova hoti. Ayamassa 1- senasane yathasaruppasantoso. Idha pana bhikkhu bhesajjam labhati lukham va panitam va, so yam labhati, teneva tussati, annam na pattheti, labhantopi na ganhati. Ayamassa gilanapaccaye yathalabhasantoso. Yo pana telenatthiko phanitam labhati, so tam sabhagassa bhikkhuno datva tassa hatthato telam gahetva annadeva va pariyesitva tehi bhesajjam karontopi santutthova hoti. Ayamassa gilanapaccaye yathabalasantoso. Aparo mahapunno bahum telamadhuphanitadipanitabhesajjam labhati, so tam civaram viya theracirapabbajitabahussutaappalabhigilananam datva tesam agatagatena 2- yena kenaci yapentopi santutthova hoti. Yo pana ekasmim bhajane catumadhuram thapetva ekasmim @Footnote: 1 Si. ayampissa. evamuparipi 2 cha.Ma. abhatena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page331.

Muttaharitakam "ganha bhante yadicchasi"ti vuccamano "sacassa tesu annatarenapi rogo vupasammati, atha muttaharitakam nama buddhadihi vannitan"ti catumadhuram patikkhipitva muttaharitakena bhesajjam karonto paramasantutthova hoti. Ayamassa gilanapaccaye yathasaruppasantoso. Imesam pana paccekapaccayesu tinnam tinnam santosanam yathasaruppasantosova aggo. Araha ekekasmim paccaye imehi tihipi santosehi santutthova. Pavivekakathanti pavivekanissitam katham. Tayo hi viveka kayaviveko cittaviveko upadhivivekoti. Tattha eko gacchati, eko titthati, eko nisidati, eko seyyam kappeti, eko gamam pindaya pavisati, eko patikkamati, eko abhikkamati, eko cankamam adhitthati, eko carati, eko viharatiti ayam kayaviveko nama. Attha samapattiyo pana cittaviveko nama. Nibbanam upadhiviveko nama. Vuttampi hetam:- "kayaviveko ca vivekatthakayanam nekkhammabhiratanam. Cittaviveko ca parisuddhacittanam paramavodanappattanam. Upadhiviveko ca nirupadhinam puggalanam visankharagatanan"ti. 1- Asamsaggakathanti ettha pana savanasamsaggo dassanasamsaggo samullapanasamsaggo sambhogasamsaggo kayasamsaggoti pancavidho samsaggo. Tesu idha bhikkhu sunati "amukasmim game va nigame va itthi va kumari va abhirupa dassaniya pasadika paramaya vannapokkharataya samannagata"ti, so tam sutva samsidati visidati, na sakkoti brahmacariyam sandharetum, sikkhadubbalyam anavikatva hinayavattati. Evam parehi va kathiyamanam rupadisampattim attana va hasitalapitagitasaddam sunantassa sotavinnanavithivasena uppanno rago savanasamsaggo nama. Idha bhikkhu na heva kho sunati, api ca kho samam passati itthim va @Footnote: 1 khu.maha. 29/260/191 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page332.

Kumarim va abhirupam dassaniyam pasadikam paramaya vannapokkharataya samannagatam, so tam disva samsidati visidati, na sakkoti brahmacariyam sandharetum, sikkhadubbalyam anavikatva hinayavattati. Evam visabhagarupam olokentassa pana cakkhuvinnanavithivasena uppannarago dassanasamsaggo nama. Annamannam allapasallapavasena uppannarago pana samullapasamsaggo 1- nama. Bhikkhuno bhikkhuniya santakam bhikkhuniya va bhikkhussa santakam gahetva paribhogakaranavasena uppannarago sambhogasamsaggo nama. Hatthaggahadivasena uppannarago pana kayasamsaggo nama. Araha imehi pancahi samsaggehi catuhipi parisahi saddhim asamsattho, gahamuttako ceva samsaggamuttako ca. Asamsaggassa vannam bhananto asamsaggakatham katheti nama. Viriyarambhakathanti ettha yo paggahitaviriyo paripunnakayikacetasikaviriyo hoti, gamane uppannakilesam thanam papunitum na deti, thane uppannakilesam nisajjam, nisajjaya uppannakilesam sayanam papunitum na deti, dandena 2- kanhasappam uppiletva ganhanto viya amittam givayam akkamanto viya ca vicarati, tadisassa araddhaviriyassa vannam bhananto viriyarambhakatham katheti nama. Silakathantiadisu silanti catuparisuddhisilam. Samadhiti vipassanapadaka attha samapattiyo. Pannati lokiyalokuttarananam. Vimuttiti arahattaphalavimutti. Vimuttinanadassananti ekunavisatividham paccavekkhanananam. Siladinam gunam pakasento siladikatham katheti nama. Satipatthanakathantiadini sangajalamaticca so munitipariyosanani pubbe vuttanusarena veditabbani. @Footnote: 1 cha.Ma. samullapanasamsaggo 2 Si. mantena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page333.

[86] Nirasattiti nittanho. Vivekadassi phassesuti paccuppannesu cakkhusamphassadisu attadibhavavivekam passati. Ditthisu ca na niyyatiti 1- dvasatthiditthisu kayaci ditthiya na niyyati. Viparinatam va vatthum na socatiti pakatibhavam jahitva natthe kisminci vatthusmim na sokam apajjati. Viparinatasmim vati vinassamane vatthumhi. Cakkhusamphassoti cakkhum vatthum katva cakkhuvinnanasahajato phasso cakkhusamphasso. Sesesupi eseva nayo. Ettha ca purima cakkhuppasadadivatthukava, manosamphasso hadayavatthukopi avatthukopi sabbo catubhumako phasso. Adhivacanasamphassoti pariyayena etassa namam hotiyeva. Tayo hi arupino khandha sayam pitthivattaka hutva attana 2- sahajatasamphassassa adhivacanasamphassoti namam karonti. Patighasamphassoti nippariyayena pana patighasamphasso nama pancadvarikasamphasso. 3- Adhivacanasamphasso nama manodvarikasamphasso. 4- Sukhavedaniyo phassoti sukhavedanaya hito uppadako phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Kusalo phassoti ekavisatikusalacittasahajato phasso. Akusaloti dvadasaakusalasahajato phasso. Abyakatoti chappannasaabyakatasahajato phasso. Kamavacaroti catuppannasakamavacarasahajato phasso. Rupavacaroti kusaladipancadasa- rupavacarasampayutto. Arupavacaroti kusalabyakatavasena dvadasaarupavacarasampayutto. Sunnatoti anattanupassanavasena vipassantassa uppanno maggo sunnato, tena sahajato phasso sunnato phasso. Itaradvayepi eseva nayo. Animittoti ettha aniccanupassanavasena vipassantassa uppanno maggo animitto. Appanihitoti dukkhanupassanavasena vipassantassa uppanno maggo appanihito. Lokiyoti loko vuccati lujjanapalujjanatthena vatto, tasmim pariyapannabhavena loke niyuttoti lokiyo, tebhumako dhammo. Lokuttaroti lokato uttaro uttinnoti lokuttaro, loke @Footnote: 1 cha.Ma. niyatiti 2 cha.Ma. attano 3 cha.Ma. pancadvarikaphasso 4 cha.Ma. @manodvarikaphasso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page334.

Apariyapannabhavenapi lokuttaro. Attena vati attabhavena va. Attaniyena vati attayattena va. [87] Patilinoti ragadinam pahinatta tato apagato. Akuhakoti avimhapako tihi kuhanavatthuhi. Apihaluti apihanasilo, patthanatanhaya rahitoti vuttam hoti. Amacchariti pancamaccheravirahito. Appagabbhoti kayapagabbhiyadivirahito. Ajegucchoti sampannasiladitaya ajegucchaniyo asecanako manaPo. Pesuneyye ca no yutoti dvihi akarehi upasamharitabbe pisunakamme ayutto. Ragassa pahinattati arahattamaggena ragakilesassa pahinabhavena. Asmimano pahino hotiti asmiti unnatimano 1- samucchedavasena pahino hoti. Tini kuhanavatthuniti tini vimhapanakaranani. Paccayapatisevanasankhatam kuhanavatthutiadisu civaradihi nimantitassa tadatthikasseva sato papicchatam nissaya patikkhipanena te ca gahapatike attani supatitthitasaddho 2- natva puna tesam "aho ayyo appiccho, na kinci patigganhitum icchati, suladdham vata no assa, sace appamattakampi kinci patigganheyya"ti nanavidhehi upayehi panitani civaradini upanentanam tadanuggahakamatamyeva avikatva patiggahanena ca tato pabhuti api sakatabharehi 3- upanamanahetubhutam vimhapanam paccayapatisevanasankhatam kuhanavatthuti veditabbam. Papicchasseva pana sato sambhavanadhippayena katena iriyapathena vimhapanam iriyapathasannissitam 4- kuhanavatthuti veditabbam. Papicchasseva pana sato uttarimanussadhammadhigamaparidipanavacaya tatha tatha vimhapanam samantajappanasankhatam kuhanavatthuti veditabbam. Katamam paccayapatisevanasankhatanti ettha paccayapatisevananti evam sankhatam @Footnote: 1 cha.Ma. unnatimano 2 cha.Ma. suppatitthitapasade 3 Ma. asitisakatabharehi 4 cha.Ma. @iriyapathasankhatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page335.

Paccayapatisevanasankhatam. Nimantentiti idha gahapatika "bhikkham ganhatha"ti bhikkhu nimantenti. Ayameva va patho. "nimantenti"ti va "vadanti"ti va keci pathanti. Tadise nimantapenti. Nimantentiti pathassa sambhavo datthabbo. Civaram paccakkhatiti civaram patikkhipati. Etam saruppam, yam samanoti yam civaradharanam samano karoti, etam saruppam anucchavikam. Papanika va nantakaniti apanadvare patitani antavirahitani pilotikani. Uccinitvati sankaddhitva. Unchacariyayati bhikkhacaranena. Pindiyalopenati pindam katva laddhaalopena. Putimuttena vati gomuttena va. Osadham kareyyati bhesajjakiccam kareyya. Tadupadayati tato patthaya. Dhutavadoti dhutagunavadi. Bhiyyo bhiyyo nimantentiti uparupari nimantenti. Sammukhibhavati sammukhibhavena, vijjamanatayati attho. Pasavatiti patilabhati. Saddhaya sammukhibhavena sakka katunti "saddhaya sammukhibhava"tiadimaha. Deyyadhamma sulabha dakkhineyya ca, saddha pana dullabha. Puthujjanassa hi saddha athavara, padavare padavare nana hoti. Tenevassa mahamoggallanasadisopi aggasavako patibhogo bhavitum asakkonto aha "dvinnam kho te 1- avuso dhammanam patibhogo bhogananca jivitassa ca, saddhaya pana tvam patibhogo"ti. Evam tumhe punnena parihina 2- bhavissathati ettha punnenati nissakkatthe karanavacanam. Punnato parihina parammukha bhavissatha. Bhakutikati mukhanam parimadditabhavadassanena 3- bhakutikaranam, mukhasankocoti vuttam hoti. Bhakutikaranam silamassati bhakutiko, bhakutikassa bhavo bhakutiyam. Kuhanati vimhapana. Kuhassa ayana kuhayana. Kuhitassa bhavo kuhitattam. Papicchoti asantagunadipanakamo. Icchapakatoti icchaya apakato, upaddutoti attho. Sambhavanadhippayoti bahumanajjhasayo. Gamanam santhapetiti abhikkamadigamanam @Footnote: 1 cha.Ma. nesam 2 cha.Ma. paribahira 3 Si. padhanaparimathitabhavadassanena, cha.Ma. @padhanapurimatthitabhavadassanena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page336.

Abhisankharoti, pasadikabhavam karotiti vuttam hoti. Itaresupi eseva nayo. Panidhaya gacchatiti patthanam thapetva gacchati. Sesesupi eseva nayo. Samahito viya gacchatiti upacarappanapatto 1- viya gacchati. Sesesupi eseva nayo. Apathakajjhayiva hotiti sammukha agatanam manussanam jhanam samapajjanto viya santabhavam dasseti. Iriyapathassati catuiriyapathassa. Athapanati aditthapana, adarena va thapana. Thapanati thapanakaro. Santhapanati abhisankharanam, pasadikabhavakarananti vuttam hoti. Ariyadhammasannissitanti lokuttaradhammapatibaddham. Kuncikanti apapuranam. 2- Mittati sinehavanto. Sanditthati ditthamatta. Sambhattati dalhamitta. Uddandoti eko patissayaviseso. Korajikakorajikoti sankocasankocako, atisankocakoti vuttam hoti. "koracakakoracako"ti 3- va patho. Bhakutikabhakutikoti ativiya mukhasankocanasilo. Kuhakakuhakoti ativiya vimhapako. Lapakalapakoti ativiya sallapako. Mukhasambhavitoti 4- attano mukhavasena annehi sambhavito, 5- appitacittoti eke. Santananti kilesasantataya santanam. Samapattinanti samapajjitabbanam. Gambhiranti ninnappatitthanam. Gulhanti dassetum dukkham. Nipunanti sukhumam. Paticchannanti padatthena duppativijjhadhippayam. Lokuttaranti dhammadipakam. Sunnatapatisannuttanti nibbanapatisannuttam. Atha va lokuttarasunnatapatisannuttanti lokuttaradhammabhutanibbanapatisannuttam. Kayikam pagabbhiyanti kaye bhavam kayikam. Vacasikacetasikesupi eseva nayo. Acittikarakatoti bahumanakiriyarahito. Anupahananam cankamantananti upahanavirahitanam cankamantanam samipe, anadare va samivacanam. Saupahanoti upahanarulho hutva cankamati. Nice cankame cankamantananti akataparicchedaya bhumiya cankamante paricchedam @Footnote: 1 cha.Ma. upacarappatto 2 cha.Ma. avapuranam 3 Si. koranjakakoti @4 cha.Ma. mukhasambhavikoti 5 cha.Ma. saha sambhaviko

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Katva valikam akiritva alambanam yojetva katacankame nicepi cankame cankamante. Ucce cankame cankamatiti itthakacayanasampanne vedikaparikkhitte ucce cankame cankamati. Sace pakaraparikkhitto hoti dvarakotthakayutto pabbatantaravanantaragumban- tarassa 1- va suppaticchanno, tadise cankame cankamitum vattati, appaticchannepi upacaram muncitva vattati. Ghattayantopi titthatiti atisamipe titthati. Puratopi titthatiti puratthimatopi titthati. Thitakopi bhanatiti khanuko viya anonamitva bhanati. Bahavikkhepakoti bahum khipitva khipitva bhanati. Anupakhajjati sabbesam nisinnatthanam pavisitva. Navepi bhikkhu asanena patibahatiti attano pattasane anisiditva pure va paccha va pavisanto asanena patibahati nama. Anapucchapi 2- kattham pakkhipatiti anapucchitva anapaloketva aggimhi darum khipati. Dvaram pidahatiti jantaghare pidahati. Otaratiti udakatittham pavisati. Nhayatiti sariram sineheti. Uttaratiti udakatitthato tiram uggacchati. Vokkammapiti atikkamitvapi. Ovarakaniti gabbhapatimanditasayanagharani. 3- Gulhaniti paticchannani. Paticchannaniti annehi paticchaditani. Anajjhittho vati therehi "dhammam bhanahi"ti ananatto anayacito ca. Papadhammoti lamakadhammo. Asucisankassarasamacaroti annehi "ayam dussilo"ti sankaya saritabbo acaro samyogo etassati asucisankassarasamacaro. Sankassarasamacaroti sakaram samyogam katvapi pathanti. Paticchannakammantoti paticchaditakayavacikammanto. Assamanoti na samano. Samanapatinnoti "aham samano"ti patijanamano. @Footnote: 1 cha.Ma. pabbatantaravanantarabhumantarassa 2 cha.Ma. anapucchampi 3 cha.Ma. gabbhe @patitthitasayanagharani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

Abrahmacariti setthacariya virahito. Brahmacaripatinnoti vuttapatipakkho. Antoputiti abbhantare kusaladhammavirahitatta antoputibhavamapanno. Avassutoti ragena tinto. Kasambujatoti sankarasabhavo. Acaragocarasampannoti ettha bhikkhu sagaravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho suparuto pasadikena abhikkantena patikkantena alokitena vilokitena samminjitena pasaritena okkhittacakkhu iriyapathasampanno indriyesu guttadvaro bhojane mattannu jagariyamanuyutto satisampajannena samannagato appiccho santuttho araddhaviriyo abhisamacarikesu sakkaccakari garucittikarabahulo viharati, ayam vuccati acaro. Evam tava acaro veditabbo. Gocaro pana tividho upanissayagocaro arakkhagocaro upanibandhagocaroti. Tattha katamo upanissayagocaro? dasakathavatthugunasamannagato kalyanamitto, yam upanissaya 1- assutam sunati, sutam pariyodapeti, kankham vitarati, ditthim ujum karoti, cittam pasadeti, yassa va pana anusikkhamano saddhaya vaddhati, silena, sutena, cagena, pannaya vaddhati. Ayam vuccati upanissayagocaro. Katamo arakkhagocaro? idha bhikkhu antaragharam pavittho vithim patipanno okkhittacakkhu Yugamattadassavi susamvuto gacchati, na hatthim olokento, na assam, na ratham, na pattim, na itthim, na purisam olokento, na uddham olokento, na adho olokento, na disavidisam pekkhamano gacchati. Ayam vuccati arakkhagocaro. Katamo upanibandhagocaro? cattaro satipatthana yattha cittam upanibandhati. Vuttanhetam bhagavata "ko ca bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pettiko visayo? Yadidam cattaro satipatthana"ti, 2- ayam vuccati upanibandhagocaroti. Iti imina ca acarena imina ca gocarena upeto hoti samupeto samannagato. Tenapi vuccati acaragocarasampannoti. @Footnote: 1 cha.Ma. nissaya 2 sam.maha. 19/372/129

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Anumattesu vajjesu bhayadassaviti anuppamanesu asancicca apannasekhiya- akusalacittuppadadibhedesu vajjesu bhayadassanasilo. Samadaya sikkhati sikkhapadesuti yam kinci sikkhapadesu sikkhitabbam, tam sabbam samma adaya sikkhati. Ettha ca "patimokkhasamvarasamvuto"ti ettavata ca puggaladhitthanaya desanaya patimokkhasamvarasilam dassitam. "acaragocarasampanno"tiadi pana sabbam yathapatipannassa tam silam sampajjati, tam patipattim dassetum vuttanti veditabbam. [88] Satiyesu anassaviti satavatthusu kamagunesu tanhasanthavavirahito. Sanhoti sanhehi kayakammadihi samannagato. Patibhanavati pariyattiparipucchadhigamapatibhanehi samannagato. Na saddhoti samam adhigatadhammam na kassaci saddahati. Na virajjatiti khaya ragassa virattatta idani na virajjati. Yesam esa satiyati yesam puggalanam satavatthusu kamagunesu iccha tanha. Appahinati santhavasampayutta tanha arahattamaggena appahina. Tesam cakkhuto rupatanha savatiti etesam cakkhudvarato pavattajavanavithisampayutta ruparammana tanha uppajjati. Pasavatiti 1- okasato yava bhavagga dhammato yava gotrabhu savati. Sandatiti nadisotam viya adhomukham sandati. Pavattatiti punappunam uppattivasena pavattati. Sesadvaresupi eseva nayo. Sukkapakkhe vuttavipariyayena tanha arahattamaggena suppahina. Tesam cakkhuto rupatanha na savati. Sanhena kayakammena samannagatoti apharusena muduna kayakammena samangibhuto ekibhuto. Vacikammadisupi eseva nayo. Sanhehi satipatthanehitiadisu satipatthanadayo lokiyalokuttaramissaka. Pariyapunanaatthadiparipucchalokiyalokuttaradhammadhigamavasena sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattha tisso patibhanappabhedasankhata panna yassa atthi, so patibhanava. Tassa pariyattim nissaya patibhayatiti tassa puggalassa @Footnote: 1 cha.Ma. asavatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

Pariyapunanam alliyitva nanam jayati nanam abhimukham hoti. Cattaro satipatthanati sattatimsa bodhipakkhiya dhamma lokiyalokuttaramissakavasena vutta. Maggaphalani nibbattitalokuttaravasena. Catasso patisambhidayo cha ca abhinnayo vimokkhantikavasena vuttati natabba. Tattha catasso patisambhidayoti cattaro nanappabhedati attho. Iddhividhadi- asavakkhayapariyosanani adhikani cha nanani. Tassati puggalassa, 1- attho patibhayatiti sambandho. Atthoti sankhepato hetuphalam. Tanhi yasma hetuanusarena ariyati adhigamiyati papuniyati, tasma atthoti vuccati. Pabhedato pana yam kinci paccayuppannam nibbanam bhasitattho vipako kiriyati ime panca dhamma atthoti veditabba, tam attham paccavekkhantassa so attho pabhedato nato pakato hoti. Dhammoti sankhepato paccayo. So hi yasma tantam vidahati pavatteti ceva papeti ca, tasma dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu ariyamaggo bhasitam kusalam akusalanti ime panca dhamma dhammoti veditabba, tam dhammam paccavekkhantassa so dhammo pabhedato nato pakato hoti, tasmim atthe ca dhamme ca ya sabhavanirutti abyabhicari voharo, tassa abhilape bhasane udirane tam lapitam bhasitam udiritam sabhavaniruttisaddam arammanam katva paccavekkhantassa sa nirutti nata pakata hoti. Ettha atthe nate attho patibhayatiti idani tassa saddam aharitva vuttappabhede atthe pakatibhute vuttappabhedo attho tassa puggalassa patibhayati nanabhimukho hoti. Dhamme nate dhammo patibhayatiti vuttappabhede dhamme pakatibhute vuttappabhedo dhammo patibhayati. Niruttiya nataya nirutti patibhayatiti vuttappabhedaya niruttiya pakataya vuttappabheda nirutti patibhayati. Imesu tisu nanesu nananti @Footnote: 1 Si. padassa, cha.Ma. parassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Atthadhammaniruttisu imesu tisu sabbatthakananamarammanam katva paccavekkhantassa tesu tisu nanesu pabhedagatam nanam, yathavuttesu va tesu tisu nanesu gocarakiccadivasena vittharagatam 1- nanam patibhanapatisambhida. Imaya patibhanapatisambhidayati imaya vuttappakaraya yathavuttavittharapannaya upeto hoti. So vuccati patibhanavati nigamento aha. Yassa pariyatti natthiti pariyatti nama buddhavacanam. Tam hi ugganhantassa patisambhida visada honti. Yassa puggalassa evarupa pariyatti natthi. Paripuccha natthiti paripuccha nama paliatthakathadisu ganthipadaatthapadavinicchayakatha. Uggahitapaliadisu hi attham kathentassa patisambhida visada honti. Adhigamo natthiti adhigamo nama arahattappatti. Arahattam hi pattassa patisambhida visada honti. Yassa vuttappakara tividha sampatti natthi. Kim tassa patibhayissatiti kena karanena tassa puggalassa pabhedagatam nanam upatthahissati. Samanti sayameva. Sayamabhinnatanti sayameva tena nanena avagamitam. Attapaccakkham dhammanti attana pativijjhitam paccavekkhitam dhammam. Na kassaci saddahatiti attapaccakkhataya paresam na saddahati, saddhaya na gacchati. Avijjapaccaya sankharatiadikam dvadasapadikapaccayakaradassanavasena vuttam. Avijjanirodhatiadayo samsaranivattim sandhaya vutta. Idam dukkhantiadayo saccanam dassanavasena. 2- Ime asavatiadayo aparena pariyayena kilesavasena paccayadassanavasena. Ime dhamma abhinneyyatiadayo abhinneyyaparinneyyapahatabbabhavetabbasacchikatabbadhammanam dassanavasena. Channam phassayatananantiadayo phassayatananam uppattinca atthangamanca assadanca adinavanca 3- nissarananca dassanavasena. Pancannam upadanakkhandhanam pancavisatividhena udayanca vayanca, tesu chandaragavasena assadanca, tesam viparinamam adinavanca, nissaranasankhatam nibbananca. Catunnam mahabhutanam avijjadisamudayanca, avijjadinirodhe @Footnote: 1 Ma. vittharato 2 cha.Ma....adi saccadassanavasena 3 cha.Ma. uppaddavanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

Atthangamanca evamadidassanavasena vutta. Ete dhamma tattha tattha vuttanayena veditabba. Amatogadhanti natthi etassa maranasankhatam matanti amatam. Kilesavisapatipakkhatta agadantipi amatam. Tasmim ninnataya amatogadham. Amataparayananti vuttappakaram amatam param ayanam gati patittha assati amataparayanam. Amatapariyosananti tam amatam samsarassa nitthabhutatta pariyosanamassati amatapariyosanam. [89] Labhakamya na sikkhatiti labhapatthanaya suttantadisu 1- na sikkhati. Aviruddho ca tanhaya, rase ca 2- nanugijjhatiti virodhabhavena ca aviruddho hutva tanhaya mularasadisu gedham napajjati. Kena nu khoti labhapatthanaya karanacintane pihassa pariyesane nipato. Labhabhinibbattiyati catunnam paccayanam visesena uppattiya. Labham paripacentoti paccayam 3- paripacayanto. Attadamathayati vipassanasampayuttaya pannaya attano damanatthaya. Attasamatthayati samadhisampayuttaya pannaya attano samadhanatthaya. Attaparinibbapanatthayati duvidhenapi nanena attano anupadaparinibbanatthaya. Vuttanhetam "anupadaparinibbanattham kho avuso bhagavati brahmacariyam vussati"ti. 4- Appicchamyeva nissayati ettha paccayaappiccho adhigamaappiccho pariyattiappiccho dhutangaappicchoti cattaro appiccha, tesam nanattam hettha vittharitam eva, tam appiccham alliyitva. Santutthimyevati catusu paccayesu ca tividhasantosam alliyitva, tesam vibhago hettha vittharitoyeva. Sallekhamyevati kilesalekhanam. Idamatthitamyevati imehi kusaladhammehi atthi idamatthi, tassa bhavo idamatthita, tam idamatthitamyeva nissaya alliyitva. @Footnote: 1 cha.Ma. suttantadini 2 cha.Ma. rasesu 3 cha.Ma. paccaye 4 Ma.mu. 12/259/221

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

Rasoti niddesassa uddesapadam. Mularasoti yam kinci mulam paticca nibbattaraso. Khandharasadisupi eseva nayo. Ambilanti takkambiladi. Madhuranti ekantato gosappiadi. Madhu pana kasavayuttam ciranikkhittam kasavam hoti, phanitam khariyuttam ciranikkhittam khariyam hoti. Sappi pana ciranikkhittam vannagandham jahantampi rasam na jahatiti tadeva ekantamadhuram. Tittakanti nimbapannadi. Katukanti singiveramaricadi. Lonikanti samuddikalonadi. Kharikanti vatinganakaliradi. 1- Lambikanti padaramalakakapitthasalavadi. 2- Kasavanti haritakadi. Ime sabbepi rasa vatthuvasena vutta. Tamtamvatthuko panettha raso ca ambiladihi 3- namehi vuttoti veditabbo. Saduti ittharaso. Asaduti anittharaso. Iminapi padadvayena sabbopi raso pariyadinno. Sitanti sitaraso. Unhanti unharaso. Evamayam 4- mularasadina bhedena bhinnopi raso lakkhanadihi abhinnoyeva. Sabbopi esa 5- jivhapatihananalakkhano, jivhavinnanassa visayabhavaraso, tasseva gocarapaccupatthano. Te jivhaggena rasagganiti ete samanabrahmana pasadajivhaggena uttamarasani. Pariyesantati gavesamana. Ahindantiti tattha tattha vicaranti. Te ambilam labhitva anambilam pariyesantiti takkadiambilam laddha anambilam gavesanti. Evam sabbam parivattetva parivattetva yojitam. Patisankha yoniso aharam aharetiti patisankhanapannaya 6- janitva upayena aharam ahareti. Idani upayam dassetum "neva davaya"tiadi vuttam. Tattha neva davayati davatthaya na ahareti. Tattha natalanghakadayo davatthaya aharenti nama. Yanhi bhojanam bhuttassa naccagitakabbasilokasankhato davo atirekatarena patibhati, tam bhojanam adhammena visamena pariyesitva te aharenti. Ayampana bhikkhu na evamahareti. @Footnote: 1 Si. vatinganakampillakadi 2 Si. lapilanti pilavakapitthasalavadi 3 cha.Ma. @ambiladini 4 Ma. evamassa 5 cha.Ma. hesa 6 Ma. patisankhaya pannaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

Na madayati manamadapurisamadanam vaddhanatthaya na ahareti. Tattha rajarajamahamatta madatthaya aharenti nama. Te hi attano manamadapurisamadanam vaddhanatthaya pindarasabhojanadini panitabhojanani bhunjanti. Ayampana bhikkhu evam nahareti. Na mandanayati sariramandanatthaya na ahareti. Tattha rupupajiviniyo matugama antepurikadayo ca sappiphanitadini pivanti, siniddhamudumaddavabhojanam aharenti. Evam no angulatthi 1- susanthita bhavissati, sarire chavivanno pasanno bhavissatiti. Ayampana bhikkhu evam na ahareti. Na vibhusanayati sarire mamsavibhusanatthaya na ahareti. Tattha nibbaddhamallamutthika- mallacetakadayo 2- susiniddhehi macchamamsadihi sariram pinenti "evam no mamsam ussadam bhavissati paharasahanatthaya"ti. Ayampana bhikkhu evam sarire mamsavibhusanatthaya na ahareti. Yavadevati aharaharanappayojanassa paricchedaniyamadassanam. Imassa kayassa thitiyati imassa catummahabhutikassa karajakayassa thapanatthaya ahareti, idamassa aharaharane payojananti attho. Yapanayati jivitindriyayapanatthaya ahareti. Vihimsuparatiyati vihimsa nama abhuttapaccaya uppajjanakakhudda, 3- tassa uparatiya vupasamanatthaya ahareti. Brahmacariyanuggahayati brahmacariyam nama tisso sikkha sakalam sasanam, tassa anuggahanatthaya ahareti. Ititi upayanidassanam, imina upayenati attho. Purananca vedanam patihankhamiti puranavedana nama abhuttapaccaya uppajjanakavedana, tam patihanissamiti ahareti. Navanca vedanam na uppadessamiti navavedana nama atibhuttapaccayena @Footnote: 1 Ma. angasandhi, cha. angalatthi 2 cha.Ma. nibbuddha... 3 Si. khuda

--------------------------------------------------------------------------------------------- page345.

Uppajjanakavedana, tam na uppadessamiti ahareti. Atha va navavedana nama bhuttapaccaya 1- uppajjanakavedana, 2- tassa anuppannaya anuppajjanatthameva ahareti. Yatra ca me bhavissatiti yapana ca me bhavissati. Anavajjata cati ettha atthi savajjam, atthi anavajjam. Tattha adhammikapariyesana adhammikapatiggahanam adhammena paribhogoti idam savajjam nama. Dhammena pana pariyesitva dhammena patiggahetva paccavekkhitva paribhunjanam anavajjam nama. Ekacco anavajjamyeva 3- savajjam karoti, "laddham me"ti katva pamanatikkantam bhunjati, tam jirapetum asakkonto uddham- virecanaadhovirecanadihi kilamati, sakalavihare bhikkhu tassa sarirapatijagganabhesajja- pariyesanadisu ussukkam apajjanti, "kimidan"ti vutte "asukassa nama udaram uddhumatan"tiadim vadanti. "esa niccakalampi evam pakatikoyeva, attano kucchippamanam nama na janati"ti nindanti garahanti. Ayam anavajjamyeva savajjam karoti nama. Evam akatva "anavajjata ca me bhavissati"ti ahareti. Phasuviharo cati etthapi atthi phasuviharo, atthi na phasuviharo. Tattha aharahatthako alamsatako tatravattako kakamasako bhuttavamitakoti imesam pancannam brahmananam bhojanam na phasuviharo nama. Etesu hi aharahatthako nama bahum bhunjitva attano dhammataya utthatum asakkonto "ahara hatthan"ti vadati. Alamsatako nama accuddhumatakucchitaya utthitopi satakam nivasetum na sakkoti. Tatravattako nama utthatum asakkonto tatreva parivattati. Kakamasako nama yatha kakehi amasitum sakka hoti, 4- evam yava mukhadvara ahareti. Bhuttavamitako nama mukhena sandharetum asakkonto tatreva vamati. Evam akatva "phasuviharo ca me bhavissati"ti ahareti. Phasuviharo nama catuhi pancahi alopehi unudarata. Ettakam hi bhunjitva paniyam pivato cattaro iriyapatha sukhena pavattanti. Tasma dhammasenapati evamaha:- @Footnote: 1 Si.,Ma. bhuttapaccayena 2 cha.Ma. na uppajjanakavedana 3 cha. anavajjeyeva. evamuparipi @4 cha.Ma. sakkoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page346.

"cattaro panca alope abhutva udakam pive alam phasuviharaya pahitattassa bhikkhuno"ti. 1- Imasmim pana thane angani samodhanetabbani. Neva davayati hi ekam angam, na madayati ekam, na mandanayati ekam, na vibhusanayati ekam, yavadeva imassa kayassa thitiya yapanayati ekam, vihimsuparatiya brahmacariyanuggahayati ekam, iti purananca vedanam patihankhami navanca vedanam na uppadessamiti ekam, yatra ca me bhavissatiti ekam angam, anavajjata ca phasuviharo cati ayamettha bhojananisamso. Mahasivatthero panaha "hettha cattari angani patikkhepo nama, upari pana attha angani samodhanetabbani"ti. Tattha yavadeva imassa kayassa thitiyati ekam angam, yapanayati ekam, vihimsuparatiyati ekam, brahmacariyanuggahayati ekam, iti purananca vedanam patihankhamiti ekam, navanca vedanam na uppadessamiti ekam, yatra ca me bhavissatiti ekam, anavajjata cati ekam, phasuviharo pana bhojananisamsoti. Evam atthangasamannagatamaharam ahareti. [90] Upekkhakoti chalangupekkhaya samannagato. Satoti kayanupassanadisatiyutto. Upekkhakoti chalangupekkhaya samannagatoti ettha chalangupekkhadhammo nama koti? nanadayo. "nanan"ti vutte kiriyato cattari nanasampayuttani labbhanti, "satataviharo"ti 2- vutte attha mahacittani labbhanti, "rajjanadussanam natthi"ti vutte dasa cittani labbhanti. Somanassam asevanavasena labbhati. Cakkhuna rupam disvati karanavasena cakkhuti laddhavoharena rupadassanasamatthena cakkhuvinnanena rupam disva. @Footnote: 1 khu.thera. 26/983/395 2 Si. santaviharoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page347.

Porana panahu:- cakkhu rupam na passati acittakatta, cittampi rupam 1- na passati acakkhukatta. Dvararammanasanghattanena pana pasadavatthukena cittena passati. Idisesu pana thanesu "dhanuna vijjhati"tiadisu viya sasambharakatha nama hoti. Tasma cakkhuvinnanena rupam disvati ayamevettha atthoti. Neva sumano hotiti lobhuppattivasena chandaraguppattivasena 1- somanasso na hoti. Na dummanoti patighuppattivasena dutthacitto na hoti. Upekkhako hotiti upapattito ikkhako hoti, apakkhapatito hutva iriyapatham pavatteti. Sato sampajanoti satima nanasampanno. Manapam nabhigijjhatiti manavaddhanakam ittharammanam nabhigijjhati na pattheti. Nabhihamsatiti na tussati. Na ragam janetiti tattha tattha ranjanam na uppadeti. Tassa thitova kayo hotiti tassa khinasavassa cakkhvadikayo kamparahitatta thito niccalo hoti. Amanapanti anittharammanam. Na manku hotiti domanassito na hoti. Appatitthitacittoti kodhavasena thitamano na hoti. Alinamanasoti alinacitto. Abyapannacetasoti byapadarahitacitto. Rajaniye na rajjatiti rajaniyasmim vatthusmim na ragam uppadeti. Dosaniye 2- na dussatiti dosuppade vatthusmim na dosam uppadeti. Mohaniye na muyhatiti mohaniyasmim vatthusmim na moham uppadeti. Kopaniye na kuppatiti kopaniyasmim vatthusmim na calati. Madaniye na majjatiti madaniyasmim vatthusmim na samsidati. Kilesaniye na kilissatiti upatapaniyasmim vatthusmim na upatappati. Ditthe ditthamattoti ruparammane cakkhuvinnanena ditthe ditthamatto. Sute sutamattoti saddayatane sotavinnanena sute sutamatto. Mute mutamattoti ghanajivhakayavinnanena papunitva gahite gahitamatto. Vinnate vinnatamattoti manovinnanena nate natamatto. Ditthe na limpatiti cakkhuvinnanena ditthe ruparammane tanhaditthilepena na limpati. Ditthe anupayoti ruparammane nittanhova hoti. Anapayoti apadutthacitto. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. dussaniye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page348.

Samvijjatiti upalabbhati. 1- Passatiti oloketi. Chandaragoti sineho. Ruparamanti rupam aramam assati ruparamam. Ruparatanti rupe ratam. Rupasammuditanti rupe santutthi. Dantam nayanti samitinti uyyanakilamandaladisu hi 2- mahajanamajjham gacchanta dantameva gonajatim va assajatim va yane yojetva nayanti. Rajati tatharupaneva thanani gacchanto rajapi dantameva abhiruhati. Manussesuti manussesupi catuhi ariyamaggehi danto nibbisevanova settho hoti. 3- Yotivakyanti yo evarupam atikkamavacanam punappunam vuccamanampi titikkhati na patippharati 4- na vihannati, evarupo danto setthoti attho. Assatarati valavaya gadrabhena jata. Ajaniyati yam assadammasarathi karanam kareti, tassa khippam jananasamattha. Sindhavati sindhavaratthe jata assa. Mahanagati kunjarasankhata mahahatthino. Attadantoti ete assatara va ajaniya va sindhava va kunjara va danta vara, na adanta. 5- Yo pana catumaggasankhatena attadantena dantataya attadanto nibbisevano, ayam tatopi varam, sabbehipi etehi uttaritaroti attho. Na hi etehi yanehiti yani etani hatthiyanadini yanani, na hi etehi yanehi koci puggalo supinantenapi agatapubbatta "agatan"ti sankhagatam 6- nibbanadisam, tam thanam gaccheyya. Yatha pubbabhage indriyadamena dantena aparabhage ariyamaggabhavanaya sudantena danto nibbisevano sappanno puggalo tam agatapubbam disam gacchati, dantabhumim papunati. Tasma attadamanameva varanti attho. Vidhasu na vikampantiti seyyassa seyyohamasmitiadisu manavidhasu na calanti na pavedhanti. 7- Vippamutta punabbhavati punabbhavapatisandhiya punappunam uppattito @Footnote: 1 cha.Ma. labbhati 2 cha.Ma. hisaddo na dissati 3 cha.Ma. ayam patho na dissati @4 cha.Ma. patipphandati 5 dha.A. 2/50 6 cha.Ma. sankhatam 7 Ma. vedhenti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

Sutthu mutta muncitva thita. Dantabhumim anuppattati ekantadamanam arahattaphalabhumim papunitva thita. Te loke vijitavinoti te arahanto sattaloke vijitavijaya vijitavanto nama honti. Yasma ca bhavitindriyo nibbhayo nibbikaro danto hoti, tasma tamattham dassento "yassindriyani"ti gathamaha. Tassattho:- yassa cakkhvadini chalindriyani gocarabhavanaya aniccaditilakkhanam aropetva vasanabhavanaya satisampajannagandham 1- gahapetva ca bhavitani, tani ca kho ajjhattagocarabhavanaya, evam pana bahiddha ca sabbaloketi yattha yattha indriyanam vekallata vekallato va sambhavo, tattha nabhijjhadivasena bhavitaniti evam nibbijjha natva pativijjhitva imam paranca lokam sakaparasantatim khandhalokam 2- dantamaranam maritukamo kalam kankhati, jivitakkhayakalam agameti patimaneti, na bhayati maranassa. Yathaha:- "marane me bhayam natthi nikanti natthi jivite 3- nabhinandami 4- maranam nabhinandami jivitam kalanca patimanemi nibbisam bhatako yatha"ti. 5- Bhavito sa dantoti evam bhavitindriyo so danto. [91] Nissayatati 6- tanhaditthinissaya. Natva dhammanti aniccadihi akarehi dhammam janitva. Anissitoti evam tehi nissayehi anissito. Tena annatra dhammanana natthi nissayanam abhavoti dipeti. Bhavaya vibhavaya vati sassataya ucchedaya va. Imissa gathaya niddeso uttano. [92] Tam brumi upasantoti tam evarupam ekekagathaya vuttam upasantoti @Footnote: 1 Ma....gabbham 2 cha.Ma. sakasantatikhandhalokam parasantatikhandhalokanca 3 khu.thera. 26/20/263 @4 cha.Ma. nabhikankhami 5 khu.thera. 26/606,685/356,365 6 Ma. nissayanati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Kathemi. Atari so visattikanti so imam visatadibhavena visattikasankhatam mahatanham atari. Attano ditthiya rago abhijjhakayaganthoti sayam gahitaya ditthiya ranjanasankhato rago abhijjhakayagantho. Paravadesu aghato appaccayoti paresam vadapativadesu kopo ca atutthakaro ca byapado kayagantho. Attano silam va vatam vati sayam gahitam methunaviratisankhatam silam va govatadivatam va. Silabbatam vati tadubhayam va. Paramasatiti 1- imina suddhitiadivasena parato amasati. Attano ditthi idamsaccabhiniveso kayaganthoti sayam gahitaditthim "idameva saccam moghamannan"ti 2- ayoniso abhiniveso idamsaccabhiniveso kayagantho. Gantha tassa na vijjantiti tassa khinasavassa dve ditthigantha sotapattimaggena na santi. Byapado kayagantho anagamimaggena. Abhijjhakayagantho arahattamaggena. [93] Idani tameva upasantam pasamsanto aha "na tassa putta"ti evamadim. Tattha putta atrajadayo cattaro. Ettha ca puttapariggahadayo puttadinamena vuttati veditabba. Te hissa na vijjanti, tesam va abhavena puttadayo na vijjantiti attho. 3- Attati "atta atthi"ti gahita sassataditthi natthi. Nirattati "ucchijjati"ti gahita ucchedaditthi natthi. 3- Gahitam 3- natthiti gahetabbam natthi. Muncitabbam natthiti mocetabbam natthi. Yassa natthi gahitanti yassa puggalassa tanhaditthivasena gahitam na vijjati. Tassa natthi muncitabbanti tassa puggalassa muncitabbam na vijjati. Gahanamuncanam samatikkantoti 4- gahananca mocananca vitivatto. Vuddhiparihanivitivattoti vuddhinca haninca atikkanto. @Footnote: 1 cha.Ma. paramasoti 2 khu.u. 25/54/187, Ma.u. 14/27,301/22,274 @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 cha.Ma. gahamuncanasamatikkantoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

[94] Yena nam vajjum puthujjana, atho samanabrahmanati yena tam ragadina vajjena puthujjana sabbepi devamanussa itova bahiddha samanabrahmana ca rattoti va dutthoti va vadeyyum. Tam tassa apurekkhatanti 1- tam ragadivajjam tassa arahato apurekkhatam. Tasma vadesu nejatiti tamkarana nindavacanesu na kampati. Nejatiti niddesassa uddesapadam. Na injatiti calanam na karoti. Na calatiti na tattha namati. Na vedhatiti kampetum asakkuneyyataya na phandati. Na pavedhatiti na kampati. Na sampavedhatiti na parivattati. [95] Na ussesu vadateti visitthesu attanam antokatva "aham visittho"ti atimanavasena na vadati. Esa nayo itaresu dvisu. Kappam neti akappiyoti so evarupo duvidhampi kappam na eti. Kasma? yasma akappiyo, pahinakappoti vuttam hoti. Imissapi gathaya niddeso uttanova. [96] Sakanti mayhanti pariggahitam. Asata ca na socatiti avijjamanadina ca asata na socati. Dhammesu ca na gacchatiti sabbadhammesu chandadivasena na gacchati. Sa ve santoti vuccatiti so evarupo naruttamo "santo"ti vuccati. Imissapi gathaya niddeso uttanova. Arahattanikutena desanam nitthapesi. Desanapariyosane kotisatasahassadevatanam arahattappatti ahosi, sotapannadinam ganana natthiti. Saddhammapajjotikaya mahaniddesatthakathaya purabhedasuttaniddesavannana nitthita. Dasamam. @Footnote: 1 cha.Ma. apurakkhatanti


             The Pali Atthakatha in Roman Book 45 page 313-351. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=7251&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=7251&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=374              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=29&A=4612              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=5001              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=5001              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]