ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 45 : PALI ROMAN Nid.A.1 (saddhammapaj.)

page444.

16. Sariputtasuttaniddesavannana [190] Solasame na me ditthoti sariputtasuttaniddeso. Tattha ito pubbeti ito sankassanagare otaranato pubbe. Vagguvadoti sundaravado. Tusita ganimagatoti tusita kaya cavitva matukucchim agatatta tusita agato. Ganacariyatta gani. Santutthatthena va tusitasankhata devaloka ganim agato, tusitanam va arahantanam ganim agatoti. Imina cakkhunati imina attabhavapariyapannena pakatimamsacakkhuna. Imina attabhavenati imina pacchimena attabhavena. Tavatimsabhavaneti tavatimsadevaloke. Paricchattakamuleti kovilararukkhassa hettha. Pandukambalasilayanti rattakambalasadisa- pasanapitthe. Vassam vutthoti vutthavasso. Devaganaparivutoti devasanghena parivarito. Otinnoti avatinno. Imam dassanam pubbeti annatra imamha dassana pubbe. Na ditthoti annada na ditthapubbo. Khattiyassa vati khattiyassa vadantassa na suto. Brahmanadisupi eseva nayo. Madhuravadotiadisu byanjanasampannam madhuram vadatiti madhuravado. Pemajanakam pemaraham vadatiti pemaniyavado. Hadayangamacitte thapanayogyam 1- vadatiti hadayangamavado. Karavikasakunasaddo viya madhuraghoso assati karavikarutamanjughoso. Vissattho cati apalibuddho tattha tattha alaggamano. 2- Vinneyyo cati suvijaneyyo ca. Manju cati madhuro ca. Savaniyo cati kannasukho ca. Bindu cati ghano ca. Avisari cati na patthato ca. Gambhiro cati na uttano ca. Ninnadi cati ghosavanto ca. Assati assa satthuno. Bahiddha parisayati parisato bahi. Na niccharatiti na nikkhamati. Kimkarana? evarupo madhurasaddo nikkarana ma vinassatuti. Brahmassaroti anne chinnassarapi @Footnote: 1 ka. pavisana...... 2 Si.,cha.Ma. apakkhalano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page445.

Bhinnassarapi kakassarapi honti, ayam pana mahabrahmuno sarasadisena sarena samannagato. Mahabrahmuno hi pittasemhehi apalibuddhatta saro visuddho hoti, bhagavatapi katakammam tassa 1- vatthum sodheti, vatthuno suddhatta nabhito patthaya samutthahanto saro visuddho atthangasamannagatova samutthati. Karaviko viya bhanatiti karavikabhani, mattakaravikarutamanjughosoti attho. Taretiti akhemantam thanam atikkameti. Uttaretiti khemantabhumim papento 2- tareti. Nittaretiti akhemantatthanato nikkhamento tareti. Pataretiti pariggahetva tareti, hatthena pariggahetva viya taretiti attho. Sabbametam taranuttaranadikhemantatthane thapanamevati aha "khemantabhumim sampapeti"ti. Satteti veneyyasatte. Mahagahanataya mahanatthataya dunnitthariyataya 3- ca jatiyeva kantaro jatikantaro, tam jatikantaram. Ganassa sussusatiti gano assa vacanam sussusati sunati upalakkheti. Sotam odahatiti sotukamyataya sotam avadahati patitthapeti. Anna cittam upatthapetiti natukamacittam panidahati. Ganam akusala vutthapetvati janasamuham akosallasambhuta akusala utthapetva. 4- Kusale patitthapetiti kosallasambhute kusale thapeti. Sanghiti rasivasena sangho assa atthiti sanghi. Parisavasena gano assa atthiti gani. Ganassa acariyoti ganacariyo. [191] Dutiyagathaya sadevakassa lokassa, yatha dissatiti sadevakassa lokassa viya manussanampi dissati. Yatha va dissatiti tacchato aviparitato dissati. Cakkhumati uttamacakkhuma. Ekoti pabbajjasankhatadihi eko. Ratinti nekkhammaratyadim. Patirupakoti suvannapatirupako kundalo. Mattikakundalovati mattikaya @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. upanento 3 Ma. dunnittaranutaya 4 ka. @vutthapetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page446.

Katakundalo viya. Lohaddhamasova suvannacchannoti suvannena paticchanno lohamasako viya. Parivaracchannati parivarena chadita. Anto asuddhati abbhantarato ragadihi aparisuddha. Bahi sobhamanati civaradihi bahirato sundaRa. Akappitairiyapatha cati asajjitairiyapatha. 1- Panidhisampannati paripunnapatthana. Visuddhasaddoti parisuddhakittisaddo, yathabhutathutighosoti attho. Gatakittisaddasilokoti kittisaddanca silokanca gahetva caranasilo. Kattha 2- visuddhasaddoti ce? "nagabhavane ca supannabhavane ca"tiadina nayena vittharetva vuttatthane. Tato ca bhiyyoti tato vuttappakarato ca veneyyavasena atirekataropi dissati. sabbam ragatamanti sakalam ragandhakaram. Dosatamadisupi eseva nayo. Andhakarananti pannalokanivaranakaranam. Acakkhukarananti pannacakkhuno akaranam. Annanakarananti nanena ajananakaranam. Pannanirodhikanti pannanayananasakam. Vighatapakkhikanti pilakotthasikam. Anibbanasamvattanikanti apaccayaamatanibbanatthaya na samvattanikam. Sabbantam tena bodhinanena bujjhiti tam sakalam tena catumaggananavasena bujjhi. Pathamamaggavasena jani anubujjhi. Dutiyamaggavasena puna annasi pativijjhi. Tatiyamaggavasena pativedham papuni sambujjhi. Catutthamaggavasena nissesapativedhena samma bujjhi. Adhigacchi phusesi 3- sacchakasiti etam tayam phalavasena yojetabbam. Pathamadutiyavasena patilabhi. Tatiyavasena nanaphassena phusi. Catutthavasena paccakkham akasi. Atha va ekekaphalassa tayopi labbhanti eva. Nekkhammaratinti pabbajjadini nissaya uppannaratim. Vivekaratinti kayavivekadimhi uppannaratim. Upasamaratinti kilesavupasame ratim. Sambodhiratinti maggam paccavekkhantassa uppannaratim. @Footnote: 1 ka. anissajjita... 2 Si. katthaci 3 cha.Ma. phassesi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page447.

[192] Tatiyagathaya bahunnamidha 1- baddhananti idha bahunnam khattiyadinam sissanam. Sissa hi acariyapatibaddhavuttitta "baddha"ti vuccanti. Atthi panhena agamanti atthiko panhena agatomhi, atthikanam va panhena agamanam, panhena atthi agamanam vati. Buddhoti padassa abhavepi tam buddhanti pade yo so buddho, tam niddisitukamena "buddho"ti vuttam. Sayambhuti upadesam vina sayameva bhuto. Anacariyakoti sayambhupadassa atthavivaranam. Yo hi acariyam vina samam 2- saccani pativijjhati, so sayambhu nama hotiti. Pubbe ananussutesutiadi anacariyakabhavassa atthappakasanam. Ananussutesuti acariyato 3- ananussutesu. Samanti sayameva. Abhisambujjhiti bhusam samma pativijjhi. Tattha ca sabbannutam papuniti tesu ca saccesu sabbannubhavam papuni. Yatha saccani pativijjhanta sabbannu honti, tatha saccanam patividdhatta evam vuttam. "sabbannutam patto"tipi patho. Balesu ca vasibhavanti dasasu ca tathagatabalesu issarabhavam papuni. Yo so evambhuto, so buddhoti vuttam hoti. Tattha sabbadhammesu appatihatanananimittanuttaravimokkhadhigamaparibhavitakkhandhasantanam upadaya pannattiko, sabbannutapadatthanam va saccabhisambodhimupadaya pannattiko sattaviseso buddho. Ettavata atthato buddhavibhavana kata hoti. Idani byanjanato vibhavento "buddhoti kenatthena buddho"tiadimaha. Tattha yatha loke avaganta "avagato"ti vuccati, evam bujjhita saccaniti buddho. Yatha pannasosa vata "pannasusa"ti vuccanti, evam bodheta pajayati buddho. Sabbannutaya buddhoti sabbadhammabujjhanasamatthaya buddhiya buddhoti vuttam hoti. Sabbadassavitaya buddhoti sabbadhammanam nanacakkhuna ditthatta buddhoti vuttam hoti. Anannaneyyataya buddhoti annena abodhaniyato sayameva buddhatta buddhoti @Footnote: 1 cha.Ma. bahunamidha 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 Si. acariyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page448.

Vuttam hoti. Visavitaya buddhoti nanagunavikasanato 1- padumamiva vikasanatthena buddhoti vuttam hoti. Khinasavasankhatena buddhotiadihi chavi pariyayehi cittasankocakaradhammappahanena niddaya vibuddho puriso viya sabbakilesaniddaya vibuddhatta buddhoti vuttam hoti. Sankha sankhatanti atthato ekatta sankhatenati vacanassa kotthasenati attho. Tanhalepaditthilepabhavena nirupalepasankhatena savasananam sabbakilesanam pahinatta ekantavacanena visesetva vuttam. Ekantanikkilesoti ragadosamohavasesehi sabbakilesehi nikkileso. Ekayanamaggam gatoti buddhoti gamanatthanam dhatunam bujjhanatthatta bujjhanatthapi dhatuyo gamanattha honteva, tasma ekayanamaggam gatatta buddhoti vuttam hoti. Ekayanamaggo cettha:- "maggo pantho patho pajjo anjasam vatumayanam nava uttarasetu ca kullo ca bhisi sankamo"ti 2- maggassa bahusu namesu ayananamena vuttamagganamena vutto. Tasma ekamaggabhuto maggo, na dvedhapathabhutoti attho. Atha va ekena ayitabbo maggoti ekayanamaggo. Ekenati ganasanganikam pahaya pavivittena. Ayitabboti patipajjitabbo, ayanti va etenati ayano, samsarato nibbanam gacchantiti attho. Ekesam ayanoti ekayano. Ekesanti setthanam. Sabbasattasettha ca sammasambuddha, tasma ekesam 3- maggabhuto sammasambuddhanam ayanabhuto maggoti vuttam hoti. Ayatiti va ayano, gacchati pavattatiti attho. Ekasmim ayano maggoti ekayanamaggo. Ekasmimyeva buddhasasane pavattamano maggo, na annatthati vuttam hoti. Api ca ekam ayatiti ekayano. Pubbabhage nanamukhabhavananayappavattopi aparabhage ekam nibbanameva gacchatiti vuttam hoti, tasma ekayanamaggoti ekanibbanagamanamaggoti attho. @Footnote: 1 Si.,ka. nanagunavisavanato 2 khu.cula. 30/101/211 3 ka. etesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page449.

Eko anuttaram sammasambodhim abhisambuddhoti na parehi buddhatta buddho, kim tu sayameva anuttaram sammasambodhim abhisambuddhatta buddhoti vuttam hoti. Abuddhivihatatta 1- buddhipatilabhatta buddhoti buddhi buddham bodhoti pariyayavacanametam. Tattha yatha "nilarattagunayoga nilo pato, ratto pato"ti vuccati, evam buddhagunayoga "buddho"ti napetum vuttam hoti. 2- Tato param buddhoti netam namantiadi "atthamanugata ayam pannatti"ti napanattham vuttam. Tattha mitta sahaya. Amacca bhacca. Nati pitupakkhika. Salohita matupakkhika. Samana pabbajjupagata. Brahmana bhovadino, samitapapabahitapapa va. Devata sakkadayo brahmano ca. Vimokkhantikanti vimokkho arahattamaggo, vimokkhassa anto arahattaphalam, tasmim vimokkhante bhavam vimokkhantikam namam. Sabbannubhavo hi arahattamaggena sijjhati, arahattaphalodaye siddham hoti. Tasma sabbannubhavo vimokkhante bhavo hoti. Tam nemittikampi namam vimokkhante bhavam nama hoti. Tena vuttam "vimokkhantikametam buddhanam bhagavantanan"ti. Bodhiya mule saha sabbannutannanassa patilabhati mahabodhirukkhamule yathavuttakkhane sabbannutannanassa patilabhena saha. Sacchika pannattiti arahattaphalasacchikiriyaya sabbadhammasacchikiriyaya va jata pannatti. Yadidam buddhoti pannatti. Ayam byanjanato buddhavibhavana. Ito param vahassetam bharanti pariyosanam tattha tattha vuttanayatta yathapalimeva niyyati. [193] Catutthagathaya vijigucchatoti jatiadihi attiyato. Rittamasananti vivittam mancapitham. Pabbatanam guhasu vati pabbataguhasu va rittamasanam bhajatoti sambandhitabbam. @Footnote: 1 ka. buddhipatilabha 2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page450.

Jatiya vijigucchatoti jatim vijigucchato. Jaraya. Byadhinatiadisu eseva nayo. Bhajatoti evamadisu bhajatoti bhajantassa. Sevatoti sevantassa. Nisevatoti samma sevantassa. Samsevatoti punappunam sevantassa. Patisevatoti upagantva sevantassa. Pabbatapabbharati pabbatakucchiyo. [194] Pancamagathaya uccavacesuti hinappanitesu. Sayanesuti viharadisu senasanesu. Kivanto tattha bheravati 1- kittaka tattha bhayakarana. "kuvanto"tipi patho, kujantoti cassa attho. Kuvantoti saddayanto. Kujantoti abyattasaddam 2- karonto. Nadantoti ukkutthim karonto. Saddam karontoti vacam bhasanto. Katiti puccha. Kittakati pamanapuccha. Kivatakati paricchedapuccha. Kivabahukati pamanaparicchedapuccha. Te bheravati ete bhayajananupaddava bhayarammana. Kivabahukati pucchite arammane dassetum "siha byaggha dipi"tiadihi vissajjesi. 3- [195] Chatthagathaya kati parissayati kittaka upaddava. Agatam disanti nibbanam. Tam hi agatapubbatta agatam, niddisitabbato disa cati. Tena vuttam "agatam disan"ti. "amatam disan"tipi patho. Abhisambhaveti abhisambhaveyya. Pantamhiti pariyante. Agatapubba sa disati ya disa supinantenapi agatapubba. 4- Na sa disa gatapubbati esa disa vuttanayena agatapubba. Imina dighena addhunati anena dighakalena. Samatittikanti antomukhavattilekham papetva samabharitam. Anavasekanti anavasincanakam aparisincanakam katva. Telapattanti pakkhittatelam telapattam. Parihareyyati hareyya @Footnote: 1 ka. asanesuti 2 ka. givantoti kujanto, kivanitotipi patho 3 ka. appasaddam @4 cha.Ma. na gatapubba

--------------------------------------------------------------------------------------------- page451.

Adaya gaccheyya. Evam sacittamanurakkheti tam telabharitam pattam viya attano cittam kayagataya satiya gocare ceva sampayuttasatiya cati ubhinnam antare pakkhipitva yatha muhuttampi bahiddha gocare na vikkhipati, tatha pandito yogavacaro rakkheyya gopeyya. 1- Kimkarana? etassa hi:- dunniggahassa lahuno yatthakamanipatino cittassa damatho sadhu cittam dantam sukhavaham. 2- Tasma:- sududdasam sunipunam yatthakamanipatinam cittam rakkhetha medhavi cittam guttam sukhavaham. 2- Idam hi:- durangamam ekacaram asariram guhasayam ye cittam sannamessanti mokkhanti marabandhana. 2- Itarassa pana:- anavatthitacittassa saddhammam avijanato pariplavapasadassa panna na paripurati. 3- Thirakammatthanasahayassa pana:- anavassutacittassa ananvahatacetaso punnapapapahinassa natthi jagarato bhayam. 3- @Footnote: 1 cha.Ma. gopayeyya 2 khu.dha. 25/35-37/22 3 khu.dha. 25/38-39/23

--------------------------------------------------------------------------------------------- page452.

Tasma etam:- phandanam capalam cittam durakkham 1- dunnivarayam ujum karoti medhavi usukarova tejanam. 2- Evam ujum karonto sacittamanurakkhe. Patthayano disam agatapubbanti imasmim kayagatasatikammatthane kammam arabhitva anamatagge samsare agatapubbam disam patthento vuttanayena sakacittam rakkheyyati attho. Ka panesa disa nama:- "matapita disa pubba acariya dakkhina disa puttadara disa paccha mittamacca ca uttaRa. Dasakammakara hettha uddham samanabrahmana eta disa namasseyya alamatto kule gihi"ti 3- ettha tava matapitadayo "disa"ti vutta. "disa catasso vidisa catasso uddham adho dasa disa imayo katamam disam titthati nagaraja yamaddasa supine chabbisanan"ti 4- ettha puratthimadibheda disava "disa"ti vutta. "agarino annadapanavatthada avhayikatampi disam vadanti @Footnote: 1 cha.Ma. durakkham 2 khu.dha. 25/33/22 3 di.pa. 11/273/167 4 khu.ja. 27/104/395

--------------------------------------------------------------------------------------------- page453.

Esa disa parama setaketu yam patva dukkhi sukhino bhavanti"ti 1- ettha nibbanam "disan"ti vuttam. Idhapi tadeva adhippetam. Tanhakkhayam viragantiadihi dissati apadissati tasma "disa"ti vuccati. Anamatagge pana samsare kenaci balaputhujjanena supinenapi agatapubbataya "agatapubba disa nama"ti vuccati. Tam patthayantena kayagatasatiya yogo karaniyo. 2- Vajatotiadisu ettha magguppadato samipam vajato. Thitikkhane gacchato. Phaladassanato 3- abhikkamato. 4- Anteti antamhi thite. Panteti vanagahanagambhire thite. Pariyanteti durabhavena pariyante thite. Selanteti pabbatanam ante. Vananteti vanaghatanam ante. Nadanteti nadinam ante. Udakanteti udakanam pariyante. Yattha na kasiyati na vapiyatiti yasmim kasananca vapananca na kariyati. Janantam 5- atikkamitva thite. Manussanam anupacareti kasanavapanavasena manussehi anupacaritabbe senasane. [196] Sattamagathaya kyassa byappathayo assuti kidisani tassa vacanani assu. Musavadam pahayati ettha musati visamvadanapurekkharassa atthabhanjanako vacipayogo kayappayogo va. Visamvadanadhippayena panassa paravisamvadakakayavacipayoga- samutthapika cetana musavado. Aparo nayo:- musati abhutam ataccham vatthu, vadoti tassa bhutato tacchato vinnapanam. Lakkhanato pana atatham vatthum tathato param vinnapetukamassa tathavinnattisamutthapika cetana musavado. So yamattham bhanjati, tassa appataya appasavajjo, mahantataya mahasavajjo. Api ca gahatthanam attano santakam adatukamataya "natthi"tiadinayappavatto appasavajjo, sakkhina hutva @Footnote: 1 khu.ja. 27/9/144 2 cha.Ma. karaniyoti 3 Si. phale dassanato, cha.Ma. phalodayato @4 cha.Ma. atikkamato 5 Si.,Ma. vanantam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page454.

Atthabhanjanattham vutto mahasavajjo. Pabbajitanam appakampi telam va sappim va labhitva hasadhippayena "ajja game telam nadi manne sandati"ti puranakathanayena pavatto appasavajjo, aditthamyeva pana ditthantiadina nayena vadantanam mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara honti:- atatham vatthu visamvadanacittam tajjo vayamo parassa tadatthavijanananti. Eko payogo sahatthikova. So ca kayena va kayapatibaddhena va vacaya va paravisamvadakakiriyakarane datthabbo. Taya ce kiriyaya paro tadattham 1- janati, ayam kiriyasamutthapika cetanakkhaneyeva musavadakammuna bajjhati. Saccam vadatiti saccavadi. Saccena saccam sandahati ghatetiti saccasandho, na antarantara musa vadatiti attho. Yo hi puriso kadaci musa vadati, kadaci saccam, tassa musavadena antarikataya saccam saccena na ghatiyati, tasma na so saccasandho. Ayam pana na tadiso, jivitahetupi musa avatva saccena saccam sandahatiyevati saccasandho. Thetoti thiro, thirakathoti attho. Eko puggalo haliddirago viya thusarasimhi nikhatakhanu viya assapitthe thapitakumbhandamiva ca na thirakatho hoti. Eko pasanalekha viya indakhilo viya ca thirakatho hoti, asina sisam chindantepi dvekatha na katheti. Ayam vuccati theto. Paccayikoti patiyayitabbo, 2- saddhayitabbakoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, "idam kena vuttam, asukena"ti vutte "ma tassa vacanam saddahatha"ti vattabbatam apajjati. Eko paccayiko hoti, "idam kena vuttam, asukena"ti @Footnote: 1 cha.Ma. tamattham 2 cha.Ma. pattiyayitabbo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page455.

Vutte "yadi tena vuttam, idameva pamanam, idani upaparikkhitabbam natthi, evameva idan"ti vattabbatam apajjati, ayam vuccati paccayiko. Avisamvadako lokassati taya saccavaditaya lokam na visamvadetiti attho. Pisunam vacam pahayatiadisu yaya vacaya yassa tam vacam bhasati, tassa hadaye attano piyabhavam parassa ca sunnabhavam karoti, sa pisunavaca. Yaya pana attanampi parampi pharusam karoti, ya vaca sayampi pharusa, neva kannasukha na hadayasukha vaca, 1- ayam pharusavaca. Yena sampham palapati niratthakam, so samphappalaPo. Tesam mulabhutapi cetanapi pisunavacadinamameva labhati, sa eva ca idha adhippetati. Tattha sankilitthacittassa paresam va bhedaya attano piyakamyataya va kayavacipayogasamutthapika cetana pisunavaca. Sa yassa bhedam karoti, tassa appagunataya appasavajja, mahagunataya mahasavajja. Tassa cattaro sambhara honti:- bhinditabbo paro, "iti ime nana bhavissanti"ti 2- bhedapurekkharata va, "iti aham piyo bhavissami vissasiko"ti piyakamyata va, tajjo vayamo, tassa tadatthavijanananti. Imesam bhedayati yesam itoti vuttanam santike sutam, tesam bhedaya. Bhinnanam va sandhatati dvinnam mittanam va samanupajjhayakadinam va kenacideva karanena bhinnanam ekamekam upasankamitva "tumhakam idise kule jatanam evam bahussutanam idam na yuttan"tiadini vatva sandhanam katta. Anuppadatati sandhananuppadata, dve jane samagge disva "tumhakam evarupe kule jatanam evarupehi gunehi samannagatanam anucchavikametan"tiadini vatva dalhikammam kattati attho. @Footnote: 1 cha.Ma. na hadayangama 2 cha.Ma. nana bhavissanti vina bhavissantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page456.

Samaggo aramo assati samaggaramo, yattha samagga natthi, tattha vasitumpi na icchatiti attho. "samaggaramo"tipi pali, ayamevattho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahaya annatra gantumpi na icchatiti attho. Samagge disvapi sutvapi nandatiti samagganandi. Samaggakaranim vacam bhasitati ya vaca satte samaggeyeva karoti, tam samaggigunaparidipikameva vacam bhasati, na itaranti. Parassa mammacchedakakayavacipayogasamutthapika ekantapharusacetana pharusavaca. Mammacchedakopi payogo cittasanhataya pharusavaca na hoti. Matapitaro hi kadaci puttake evampi vadanti "cora vo khandakhandam 1- karontu"ti, uppalapattampi ca nesam upari patantam na icchanti. Acariyupajjhaya ca kadaci nissitake evam vadanti "kim ime ahirika anottappino caranti, niddhamatha ne"ti. Atha ca nesam agamadhigamasampattim icchanti. Yatha ca cittasanhataya pharusavaca na hoti, evam vacanasanhataya apharusavacapi na hoti. Na hi marapetukamassa "imam sukham sayapetha"ti vacanam apharusavaca hoti, cittapharusataya panesa pharusavacava, sa yam sandhaya pavattita. Tassa appagunataya appasavajja, mahagunataya mahasavajja. Tassa tayo sambhara:- akkositabbo paro kupitacittam akkosanati. Nelati elam vuccati doso, nassa elanti nela, niddosati attho. "nelango setapacchado"ti 2- ettha vuttanelam viya. 3- Kannasukhati byanjanamadhurataya kannanam sukha, sucimukhavijjhanam viya 4- kannasulam na janeti. Atthamadhurataya sakalasarire kopam ajanetva pemam janetiti pemaniya. Hadayam gacchati appatihannamana sukhena cittam pavisatiti hadayangama. Gunaparipunnataya pure bhavati pori. Pure samvaddhanari viya sukumaratipi pori. Purassa esatipi pori, nagaravasinam kathati attho. Nagaravasino hi yuttakatha honti, pitimattam pitati bhatimattam bhatati vadanti. @Footnote: 1 cha.Ma. khandakhandikam 2 khu.u. 25/65/206 3 ka. vuttasilam 4 cha.Ma. sucivijjhanam @viya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page457.

Evarupi katha bahuno janassa kanta hotiti bahujanakanta. Kantabhaveneva bahuno janassa manapa cittavuddhikarati bahujanamanapa. Anatthavinnapikakayavacipayogasamutthapika akusalacetana samphappalaPo. So asevanamandataya appasavajjo, asevanamahantataya mahasavajjo. Tassa dve sambhara:- bharatayuddhasitaharanadiniratthakakatha purekkharata, tatharupikathakathananca. Kalena vadatiti kalavadi, vattabbayuttakalam sallakkhetva vadatiti attho. Bhutam taccham sabhavameva vadatiti bhutavadi. Ditthadhammikasamparayikaatthasannissitameva katva vadatiti atthavadi. Navalokuttaradhammasannissitam katva vadatiti dhammavadi. Samvaravinayapahanavinayasannissitam katva vadatiti vinayavadi. Nidhanam vuccati thapanokaso, nidhanamassa atthiti nidhanavati, hadaye nidhatabbayuttam vacam bhasitati attho. Kalenati evarupim bhasamanopi ca "aham nidhanavatim vacam bhasissami"ti na akalena bhasati, yuttakalam pana avekkhitvava 1- bhasatiti attho. Sapadesanti saupamam, sakarananti attho. Pariyantavatinti paricchedam dassetva yathassa paricchedo pannayati, evam bhasatiti attho. Atthasanhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyadatum asakkuneyyataya atthasampannam. Yam va so atthavadi attham vadati, tena atthena sahitatta atthasanhitam vacam bhasati, na annam nikkhipitva annam bhasatiti vuttam hoti. Catuhi vacisucaritehiti "musavadam pahaya"tiadina nayena vuttehi catuhi vacahi yuttehi sutthu caritehi. Samannagatoti aparihino. Catudosapagatam vacam bhasatiti appiyadihi catuhi dosehi apagatam parihinam vacam bhasati. Atthi agocaroti kincapi thero samanacaram samanagocaram kathetukamo "atthi agocaro, atthi gocaro"ti padam uddhari, yatha pana maggakusalo puriso maggam acikkhanto @Footnote: 1 cha.Ma. apekkhitvava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page458.

"vamam munca, dakkhinam ganha"ti pathamam muncitabbam sabhayamaggam 1- uppathamaggam acikkhati, paccha gahetabbam khemamaggam ujumaggam, evameva maggakusalapurisasadiso dhammasenapati pathamam pahatabbam buddhapatikuttham agocaram acikkhitva paccha gocaram acikkhitukamo "katamo agocaro"tiadimaha. Purisena hi acikkhitamaggo sampajjeyya va na va, tathagatena acikkhitamaggo apannako indavissattham vajiram viya avirajjhanako nibbananagaramyeva samosarati. Tena vuttam "puriso maggakusaloti kho tissa tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassa"ti. 2- Yasma va sasisam nhanena pahinasedamalajallikassa purisassa malagandha- vilepanadivibhusanavidhanam viya pahinapapadhammassa kalyanadhammasamayogo sampannarupo hoti, tasma sedamalajallikam viya pahatabbam pathamam agocaram acikkhitva pahinasedamalajallikassa malagandhavilepanadivibhusanavidhanam viya paccha gocaram acikkhitukamopi "katamo agocaro"tiadimaha. Tattha gocaroti pindapatadinam atthaya upasankamitum yuttatthanam. Ayuttatthanam agocaro. Vesiya gocaro assati vesiyagocaro, mittasanthavavasena upasankamitabbatthananti attho. Tattha vesiya nama rupupajiviniyo yena kenacideva sulabhajjhacarata 3- mittasanthavasinehavasena upasankamanto vesiyagocaro nama hoti. Tasma evam upasankamitum na vattati. Kimkarana? arakkhavipattito. Evam Upasankamantassa hi cirarakkhitagopitopi samanadhammo katipaheneva nassati. Sacepi na nassati, garaham labhati. Dakkhinavasena pana upasankamantena satim upatthapetva upasankamitabbam. Vidhava vuccanti matapatika va pavutthapatika va. Thullakumariyoti 4- mahallika @Footnote: 1 ka. paravattayamaggam 2 sam.kha. 17/84/87 3 ka. sulabhajjhacara ta 4 ka. thulakumariyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page459.

Anivitthakumariyo. 1- Pandakati lokamisanissitakathabahula ussannakilesa avupasantaparilaha napumsaka. Tesam sabbesampi upasankamane adinavo vuttanayeneva veditabbo. Bhikkhunisupi eseva nayo. Api ca bhikkhu nama ussannabrahmacariya honti, tatha bhikkhuniyo. Te annamannam santhavavasena katipaheneva rakkhitagopitasamanadhammam nasenti. Gilanapucchakena pana gantum vattati. Bhikkhuna pupphani labhitva pujanatthayapi ovadadanatthayapi gantum vattatiyeva. Panagaranti surapanagharam, 2- tam brahmacariyantarayakarehi 3- surasondehi avivittam hoti. Tattha tehi saddhim santhavavasena 4- upasankamitum na vattati, brahmacariyantarayo hoti. Samsattho viharati rajuhitiadisu rajanoti abhisitta va hontu anabhisitta va, ye rajjamanusasanti. Rajamahamattati rajunam issariyasadisaya mahatiya issariyamattaya samannagata. Titthiyati viparitadassana bahiraparibbajaka. Titthiyasavakati bhattivasena tesam paccayadayaka, etehi saddhim samsaggajato hotiti attho. Ananulomikena samsaggenati ananulomikasamsaggo nama tissannam sikkhanam ananulomo paccanikasamsaggo. Yena brahmacariyantarayam pannattivitikkamam sallekhaparihaninca papunati. Seyyathidam? rajarajamahamattehi saddhim sahasokita sahanandita samasukhadukkhata uppannesu kiccakaraniyesu attana yogam 5- apajjanata titthiyatitthiyasavakehi saddhim ekacchandarucisamacarata ekacchandarucisamacarabhavavaho va sinehabahumanasanthavo. Tattha rajarajamahamattehi saddhim samsaggo brahmacariyantarayakaro, itarehi titthiyasavakehi tesam laddhiggahanam. Tesam pana vadam bhinditva attano laddhim ganhapetum samatthena upasankamitum vattati. Idani aparenapi pariyayena agocaram dassetum "yani va pana tani kulani"tiadi araddham. Tattha assaddhatiti buddhadisu saddhavirahitani. Tani "buddho @Footnote: 1 cha.Ma. anibbiddha... 2 ka. suragaram 3 ka. brahmacariyantarayam karoti @4 Si.,cha.Ma. sahasondavasena 5 ka. voyogam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page460.

Sabbannu, dhammo niyyaniko, samgho suppatipanno"ti na saddahanti. Appasannaniti cittam pasannam anavilam katum na sakkonti. Akkosakaparibhasakaniti akkosakani ceva paribhasakani ca. "corosi, balosi, mulhosi, otthosi, gonosi, gadrabhosi, apayikosi, nerayikosi, tiracchanagatosi, natthi tuyham sugati, duggatiyeva tuyham patikankha"ti evam dasahi akkosavatthuhi akkosanti, "hotu, idani tam paharissama, bandhissama, vadhissama"ti evam bhayadassanena paribhasanti cati attho. Anatthakamaniti attham na icchanti, anatthameva icchanti. Ahitakamaniti ahitameva icchanti, hitam na icchanti. Aphasukamaniti phasukam na icchanti, aphasukameva icchanti. Ayogakkhemakamaniti catuhi yogehi khemam nibbhayam 1- na icchanti, sabhayameva icchanti. Bhikkhunanti ettha samanerapi sangaham gacchanti. Bhikkhuninanti ettha sikkhamana samaneriyopi. Sabbesampi hi bhagavantam uddissa pabbajitananceva saranagatananca 2- catunnampi parisanam tani anatthakamaniyeva. Tatharupani kulaniti evarupani khattiyakuladini kulani. Sevatiti nissaya jivati. Bhajatiti upasankamati. Payirupasatiti punappunam upasankamati. Ayam vuccatiti ayam vesiyadigocarassa vesiyadiko rajadisamsatthassa rajadiko assaddhakuladisevakassa assaddhakuladiko cati tippakaropi ayuttagocaro "agocaro"ti veditabbo. Tassa iminapi pariyayena agocarata veditabba:- vesiyadiko tava pancakamagunanissayato agocaro veditabbo. Yathaha "ko ca bhikkhave bhikkhuno agocaro paravisayo, yadidam panca kamaguna"ti. 3- Rajadiko jhananuyogassa 4- anupanissayato labhasakkarasanicakkanipphadanato 5- ditthivipattihetuto ca, assaddhakuladiko saddhahanicittapadosavahanato 6- agocaro. @Footnote: 1 Ma. nibbanam 2 ka. samanagatananca 3 sam.maha. 19/372/128 @4 Si. jatanuyogassa 5 Si. sattavitakkanipphotanato @6 Ma. saddhahanicittasantosavahanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page461.

Antaragharappavesadiko ca cakkhuna rupam disva nimittaggahadiko ca saddhadeyyani bhojanani bhunjitva visukadassananuyogo ca panca kamaguna cati catubbidhopi pana kilesuppattivasena agocaroti veditabbo. Ma bhikkhave agocare carathati caritum ayuttatthane ma caratha. Paravisayeti sattuvisaye. Agocare bhikkhave caratanti ayuttatthane carantanam. "caran"tipi patho. Lacchatiti labhissati passissati. Maroti devaputtamaropi maccumaropi. Otaranti randham chiddam vivaram. Gocaraniddese na vesiyagocaro hotitiadini vuttapatipakkhavasena veditabbani. Ayam pana viseso:- cattaro satipatthana gocaroti caritum yuttatthanavasena catusatipatthana gocaro. Saketi attano santake. Pettike visayeti pitito agatavisaye. Araddhaviriyassati sammaupatthitacatusammappadhanaviriyavantassa. Thamavatoti 1- balappattassa. Dalhaparakkamassati thiraviriyassa. Yassatthaya 2- pesitoti yena arahattatthaya attabhavo pariccatto. Attatthe cati attano atthe arahattaphale ca. Naye cati ariye atthangike magge ca. Lakkhane cati aniccadilakkhanapativedhe ca. Karane cati hetumhi ca. Thanathane cati thane ca atthane ca, karanakarane cati attho. Idani vittharetva dassetum "sabbe sankhara anicca"tiadimaha. [197] Atthamagathaya ekodi nipakoti ekaggacitto pandito. Jatarupassa olarikampi malam dhamatiti suvannassa thulam malam 3- aggisamyogena niharati. Sandhamatiti samma niharati. Niddhamatiti apunabhavappattikam 4- katva niharati. "jhapeti"ti keci vadanti. Majjhimakampiti tato sukhumatarampi. Sukhumakampiti @Footnote: 1 cha.Ma. thamagatassati 2 ka. yassatta @3 cha.Ma. jallam 4 Si. apunabhavantakam, Ma. apunabbhavuppattikam, ka. apunabhavattikam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page462.

Atisukhumatarampi. Evamevati opammasampatipadanam. Attano olarikepi kilese dhamatiti kayaduccaritadike thulakilese viriyatapena niharati. Majjhimakepi kileseti kamavitakkadike olarikasukhumanam majjhimakepi kilese. 1- Sukhumakepiti nativitakkadike atisanhakepi kilese. Sammaditthiya micchaditthim dhamatiti saha vipassanaya maggasampayuttaya sammaditthiya viparitasankhatam micchaditthim niharati. Sammasankappadisupi eseva nayo. [198] Evam ayasmata sariputtena tihi gathahi bhagavantam thometva pancahi gathahi pancasatanam sissanam atthaya senasanagocarasilavatadini pucchito 2- tamattham pakasetum "vijigucchamanassa"tiadina nayena vissajjanamaraddham. 3- Tattha pathamagathaya tavattho:- jatiadihi vijigucchamanassa 4- rittasanam sayanam sevato ve sambodhikamassa sariputta bhikkhuno yadidam phasu yo phasuviharo yathanudhammam yo ca anudhammo, tante pavakkhami yatha pajanam yatha pajananto vadeyya, evam vadamiti. Yam phasuviharanti yam sukhaviharam. Asappayarupadassanenati itthirupadisamanasappayarupadassanena. Tam bodhim bujjhitukamassati tam catumaggananasankhatam bodhim bujjhitum icchantassa. Anubujjhitukamassati anurupaya patipattiya bujjhitukamassa. Pativijjhitukamassati abhimukhe katva nibbijjhitukamassa. Sambujjhitukamassati pahinakilese apaccagamanavasena samma bujjhitum icchantassa. 5- Adhigantukamassati papunitukamassa. Sacchikatukamassati patilabhasacchikiriyaya pattukamassa. Atha va bujjhitukamassati sotapattimaggananam natukamassa. Anubujjhitukamassati sakadagamimaggananam puna natukamassa. Pativijjhitukamassati anagamimaggananam pativedhavasena natukamassa. Sambujjhitukamassati arahattamaggananam samma natukamassa. Adhigantukamassati @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 Ma. pucchitva 3 ka. visajjanamaraddho @4 cha.Ma. jiguccha... 5 ka. bujjhitukamassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page463.

Catubbidhampi adhigantukamassa. Phusitukamassati nanaphusanaya phusitukamassa. Sacchikatukamassati 1- paccavekkhanaya paccakkham kattukamassa. Catunnam magganam pubbabhage vipassanati catunnam ariyamagganam purimakotthase uppannaudayabbayadivipassanananani. [199] Dutiyagathaya sapariyantacariti siladisu catusu pariyantesu caramano. Damsadhipatananti pingalamakkhikananca sesamakkhikananca. Te hi tato tato adhipatitva khadanti, tasma "adhipata"ti vuccanti. Manussaphassananti coradiphassanam. Cattaro pariyantati cattaro mariyada pariccheda. Antoputibhavam paccavekkhamanoti abbhantare kucchitabhavam silavirahitabhavam olokayamano. Anto silasamvarapariyante caratiti silasamvaraparicchedabbhantare carati vicarati. Mariyadam na bhindatiti silamariyadam silaparicchedam na kopeti. Adittapariyayam paccavekkhamanoti adittadesanam 2- olokento. Akkhabbhanjanavanapaticchadanaputtamamsupamam paccavekkhamanoti sakatikassa akkhabbhanjanaupamanca, kutthabyadhino vananam paticchadanatelapilotikaupamanca, kantarapatipannanam jayampatikanam 3- puttamamsakhadanaupamanca 4- olokento. Bhaddekarattaviharam paccavekkhamanoti:- "atitam nanvagameyya nappatikankhe anagatam tam ve `bhaddekaratto'ti santo acikkhate muni"ti 5- evam vuttam bhaddekarattaviharam olokento. Ta uppatitva uppatitva khadantiti nippatitva nippatitva khadanti. @Footnote: 1 cha.Ma. phassitukamassati 2 vi.maha. 4/54/44, sam.kha. 17/61/58 @3 Si.,ka. jayampatikanam 4 sam.ni. 16/63/95 5 Ma.u. 14/280/249

--------------------------------------------------------------------------------------------- page464.

[200] Tatiyagathaya paradhammika nama satta sahadhammikavajja sabbepi te bahiraka. Kusalanuesiti kusaladhamme anvesamano. Satta sahadhammike thapetvati bhikkhubhikkhunisikkhamanasamanerasamaneriupasaka- upasikayo vajjetva. Athaparanipi atthi abhisambhotabbaniti aparanipi madditabbani atthi samvijjanti. [201] Catutthagathaya atankaphassenati rogaphassena. Sitam athunhanti sitanca unhanca. So tehi phuttho bahudhati so tehi atankadihi anekehi akarehi phuttho samano. Anokoti abhisankharavinnanadinam anokasabhuto. Abbhantaradhatusankopavasena 1- vati sarirabbhantare apodhatukkhobhavasena va annataradhatukkhobhavasena 2- va. Unhanti sarirabbhantare tejodhatusankopavasena 3- unham bhavati. Abhisankharasahagatavinnanassati kusalakusalacetanasampayuttacittassa. Okasam na karotiti avakasam patittham na karoti. Avatthitasamadanoti otaritva gahako. [202] Evam "bhikkhuno vijigucchato"tiadihi tihi gathahi putthamattham vissajjetva idani "kyassa byappathayo"tiadina nayena puttham vissajjento "theyyam na kare"tiadimaha. Tattha phasseti phuseyya. Yadavilattam manaso vijannati yam cittassa avilattam vijaneyya, tam sabbam "kanhassa pakkho"ti vinodayeyya. Adinnadanam pahayati ettha adinnassa adanam adinnadanam, parasamharanam 4- theyyam corikati vuttam hoti. Tattha adinnanti parapariggahitam, yattha paro yathakamakaritam apajjanto adandaraho anupavajjo ca hoti, tasmim parapariggahite parapariggahitasannino tadadayakaupakkamasamutthapika theyyacetana adinnadanam. Tam hine parassa santake appasavajjam, panite mahasavajjam. Kasma? vatthupanitataya. @Footnote: 1 cha.Ma....dhatupakopavasena 2 cha.Ma. anna... 3 cha.Ma. tejodhatukkhobhavasena 4 ka. parassa @haranam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page465.

Vatthusamatte sati gunadhikanam santake vatthusmim mahasavajjam, tam tam gunadhikam upadaya tato tato hinagunassa santake vatthusmim appasavajjam. Tassa panca sambhara honti:- parapariggahitam, parapariggahitasannita, theyyacittam, upakkamo, tena harananti. Pahayati imam adinnadanacetanasankhatam dussilyam pajahitva. Pativiratoti pahinakalato patthaya tato dussilyato orato viratova. Dinnameva adiyatiti dinnadayi. Cittenapi dinnameva patikankhatiti dinnapatikankhi. Thenetiti theno, na thenena athenena. Athenattayeva sucibhutena. Attanati attabhavena, athenam sucibhutam attabhavam katva viharatiti vuttam hoti. Ito param vuttanayameva. Mettayanavasena metti. Mettakaro mettayana. Mettaya ayitassa mettasamangino cittassa bhavo mettayitattam. Anudayatiti anudaya, rakkhatiti attho. Anudayakaro anudayana. Anudayitassa bhavo anudayitattam. Hitassa esanavasena hitesita. Anukampanavasena anukampa. Sabbehipi imehi padehi upacarappanappattava metta vutta. Vipulenati ettha pharanavasena vipulata datthabba. Bhumivasena pana tam mahaggatam. Pagunavasena appamanam. Sattarammanavasena ca appamanam. Byapadapaccatthikappahanena averam. Domanassappahanato abyapajjham, 1- niddukkhanti vuttam hoti. Avilanti appasannam. Lulitanti kalalam. Eritanti asannitthanam. Ghattitanti arammanena ghattanamapaditam. Calitanti kampamanam. Bhantanti vibbhantam. Avupasantanti anibbutam. Yo so maroti evamadisu mahajanam anatthe niyojetva maretiti maro. Kanhakammatta kanho. Kamavacarissaratta adhipati. Maranam papanato antagu. Muncitum appadanatthena namuci. Marassa balisanti marabalisam. Vattasannissitatthena marassa @Footnote: 1 cha.Ma. abyapajjam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page466.

Amisanti maramisam. Vasavattapanatthena 1- marassa visayoti maravisayo. Gocaratthena marassa nivasoti maranivaso. Kamacaram caranatthena 2- marassa gocaroti maragocaro. Duppamuncanatthena marassa bandhananti marabandhanam. Dukkhuddayoti dukkhabandhano. [203] Mulampi tesam palikhanna tittheti tesam kodhatimananam yam avijjadikam mulam, tampi palikhanitva tittheyya. Addha bhavanto abhisambhaveyyati etam piyapiyam abhibhavanto ekamseneva abhibhaveyya, 3- tattha piyamanabhirameyya appiyam na roseyyati adhippayo. 3- Avijjamulantiadayo avijja kodhassa upanissayasahajatadivasena mulam hoti. Anupayamanasikaro ca asmimano ca ime dve upanissayavaseneva. Ahirikaanottappauddhacca ime tayo upanissayasahajatadivasena mulani honti, tatha atimanassapi. [204] Pannam purakkhatvati pannam pubbangamam katva. Kalyanapititi kalyanapitiya samannagato. Caturo sahetha paridevadhammeti anantaragathaya vuccamane paridevaniyadhamme saheyya. Vicayabahuloti parivimamsanabahulo. Pavicayabahuloti visesena vimamsanabahulo. Okkhayanabahuloti ikkhanabahulo. 4- Samekkhayanabahuloti esanabahulo. Vibhutavihariti pakatam katva natavihari. Abhikkante patikkanteti ettha tava abhikkantam vuccati gamanam. Patikkantam nivattanam. Tadubhayampi catusu iriyapathesu labbhati. Gamane tava purato kayam abhiharanto abhikkamati nama. Patinivattento patikkamati nama. Thanepi thitakova 5- kayam purato onamento abhikkamati nama. Pacchato apanamento patikkamati nama. Nisajjayapi @Footnote: 1 cha.Ma. vasavattanatthena 2 cha.Ma. caratthena 3-3 cha.Ma. na tattha sithilam parakkameyyati @adhippayo 4 Si.,cha.Ma. pekkhayanabahuloti ikkhanabahulo 5 ka. thitova

--------------------------------------------------------------------------------------------- page467.

Nisinnakova asanassa purimangabhimukho samharanto 1- abhikkamati nama. Pacchimam angappadesam paccha samharanto 1- patikkamati nama. Nipajjayapi eseva nayo. Sampajanakari hotiti sampajannena sabbakiccakari, sampajannameva 2- va kari hoti. So hi abhikkantadisu sampajannam karoteva, na katthaci sampajannavirahito hoti. Alokite vilokiteti ettha pana alokitam nama purato pekkhanam. Vilokitam nama anudisapekkhanam. Annanipi hettha upari pacchato pekkhanavasena olokitaullokitaapalokitani nama honti. Tani idha na gahitani. Saruppavasena pana imaneva dve gahitani, imina va mukhena sabbani gahitanevati. Saminjite pasariteti anganam 3- saminjanapasarane. Sanghatipattacivaradharaneti ettha sanghaticivaranam nivasanaparupanavasena, pattassa bhikkhapatiggahanadivasena paribhogo dharanam nama. Asitadisu asiteti pindapatabhojane. Piteti yaguadipane. Khayiteti pitthakhajjakadikhadane. Sayiteti madhuphanitadisayane. Uccarapassavakammeti uccarassa ca passavassa ca karane. Gatadisu gateti gamane. Thiteti thane. Nisinneti nisajjaya. Sutteti sayane. Jagariteti jagarane. Bhasiteti kathane. Tattha upadarupassa saddayatanassa appavatte sati bhasita nama na hoti, tasmim pavattante hotiti pariggahako bhikkhu bhasite sampajanakari nama hoti. Vimuttayatanasisena dhammam desentopi dvattimsatiracchanakatha 4- pahaya dasakathavatthunissitam katham kathentopi bhasite sampajanakari nama. Tunhibhaveti akathane. Tattha upadarupassa saddayatanassa pavattiyam tunhibhavo nama natthi, appavattiyam hotiti pariggahako bhikkhu tunhibhave sampajanakari nama hoti. Atthattimsaarammanesu cittaruciyam kammatthanam gahetva nisinnopi dutiyajjhanam samapannopi tunhibhave sampajanakari nama. Ettha ca @Footnote: 1 cha.Ma. samsaranto 2 Si.,ka. sampajannasseva 3 Si.,cha.Ma. pabbanam 4 cha.Ma. @battimsatiracchanakatham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page468.

Eko iriyapatho dvisu thanesu agato. So hettha abhikkante patikkanteti ettha bhikkhacaragamam gacchato agacchato ca addhanagamanavasena kathito. Gate thite nisinneti ettha 1- vihare cunnikapaduddharavasena kathitoti veditabbo. Buddhanussativasenatiadayo hettha tattha tattha pakasita eva. Aratiti ratipatikkhePo. Aratitati aramanakaro. Anabhiratiti anabhiratabhavo. Anabhiramanati anabhiramanakaro. Ukkanthitati ukkanthanakaro. Paritassitati ukkanthanavaseneva paritassana. [205] Kimsu asissamiti 2- kim bhunjissami. Kuva va asissanti kuhim va asissami. Dukkham vata settha kuvajja sessanti imam rattim dukkham sayim, ajja agamanarattim kattha sayissam. Ete vitakketi ete pindapatanissite dve, senasananissite dveti cattaro vitakke. Aniketacariti apalibodhacari nittanhacari. Phalake vati vankadiphalakapithe ca. Agamirattinti agamanirattiyam. Adevaneyyeti visesena devaniyye. Paridevaneyyeti samantato devaniyye. [206] Kaleti pindapatakale pindapatasankhatam annam va, civarakale civarasankhatam vasanam va laddha dhammena samenati adhippayo. Mattam so 3- jannati pariggahe ca 4- paribhoge ca so pamanam janeyya. Idhati sasane, nipatamattameva va etam. Tosanatthanti santosattham, etadattham mattam janeyyati vuttam hoti. So tesu guttoti so bhikkhu tesu paccayesu gutto. Yatacariti sannataviharo, rakkhitairiyapatho rakkhitakayavacimanodvaro cati vuttam hoti. "yaticari"tipi patho esoyevattho. Rusitoti rosito, ghattitoti vuttam hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. gate thiteti ettha 2 cha.Ma. kimsu asissanti @3 cha.Ma. mattam sa 4 ka. patiggahane ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page469.

Dvihi karanehi mattam janeyyati dvihi bhagehi pamanam janeyya. Patiggahanato vati parehi diyamanaggahanakalato va. Paribhogato vati paribhunjanakalato va. Thokepi diyamaneti appakepi diyamane. Kulanudayayati kulanam anudayataya. Kulanurakkhayati kulanam anurakkhanatthaya. Patigganhatiti thokampi ganhati. Bahukepi diyamaneti anappakepi diyamane. Kayapariharikam civaram patigganhatiti ettha kayam pariharati posetiti kayapariharikam. Kucchipariharikanti kucchim pariharati posetiti kucchipariharikam. Itaritarappaccayasantosena samannagatassa bhikkhuno attha parikkhara vattanti tini civarani patto dantakatthacchedanavasi eka suci kayabandhanam parissavananti. Vuttampi cetam:- "ticivaranca patto ca vasi suci ca bandhanam parissavanena atthete yuttayogassa bhikkhuno"ti. 1- Te sabbe kayapariharikapi honti kucchipariharikapi. Katham? ticivaram tava nivasetva ca parupitva ca vicaranakale kayam pariharati posetiti kayapariharikam hoti. Civarakannena udakam parissavetva pivanakale khaditabbaphalaphalaggahanakale ca kucchim pariharati posetiti kucchipariharikam hoti. Pattopi tena udakam uddharitva nhanakale kutiparibhandakaranakale ca kayaparihariko hoti. Aharam gahetva bhunjanakale kucchiparihariko. Vasipi taya dantakatthacchedanakale mancapithanam angapadacivarakutidandakasajjanakale ca kayapariharika hoti. Ucchucchedananalikeraditacchanakale kucchipariharika. Suci civarasibbanakale kayapariharika hoti. Puvam va phalam va vijjhitva khadanakale kucchipariharika. Kayabandhanam bandhitva vicaranakale kayapariharikam. Ucchuadini @Footnote: 1 di.A. 1/186, Ma.A. 2/119, an.A. 3/427

--------------------------------------------------------------------------------------------- page470.

Bandhitva gahanakale kucchipariharikam. Parissavanam tena udakam parissavetva nhanakale senasanaparibhandakaranakale ca kayapariharikam, paniyapanakaparissavanakale teneva tilatandulaputhukadini gahetva khadanakale ca kucchipariharikam. Patisankha yonisoti upayena pathena patisankhaya natva, paccavekkhitvati attho. Ettha ca "sitassa patighataya"tiadina nayena vuttapaccavekkhanameva yoniso patisankhati veditabbam. Tattha civaranti antaravasakadisu yam kinci. Patisevatiti paribhunjati nivaseti va parupati va. Yavadevati payojanavadhiparicchedaniyamavacanam. Ettakameva hi yogino civarapatisevane payojanam, yadidam sitassa patighatayatiadi, na ito bhiyyo. Sitassati ajjhattadhatukkhobhavasena va bahiddha utuparinamanavasena va uppannassa yassa kassaci sitassa. Patighatayati patihananattham. Yatha sarire abadham na uppadeti, evam tassa vinodanattham. Sitabbhahate hi sarire vikkhittacitto yoniso padahitum na sakkoti. Tasma sitassa patighataya civaram sevitabbanti bhagava anunnasi. Esa nayo sabbattha. Kevalam hettha unhassati aggisantapassa, tassa vanadahadisu sambhavo veditabbo. Damsamakasavatatapasirimsapasamphassananti ettha pana damsati damsanamakkhika. "andhamakkhika"tipi vuccanti. Makasati makasa eva. Vatati sarajaarajadivata. 1- Atapoti suriyataPo. Sirimsapati 2- ye keci saranta gacchanti dighajatika sappadayo, tesam datthasamphasso ca phutthasamphasso cati duvidho samphasso, sopi civaram parupitva nisinnam na badhati. Tasma tadisesu thanesu tesam patighatatthaya patisevati. Yavadevati puna etassa vacanam niyatappayojanavadhiparicchedadassanattham. Hirikopinapaticchadanatthanti niyatappayojanam, itarani kadaci honti. Tattha hirikopinanti tam tam sambadhatthanam. Yasmim yasmim hi ange vivariyamane hiri kuppati vinassati, tam tam hirim kopanato @Footnote: 1 cha.Ma. sarajaarajadibheda 2 cha.Ma. sarisapati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page471.

Hirikopinanti vuccati. Tassa ca hirikopinassa paticchadanatthanti hirikopinapaticchadanattham. "hirikopinam paticchadanatthan"tipi 1- patho. Pindapatanti yam kinci aharam. Yo hi koci aharo bhikkhuno pindolyena patte patitatta "pindapato"ti vuccati. Pindanam va patoti 2- pindapato, tattha tattha laddhanam bhikkhanam sannipato, samuhoti vuttam hoti. Sesam hettha vuttanayameva. Senasananti sayananca asananca. Yattha yattha hi seti vihare va addhayogadimhi va, tam senam. Yattha yattha asati nisidati, tam asanam, tam ekato katva "senasanan"ti vuccati. Utuparissayavinodanapatisallanaramatthanti parisahanatthena 3- utuyeva utuparissayo. Utuparissayavinodanatthanca patisallanaramatthanca. Yo sarirabadhacittavikkhepakaro 4- asappayo utu senasanapatisevanena vinodetabbo hoti, tassa vinodanattham ekibhavasukhatthancati vuttam hoti. Kamanca sitapatighatadinava utuparissayavinodanam vuttameva. Yatha pana civarapatisevane "hirikopinapaticchadanam hi 5- niyatappayojanam, itarani kadaci kadaci bhavanti"ti vuttam, evamidhapi niyatautuparissayavinodanam sandhaya idam vuttanti veditabbam. Atha va ayam vuttappakaro utu utuyeva. Parissayo pana duvidho pakataparissayo ca paticchannaparissayo ca. Tattha pakataparissayo sihabyagghadayo, paticchannaparissayo ragadosadayo. Te yattha apariguttiya ca asappayarupadassanadina ca abadham na karonti, tam senasanam evam janitva paccavekkhitva patisevanto bhikkhu patisankha yoniso senasanam utuparissayavinodanattham patisevatiti veditabbo. Gilanapaccayabhesajjaparikkharanti ettha rogassa patiayanatthena paccayo, paccanikagamanatthenati attho. Yassa kassaci sappayassetam adhivacanam. Bhisakkassa kammam tena @Footnote: 1 Si. hirikopanapaticchadanatthanti 2 cha.Ma. iti-saddo na dissati 3 Si.,ka. @parissayanatthena 4 Si.,ka. sariracittavirupakaro 5 cha.Ma. hi-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page472.

Anunnatattati bhesajjam. Gilanapaccayova bhesajjam gilanapaccayabhesajjam, yam kinci gilanassa sappayam bhisakkakammam telamadhuphanitaditi vuttam hoti. Parikkharoti pana "sattahi nagaraparikkharehi suparikkhattam hoti"tiadisu 1- parivaro vuccati. "ratho silaparikkharo, jhanakkho cakkaviriyo"tiadisu 2- alankaro. "ye ca kho ime pabbajitena jivitaparikkhara samudanetabba"tiadisu 3- sambharo. Idha pana sambharopi parivaropi vattati. Tanca gilanapaccayabhesajjam jivitassa parivaropi hoti, jivitanasakabadhuppattiya antaram adatva rakkhanato sambharopi. Yatha ciram pavattati, evamassa karanabhavato, tasma "parikkharo"ti vuccati. Evam gilanapaccayabhesajjanca tam parikkharo cati gilanapaccayabhesajjaparikakharo, tam gilanapaccayabhesajjaparikkharam. Gilanassa yam kinci sappayam bhisakkanunnatam telamadhuphanitadijivitaparikkharanti vuttam hoti. Uppannananti jatanam bhutanam nibbattanam. Veyyabadhikananti ettha byabadhoti dhatukkhobho tamsamutthana ca kutthagandapilakadayo, byabadhato uppannatta veyyabadhika. Vedanananti dukkhavedana, akusalavipakavedana, tasam veyyabadhikanam vedananam. Abyapajjhaparamatayati 4- niddukkhaparamataya. Yava tam dukkham sabbam pahinam hoti, tavati attho. Santuttho hotiti paccayasantosena santuttho hoti. Itaritarena civarenati thulasukhumalukhappanitathirajinnanam yena kenaci. Atha kho yathaladdhadinam itaritarena yena kenaci 5- santuttho hotiti attho. Civarasmim hi tayo santosa yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti. Pindapatadisupi eseva nayo. Vannavaditi eko santuttho hoti, santosassa vannam na katheti, eko na santuttho hoti, santosassa vannam katheti, eko neva santuttho hoti, na @Footnote: 1 an.sattaka. 23/67/87 2 sam.maha. 19/4/5 3 Ma.mu. 12/192/163 @4 cha.Ma. abyabajjha.... 5 Si. uccayena pavicayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page473.

Santosassa vannam katheti, eko santuttho ca hoti, santosassa ca vannam katheti, tam dassetum "itaritaracivarasantutthiya ca vannavadi"ti vuttam. Anesananti duteyyapahinagamananuyogappabhedam nanappakaram anesanam. Appatirupanti ayuttam. Aladdha cati alabhitva. Yatha ekacco "katham nu kho civaram labhissami"ti punnavantehi bhikkhuhi saddhim ekato hutva kohannam karonto uttassati paritassati, santuttho bhikkhu evam aladdha ca civaram na paritassati. Laddha cati dhammena samena labhitva. Agadhitoti vigatalobhavanto. Amucchitoti adhimattatanhaya amucchito. 1- Anajjhapannoti tanhaya anotthato apariyonaddho. Adinavadassaviti anesanapattiyanca gadhitaparibhoge ca adinavam passamano. Nissaranapannoti "yavadeva sitassa patighataya"ti vuttam 2- nissaranam eva pajananto. Itaritaracivarasantutthiyati yena kenaci civarena santutthiya. Nevattanukkamsetiti "aham pamsukuliko, maya upasampadamaleyeva pamsukulikangam gahitam, ko maya sadiso atthi"ti attukkamsanam na karoti. Na param vambhetiti "ime pananne bhikkhu na pamsukulika"ti va "pamsukulikamattampi etesam natthi"ti va evam param na vambheti. Yo hi tattha dakkhoti yo tasmim civarasantose vannavadi, tasu va 3- dakkho cheko byatto. Analasoti sataccakiriyaya alasiyavirahito. Sampajano patissatoti sampajanapannaya ceva satiya ca yutto. Poraneti na adhunuppattike. 4- Agganneti "aggo"ti janitabbe. Ariyavamse thitoti ariyanam vamse patitthito. Ariyavamsoti ca yatha hi khattiyavamso brahmanavamso vessavamso suddavamso samanavamso kulavamso rajavamso, evam ayampi atthamo ariyavamso ariyatanti ariyapaveni nama hoti. So kho panayam ariyavamso imesam vamsanam mulagandhadinam kalanusarigandhadayo viya aggamakkhayati. Ke pana te ariya yesam eso vamsoti? ariya vuccanti buddha ca paccekabuddha ca tathagatasavaka ca, etesam ariyanam vamsoti ariyavamso. @Footnote: 1 cha.Ma. muccham anapanno 2 Ma.mu. 12/23/14 3 Ma.,ka. vannavaditadisu va 4 Ma. @anavuppattike

--------------------------------------------------------------------------------------------- page474.

Ito pubbe hi satasahassakappadhikanam catunnam asankhyeyyanam matthake tanhankaro medhankaro saranankaro dipankaroti cattaro buddha uppanna, te hi ariya, tesam ariyanam vamsoti ariyavamso. Tesam buddhanam parinibbanato aparabhage ekam asankhyeyyam atikkamitva kondanno nama buddho uppanno .pe. Imasmim kappe kakusandho konagamano kassapo amhakam bhagava gotamoti cattaro buddha uppanna, tesam ariyanam vamsoti ariyavamso. Api ca atitanagatapaccuppannanam sabbabuddhapaccekabuddhasavakanam ariyanam vamsoti ariyavamso, tasmim ariyavamse patitthito. Itaritarena pindapatenati yena kenaci pindapatena. Senasanadisupi eseva nayo. Ayatanesuti cakkhvadisu ayatanesu. Yatoti sannato. Yattoti yattava. Patiyattoti ativiya yattava. Guttoti rakkhito. Gopitoti manjusaya viya patthapito. Rakkhitoti patisamito. Samvutoti dvarasamvaranena pihito. Khumsitoti garahito. Vambhitoti apasadito. Ghattitoti ghattanamapadito. Garahitoti avamannito. Upavaditoti akkosito. Pharusenati mammacchedanavacanena. Kakkhalenati darunena. Nappativajjati patippharitva na katheyya. [207] Jhananuyuttoti anuppannuppadanena uppannasevanena ca jhanena anuyutto. Upekkhamarabbha samahitattoti catutthajjhanupekkham uppadetva samahitacitto. Takkasayam kukkuccancupacchindeti 1- kamavitakkadivitakkanca kamasannadikam vitakkassa asayanca hatthakukkuccadikukkuccanca 2- upacchindeyya. Anuppannassa va pathamajjhanassa uppadayati tasmim attabhave anuppannassa va uppajjitva parihinassa va pathamajjhanassa uppadanattham attano santane @Footnote: 1 ka. kukkucciyupacchindeti 2 ka. kukkucciyanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page475.

Patilabhattham. Uppannam va pathamajjhanam asevatitiadisu ettha adarena sevati pagunam karoti bhaveti vaddheti bahulikaroti punappunam karoti. Upekkhati catutthajjhane uppanna tatramajjhattupekkha. Upekkhati sabhavapadam. Upekkhanati upapattito ikkhanakaro. Ajjhupekkhanati adhika hutva ikkhana. Cittasamatati cittassa samata cittassa unatirittatam vajjetva samabhavo. Cittappassaddhatati cittassa appagabbhata, athaddhabhavoti attho. Majjhattata cittassati na sattassa na posassa, cittassa majjhattabhavoti attho. Catutthe jhane upekkham arabbhati catutthasmim jhanasmim uppannam tatramajjhattupekkham paticca. Ekaggacittoti ekarammane pavattacitto. Avikkhittacittoti uddhaccavirahito na vikkhittacitto. Nava vitakka vuttanaya eva. Kamavitakkanam kamasannasayoti kamavitakkam vitakkentassa uppanna kamasanna tesam vitakkanam asayo vasanokasoti kamasannasayo. Byapadavitakkadisupi eseva nayo. [208] Cudito vacibhi satimabhinandeti upajjhayadihi vacahi codito samano satima hutva tam codanam abhinandeyya. Vacam pamunce kusalanti nanasamutthitam vacam pamunceyya. Nativelanti ativelam pana vacam kalavelanca silavelanca atikkantam nappamunceyya. Janavadadhammayati janaparivadakathaya. Na cetayeyyati cetanam na uppadeyya. Idam te appattanti idam tava na pattam. Asaruppanti tava payogam asaruppam. Asilatthanti tava payogam na sile patitthitanti 1- asilattham, sile thitassa payogam na hotiti vuttam hoti. Keci "asilitthan"ti pathanti, amatthavacananti 2- attham vannayanti. @Footnote: 1 cha.Ma. patitthanti 2 Si. na patthitavacananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page476.

Nidhinanti tattha tattha nidahitva thapitanam hirannasuvannadipuranam nidhikumbhinam. Pavattaranti kicchajivike duggatamanusse anukampam katva "ehi sukhena te jivanupayam dassessami"ti nidhitthanam netva hattham pasaretva "imam gahetva sukham jiva"ti acikkhitaram viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino "imina nam asaruppena va khalitena va samghamajjhe nigganhissami"ti randhagavesako ca annatam napanatthaya natam anugganhanatthaya siladina cassa vuddhikamataya tam tam vajjam olokanena ullapanasabhavasanthito ca. Ayam idha adhippeto. Yatha hi duggatamanusso "imam ganhahi"ti tajjetva potthetvapi nidhim dassente kopam na karoti, pamuditova hoti, evameva evarupe puggale asaruppam va khalitam va disva acikkhante kopo na katabbo, tuttheneva bhavitabbam. "bhante mahantam vo kammam katam, 1- mayham acariyupajjhayatthane thatva ovadantehi punapi mam vadeyyatha"ti pavaretabbameva. Niggayhavadinti ekacco hi saddhiviharikadinam asaruppam va khalitam va disva "ayam me mukhodakadanadihi sakkaccam upatthahati, sace nam vakkhami, na mam upatthahissati, evam me parihani bhavissati"ti vattum avisahanto na niggayhavadi nama hoti, so imasmim sasane kacavaram akirati. Yo pana tatharupam vajjam disva vajjanurupam tajjetva panamento dandakammam karonto vihara niharanto sikkhapeti, ayam niggayhavadi nama seyyathapi sammasambuddho. Vuttanhetam 2- "niggayha niggayhaham ananda vakkhami, pavayha pavayhaham ananda vakkhami, yo saro so thassati"ti. Medhavinti dhammojapannaya samannagatam. Tadisanti evarupam panditam bhajeyya payirupaseyya. Tadisam hi acariyam bhajamanassa antevasikassa seyyova hoti, na papiyo, vuddhiyeva hoti, no parihaniti. Ovadeyyati uppanne vatthusmim vadanto ovadati nama, anuppanne "ayasopi te siya"tiadivasena anagatam dassento anusasati nama. Sammukha vadantopi @Footnote: 1 cha.Ma. katam kammam 2 Ma.u. 14/196/167

--------------------------------------------------------------------------------------------- page477.

Ovadati nama, parammukha dutam va sasanam va pesento anusasati nama. Sakim vadantopi ovadati nama, punappunam vadanto anusasati nama. Ovadanto eva va anusasati namati evam ovadeyya anusaseyya. Asabbhati akusaladhamma nivareyya, kusaladhamme patitthapeyyati attho. Satam hi so piyo hotiti so evarupo puggalo buddhadinam sappurisanam piyo hoti. Ye pana aditthadhamma avitinnaparaloka amisacakkhuka jivikatthaya pabbajita, tesam asatam so ovadako anusasako "na tvam amhakam upajjhayo, na acariyo, kasma amhe 1- ovadasi"ti evam mukhasattihi vijjhantanam appiyo hotiti. Ekakammanti apalokanakammadikam ekakammam. Ekuddesoti nidanuddesadiko ekuddeso. Samasikkhatati samanasikkhata. Ahatacittatanti kodhena pahatacittabhavam. Khilajatatanti thaddhabhavam. Pancapi cetokhileti buddhadhammasamghasikkhasabrahmacarisu pancasupi cittassa thaddhabhave. Nanasamutthitam vacanti nanasampayuttacittena uppaditam vakyam. Munceyyati vissajjeyya. Atthupasamhitanti atthasahitam karanasahitam. Dhammupasamhitanti dhammena yuttam. Kalatikkantam vacam na bhaseyyati kalatitam vacam na katheyya tassa kalassa atikkantatta. Velatikkantanti mariyadatitam vacanam na bhaneyya vacanamariyadassa atikkantatta. Ubhayavasena kalavela. Yo ca 2- kale asampatteti attano vacanakale asampatte. Ativelanti velatikkantam katva atirekappamanam bhasati. Nihato setiti nigghatito sayati. Kokilayeva atrajoti kakiya patijaggito kokilaya abbhantare jato kokilapotako viya. @Footnote: 1 cha.Ma. amhakam 2 cha.Ma. yo ve

--------------------------------------------------------------------------------------------- page478.

[209] Athaparanti atha idani ito parampi. Panca rajaniti ruparagadini panca rajani. Yesam satima vinayaya sikkheti yesam upatthitassati hutvava vinayanattham tisso sikkha sikkheyya. Evam sikkhanto hi rupesu .pe. Phassesu sahetha ragam, na anneti. 1- Ruparajoti ruparammanam paticca uppanno ragadirajo. Saddarajadisupi eseva nayo. [210] Tato so tesam vinayaya sikkhanto anukkamena:- etesu dhammesuti gatha. Tattha etesuti rupadisu. Kalena so samma dhammam parivimamsamanoti so bhikkhu yvayam "uddhate citte samathassa kalo"tiadina 2- nayena kalo vutto, tena kalena sabbam sankhatadhammam aniccadinayena parivimamsamano. Ekodibhuto vihane tamam soti so ekaggacitto sabbamohaditamam vihaneyya, natthi ettha samsayo. Uddhate citteti viriyindriyavasena citte avupasante. Balavaviriyam hi mandasamadhim viriyassa uddhaccapakkhatta uddhaccam abhibhavati. Evam uddhate citte. Samathassa kaloti samadhissa bhavanaya kalo. Samahite citteti upacarappanahi citte samahite. Balavasamadhi hi mandaviriyam samadhissa kosajjapakkhatta kosajjam abhibhavati. Samadhi viriyena sannojito kosajje patitum na labhati. Viriyam samadhina sannojitam uddhacce patitum na labhati. Tasma tadubhayam samam katabbam. Ubhayasamataya hi appana hoti. Vipassanaya kaloti evam samahite aniccadivasena vividhaya vipassanaya 3- kalo, samadhikammikassa balavatipi saddha vattati. Evam saddahanto okappento appanam papunati. Samadhipannasu pana samadhikammikassa ekaggata balavati vattati. Evam hi so appanam papunati. Vipassanakammikassa pana panna balavati vattati. Evam hi so lakkhanapativedham papunati. Ubhinnam pana samattepi appana hoti eva. @Footnote: 1 ka. annani 2 sam.maha. 19/234/101 3 cha.Ma. passanaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page479.

Kale pagganhati cittanti yasmim samaye atisithilaviriyatadihi linam cittam hoti, tasmim samaye dhammavicayaviriyapitisambojjhangasamutthapanena tam cittam pagganhati. Nigganhatiti yasmim samaye accaraddhaviriyatadihi uddhatam cittam hoti, tasmim samaye passaddhisamadhiupekkhasambojjhangasamutthapanena tam cittam nigganhati. Sampahamsati kalenati yasmim samaye cittam pannapayogamandataya va upasamasukhanam vigamena 1- va nirassadam hoti, tasmim samaye atthasamvegavatthupaccavekkhanena samvejeti. Attha samvegavatthuni nama:- jatijarabyadhimaranani cattari, apayadukkham pancamam, atite vattamulakam dukkham, anagate vattamulakam dukkham, paccuppanne aharapariyetthimulakam dukkhanti. Ratanattayagunanussaranena cittassa 2- pasadam janeti. Ayam vuccati "sampahamsati kalena"ti. Kale cittam samadaheti yasmim samaye saddhapannanam samadhiviriyananca samabhavo, tasmim kale cittam samadaheyya 3- appanam papeyya 3-. Ajjhupekkhati kalenati yasmim samaye sammapatipattim agamma alinam anuddhatam anirassadam arammane samappavattam samadhivithim patipannam 4- cittam hoti, tadassa paggahaniggahasampahamsanesu na byaparam apajjati sarathi viya samappavattesu assesu. Ayam vuccati "ajjhupekkhati kalena"ti. So yogi kalakovidoti eso vuttappakaro kammatthanayoge niyutto paggahaniggahasampahamsanasamadahanaajjhupekkhanakalesu cheko byatto. Kimhi kalamhitiadina paggahadikalam pucchati. Idani paggahadikalam vissajjento "line cittamhi"tiadimaha. Atisithilaviriyatadihi citte linabhavam gate dhammavicayaviriyapitisambojjhangasamutthapanena paggaho. Uddhatasmim viniggahoti accaraddhaviriyatadihi uddhate citte passaddhisamadhiupekkhasambojjhangasamutthapanena niggaho. Nirassadagatam cittam, sampahamseyya tavadeti @Footnote: 1 ka. upasamasukhanadhigamena 2 cha.Ma.....gunanussaranenassa @3 cha.Ma. ime patha na dissanti 4 cha.Ma. samathavithipatipannam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page480.

Pannapayogamandataya va upasamasukhanam vigamena va assadavirahitam gatam. Atthasamvegavatthupaccavekkhanena va ratanattayagunanussaranena va tasmim khane cittam sampahamseyya. sampahattham yada cittanti yasmim kale vuttanayeneva sampahamsitam cittam hoti. Alinam bhavati nuddhatanti viriyasamadhihi sannojitatta linuddhaccavirahitanca hoti. Samathanimittassati samatho ca nimittanca samathanimittam, tassa samathanimittassa. So kaloti yo so linuddhaccavirahitakalo vutto, so kalo. Ajjhattam ramaye manoti jhanasampayuttam cittam kasinadigocarajjhatte toseyya abhiramapeyya. Etena mevupayenati etena vuttaupayena eva. Makaro padasandhivasena vutto. Ajjhupekkheyya tavadeti yada upacarappanahi tam cittam samahitam, tada "samahitam cittan"ti janitva paggahaniggahasampahamsanesu byaparam akatva tasmim khane ajjhupekkhanameva kareyya. Idani "kimhi kalamhi paggaho"ti putthagatham nigamento "evam kalavidu dhiro"tiadimaha. Kalena kalam cittassa, nimittamupalakkhayeti kalanukalam samadhisampayuttacittassa arammanam sallakkheyya, upaparikkheyyati attho. Sesam sabbattha pakatameva. Evam arahattanikutena desanam nitthapesiti. Saddhammapajjotikaya mahaniddesatthakathaya sariputtasuttaniddesavannana nitthita. Solasamam. Atthakavaggavannana nitthita. Mahaniddesavannana samatta.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 45 page 444-480. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=10208&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=10208&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=881              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=29&A=10137              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=11023              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=11023              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]