ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 44 : PALI ROMAN Jā.A.10 mahānipāt (2)

                     Mahānipātavaṇṇanā
                    ---------------
                      candakumārajātakaṃ
     rājāsi luddakammoti idaṃ satthā tijjhakūṭe pabbate viharanto
devadattaṃ ārabbha kathesi. Tassa vatthu saṃghabhedakakkhandhake āgatameva.
     Taṃ tassa pabbajitakālato paṭṭhāya yāva bimbisārarañño
maraṇā tatthāgatanayeneva veditabbaṃ. Taṃ pana mārāpetvā
devadatto ajātasattuṃ upasaṅkamitvā āha mahārāja tava manoratho
matthakaṃ patto mama manoratho pana na tāva pāpuṇātīti. Taṃ
sutvā rājā ko pana vo bhante manorathoti. Mahārāja nanu
dasabalaṃ māretvā buddho bhavismāmīti. Rājā amhehettha kiṃ
kātabbanti. Mahārāja dhanuggahe sannipātāpetuṃ vaṭṭatīti. Sādhu
bhanteti rājā akkhaṇavedhīnaṃ dhanuggahānaṃ pañca kulasatāni sannipātāpetvā
tato ekatiṃsajane uccinitvā tātā therassa vacanaṃ karothāti
vatvā devadattassa santikaṃ pesesi. So tesaṃ jeṭṭhakaṃ āmantetvā
evamāha āvuso samaṇo gotamo gijjhakūṭe pabbate viharati
asukasmiṃ nāma divāṭṭhāne caṅkamati tvaṃ pana tattha gantvā taṃ
visapītena sallena vijjhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā asukena nāma
maggena ehīti. So taṃ pesetvā tasmiṃ magge dve dhanuggahe
ṭhapesi tumhākaṃ ṭhitamaggena eko puriso āgamissati tumhe taṃ
Jīvitā voropetvā asukamaggena nāma ethāti. Tasmiṃ magge
cattāro purise ṭhapesi tumhākaṃ ṭhitamaggena dve purisā āgamissanti
tumhe te jīvitā voropetvā asukamaggena nāma ethāti. Tasmiṃ
magge aṭṭha jane ṭhapesi tumhākaṃ ṭhitamaggena cattāro purisā
āgamissanti tumhe te jīvitā voropetvā asukamaggena nāma
ethāti. Tasmiṃ magge soḷasa purise ṭhapesi tumhākaṃ ṭhitamaggena
aṭṭha purisā āgamissanti tumhe te jīvitā voropetvā
asukamaggena nāma ethāti. Kasmā panevamakāsīti. (attano kammassa
paṭicchādanatthaṃ .) so kira attano pāpakammassa paṭicchādanatthaṃ
evamakāsi. Atha so jeṭṭhakadhanuggaho vāmato khaggaṃ laggetvā
piṭṭhiyā tuṇḍisaraṃ bandhitvā meṇḍasiṅgamahādhanuṃ gahetvā tathāgatassa
santikaṃ gantvā vijjhissāmi nanti saññāya dhanuṃ āropetvā saraṃ
sannayhitvā ākaḍḍhitvā visajjetuṃ nāsakkhi. Satthā dhanuṃ
ākaḍḍhituṃ datvā visajjetuṃ nādāsi. So saraṃ visajjetuṃpi oropetuṃpi
asakkonto phāsukkāhi bhijjamānāhi viya mukhato khelena paggharantena
kilantarūpo ahosi. Sakalasarīraṃ thaddhajātaṃ yantena pīḷatākārappattaṃ
viya ahosi. So maraṇabhayatajjito aṭṭhāsi.
     Atha naṃ satthā disvā madhurassaraṃ nicchāretvā bho purisa bālajana
mā bhāyi ito ehīti taṃ assāsesi. So tasmiṃ khaṇe āvudhāni
chaḍḍetvā bhagavato pādesu sirisā nipatitvā bhagavantaṃ etadavoca
accayo maṃ bhante accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ yvāhaṃ
Tumhākaṃ guṇe ajānanto andhabālassa devadattassa vacanena tumhe
jīvitā voropetuṃ āgatomhi khamatha me bhante khamatha sugata khamatha
lokavidūti attano dosaṃ khamāpetvā ekamante nisīdi. Atha naṃ
satthā saccāni pakāsetvā sotāpattiphale patiṭṭhapetvā āvuso
devadattena ācikkhitamaggaṃ appaṭipajjitvā aññena maggena yāhīti
taṃ uyyojesi uyyojetvā ca pana caṅkamā oruyha aññatarasmiṃ
rukkhamūle nisīdi. Atha tasmiṃ dhanuggahe anāgacchante itare dve
kinnukho cirāyatīti paṭimaggaṃ gacchantā dasabalaṃ disvā upasaṅkamitvā
vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tesaṃ dvinnaṃ saccāni pakāsetvā
sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā āvuso devadattena kathitamaggaṃ
appaṭipajjitvā iminā maggena acchathāti uyyojesi iminā upāyena
itarepi āgantvā nisinne saccāni pakāsetvā sotāpattiphale
patiṭṭhapetvā aññena maggena uyyojesi. Atha so paṭhamamāgato
jeṭṭhakadhanuggaho devadattaṃ upasaṅkamitvā bhante devadatta ahaṃ sammāsambuddhaṃ
jīvitā voropetuṃ nāsakkhiṃ mahiddhiko so bhagavā mahānubhāvoti ārocesi.
Te sabbepi sammāsambuddhaṃ nissāya amhehi jīvitaṃ laddhanti satthu
santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Ayaṃ pavutti bhikkhusaṃghe
pākaṭā ahosi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ āvuso
devadatto kira ekasmiṃ tathāgate vericittena bahū jane jīvitā
voropetuṃ vāyāmamakāsi te sabbepi satthāraṃ nissāya jīvitaṃ labhiṃsūti.
Satthāpi sīhasayanato vuṭṭhāya dibbāya sotadhātuyā tesaṃ kathaṃ sutvā
Dhammasabhāyaṃ āgantvā kāya nuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnāti
pucchitvā imāya nāmāti vutte na bhikkhave idāneva
pubbepi devadatto maṃ ekaṃ nissāya mayi vericittena bahū jane
jīvitā voropetuṃ vāyāmamakāsīti vatvā tuṇhī ahosi tehi
yācito atītaṃ āhari
      atīte bhikkhave ayaṃ bārāṇasī pupphavatī nāma ahosi. Tattha
vasavattirañño putto ekarājā nāma rajjaṃ kāresi. Tassa putto
candakumāro nāma uparajjaṃ kāresi. Kaṇḍahālo nāma brāhmaṇo
parohito ahosi. So rañño atthañca dhammañca anusāsati.
Taṃ kira rājā paṇḍitoti sutvā vinicchaye nisīdāpesi. So lañca
cittako hutvā lañcaṃ gahetvā assāmikaṃ sāmikaṃ karoti sāmikaṃ
assāmikaṃ karoti. Athekadivasaṃ eko aṭṭaparājito puriso vinicchayaṭṭhāne
upakkosanto nikkhamitvā rājūpaṭṭhānaṃ āgacchantaṃ candakumāri
disvā tassa pādesu nipatitvā parodi. So kiṃ bho purisātaṃ
āha. Sāmi kaṇḍahālo vinicchaye vilopaṃ khādati ahantena lañcaṃ
gahetvā parājayaṃ pāpitoti. Candakumāro mā bhāyīti vatvā taṃ
assāsetvā vinicchayaṃ netvā sāmikameva sāmikaṃ akāsi assāmikameva
assāmikaṃ akāsi. Mahājano mahāsaddena sādhukāramakāsi.
Rājā taṃ  sutvā kiṃ eso saddoti pucchi. Candakumārena kira
aṭṭo suvinicchito deva tattheso sādhukārasaddoti. Rañño taṃ
sutvā pīti uppajji. Candakumāro āgantvā pitaraṃ vanditvā
Ekamantaṃ nisīdi. Atha naṃ rājā tāta eko kira te aṭṭo
vinicchitoti pucchi. Āma devāti. Tena hi tāta ito paṭṭhāya
tavameva vinicchayaṃ paṭṭhapehīti rājā vinicchayaṃ kumārassa adāsi.
Kaṇḍahālassa āyo pacchijji. So tato paṭṭhāya kumāre āghātaṃ
bandhitvā otārāpekkho vicari. So pana rājā mandapañño
ekadivasaṃ paccūsasamaye evarūpaṃ supinaṃ addasa. Alaṅkatadvārakoṭṭhakaṃ
sattaratanamayapākāraṃ saṭṭhīyojanikaṃ suvaṇṇavālukamayamahāvithiṃ
yojanasahassubbedhavejayantapāsādapaṭimaṇḍitaṃ nandavanādivanarāmaṇeyyakaṃ
nandapokkharādipokkharaṇīrāmaṇeyyakasamannāgataṃ ākiṇṇadevagaṇaṃ
tāvatiṃsabhavanaṃ. Tattha vejayantapāsāde bahū accharā naccagītavāditā
nivajjiṃsu. Rājā taṃ disvā pabujjhitvā tattha gantukāmo
hutvā cintesi sve ācariyakaṇḍahālassāgatavelāya
devalokagāmimaggaṃ pucchitvā tena desitamaggena devalokaṃ gamissāmīti. So
pātova nahātvā vatthaṃ nivāsetvā nānaggarasabhojanaṃ paribhuñjitvā
gandhaṃ vilimpitvā nisīdi. Kaṇḍahālopi pātova  nahātvā vatthaṃ
nivāsetvā bhojanaṃ bhuñjitvā gandhaṃ vilimpetvā rājūpaṭṭhānaṃ gantvā
rājanivesanaṃ pavisitvā rañño sukhaseyyaṃ pucchi. Athassa rājā āsanaṃ
dāpetvā pañhaṃ pucchi.
      Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
       rājāsi luddakakammo           ekarājā pupphavatiyā
       yaṃ so pucchi brahmabandhuṃ         kaṇḍahālaṃ purohitaṃ
       Mūḷhaṃ saggānamaggamācikkha        tvamasi brāhmaṇa dhammavinayakusalo
       yathā ito vajjanti sugatiṃ        narā puññāni katvānāti.
      Tattha rājāsīti rājā āsi. Luddakakammoti
kakkhalapharusakammo. Saggānamagganti saggānaṃ maggaṃ. Dhammavinayakusaloti
sucaritadhamme ca ācāravinaye ca kusalo. Yathāti yathā pana
narā puññāni katvā ito sugatiṃ gacchanti taṃ me sugatimaggaṃ
ācikkhāhīti pucchi. Idampana pañhaṃ sabbaññūbuddhaṃ vā tassa
sāvakaṃ vā tesaṃ alābhena bodhisattaṃ vā pucchituṃ vaṭṭati.
Rājā pana yathā nāma sattāhaṃ maggamūḷho puriso aññaṃ
aḍḍhamāsamattaṃ maggamūḷhaṃ purisaṃ puccheyya evaṃ kiñci ajānantaṃ
andhabālaṃ kaṇḍahālaṃ pucchi. So cintesi ayaṃ me paccāmittassa
piṭṭhiṃ passanakālo idāni candakumāraṃ jīvitakkhayaṃ pāpetvā mama
manorathaṃ pūressāmīti. Atha so rājānaṃ āmantetvā tatiyaṃ
gāthamāha
     atidānaṃ deva datvāna          avajjhaṃ deva ghātetvā
     evaṃ vajjanti sugatiṃ            narā puññāni katvānāti.
   Tassattho mahārāja saggaṃ gacchantā nāma atidānaṃ dadanti
avajjhaṃ ghātenti sace saggaṃ gantukāmosi tavampi tatheva karohīti.
      Atha naṃ rājā pañhassatthaṃ pucchi kiṃ panetaṃ atidānaṃ ko
ca avajjho imasmiṃ lokasmiṃ etañca kho no akkhāhi yajissāmi
dadāmi dānānīti.
      Sopissa byākāsi
         puttehi deva yajitabbaṃ mahesīhi negamehica
         usabhehi ājānīyehi catūhi
         sabbacatukkehi deva yaññaṃ yajitabbanti.
      Sopissa byākarontova tena devalokamaggaṃ puṭṭho nirayamaggaṃ
byākāsi.
      Tattha puttehīti attano jātehi piyaputtehi ceva piyadhītāhi
ca. Mahesīhīti piyabhariyāhi. Negamehīti seṭṭhīhi. Usabhehīti
sabbasetehi usabharājūhi. Ājānīyehīti maṅgalaassehi. Catūhīti
etehi sabbeheva aññehi ca hatthīādīhi catūhīti evaṃ sabbacatukkehi
deva yaññaṃ yajitabbaṃ. Etesañca rājaputtādīnaṃ khaggena sīsaṃ
chinditvā suvaṇṇapātiyā galalohitaṃ gahetvā āvāṭe pakkhipitvā
yaññassa yajanakā rājāno sarīreneva saha devalokaṃ gacchanti
mahārāja samaṇabrāhmaṇakapaṇaddhikavanibbakayācakānaṃ ghāsacchādanādidānaṃ
sampadānaṃ atidānameva na hoti ime pana puttadhītādayo māretvā
tesaṃ galalohitena yaññassa yajanaṃ atidānaṃ nāmāti rājānaṃ saññāpesi.
Iti so cintesi sace candakumāraṃ ekaññeva gaṇhissāmi
vericittena kāraṇaṃ maññissantīti tasmā taṃ mahājanassa antare
pakkhipi. Imampana tesaṃ kathentānaṃ kathaṃ sutvā antepurajanā
bhītatasitā hutvā ekappahāreneva mahāviravaṃ viraviṃsu.
      Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
       Taṃ sutvā antepure        kumārā mahesiyo ca haññantu
       eko ahosi nigghoso      bhesmā accuggato saddoti.
      Tattha tanti kumārā ca mahesiyo ca haññantūti taṃ vacanaṃ
sutvā. Ekoti sakalarājanivesane ekova nigghoso ahosi.
Bhesmāti bhayānako. Accuggatoti atiuggato ahosi. Tadā
sakalarājakulaṃ yugantavātābhihataṃ viya sālavanaṃ ahosi.
      Brāhmaṇopi rājānaṃ kiṃ mahārāja yaññaṃ yajituṃ sakkosi na
sakkosīti pucchi. Kiṃ kathesi ācariya yaññaṃ yajitvā devalokaṃ
gamissāmīti. Mahārāja bhīrukajātikā dubbalajjhāsayā purisā yaññaṃ
yajituṃ samatthā nāma na honti tumhe idha sabbe pāṇe sannipātetha
ahaṃ yaññāvāṭe kammaṃ karissāmīti attano pahonakaṃ balaṃ
gahetvā nagarā nikkhamma yaññāvāṭaṃ samatalaṃ kāretvā vatiyā
parikkhipi. Kiṃ kāraṇā. Dhammiko hi samaṇo vā brāhmaṇo vā
āgantvā taṃ vāreyyāti tasmā yaññāvāṭaṃ vatiyā parikkhepanaṃ
cāritanti katvā porāṇabrāhmaṇehi ṭhapitaṃ. Rājāpi purise
pakkosāpetvā tātā ahaṃ attano puttadhītaro ca bhariyāyo ca
māretvā yaññaṃ yajitvā devalokaṃ gamissāmi gacchatha nesaṃ ācikkhitvā
sabbe idha ānethāti puttānaṃ tāva ānayanatthāya āha
       gacchatha vadetha kumāre candañca  suriyañca bhaddasenañca
       sūrañca rāmagottañca pasu      kira hotha yaññatthāyāti.
     Tattha candañca suriyañcāti candakumāro ca suriyakumāro ca
Dve gotamideviyā aggamahesiyā puttā. Bhaddaseno ca pana sūro ca
rāmagotto ca tesaṃ vemātikabhātaro. Pasu kira hothāti ekasmiṃ
ṭhāne rāsi hothāti mā pakiretthāti attho.
      Te paṭhamaṃ candakumārassa santikaṃ gantvā āhaṃsu tāta kumāra
tumhākaṃ kira pitā tumhe māretvā devalokaṃ gantukāmo tumhākaṃ
gahaṇatthāya amhe pesesīti. So kassa vacanena maṃ gaṇhāpetīti.
Kaṇḍahālassa vacanenāti. Kiṃ so maññevekaṃ gaṇhāpeti udāhu
aññepi gaṇhāpetīti. Aññepi gaṇhāpesi sabbacatukkaṃ kira yaññaṃ
yajāpetukāmoti. So cintesi tassa aññehi saddhiṃ veraṃ natthi
vinicchaye vilopaṃ kātuṃ alabhanto atha ca pana mayi ekasmiṃ vericittena
bahū jane mārāpeti hotu pitaraṃ daṭṭhuṃ labhantassa sabbesaṃ mocanaṃ
nāma mama bhāroti. Atha ne rājapurise  āha tena hi me pitu vacanaṃ
karothāti. Te taṃ ānetvā rājaṅgaṇe ekamante ṭhapetvā
itarepi tayo ānetvā tasseva santike ṭhapetvā rañño ārocayiṃsu
ānītā te deva puttāti. So tesaṃ vacanaṃ sutvā tātā idāni
me dhītaro ānetvā tesaññeva bhātikānaṃ santike karothāti catasso
dhītaro āharāpetuṃ itaraṃ gāthamāha
         kumāriyopi vadetha         upasenañca kokilañca
                muditañca nandañcāpi kumārikaṃ
                pasu kira hotha yaññatthāyāti.
      Te evaṃ karissāmāti tāsaṃ santikaṃ gantvā tā rodamānā
Paridevamānā ānetvā bhātikānaññeva santike ṭhapayiṃsu. Tato
rājā attano bhariyānaṃ gahaṇatthāya itaraṃ gāthamāha
         vijayaṃpi me mahesiṃ         erāvatiṃ kesiniṃ sunandañca
         lakkhaṇavarūpapannā          pasu kira hotha yaññatthāyāti.
      Tattha lakkhaṇavarūpapannāti uttamehi catusaṭṭhiyā itthīlakkhaṇehi
upapannā etāpi vadethāti attho.
      Te tāpi paridevamānā ānetvā kumārānaṃ santike kariṃsu.
Atha rājā cattāro seṭṭhino āharāpento itaraṃ gāthamāha
         gahapatayopi vadetha         puṇṇamukhaṃ bhaddiyaṃ siṅgālañca
         vaḍḍhañcāpi gahapatiṃ         pasu kira hotha yaññatthāyāti.
      Rājapurisā gantvā te ānayiṃsu. Rañño puttadāre
gayhamāne sakalanagaraṃ na kiñci avoca. Seṭṭhikulāni pana mahāsambandhāni
tasmā tesaṃ gahitakāle sakalanagaraṃ saṃkhubhi. Rañño seṭṭhino
māretvā yaññaṃ yajituṃ na dassāmāti te seṭṭhino parivāretvāva
tesaṃ ñātivaggena saddhiṃ rājakulaṃ agamaṃsu. Atha te seṭṭhino
ñātigaṇaparivutā rājānaṃ vanditvā attano jīvitaṃ yāciṃsu.
         Tamatthaṃ pakāpento satthā āha
      te tattha gahapatayo avocayiṃsu    samāgatā puttadāraparikiṇṇā
      sabbe sikhino deva karohi      atha vā no dāse sāvehīti.
         Tattha sabbe sikhinoti sabbe amhe matthake cūḷaṃ ṭhapetvā
attano ceṭake karohi mayante ceṭakakiccaṃ karissāma. Atha
Vā no dāse sāvehīti atha vā no asaddahanto sabbā seniyo
sannipātetvā tāsaṃ majjhe amhe dāse sāvehi mayante dāsavattaṃ
paṭisuṇissāmāti.
      Te evaṃ yācantāpi jīvitaṃ laddhuṃ nāsakkhiṃsu. Rājapurisā
sabbe paṭikkamāpetvā te gahetvā kumārānaññeva santike nisīdāpesuṃ.
Tato rājā hatthīādīnaṃ ānayanatthāya āṇāpento āha
        abhayaṅkaraṃpi me hatthiṃ          nāḷāgiriṃ accuggataṃ
        varuṇadantiṃ ānetha kho te      khippaṃ yaññatthāya bhavissanti
        assaratanaṃpi me kesiṃ          subhamukhaṃ puṇṇamukhaṃ
        vinatakañca ānetha kho te      khippaṃ yaññatthāya bhavissanti
        usabhaṃpi me yūthapatiṃ modakaṃ       nisabhaṃ gavaṃpatiṃ te khippaṃ
        ānetha samuhaṃ karontu sabbaṃ     yajissāmi dadāmi dānāni
        sabbaṃpi paṭiyādetha yaññaṃ pana     uggatamhi suriyamhi vadethadāni
        kumāre abhiramantu imaṃ rattiṃ     sabbaṃpi upaṭṭhapetha yaññaṃ pana
        uggatamhi suriyamhi vadethadānikumāre  ajja kho pacchimā ratīti.
      Tattha samuhaṃ karontu sabbanti na kevalaṃ ettakameva avasesaṃpi
sabbaṃ catuppadagaṇañceva pakkhigaṇañca sabbaṃ catukkaṃ katvā rāsiṃ
karontu sabbacatukkaṃ yaññaṃ yajissāmi yācakānaṃ samaṇabrāhmaṇānañca
dānaṃ dassāmīti. Sabbaṃpi paṭiyādethāti etaṃ mayā vuttaṃ avasesaṃ
upaṭṭhapetha. Uggatamhīti ahaṃ pana yaññaṃ uggate suriye sve
pātova yajissāmi. Sabbaṃpi upaṭṭhapethāti sesaṃpi sabbaṃ yaññūpakaraṇaṃ
Upaṭṭhapethāti attho.
      Rañño pana mātāpitaro dharantiyeva. Athassa te amaccā
gantvā mātuyā ārocesuṃ ayye putto vo puttadāraṃ māretvā
yaññaṃ yajitukāmoti. Sā kiṃ kathetha tātāti hatthena hadayaṃ paharitvā
rodamānā paridevamānā āgantvā saccaṃ kira putta evarūpo
te yañño bhavissatīti pucchi.
      Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
        taṃ taṃ mātā avoca rodantī    āgatā savimānato
        yañño kira te putta         bhavissati catūhi puttehīti.
      Tattha taṃ tanti taṃ ekarājānaṃ. Savimānatoti attano
savanaṭṭhānato.
      Rājā āha
        sabbepi mayhaṃ puttā cattā    candasmiṃ haññamānasmiṃ
        puttehi yaññaṃ yajitvāna       sugatiṃ saggaṃ gamissāmīti.
      Tattha cattāti candakumāre haññamāneyeva sabbepi puttā
yaññatthāya mayā pariccattāti.
      Atha naṃ mātā āha
         mā taṃ putta saddahesi       sugati kira hoti puttayaññena
         nirayāneso maggo         neso maggo hi saggānaṃ
         dānāni dehi koṇḍañña      ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ
         esa maggo sugatiyā        na ca maggo putta yaññenāti.
      Tattha nirayānesoti nirassādatthena nirayānaṃ catunnaṃ apāyānaṃ
eso maggo. Koṇḍaññāti rājānaṃ gottena ālapati.
Bhūtabhabyānanti bhūtānañca bhavitabbasattānañca. Yaññenāti evarūpena
puttadhītaro māretvā yajanayaññena saggamaggo nāma natthi.
      Rājā āha
         ācariyānaṃ vacanaṃ           ghātissaṃ candañca suriyañca
         pattehi yajitvā duccajjehi   sugatiṃ saggaṃ gamissāmīti.
      Tattha ācariyānaṃ vacananti amma nesā attano mati
ācārasikkhāpanakassa me kaṇḍahālācariyassa etaṃ vacanaṃ esā anusiṭṭhī
tasmā ahaṃ ete ghātayissaṃ duccajjehi puttehi yaññaṃ yajitvā
saggaṃ gamissāmīti.
      Athassa mātā attano vacanaṃ gāhāpetuṃ asakkontī apagatā.
Athassa pitā taṃ pavuttiṃ sutvā āgantvā naṃ pucchi.
      Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
         taṃtaṃ pitā avoca           vasavatti orasaṃ sakaṃ puttaṃ
         yañño kira te putta        bhavissati catūhi puttehīti.
      Tattha vasavattīti tassa rañño nāmaṃ.
      Rājā āha
         sabbepi mayhaṃ puttā cattā   candasmiṃ haññamānasmiṃ
         puttehi yaññaṃ yajitvāna      sugatiṃ saggaṃ gamissāmīti.
      Atha naṃ pitā āha
         Mā taṃ putta saddahesa       sugati kira hoti puttayaññena
         nirayāneso maggo         neso maggo hi saggānaṃ
         dānāni dehi koṇḍañña      ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ
         esa maggo sugatiyā        na ca maggo puttayaññenāti.
      Rājā āha
         ācariyānaṃ vacanaṃ           ghātissaṃ candañca suriyañca
         puttehi yajitvā duccajjehi   sugatiṃ saggaṃ gamissāmīti.
      Atha naṃ pitā āha
         dānāni dehi koṇḍañña      ahiṃsā sabbabhūtabhabyānaṃ
         puttaparivuto   tuvaṃ         raṭṭhaṃ janapadañca pālehīti.
      Tattha puttaparivutoti puttehi parivuto. Raṭṭhaṃ janapadañcāti
sakalakāsikaraṭṭhañca tasseva taṃtaṃ koṭṭhāsabhūtaṃ janapadañca pāletuṃ
sakkhissasi.
      Athassa so pitā attano vacanaṃ gāhāpetuṃ nāsakkhi. Tato
candakumāro cintesi imassa ettakassa janassa dukkhaṃ maṃ ekaṃ
nissāya jātaṃ mama pitaraṃ yācitvā ettakaṃ janaṃ maraṇadukkhato mocessāmīti.
So pitarā saddhiṃ sallapanto āha
         mā no deva avadhi         dāse no dehi kaṇḍahālassa
         api nigaḷabandhakāpi          hatthī asse ca pālema
         mā no deva avadhi         dāse no dehi kaṇḍahālassa
         api nigaḷabandhakāpi          hatthichakaṇāni ujjhema
         Mā no deva avadhi         dāse no dehi kaṇḍahālassa
         api nigaḷabandhakāpi          assachakaṇāni ujjhema
         mā no deva avadhi         dāse no dehi kaṇḍahālassa
         yassa honti tava kāmā      api raṭṭhā pabbājitā
         bhikkhācariyaṃ carissāmāti.
   Tattha nigaḷabandhakāpīti api nāma mayaṃ mahānigaḷehi bandhakā
hutvā. Yassa honti tava kāmāti sacepi kaṇḍahālassa
dātukāmosi tassapi no dāse katvā dehi karissāmassa dāsakammanti
vadati. Api raṭṭhāti sace amhākaṃ koci doso atthi raṭṭhato
no pabbājehi api nāma raṭṭhā pabbājitā kapaṇā viya kapālaṃ
gahetvā bhikkhācariyaṃ carissāma mā no deva avadhi dehi no
jīvitanti vilapati.
      Tassa taṃ nānappakāraṃ vilāpaṃ sutvā rājā hadayaphālanaṃ patto
viya assupuṇṇehi nettehi na me koci putte māretuṃ lacchati na
mamattho devalokenāti sabbe te mocetuṃ āha
      dukkhaṃ kho me janayittha          vilapantā jīvitassa kāmāhi
      muñcathadāni kumāre            alaṃpi me hotu puttayaññenāti.
         Te rañño kathaṃ sutvā rājaputte ādiṃ katvā sabbantaṃ
pakkhipariyosanaṃ pāṇagaṇaṃ visajjesuṃ. Kaṇḍahālopi yaññāvāṭe
kammaṃ saṃvidahati. Atha naṃ eko  puriso are duṭṭha kaṇḍahāla
raññā puttadhītaro visajjitā tvaṃ attano puttadāre māretvā
Tesaṃ galalohitena yaññaṃ yajissasīti āha. So kiṃ nāmetaṃ
raññā katanti kappuṭṭhānaaggi viya avattharanto uṭṭhāya turito
dhāvitvā vegenāgantvā āha
     pubbeva mesi vutto           dukkaraṃ durabhisambhavaṃ cetaṃ
     atha no upakkhatassa            yaññassa karosi vikkhepaṃ
     sabbe vajjanti sugatiṃ           yepi yajanti yepi ceva yajāpenti
     yecāpi anumodanti            yajantānaṃ īdisaṃ mahāyaññanti.
    Tattha pubbe mesi vuttoti nanu mayā tvaṃ pubbeva vutto
tumhādisena bhīrukajātikena na sakkā yaññaṃ yajituṃ yaññayajanaṃ nāma
etaṃ dukkaraṃ durabhisambhavanti. Atha no idāni upakkhatassa
yaññassa vikkhepaṃ karosi. Vikhambhantipi pāṭho. Paṭisedhanti attho.
Mahārāja kasmā evaṃ karosi yattakā hi yaññaṃ yajanti vā
yajāpenti vā anumodanti vā sabbe sugatimeva vajjantīti dassesi.
So andhabālo rājā tassa kodhavasikassa kathaṃ gahetvā dhammasaññī
hutvā puna putte gaṇhāpesi. Tato candakumāro pitaraṃ anubodhiyamāno
āha
      atha kissava no pubbe          sotthānaṃ brāhmaṇe avācesi
      atha no akāraṇasmā           yaññatthāya deva ghātesi
      pubbeva no daharakāle         na hanesi na ghātesi vā
      daharamhā yobbanappattā        adūsakā tāta haññāma
      hatthigate assagate            sannaddhe passa no mahārāja
      Yuddhe ca yujjhamāne ca         nahi mādisā honti yaññatthāya
      paccante vā kuppite          aṭavīsu vā mādise niyojenti
      atha no akāraṇasmā           abhūmiyaṃ tāta haññāma
      yā kāci sakuṇikāyo           vasanti tiṇagharāni katvāna
      tāsaṃ hi piyā puttā           atha no tvaṃ deva ghātesi
      mā tassa saddahesi            na maṃ kaṇḍahālo ghāteyya
      mamaṃ hi so ghātetvā          anantaraṃ tañca deva ghāteyya
      gāmavaraṃ nigamavaraṃ              dadanti bhogaṃpissa mahārāja
      athaggapiṇḍikāpi kule           kule gehe te bhuñjanti
      tesaṃpi tādisānaṃ              icchanti dubbhituṃ mahārāja
      yebhuyyena hi ete           akataññuno brāhmaṇā
      mā no deva avadhi            dāse no dehi kaṇḍahālassa
      api nigaḷabandhakāpi             hatthī asse ca pālema
      mā no deva avadhi            dāse no dehi kaṇḍahālassa
      api nigaḷabandhakāpi             hatthicchakaṇāni ujjhema
      mā no deva avadhi            dāse no dehi kaṇḍahālassa
      api nigaḷabandhakāpi             assacchakaṇāni ujjhema
      mā no deva avadhi            dāse no dehi kaṇḍahālassa
      yassa honti tava kāmā         api raṭṭhā pabbājitā
      bhikkhācariyaṃ carissāmāti
    tattha pubbeti tāta yadi ahaṃ māretabbo atha kasmā
Amhākaṃ ñātijano pubbe mama jātakāle brāhmaṇe sotthānaṃ
avācesi. Tadā kira kaṇḍahālo ca mama lakkhaṇāni upadhāretvā
imassa kumārassa na koci antarāyo bhavissati tumhākaṃ accayena
rajjaṃ kāressatīti āha iccassa purimena pacchimaṃ na sameti musāvādī
esa atha no etassa vacanaṃ gahetvā akāraṇasmā nikkāraṇāyeva
yaññatthāya deva ghātesi mā amhe ghātesi ayaṃ hi  mayi ekasmiṃ
verena mahājanaṃ māretukāmo sādhukaṃ sallakkhesi narindāti. Pubbeva
noti mahārāja sace amhe māretukāmo pubbeva no daharakāleyeva
kasmā sayaṃ vā na hanesi na aññehi vā ghātāpesi idāni pana mayaṃ
daharā taruṇā paṭhamavaye ṭhitā puttadhītāhi saṃvaḍḍhāma evaṃ bhūtā tava
adūsakāva kiṃ kāraṇā haññāmāti. Passa noti amhe cattāropi
bhātike passa. Yujjhamāneti paccatthikānaṃ nagaraṃ parivāretvā ṭhitakāle
amhādise putte tehi saddhiṃ yujjhamāne passa. Aputtakā hi rājāno
anāthā nāma honti. Mādisāti amhādisā puttā sūrā balappattā na
yaññatthāya māretabbā honti. Niyojantīti tesaṃ paccāmittānaṃ
gaṇhanatthāya niyojenti. Atha noti atha amhe. Akaraṇasmāti
akāraṇena. Abhūmiyanti anokāseyeva kasmā tāta haññāmāti
attho. Mā tassa saddahesīti mahārāja maṃ kaṇḍahālo na ghātayeti
mā tassapi saddaheyyāsi. Bhogaṃ pissāti bhogaṃpi assa brāhmaṇassa
rājāno denti. Athaggapiṇḍikāpīti athete aggodakaṃ aggapiṇḍaṃ
labhantā aggapiṇḍakāpi honti. Tesaṃpīti yesaṃ kule bhuñjanti
Tesaṃpi evarūpānaṃ piṇḍadāyakānaṃ dubbhituṃ icchanti.
      Rājā kumārassa vilāpaṃ sutvā āha
        dukkhaṃ kho me janayittha        vilapantā jīvitassa kāmāhi
        muñcathadāni kumāre          alaṃpi me hotu puttayaññenāti.
        Imameva gāthaṃ vatvā         punapi mocesi.
        Kaṇḍahālo āgantvā        punapi āha
        pubbeva mesi vutto         dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ
        atha no upakkhatassa          yaññassa karosi vikkhepaṃ
        sabbe vajjanti sugatiṃ         ye yajanti yepi ceva yajāpenti
        ye vāpi anumodanti         yajantānaṃ īdisaṃ mahāyaññanti.
      Evaṃ vatvā puna te gaṇhāpesi. Athassa anunayanatthaṃ
kumāro āha
         yadi kira yajitvā puttehi      devalokaṃ ito cutā yanti
         brāhmaṇo tāva yajatu        pacchāpi yajissasi rāja
         yadi kira yajitvā puttehi      devalokaṃ ito cutā yanti
         eseva kaṇḍahālo          yajatu sakehi puttehi
         evaṃ jānaṃ ce kaṇḍahālo     kiṃ puttake na ghātesi
         sabbañca ñātigaṇaṃ            attānañca na ghāteyya
         sabbe vajjanti nirayaṃ         ye yajanti yepi vā yajāpenti
         ye cāpi anumodanti         yajantānaṃ edisaṃ mahāyaññanti.
      Tattha brāhmaṇo tāvāti paṭhamantāva kaṇḍahālo yajatu.
Sakehīti attano puttehi atha tasmiṃ evaṃ yajitvā devalokaṃ gate pacchā
tvaṃ yajissasi deva sādhurasabhojanampi hi tvaṃ aññehi vīmaṃsitvā bhuñjasi
puttamaraṇaññeva kasmā avīmaṃsitvā karosīti dīpento evamāha. Evaṃ
jānanti puttadhītaro māretvā devalokaṃ gacchantīti evaṃ jānanto kiṃ
kāraṇā attano putte ca ñātī ca attānañca na ghātesi. Sace hi
paraṃ māretvā devalokaṃ gacchanti attānameva māretvā brahmaloko
gantabbo bhavissatīti evaṃ yaññaguṇaṃ jānantena paraṃ amāretvā
attāva māretabbo siyā ayaṃ pana tathā akatvā maṃ mārāpeti
imināpi kāraṇena kaṇḍahālassa kammaṃ jānāhi mahārāja yathā esa
vinicchaye vilopaṃ kātuṃ alabhanto evaṃ karotīti. Edisanti evarūpaṃ
puttaghātayaññaṃ.
      Kumāro ettakaṃ kathento pitaraṃ attano vacanaṃ gāhāpetuṃ
asakkonto rājānaṃ parivāretvā ṭhitaṃ rājaparisaṃ ārabbha āha
         kathañca kira puttakāmāyo         gahapatayo gharaṇiyo ca
         nagaramhi na upavadanti rājānaṃ      mā ghātayi orasaṃ puttaṃ
         kathañca kira puttakāmāyo         gahapatayo gharaṇiyo ca
         nagaramhi na upavadanti rājānaṃ      mā ghātayi atrajaṃ puttaṃ
         rañño camhi atthakāmo          hito ca sabbajanapadassa
         na koci assa paṭighaṃ mayā         janapado na pavedetīti.
      Tattha puttakāmāyoti gharaṇiyova sandhāya vuttaṃ. Gahapatayo
ca puttakāmā nāma honti. Na upavadantīti na upakkosanti na
Vadanti. Atrajanti attanā jātaṃ. Evaṃ vuttepi koci raññā
saddhiṃ kathetuṃ samattho nāma nāhosi. Na koci assa paṭighaṃ mayāti
iminā no lañco vā gahito issariyamadena vā idannāma dukkhaṃ
katanti koci ekopi mayā saddhiṃ paṭighaṃ karonto nāma nāhosi.
Janapado na pavedetīti evaṃ rañño ca janapadassa ca atthakāmomhi
kiṃ mama pitaraṃ ayaṃ janapado guṇasampanno te puttoti na pavedeti
na jānāpetīti attho.
      Evaṃ vuttepi na koci kiñci kathesi. Tato kumāro attano
bhariyānaṃ sattasataṃ yācanatthāya uyyojento āha
       gacchatha vo gharaṇiyo             tātañca vadetha kaṇḍahālañca
       mā ghātetha kumāre adūsake sīhasaṃkāse
       gacchatha vo gharaṇiyo tātañca vadetha kaṇḍahālañca
       mā ghātetha kumāre apekkhito sabbalokassāti.
    Tā gantvā yāciṃsu. Rājā na olokesi. Tato kumāro
anātho hutvā vilapanto gāthamāha
         yannunāhaṃ jāyeyyaṃ
         rathakārakulesu vā pukkusakulesu vā
         vessesu vā jāyeyyaṃ
         na hajja maṃ rājā yaññe ghātessatīti.
      Iti vatvā puna tā uyyojento āha
         sabbāpi tā mantiniyo gacchatha ayyassa kaṇḍahālassa
         Pādesu nipatittha aparādhāhaṃ na passāmi
         sabbāpi gharaṇiyo gacchatha ayyassa kaṇḍahālassa
         pādesu nipatittha kinte bhante mayaṃ dūsayimhāti.
      Tattha aparādhāhaṃ na passāmīti ahaṃ ācariya kaṇḍahāla attano
aparādhaṃ na passāmi. Kinte bhanteti ayya kaṇḍahāla mayaṃ tuyhaṃ
kiṃ dūsayimhā atha ce candakumārassa doso atthi taṃ khamathāti vadatha.
      Atha candakumārassa kaniṭṭhabhaginī selā kumārī nāma sā sokaṃ
saṇṭhāretuṃ asakkontī pitu pādamūlesu nipatitvā paridevi.
      Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
         kapaṇā vilapati selā disvāna bhātaro upanītatte
         yañño kira me ukkhipito tātena saggakāmenāti.
      Tattha upanītatteti upanītasabhāve. Ukkhipitoti ukkhitto
pavattito. Saggakāmenāti mama bhātaro māretvā saggaṃ icchantena
tātena. Ime māretvā kiṃ saggena karissasīti vilapati.
      Rājā tassāpi kathaṃ na gaṇhi. Tato candakumārassa putto
vasulo nāma pitaraṃ dukkhitaṃ disvā ahaṃ ayyakaṃ upasaṅkamitvā yācitvā
mama pitu jīvitaṃ dāpessāmīti rañño pādamūle nipatitvā paridevi.
      Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
         āvatti ca parivatti ca vasulo sammukhā rañño
         mā no deva pitaraṃ avadhi daharamhā ayobbanappattāti.
      Tattha daharamhā ayobbanappattāti deva mayaṃ taruṇadārakā
Na tāva yobbanappattā amhesupi tāva anukampāya amhākaṃ pitaraṃ
mā avadhi.
      Rājā tassa paridevanasaddaṃ sutvā bhijjamānahadayo viya hutvā
assupuṇṇehi nettehi kumāraṃ āliṅgitvā tāta assāsaṃ paṭilabhāhi
visajjemi te pitaranti vatvā gāthamāha
         eso te vasula pitā tvaṃ samehi pitarā saha
         dukkhaṃ kho me janayasi vilapanto ante purasmiṃ
         muñcathadāni kumāre alaṃpi me hotu puttayaññenāti.
      Tattha ante purasminti rājanivesanassa ante pure. Puna
kaṇḍahālo āgantvā āha
         pubbeva me khosi vutto dukkaraṃ durabhisambhavañcetaṃ
         atha no upakkhatassa yaññassa karosi vikkhepaṃ
         sabbe vajjanti sugatiṃ ye yajanti yepi ceva yajāpenti
         ye cāpi anumodanti yajantānaṃ īdisaṃ mahāyaññanti.
       Rājāpi andhabālo puna tassa vacanena putte gaṇhāpesi.
Tato kaṇḍahālo cintesi ayaṃ rājā muducitto kadāci visajjesi
kadāci gaṇhāpesi puna dārakānaṃ vacanena putte visajjeyya yannūnāhaṃ
yaññāvāṭaññeva taṃ nemīti. Athassa tattha gamanatthāya gāthamāha
         sabbaratanassa yañño upakkhato ekarāja tava paṭiyatto
         abhinikkhamassu deva saggaṃ gato tvaṃ pamodissasīti.
      Tassattho mahārāja tava yañño sabbaratanehi upakkhato
Paṭiyatto idāni te nikkhamanakālo tasmā abhinikkhama yaññaṃ yajitvā
saggaṃ gato tvaṃ pamodissasīti. Tato bodhisattaṃ ādāya
yaññāvāṭagamanakāle tassa orodhā ekato nikkhamiṃsu.
    Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
      daharā sattasatā etā candakumārassa bhariyāyo
      kese vikīritvāna rodantiyo maggamanuyāyanti
      aparā pana sokena nikkhantā nandane viya devā
      kese vikīritvāna rodantiyo magamanuyāyantīti.
     Tattha nandane viya devāti nandavane cavanadhammaṃ devaputtaṃ
parivāretvā devatā viya.
     Tato paraṃ tāsaṃ vilāpo hoti
      kāsikasucivatthadharā kuṇḍalino aggalucandanavilittā
      nīyanti candasuriyā yaññatthāya ekarājassa
      kāsikasucivatthadharā kuṇḍalino aggalucandanavilittā
      nīyanti candasuriyā mātu katvā hadayasokaṃ
      kāsikasucivatthadharā kuṇḍalino aggalucandanavilittā
      nīyanti candasuriyā janassa katvā hadayasokaṃ
      maṃsarasabhojanā nahāpakasunahātā kuṇḍalino aggalucandanavilittā
      nīyanti candasuriyā    yaññatthāya ekarājassa
      maṃsarasabhojanā nahāpakasunahātā kuṇḍalino aggalucandanavilittā
      nīyanti candasuriyā    mātu katvā dahayasokaṃ
      Maṃsarasabhojanā nahāpakasunahātā       kuṇḍalino aggalucandanavilittā
      nīyanti candasuriyā                janassa katvā hadayasokaṃ
      yassu pubbe hatthivaradhuragate         hatthikā anuvajjanti
      tyajja candasuriyā                ubhova pattikā yanti
      yassu pubbe assavaradhuragate         assakā anuvajjanti
      tyajja candasuriyā                ubhova pattikā yanti
      yassu pubbe rathavaradhuragate          rathikā anuvajjanti
      tyajja candasuriyā                ubhova pattikā yanti
      yehissu pubbe nīyiṃsu              tapanīyakappanehi turaṅgehi
      tyajja candasuriyā                ubhova pattikā yantīti.
    Tattha kāsikasucivatthadharāti kāsiyāni sucivatthāni dhāriyamānā.
Candasuriyāti candakumāro ca suriyakumāro ca. Nahāpakasunahātāti
candanacuṇṇena ubbattetvā nahāpakehi kataparikammakatāya sunahātā.
Yassūti ye assūti nipātamattaṃ. Ye kumāreti attho. Pubbeti ito
pubbe. Hatthivaradhuragateti hatthivarānaṃ dhuragate alaṅkatahatthikkhandhavaragate.
Assavaradhuragateti assavarapiṭṭhigate. Rathavaradhuragateti rathavaramajjhagate.
Nīyiṃsūti nikkhamiṃsu.
      Evaṃ tāsu paridevantīsuyeva bodhisattaṃ nagarā nīhariṃsu. Tadā
sakalanagaraṃ saṃkhubhi. Nāgarā nikkhamituṃ ārabhiṃsu. Mahājane
nikkhamante dvārāni nappahonti. Brāhmaṇo atibahujanaṃ disvā ko
jānāti kiṃ bhavissatīti nagaradvārāni thakāpesi. Mahājano nikkhamituṃ
Alabhanto antonagaradvārassa āsannaṭṭhāne uyyānaṃ atthi tassa
santike mahāviravaṃ viravi. Tehi ravehi sakuṇasaṃghā saṃkhubhitvā ākāse
pakkhandiṃsu. Mahājano taṃ taṃ sakuṇaṃ āmantetvā vilapanto āha
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pubena pupphavatiyā
       yajatettha ekarājā             sammuḷho catūhi puttehi
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pubbena pupphavatiyā
       yajatettha erājā              sammuḷho catūhi kaññāhi
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pubbena pupphavatiyā
       yajatettha ekarājā             sammuḷho catūhi mahesīhi
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pubbena pupphavatiyā
       yajatettha ekarājā             sammuḷho catūhi gahapatīhi
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pupbena pupphavatiyā
       yajatettha ekarājā             sammuḷho catūhi hatthīhi
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pubbena pupphavatiyā
       yajatettha ekarājā             sammuḷho catūhi assehi
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pupbena pupphavatiyā
       yajatettha ekarājā             sammuḷho catūhi  usabhehi
       yadi sakuṇi maṃsamicchasi              uyyassu pubbena pupphavatiyā
       yajatettha ekarājā             sammuḷho  sabbacatukehīti.
    Tattha maṃsamicchasīti ambho sakuṇi sace maṃsaṃ icchasi. Uyyassu
pubbena pupphavatiyāti pupphavatiyā pubbena puratthimadisāya yaññāvaṭo
Atthi tattha gaccha. Yajatetthāti ettha kaṇḍahālassa vacanaṃ gahetvā
sayaṃ sammuḷho ekarājā catūhi puttehi yajati. Sesagāthāsupi
eseva nayo jānitabbo.
      Evaṃ mahājano tasmiṃ ṭhāne paridevitvā bodhisattassa vasanaṭṭhānaṃ
gantvā pāsādaṃ padakkhiṇaṃ karonto antepurañca kūṭāgārañca
uyyānādīni ca passanto gāthāhi paridevanto āha
         ayamassa pāsādo           idaṃ antepuraṃ surammaṇīyaṃ
         te dāni ayyaputtā         cattāro vadhāya ninnītā
         idamassa kūṭāgāraṃ           sovaṇṇaṃ pupphamālyābhikiṇṇaṃ
         tedāni ayyaputtā          cattāro vadhāya sannītā
         idamassa uyyānaṃ            pupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ
         tedāni ayyaputtā          cattāro vadhāya sannītā
         idamassa asokavanaṃ           pupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ
         tedāni ayyaputtā          cattaro vadhāya sannītā
         idamassa kaṇikāravanaṃ          pupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ
         tedāni ayyaputtā          cattāro vadhāya ninnītā
         idamassa pāṭalivanaṃ           pupphitaṃ sabpakālikaṃ rammaṃ
         tedāni ayyaputtā          cattāro vadhāya ninnītā
         idamassa ambavanaṃ            pupphitaṃ sabbakālikaṃ rammaṃ
         tedāni ayyaputtā          cattāro vadhāya ninnītā
         ayamassa pokkharaṇī           sañchannā padumapuṇḍarīkehi
         Nāvā ca sovaṇṇavikatā       pupphavalliyā cittā surammaṇīyā
         tedāni ayyaputtā          cattāro vadhāya ninnītāti.
      Tattha tedānīti idāni te candakumārappamukhā amhākaṃ
ayyaputtā evarūpaṃ pāsādaṃ chaḍḍetvā vadhāya nīhariyanti.
Sovaṇṇavikatāti suvaṇṇakhacitā.
      Ettakesu ṭhānesu vilapitvā puna hatthisālādīni upasaṃkamitvā
āhaṃsu
     idamassa hatthiratanaṃ          erāvaṇo gajo varuṇadantī
     tedāni ayyaputtā         cattāro vadhāya ninnītā
     idamassa assaratanaṃ          ekakhuro vegavāto ayaṃ asso
     tedāni ayyaputtā         cattāro vadhāya ninnītā
     ayamassa assaratho          sāliyā viya nigghoso
     subho ratanakhacito yatthassu     ayyaputtā sobhiṃsu nandane viya devā
     tedāni ayyaputtā         cattāro vadhāya ninnītā
     kathannāma sāmasamasundarehi    candanamarukagattehi
     rājā yajissate yaññaṃ       sammuḷho catūhi puttehi
     kathannāma sāmasamasundarāhi    candanamarukagattāhi
     rājā yajissate yaññaṃ       sammuḷho catūhi kaññāhi
     kathannāma sāmasamasundarāhi    candanamarukagattāhi
     rājā yajissate yaññaṃ       sammuḷho catūhi mahesīhi
     Kathannāma sāmasamasundarehi    candanamarukagattehi
     rājā yajissate yaññaṃ       sammuḷho catūhi gahapatīhi
     yathā honti gāmanigamā suññā nimmanussakā brahāraññā
     tathā hessati pupphavatiyā     yiṭṭhesu candasuriyesūti.
   Tattha erāvaṇoti tassa hatthino nāmaṃ. Ekakhuroti abhinnakhuro.
Sāliyā viya nigghosoti gamanakāle sāliyānaṃ viya madhurena nigghosena
samannāgato. Kathannāma sāmasamasundarehīti suvaṇṇasāmehi
aññamaññaṃ jātiyā samehi niddosatāya sundarehīti attho.
Candanamarukagattehīti lohitacandanalittaṅgehi. Brahāraññāti yathā te
gāmanigamā suññā nimmanussā brahāraññā honti tathā
pupphavatiyāpi raññā yiṭṭhesu rājaputtesu suññā araññasadisā bhavissatīti.
      Te mahājanā bahi nikkhamituṃ alabhantā antonagareyeva carantā
parideviṃsu. Bodhisattopi yaññāvāṭaṃ nīto. Athassa mātā gotamī
nāma devī puttānaṃ me jīvitaṃ dehi devāti rañño pādamūle nipatitvā
paridevamānā āha
        ummattikā bhavissāmi         bhūnahatā paṃsunāva parikiṇṇā
        sace candakumāraṃ hanti        pāṇā me deva bhijjanti
        umattikā bhavissāmi          bhūnahatā paṃsunāva parikiṇṇā
        sace suriyakumāraṃ hanti        pāṇā me deva bhijjantīti.
      Tattha bhūnahatāti nihatavuḍḍhikā. Paṃsunāva parikiṇṇāti paṃsunāva
parikiṇṇasarīrā ummattikā hutvā vicarissāmi.
      Sā evaṃ paridevantī rañño santikā kiñci kathaṃ alabhitvā
suṇisānaṃ vatvā mama putto tumhākaṃ kujjhitvā gato bhavissati
kissa tumhe naṃ na nivattethāti kumārassa catasso bhariyāyo
āliṅgitvā paridevantī āha
        kinnumā na ramāpeyyuṃ         aññamaññaṃ piyaṃvadā
        ghātikā uparikkhī ca           goparakkhī ca gāyikā
        candasuriyesu naccantiyo        samā tāsaṃ na vijjatīti.
      Tattha kinnumā na ramāpeyyunti kena kāraṇena imā ghātikāti
ādikā catasso aññamaññaṃ piyaṃvadā candasuriyakumārānaṃ santike
naccantiyo gāyantiyo mama putte na ramāpayiṃsu na ukkaṇṭhāpayiṃsu.
Sakalajambūdīpasmiṃ hi nacce vā gīte vā samā aññā kāci tāsaṃ
na vijjatīti attho.
      Iti sā suṇhāhi saddhiṃ paridevitvā aññaṃ gahetabbagahaṇaṃ
apassantī kaṇḍahālaṃ akkosamānā aṭṭha gāthā abhāsi
       imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ           paṭimuñcatu kaṇḍahāla tava mātā
       yo mayhaṃ hadayasoko          candasmiṃ vadhāya ninnīte
       imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ           paṭimuñcatu kaṇḍahāla tava mātā
       yo mayhaṃ hadayasoko          suriyasmiṃ vadhāya ninnīte
       imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ           paṭimuñcatu kaṇḍahāla tava jāyā
       yo mayhaṃ hadayasoko          candasmiṃ vadhāya ninnīte
       imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ           paṭimuñcatu kaṇḍahāla tava jāyā
       Yo mayhaṃ hadayasoko          suriyasmiṃ vadhāya ninnīte
       mā putte mā ca patiṃ         addakkhi kaṇḍahāla tava mātā
       yo ghātesi kumāre          adūsake sīhasaṃkāse
       mā putte mā ca patiṃ         addakkhi kaṇḍahāla tava mātā
       yo ghātesi kumāre          apekkhite sabbalokassa
       mā putte mā ca patiṃ         addakkhi kaṇḍahāla tava jāyā
       yo ghātesi kumāre          adūsake sīhasaṃkāse
       mā putte mā ca patiṃ         addakkhi kaṇḍahāla tava jāyā
       yo ghātesi kumāre          apekkhite sabbalokassāti.
      Tattha imaṃ mayhanti imaṃ mayhaṃ hadayasokaṃ dukkhaṃ. Paṭimuñcatūti
pavisatu pāpuṇātu. Yo ghātesīti yo tvaṃ hanesi.
Apekkhiteti sabbalokena olokite dissamāne māresīti attho.
     Bodhisatto yaññāvāṭe pitaraṃ yācanto āha
       mā no deva avadhi dāse       no dehi kaṇḍahālassa
       api nigaḷabandhakāpi             hatthī asse ca pālema
       mā no deva avadhi dāse       no dehi kaṇḍahālassa
       api nigaḷabandhakāpi             hatthicchakaṇāni ujjhema
       mā no deva avadhi            dāse no dehi kaṇḍahālassa
       api nigaḷabandhakāpi             assacchakaṇāni ujjhema
       mā no deva avadhi            dāse no dehi kaṇḍahālassa
       yassa honti tava kāmā         api raṭṭhā pabbājitā
        Bhikkhācariyaṃ carissāma
        dibyaṃ deva upayācanti          puttatthikā daliddāpi
        paṭibhāṇānipi hitvā            putte na hi labhanti ekaccā
        assāsakāni karonti           puttāpi no jāyantu
        tato ca puttā jāyantu         atha no akāraṇasmā
        yaññatthāya deva ghātesi
        upayācitakena puttaṃ labhanti       mā tāta no aghātesi
        mā kicchaladdhakehi puttehi       yajittho imaṃ yaññaṃ
        upayācitakena puttaṃ labhanti       mā tāta no aghātesi
        mā kapaṇaladdhakehi puttehi       ammāya no vippavāsehīti.
     Tattha dibyanti deva aputtikā daliddāpi nāriyo puttatthikā
hutvā bahuṃpaṇṇākāraṃ haritvā puttaṃ vā dhītaraṃ vā labhissāmāti
dibyaṃ upayācanti. Paṭibhāṇānipi hitvāti dohaḷāni chaḍḍetvāpi
alabhitvāpīti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti mahārāja nārīnaṃ hi
uppannaṃ dohaḷaṃ alabhantīnaṃ gabbho sussitvā nassati tattha ekaccā
yācanti putte alabhamānā kāci laddhaṃ dohaḷaṃ pahāya aparibhuñjitvā
na labhanti kāci dohaḷaṃ alabhamānā na labhanti mayhaṃ pana mātā
dohaḷaṃ labhitvā paribhuñjitvā uppannagabbhaṃ avināsetvā putte
paṭilabhati evaṃ paṭiladdhe māno avadhīti yācati. Assāsakānīti
mahārāja ime sattā āsā karonti kinti puttā no jāyantūti.
Tato ca puttāti puttānaṃpi no puttā jāyantūti. Atha
No akāraṇasmāti atha tvaṃ amhe akāraṇena yaññatthāya
ghātesi. Upayācitakenāti devatānaṃ āyācanena.
Kapaṇaladdhakehīti kapaṇāya hutvā laddhakehi puttehi amhehi saddhiṃ
amhākaṃ ammāya mā vippavāsehi mā no mātarā saddhiṃ vippavāsaṃ
karissasīti vadati.
      So evaṃ vadantopi pitu santikā kiñci vacanaṃ alabhitvā mātu
pādamūle nipatitvā paridevamāno āha
       bahudukkhaposiyā candaṃ           amma tuvaṃ jīyase puttaṃ
       vandāmi kho te pāde         labhataṃ tāto paralokaṃ
       handa ca maṃ upaguyha            pāde te amma vandituṃ dehi
       gacchāmidāni pavāsaṃ            yaññatthāya ekarājassa
       handa ca maṃ upaguyha            pāde te amma vandituṃ dehi
       gacchāmidāni pavāsaṃ            mātu katvā hadayasokaṃ
       handa ca maṃ upaguyha            pāde te amma vandituṃ dehi
       gacchāmidāni pavāsaṃ           janassa katvā hadayasokanti.
     Tattha bahudukkhaposiyāti bahūhi dukkhehi posiyā. Candanti
maṃ candakumāraṃ evaṃ positvā idāni amma tuvaṃ jīyase puttaṃ.
Labhataṃ tāto paralokanti pitā me bhogasampannaṃ paralokaṃ labhatu.
Upaguyhāti āliṅgitvā palisajjitvā. Pavāsanti puna anāgamanāya
accantavippavāsaṃ.
      Athassa mātā paridevantī catasso gāthāyo abhāsi
       Handa ca padumapattānaṃ           moliṃ bandhassu gotamiputta
       campakadalamissāyo             esā te porāṇikā pakati
       handa ca vilepanante           pacchimakaṃ candanaṃ vilimpassu
       yehi ca suvilitto             sobhasi rājaparisāya
       handa ca mudukāni vatthāni        pacchimaṃ kāsikaṃ nivāsehi
       yehi ca sunivattho             sobhasi rājaparisāya
       handa ca muttāmaṇikanakavibhūsitāni gaṇhassu hatthābharaṇāni
       yehi ca hatthābharaṇehi sobhasi rājaparisāyāti.
     Tattha padumapattānanti padumapattaveṭhanannāmekaṃ pasādhanaṃ.
Taṃ sandhāyevāha. Tava vippakiṇṇaṃ moliṃ ukkhipitvā
padumapattaveṭhanena yojetvā bandhassūti attho. Gotamiputtāti
candakumāraṃ ālapati. Campakadalamissāyoti abbhantarimehi
campakadalehi missakā vaṇṇagandhasampannā nānāpupphamālā pilandhassu.
Esā teti esā tava porāṇikā pakati tameva bhajassu
puttāti paridevati. Yehi cāti yehi ca lohitacandanavilepanehi
vilitto rājaparisāya sobhasi tāni vilimpassūti attho.
Kāsikanti satasahassagghanikaṃ kāsikavatthaṃ. Gaṇhassūti
pilandassu.
       Idānissa candānāma aggamahesī rañño pādamūle nipatitvā
paridevamānā āha
      na hi nūnāyaṃ raṭṭhapālo bhūmipati janapadassa dāyādo
         Lokissaro mahanto             putte sinehaṃ  janayatīti.
      Taṃ sutvā rājā gāthamāha
         mayhaṃ piyā puttā attā ca piyo tumhe ca bhariyāyo
         saggañca patthayamāno            tenāhaṃ ghātayissāmīti.
      Tassattho kiṃ kāraṇā puttasinehaṃ na janemi na kevalaṃ
gotamiyā eva atha kho mayhaṃ piyā puttā ca tathā attā ca piyo
tumhe ca suṇhāyo bhariyāyo ca me piyāyeva. Evaṃ santepi
saggañca patthayamānoti ahaṃ taṃ saggaṃ patthemi tena kāraṇena ete
ghātayissāmi mā cintayittha sabbepi te mayā saddhiṃ devaloke ekato
bhavissantīti.
    Candā āha
       maṃ paṭhamaṃ ghātehi               mā me hadayaṃ dukkhaṃ aphālesi
       alaṅkato sundarako putto        tava deva sukhumālo
       handayya maṃ hanassu              sasokā candiyena hessāmi
       puññaṃ karassu vipulaṃ              vicarāma ubho paraloketi.
     Tattha paṭhamanti deva mama sāmikato paṭhamataraṃ maṃ ghātehi.
Dukkhanti taṃ candassa maraṇadukkhaṃ mama hadayaṃ mā aphālesi. Alaṅkatoti
ayaṃ mama ekova alaṅkatapaṭiyattoti evaṃ alaṅkato evarūpaṃ
nāma puttaṃ na mamāyasi mahārājāti dīpeti. Handayyāti handa
ayya. Rājānaṃ ālapantī evamāha. Sasokāti candiyena saddhiṃ
sasokā. Hessāmīti bhavissāmi. Vicarāma ubho paraloketi tayā
Ekatova ghātitā ubhopi paraloke sukhaṃ anubhavantā vicarāma mā
no saggantarāyamakāsīti.
    Rājā āha
       mā tvaṃ cande ruci bahukā        tava devarā visālakkhi
       te taṃ ramayissanti              yiṭṭhasmiṃ gotamiputteti.
      Tattha mā tvaṃ cande rucīti mā tvaṃ attano maraṇaṃ rocesi.
Mā rudītipi pāṭho. Mā rodīti attho. Devarāti pavarā patibhātikā.
     Tato paraṃ satthā
         evaṃ vutte candā attānaṃ       hanti hatthatalakehīti
upaḍḍhagāthamāha.
      Tato paraṃ tassāyeva vilāpo hoti
         alamattho jīvitena              pissāmi visaṃ marissāmi
         na hi nūnimassa rañño            ñātimittā ca vijjare
         suhadā yena vadanti rājānaṃ       mā ghātayi orase putte
         na hi nūnimissa rañño            ñātimittā ca vijjare
         suhadā yena vadanti rājānaṃ       mā ghātayi atraje putte
         ime tepi mayhaṃ puttā          guṇino kāyuradhārino
         rājaputtehi yajassu yaññaṃ         atha muñcatu gotamiputto
         vilasatampi maṃ katvā             yajassu sattadhā mahārāja
         mā jeṭṭhaputtaṃ avadhi            adūsakaṃ sīhasaṃkāsaṃ
         vilasataṃpi maṃ katvā              yajassu sattadhā mahārāja
         Mā jeṭṭhaputtaṃ avadhi            apekkhitaṃ sabbalokassāti.
      Tattha evanti andhabālena ekarājena vutte. Hantīti deva
kinnāmetaṃ kathesīti vatvā hatthatalehi attānaṃ hanti hanti. Pissāmīti
pivissāmi. Ime tepīti imepi vasulakumāraṃ ādiṃ katvā
sesadārake hatthe gahetvā rañño pādamūle ṭhitā evamāha. Guṇinoti
mālāguṇābharaṇehi samannāgatā. Kāyūradhārinoti kāyūrapasādhanadharā.
Vilasatanti mahārāja maṃ ghātetvā koṭṭhāsasataṃ katvā.
Sattadhāti sattasu ṭhānesu yaññaṃ yajassu.
      Iti sā rañño santike imāhi gāthāhi paridevitvā assāsaṃ
alabhamānā bodhisattasseva santikaṃ gantvā paridevamānā aṭṭhāsi.
Atha naṃ so cande mayā jīvamānena tuyhaṃ tasmiṃ tasmiṃ vatthusmiṃ
subhaṇite sukathite uccāvacāni muttādīni bahūni ābharaṇāni dinnāni
ajja pana te idaṃ pacchimakaṃ dānaṃ sarīrāruḷhante ābharaṇaṃ dammi
gaṇhāhi nanti āha.
    Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
       bahukā tava dinnā ābharaṇā      uccāvacā subhaṇitamhi
       muttāmaṇi veḷuriyā idante      pacchimakaṃ dānanti.
    Candā devīpi taṃ sutvā tato aparāhi navahi gāthāhi vilapantī āha
       yesaṃ pubbesu khandhesu          phullā mālāguḷā vivattiṃsu
       tesajjapi sunisito nettiṃso      vivattissati khandhesu
       Yesaṃ pubbesu khandhesu          citramālāguḷā vivattiṃsu
       tesajjapi sunisito nettiṃso      vivattissati khandhesu
       acirā vata nettiṃso           vivattissati rājaputtānaṃ khandhesu
       atha mama hadayaṃ na phāleti        tāva daḷhabandhanañca me āsi
       kāsikasucivatthadharā             kuṇḍalino aggalucandanavilittā
       niyyātha candasuriyā            yaññatthāya ekarājassa
       kāsikasucivatthadharā             kuṇḍalino aggalucandanavilittā
       niyyātha candasuriyā            mātu katvā hadayasokaṃ
       kāsikasucivatthadharā             kuṇḍalino aggalucandanavilittā
       niyyātha candasuriyā            janassa katvā hadayasokaṃ
       maṃsarasabhojanā nahāpakasunahātā    kuṇḍalino aggalucandanavilittā
       niyyātha candasuriyā            yaññatthāya ekarājassa
       maṃsarasabhojanā nahāpakasunahātā    kuṇḍalino aggalucandanavilittā
       niyyātha candasuriyā            mātu katvā hadayasokaṃ
       maṃsarasabhojanā nahāpakasunahātā    kuṇḍalino aggalucandanavilittā
       niyyātha candasuriyā            janassa katvā hadayasokanti.
     Tattha phullā mālāti pupphadāmāni. Tesajjāti tesaṃ
ajja. Nettiṃsoti asi. Vivattissatīti patissati. Acirā vatāti
acirena vata. Na phāletīti na bhijjati. Tāva daḷhabandhanañca me
āsīti ativiya thirabandhanaṃ me hadayaṃ bhavissatīti attho. Niyyāthāti
nigacchatha.
      Evaṃ tassā paridevantiyā yaññāvāṭesu sabbakammaṃ niṭṭhāsi.
Amaccā rājaputtaṃ netvā gīvaṃ onāmetvā nisīdāpesuṃ. Kaṇḍahālo
suvaṇṇapātiṃ upanāmetvā khaggaṃ ādāya tassa gīvaṃ chindissāmīti
aṭṭhāsi. Taṃ disvā candādevī aññaṃ me paṭisaraṇaṃ natthi attano
saccabalena sāmikassa sotthiṃ karissāmīti añjaliṃ paggayha parisāya
antarantare vicarantī saccakiriyaṃ akāsi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
     sabbasmiṃ upakkhatasmiṃ nisīdite      candasuriyasmiṃ yaññatthāya
     pañcālarājadhītā pañjalikā       sabbaparisantaramanupariyāsi
     yena saccena kaṇḍahālo        pāpakammaṃ karoti dummedho
     etena saccavajjena           samaṅginī sāmikena homi
     yedhatthi amanussā             yāni ca yakkhabhūtabhabyāni
     karonatu me veyyāvaṭikaṃ        samaṅginī sāmikena homi
     yā devatā idhāgatā          yāni ca sabbabhūtabhabyāni
     saraṇesiniṃ anāthaṃ tāyatha maṃ       yācāmi vo patimāhaṃ ajeyyanti.
    Tattha upakkhatasminti sabbasamiṃ yaññasambhāre sajjite paṭiyatte.
Samaṅginīti sampayuttā ekasampayuttā ekasaṃvāsā homi. Yedhatthīti ye
idha atthi. Yakkhabhūtabhabyānīti devasaṃkhātā yakkhā ca vaḍḍhitvā
ṭhitasattasaṃkhātā bhūtā ca idāni vaḍḍhanakasattasaṃkhātāni ca bhabyāni.
Veyyāvaṭikanti mayhaṃ veyyāvaccaṃ karontu. Tāyatha manti rakkhatha
maṃ. Yācāmi voti ahaṃ vo yācāmi. Patimāhanti pati ahaṃ.
Ajeyyanti paccatthikehi ajeyyaṃ ajitaṃ.
      Atha sakko devarājā tassā paridevanasaddaṃ sutvā taṃ pavuttiṃ
ñatvā tāvadeva pajjalitaayakūṭaṃ ādāya āgantvā rājānaṃ tāsetvā
sabbe visajjāpesi.
    Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
      taṃ sutvā amanusso            ayokūṭaṃ paribbhamitvā
      bhayamassa janayanto             rājānaṃ idamavoca
      bujjhassu kho rājakali           mā tehaṃ matthakaṃ nitāḷesiṃ
      mā jeṭṭhaputtaṃ avadhi           adūsakaṃ sīhasaṃkāsaṃ
      ko te diṭṭho rājakali         puttabhariyāyo haññamānā
      seṭṭhī ca gahapatayo            adūsakā saggakāmā hi
      taṃ sutvā kaṇḍahālo           rājā ca abbhūtamidaṃ disvāna
      sabbesaṃ bandhanāni mocesuṃ       yathā taṃ apāpānaṃ
      sabbesu vippamuttesu           ye tattha samāgatā tadā āsuṃ
      sabbe ekekaleḍḍumakaṃsu        esa vadho kaṇḍahālassāti.
    Tattha amanussoti sakko devarājā. Bujjhassūti jānassu
sallakkhehi. Rājakalīti rājakāḷakaṇṇi rājalāmaka. Mā tehanti
pāparāja bujjha mā te ahaṃ matthakaṃ nitāḷesiṃ pahariṃ. Ko te
diṭṭhoti kuhiṃ tayā diṭṭhapubbo. Saggakāmā hīti ettha hīti
nipātamattaṃ. Saggakāmā saggaṃ patthayamānāti attho. Taṃ sutvāti
bhikkhave sakkassa vacanaṃ sutvā kaṇḍahālo. Abbhūtamidanti rājā ca
Idaṃ sakkassa dassanaṃ pubbe abbhūtapubbaṃ disvā. Yathā tanti yathā
apāpānaṃ mocenti evameva mocesuṃ. Ekekaleḍḍumakaṃsūti bhikkhave
yattakā tasmiṃ yaññāvāṭe samāgatā sabbe ekakolāhalaṃ katvā
kaṇḍahālassa ekekaṃ leḍḍuppahāraṃ adaṃsu. Esa vadhoti eso
kaṇḍahālassa vadho ahosi. Tattheva naṃ jīvitakkhayaṃ pāpayiṃsūti attho.
      Taṃ pana māretvā mahājano rājānaṃ māretuṃ ārabhi.
Bodhisatto pitaraṃ palisajjitvā māretuṃ na adāsi. Mahājano jīvitaṃ
tāvassa pāparañño dema chattaṃ panassa na dassāma nagare nivāsañca
na dassāma caṇḍālaṃ katvā bahinagare vasāpessāmāti vatvā
rājavesaṃ harāpetvā kāsāvaṃ nivāsāpetvā haliddapilotikāya sīsaṃ
veṭhetvā caṇḍālaṃ katvā caṇḍālavasanaṭṭhānaṃ pahiṇi. Ye pana te
taṃ pasughātayaññaṃ yajiṃsu ceva yajāpesuñca anumodiṃsu ca sabbe te
nirayaparāyanāyeva ahesuṃ.
    Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
       sabbe patanti nirayaṃ            yathā taṃ pāpakammaṃ katvā
       na hi pāpakammaṃ katvā          labbhā sugati ito gantunti.
      Tepi kho mahājanā dve kāḷakaṇṇiyo hāretvā tattheva
abhisekasambhāre āharitvā candakumāraṃ abhisiñciṃsu.
    Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
       sabbesu vippamuttesu           ye tattha samāgatā tadā
       āsuṃ candaṃ abhisiñciṃsu           samāgatā rājaparisā ca
       Sabbesu vippamuttesu           yā tattha samāgatā tadā
       āsuṃ candaṃ abhisiñciṃsu           samāgatā rājakaññāyo
       sabbesu vippamuttesu           ye tattha samāgatā tadā
       āsuṃ candaṃ abhisiñciṃsu           samāgatā devaparisā ca
       sabbesu vippamuttesu           yā tattha samāgatā tadā
       āsuṃ candaṃ abhisiñciṃsu           samāgatā devakaññāyo
       sabbesu vippamuttesu           ye tattha samāgatā tadā
       āsuṃ celukkhepamakaruṃ           samāgatā rājaparisā ca
       sabbesu vippamuttesu           yā tattha samāgatā tadā
       āsuṃ celukkhepamakaruṃ           samāgatā rājakaññāyo
       sabbesu vippamuttesu           yā tattha samāgatā tadā
       āsuṃ celukkhepamakaruṃ           samāgatā devakaññāyo
       sabbesu vippamuttesu           bahū ānandino ahu vādiṃsu
       nandippavesanagaraṃ              bandhamokkho aghosathāti.
    Tattha rājapurisā cāti rājaparisāpi tīhi saṃkhehi naṃ abhisiñciṃsu.
Rājakaññāyoti khattiyadhītaropi naṃ abhisiñciṃsu. Devaparisā cāti
sakko devarājā vijayuttarasaṃkhaṃ gahetvā devaparisāya saddhiṃ abhisiñci .
Devakaññāyoti sujātāpi devadhītā devakaññāhi saddhiṃ abhisiñci.
Celukkhepamakarunti nānāvaṇṇehi vatthehi dhaje ussāpetvā
uttarisāṭakāni ākāse khipantā celukkhepaṃ kariṃsu. Rājaparisā cāti
rājaparisā ca itare ca tayo koṭṭhāsā abhisekakārakā cattāropi
Koṭṭhāsā kariṃsuyeva. Ānandino ahuvādiṃsūti āmoditā pamoditā
ahesuṃ. Nandippavesanagaranti candakumārassa chattaṃ ussāpetvā
nagaraṃ paviṭṭhakāle nagare ānandabheriṃ cariṃsu. Kimatthāya. Yathā
amhākaṃ candakumāro bandhanā mutto evameva sabbe bandhanāni
muñcantūti. Tena vuttaṃ bandhamokkho aghosathāti.
      Atha kho bodhisatto pituvattaṃ paṭṭhapesi. Antonagaraṃ pavisituṃ
na labhati. Paribbayassa khīṇakāle bodhisatto uyyānakiḷādīnaṃ
atthāya gacchanto taṃ upasaṅkamitvā pitaraṃ na vandati. Ekarājā
añjaliṃ pana katvā ciraṃ jīvatu sāmīti vadati. Kenatthoti vutte
so ārocesi. Athassa so paribbayaṃ dāpesi. So dhammena
rajjaṃ kāretvā āyuhapariyosāne devalokaṃ pūrayamāno agamāsi.
      Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā na
bhikkhave idāneva pubbepi devadatto maṃpi ekaṃ nissāya bahū jane
māretuṃ vāyāmamakāsīti vatvā jātakaṃ samodānesi. Tadā
kaṇḍahālo devadatto ahosi gotamī devī mahāmāyā ahosi candādevī
rāhulamātā vasulo rāhulo selā kumārī uppalavaṇṇā suro
ānando rāmagotto kassapo bhaddaseno moggalāno suriyakumāro
sāriputto sakko anuruddho. Tadā parisā buddhaparisā ahesuṃ.
Candakumāro pana ahameva sammāsambuddhoti.
                Candakumārajātakaṃ sattamaṃ niṭṭhitaṃ.
                    --------------
@Footnote:
@*** hanṛ´ānīṛ´ā´mḗmīkhṛ´amūla ***



             The Pali Atthakatha in Roman Book 44 page 95-138. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=1951              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=1951              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=775              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=4761              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=5686              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=5686              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]