ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 42 : PALI ROMAN Ja.A.8 pannasa–asitinipata

                     Asitinipatavannana
                       --------
                       cullahamsajatakam
     sumukhati idam sattha veluvane viharanto ayasmato anandattherassa
jivitapariccagam arabbha kathesi.
     Devadattena hi tathagatam jivita voropetum payojitesu tesu
dhanuggahesu sabbapathamam pesitena agantva naham bhante sakkomi
tam bhagavantam jivita voropetum mahiddhiko so bhagava mahanubhavoti
vutte so devadatto aha alam avuso ma tvam samanam gotamam
jivita voropehi ahameva samanam gotamam jivita voropessamiti
vatva tathagate gijjhakutassa pabbatassa pacchimachayaya cankamante
sayam gijjhakutapabbatam abhiruhitva yantavegena mahatim silam pavijjhi
imaya silaya samanam gotamam jivita voropessamiti. Tada
dve pabbatakuta samagantva tam khittaselam sampaticchimsu. Tato
pappatikapi patitva bhagavato padam paharitva rudhiram uppadesi.
Balavavedana pavattimsu. Jivako tathagatassa padam satthakena phaletva
dutthalohitam mocetva putimamsam apanetva dhovitva bhesajjam alimpetva
nirogamakasi. Sattha purimasadiso eva mahabhikkhusanghaparivuto mahatiyava
buddhalilaya nagaram pavisi.
     Atha nam disva devadatto cintesi samanassa gotamassa
rupasobhaggappattam sariram disva koci manussabhuto upasankamitum na
sakkoti ranno kho pana nalagiri nama hatthi atthi so
cando pharuso manussaghatako buddhadhammasanghagune ajananto tam
jivitakkhayam papessatiti. So gantva tamattham arocesi. Raja
sadhuti sampaticchitva hatthacariyam pakkosapetva samma sve
nalagirim mattam katva patova samanena gotamena patipannavithiyam
visajjehiti aha. Devadattopi nam annesu divasesu kittakam
suram pivatiti pucchitva attha ghate bhanteti vutte sve tam solasa
ghate payetva samanena gotamena patipannavithiyam abhimukham kareyyasiti
aha. So sadhuti sampaticchi. Raja nagare bherincarapetva
sve nalagirim mattam katva nagare visajjessati nagara patova
kattabbakiccani katva antaravithim ma patipajjimsuti aha. Devadattopi
rajanivesanato oruyha hatthisalam gantva hatthigopake amantetva
mayam bhane uccatthanato nicatthane nicatthanato uccatthane katum
samattha sace vo yasena attho sve patova nalagirim
tikhinasuraya solasa ghate payetva samanassa gotamassa agamanavelaya
tundatomarehi vijjhanta vijjhanta kujjhapetva hatthisalam
bhindapetva samanena gotamena patipannavithiyam abhimukham katva samanam
gotamam jivitakkhayam papethati aha. Te sadhuti sampaticchimsu.
Sa pavutti sakalanagare vittharita ahosi. Buddhadhammasanghamamaka
Upasaka tam sutva sattharam upasankamitva bhante devadatto
ranna saddhim ekato hutva sve tumhehi patipannavithiyam nalagirim
visajjapessati sve pindaya apavisitva idheva hotha mayam
vihareyeva buddhappamukhassa bhikkhusanghassa bhikkham dassamati vadimsu.
Sattha sve pindaya na pavisissamiti avatvava aham sve
nalagirim dametva patihariyam katva titthiye madditva rajagahe
pindaya caritvava bhikkhusanghaparivuto nagara nikkhamitva veluvanameva
gamissami rajagahavasino bahuni bhattabhajanani gahetva veluvanameva
agamissanti sve vihareyeva bhattaggam bhavissatiti imina karanena
tesam adhivasesi. Te tathagatassa adhivasanam viditva bhattabhajanani
aharitva vihareyeva danam dassamati pakkamimsu.
     Satthapi pathamayame dhammam desetva majjhimayame devataya
panham visajjetva pacchimayamassa pathamakotthase sihaseyyam kappetva
dutiyakotthase phalasamapattiyo samapajjitva tatiyakotthase
karunasamapattim samapajjitva bodheyyabandhave olokento
nalagiridamane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayam disva pabhataya
rattiya katasarirapatijaggano hutva ayasmantam anandam amantetva
ananda rajagahaparivattakesu attharasasu mahaviharesu sabbesampi bhikkhunam
maya saddhim rajagaham pavisitum arocehiti aha. Thero tatha akasi.
Sabbe bhikkhu veluvane sannipatimsu. Sattha mahabhikkhusanghaparivuto
rajagaham pindaya pavisi. Atha hatthimenda yathanusittham
Patipajjimsu. Mahanto samagamo ahosi. Saddhasampanna manussa
ajja kira buddhamahanagassa tiracchananagena saddhim sangamo bhavissati
anopamaya buddhalilaya nalagirino damanam passissamati
pasadahammiyagehacchadanadini abhiruyha atthamsu. Asaddha pana
micchaditthika ayam nalagiri cando pharuso manussaghatako buddhadigunam
na janati so ajja samanassa gotamassa suvannavannam sariram viddhamsetva
jivitakkhayam papessati ajjeva paccamittassa pitthim passissamati
rukkhapasadadisu atthamsu. Hatthipi bhagavantam agacchantam disva
manusse tasento gehani viddhamsento sakatani sancunnento
sondam ussapetva pahatthakannavalo pabbato viya ajjhottharanto
yena bhagava tena abhidhavi. Tam bhikkhu disva bhagavantametadavocum
ayam bhante nalagiri cando pharuso manussaghatako imam raccham
patipanno na kho panayam buddhadigunam janati patikkamatu
bhante bhagava patikkamatu sugatoti. Ma bhikkhave bhayittha
patibaloham nalagirim dametunti.
     Atha ayasma sariputto sattharam yaci bhante pitu uppannakiccam
nama jetthaputtassa bharo ahameva nam damemiti. Atha nam sattha
sariputta buddhabalam nama annam savakabalam annam tittha tvanti
patibahi. Evam yebhuyyena asitimahathera yacimsu. Sattha
sabbepi patibahi. Athayasma anando satthari balavasinehena
adhivasetum asakkonto ayam hatthi pathamam mam maretuti
Tathagatassatthaya jivitam pariccajitva gantva satthu purato atthasi.
Atha nam sattha apehi ananda apehi ananda ma me
purato atthasiti aha. Bhante ayam hatthi cando pharuso
manussaghatako kapputthanaggisadiso pathamam mam maretva paccha
tumhakam santikam agacchatuti. Thero yavatatiyam vuccamanopi tatheva
thito na patikkami. Atha nam sattha iddhibalena patikkamapetva
bhikkhunam antare thapesi. Tasmim khane eka itthi nalagirim
disva maranabhayabhita palayamana ankena gahitam darakam hatthino ca
tathagatassa ca antare chaddetva palayi. Hatthi tam anubandhitva
nivattitva darakassa santikam agamasi. Darako maharavam ravi.
Sattha nalagirim uddissa mettaya pharitva sumadhurabrahmasaram
niccharetva ambho nalagiri tam solasa suraghate payetva
mattam karonta na annam ganhissatiti karimsu mam ganhissatiti pana karimsu
ma akaranena janghayo kilamento vicari ito ehiti pakkosi.
So satthu vacanam sutva akkhini ummiletva bhagavato rupasirim
olokento patiladdhasamvego buddhatejena pacchinnasuramado sondam
olambanto kanne olambanto gantva tathagatassa padesu pati.
     Atha nam sattha nalagiri tvam tiracchanahatthi aham buddhavarano
ito patthaya ma cando ma pharuso ma manussaghatako
bhava mettacittam patilabhahiti vatva dakkhinahattham
Pasaretva kumbhe paramasitva ima gatha aha
                ma kunjara nagamasado
                dukkho hi kunjara nagamasado
                na hi nagahatassa kunjara
                sugati hoti ito param yato.
                Ma ca mado ma ca pamado
                na hi pamatta sugatim vajanti
                tena tvanneva tatha karissasi
                yena tvam sugatim gamissasiti.
Evam dhammam desesi. Tassa sakalasariram pitiya nirantaram phuttham
ahosi. Sace tiracchanagato nabhavissa sotapattiphalam adhigamissa.
Manussa tam patihariyam disva unnadimsu appothayimsu sanjatasomanassa
nanabharanani khipimsu. Tani hatthissa sariram paticchadayimsu.
Tato patthaya nalagiri dhanapalako nama jato. Tasmim
khane pana dhanapalakasamagame caturasitipanasahassani amatam pivimsu.
Sattha dhanapalakam pancasu silesu patitthapesi. So sondaya
bhagavato padapamsuni gahetva upari muddhani akiritva patikkutiko
patikkamitva dassanupacare thito dasabalam vanditva nivattitva
hatthisalam pavisi. Tato patthaya evam dantesu danto hutva na
kinci vihethesi. Sattha nipphannamanoratho yehi yam dhanam khittam
tam tesamyeva hotuti adhitthaya ajja maya mahantam patihariyam
Katam imasmim nagare pindaya caranam appatirupanti titthiye madditva
bhikkhusanghaparivuto jayappatto viya khattiyo nagara nikkhamitva
veluvanameva gato. Nagaravasinopi bahum annapanakhadaniyam adaya
viharam gantva mahadanam pavattayimsu. Tam divasam sayanhasamaye dhammasabham
puretva sannipatitva bhikkhu katham samutthapesum avuso ayasmata
anandena tathagatassatthaya attano jivitam pariccajantena dukkaram
katam nalagirim disva satthara tikkhattum patibahiyamanopi anapagato
aho dukkarakarako avuso ayasma anandoti. Atha nam sattha
dibbasotadhatuya sutva anandassa gunakatha pavattati gantabbam
maya etthati gandhakutito nikkhamitva agantva kayanuttha bhikkhave
etarahi kathaya sannisinnati pucchitva imaya namati vutte
na bhikkhave idaneva pubbepi anando tiracchanayoniyam nibbattopi
mamatthaya jivitam pariccajiyevati vatva tunhi ahosi tehi yacito
atitam ahari.
     Atite bhikkhave mahisakaratthe sagalanagare sagalo nama raja
dhammena rajjam karesi. Tada nagarato avidure ekasmim nesadagamake
annataro nesado pasehi sakune bandhitva nagare vikkinanto
jivitam kappesi. Nagarato ca avidure avattato dvadasayojaniko
manusiyo nama padumasaro ahosi. So pancavannapadumasanchanno.
Tattha nanappakaro sakunasangho otari. So nesado tattha
Aniyamena pase oddesi. Tasmim kale dhataratthahamsaraja
channavutisahassaparivuto cittakutapabbate suvannaguhayam pativasati. Sumukho
namassa senapati ahosi. Athekada tato hamsayutha katipaya
suvannahamsa manusiyam saram gantva pahutagocare tasmim sare yathasukham
vicaritva cittakutam agantva dhataratthassa arocesum maharaja
manussapathe manusiyo nama padumasaro sampannagocaro tattha
gocaram ganhitum gacchamati. So manussapatho nama sasanko
sappatibhayo ma vo ruccatiti patikkhipitvapi tehi punappunam
vuccamano sace tumhakam ruccati gacchamati sapparivaro
tam saram agamasi. So akasato otaranto padam pase
pavesantoyeva otari. Athassa paso padam ayapattakena ghattento
viya abandhitva ganhi. Athassa chindissami nanti akaddhantassa
pathamavare cammam chijji dutiyavare mamsam chijji tatiyavare naharu
chijji catutthavare so paso atthim ahacca atthasi. Lohitam
paggharati balavavedana pavattimsu. So cintesi sacaham bandhanaravam
ravissami nataka me cittutrasa hutva gocaram aganhitva
chatajjhattava palayanta dubbalataya samudde patissantiti. So
vedanam adhivasetva natinam yavadattham gocaram ganhitva hamsanam
kilanakale mahantena saddena bandhanavaram ravi. Tam sutva hamsa
maranabhayatajjita vaggavagga hutva cittakutabhimukha pakkhandimsu.
Tesu pakkantesu sumukho hamsasenapati kacci nukho idam bhayam
Maharajassa uppannam aham janissami nanti vegena pakkhanditva
purato gacchantassa hamsaganassa antare mahasattam adisva
majjhimahamsaganam vicinitva tatthapi tam adisva pacchimahamsaganam vicinitva
tatthapi mahasattam adisva nissamsayam tasseva tam bhayam uppannanti
nivattitva agacchanto mahasattam pase bandham disva lohitamakkhitam
dukkhaturam pankapitthe nisinnam disva ma bhayi maharajati vatva
aham mama jivitam pariccajitva tumhe pasato mocessamiti vadantova
otaritva mahasattam assasento pankapitthe nisidi. Atha nam
vimamsanto mahasatto pathamam gathamaha
       sumukha anuvicinanta            pakkamanti vihangama
       gaccha tuvampi ma kankhi          natthi bandhe sahayatati.
     Tattha anuvicinantati sinehena alayavasena anolokenta.
Pakkamantiti ete channavutihamsasahassa natiganavihangama mam chaddetva
gacchanti tvampi gaccha ma idha vasam akankhi evam hi pasena
bandhe mayi sahayata nama natthi na hi te aham idani kinci
sahayakiccam katum sakkhissami kinte maya nirupakarena papancam
akatva gacchevati vadati.
     Tato param sumukho aha
       gacche vaham na va gacche      na tena amaro siyam
       sukhitantam upasitva           dukkhitantam katham jahe.
       Maranam va taya saddhim          jivitam va taya vina
       tadeva maranam seyyo          yance jive taya vina.
       Nesa dhammo maharaja         yam tam evam gatam jahe
       ya gati tumham sa mayham        ruccate vihagadhipati.
Tato mahasatto aha
       ka nu pasena bandhassa        gati anna mahanasa
       sa katham cetayanassa          muttassa tava ruccati.
       Kam va tvam passasi attham        mama tuyhanca pakkhima
       natinamvavasitthanam            ubhinnam jivitakkhaye.
       Yanna kancanadepiccha           andhena tamasa katam
       tadise sancajam panam          kimatthamabhijotayeti.
Sumukho aha
       katham nu patatam settha           dhamme attham na bujjhasi
       dhammo apacito santo         attham dasseti paninam.
       Soham dhammam apekkhano        dhamma cattham samutthitam
       bhattinca tayi sampassam          navakankhami jivitam.
       Addha eso satam dhammo       yo mitto mittamapade
       na caje jivitassapi           hetu dhammam anussaranti.
Tato mahasatto aha
       svayam dhammo ca te cinno     bhatti ca vidita mayi
       kamam karassu mayhetam          gacchevanumato maya.
       Apitvevam gate kale        yam khandam natinam maya
       taya tam buddhisampanna         assa paramasamvutanti.
       Iccevam mantayantanam         ariyanam ariyavuttinam
       paccadissatha nesado         aturanamivantako.
       Te sattumabhisincikkha          digharattam hita dija
       tunhi masittha ubhayo         na calancesu asana.
       Dhataratthe ca disvana         samuddente tato tato
       abhikkamatha vegena           dijasattu dijadhipe.
       So ca vegenabhikkamma       asajja parame dije
       paccakampittha nesado        bandha iti vicintayam.
       Ekanca bandhamasinam          abandhanca punaparam
       asajja bandhamasinam          pekkhamanamadinavam.
       Tato so vimatoyeva         pandare ajjhabhasatha
       pavaddhakaye asine         dijasanghaganadhipe.
       Yannu pasena mahata         bandho na kurute disam
       atha kasma abandho tvam       bali pakkhi na gacchasi.
       Kim nu tyayam dijo hoti       mutto bandham upasasi
       ohaya sakuna yanti         kim eko avahiyasiti.
Sumukho aha
       raja me so dijamitta      sakha panasamo ca me
       neva nam vijahissami          yava kalassa pariyayanti.
     Nesado aha
       katham panayam vihango          naddasa pasamodditam
       padam hetam mahantanam          boddhumarahanti apadanti.
     Sumukho aha
       yada parabhavo hoti         poso jivitasankhaye
       atha jalanca pasanca         asajjapi na bujjhatiti.
     Nesado aha
       api tveva mahapanna         pasa bahuvidha tata
       guyhamasajja bajjhanti         athevam jivitakkhayeti.
     Imasam gathanam attho palinayeneva veditabbo.
     Tattha gacche vati maharaja aham ito gaccheyyam va na va
naham tena gamanena va agamanena va amaro siyam aham hi ito
gatopi agatopi maranato amuttova ito pubbe pana sukhitam tam
upasetva idani dukkhitam tam katham jaheyyanti vadati. Maranam
vati mama agacchantassa va taya saddhim maranam bhaveyya gacchantassa
va taya vina jivitam tesu dvisu yam taya saddhim maranam tadeva
me varam yam pana taya vina jiveyyam na me tam varataranti
attho. Ruccateti ya nipphatti sava mayham ruccati. Sa
kathanti samma sumukha mama tava dalhena valamayapasena bandhassa
parahatthagatassa sa gati ruccatu tava pana cetayanassa pannavato
muttassa katham ruccati. Pakkhimati pakkhasampanna. Ubhinnanti
Amhakam dvinnampi jivitakkhaye sati tvam mama va tava va avasitthanam
natinam va kimattham passasi. Yannati ettha nakaro upamane.
Kancanadepicchati kancanadvepiccha. Ayameva va patho.
Kancanasadisa ubhayapakkhati attho. Tamasati tamasi. Ayameva va
patho. Purimassa nakarassa imina sambandho. Katanti katam
viyati attho. Idam vuttam hoti tayi panam cajantepi acajantepi
mama jivitassa abhavo yam tava panasancajanam tam andhena tamasi katam
viya kincideva anupagamma apaccakkhagunam tadise tava apaccakkhagune
sancajane tvam panam sancajanto kimatthamabhijotayeyyasiti. Dhammo
apacito santoti dhammo pujito manito sammanito samano.
Attham dassetiti vuddhim dasseti. Apekkhanoti apekkhanto.
Dhamma catthanti dhammato ca attham samutthitam passanto. Bhattinti
sineham. Satam dhammoti panditanam sabhavo. Yo mittoti yo
mitto apadesu mittam na caje tassa acajantassa mittassa esa
sabhavo nama addha satam dhammo vidito pakato jato.
Kamam karassuti etam mama kamam maya icchitam mama vacanam karassu.
Apitvevam gate kaleti apitu evam gate kale mayi imasmim thane
pasena bandhe. Paramasamvutanti paramapaticchannam.
     Iccevam mantayantananti gaccha na gacchamiti evam kathentanam.
Ariyananti acaraariyanam. Paccadissathati kasayani nivasetva
rattamalam pilandhitva muggaram adaya agacchantova adissatha.
Aturananti gilananam maccu viya. Abhisincikkhati bhikkhave te
ubhopi sattum ayantam passitva. Hitati digharattam annamannassa
hita muducitta. Na calancesunti asanato na calimsu yathanisinnava
ahesum. Sumukho pana ayam nesado agantva paharanto mam pathamam
paharatuti cintetva mahasattam pacchato katva nisidi. Dhatarattheti
hamse. Samuddenteti maranabhayena itocitoca upagacchante disva.
Asajjati itare dve jane upagantva. Paccakampitthati bandha
na bandhati cintento upadharento akampittha vegam hapetva
sanikam agamasi. Asajja bandhanti bandham mahasattam upagantva nisinnam
sumukham. Adinavanti adinavameva hutva mahasattam olokentam
disva. Vimatoti kinnu kho abandho bandhassa santike nisinno
karanam pucchissamiti vimatijato hutvati attho. Pandareti
hamse athava parisuddhe nimmale supahatthakancanavanneti attho.
Pavaddhakayeti vaddhitakaye mahasarire. Yannuti yantava eso
mahapasena bandho. Disam na kuruteti palayanatthaya ekam disam na
bhajati tam yuttanti adhippayo. Baliti balasampanno hutva.
Pakkhiti tam alapati. Ohayati chaddetva. Yantiti sesasakuna
gacchanti. Avahiyasiti ohiyasi. Dijamittati dijanam amitta.
Yava kalassa pariyayanti yava maranassa varo agacchati. Katham
panayanti tvam raja me soti vadasi rajano ca nama pandita
honti itipi pandito samano kena karanena odditam pasam
Na addasa. Padam hetanti yasamahattam va nanamahattam va pattanam
attano apade bujjhanam nama padam karanam tasma te apadam
boddhum arahanti. Parabhavoti avuddhi. Asajjapiti upagantvapi
na bujjhati. Tatati vitata oddita. Guyhamasajjati tesu
pasesu yo guyho pachicchanno paso tam asajja bajjhanti.
Athevanti atha evam jivitakkhaye sati bajjhantiyevati attho.
     Iti so tam kathasallapena muduhadayam katva mahasattassa jivitam
yacanto gathamaha
       api nayam taya saddhim      samvasassa sukhudrayo
       api no anumannasi       api no jivitam dadeti.
     Tattha api nayanti api nu ayam. Sukhudrayoti sukhaphalo.
Api no anumannasiti cittakutam gantva natake passitum tvam
anujaneyyasi. Api no jivitam dadeti api no imaya kathaya
uppannavissaso  na mareyyasiti.
     So tassa madhurakathaya bajjhitva gathamaha
       na ceva me tvam bandhosi   napi icchami te vadham
       kamam khippamito gantva    jiva tvam anigho ciranti.
     Tato sumukho catasso gatha abhasi
       nevahametam icchami      annatretassa jivita
       sace ekena tutthosi     muncetam munca bhakkhaya.
        Arohaparinahena       tulyasma vayasa ubho
        na te labhena onata   etena nimina tuvam.
        Tadingha samapekkhassu      hotu giddhi tavasmasu
        mam pubbe bandhapasena    paccha munca dijadhipam.
        Tavadeva ca te labho   katassa yacanaya ca
        metti ca dhataratthehi     yava jivaya te siyati.
     Tattha etanti yam annatra etassa jivita mama jivitam etam
aham neva icchami. Tulyasmati sama homa. Nimina tuvanti
parivattehi tuvam. Tavasmasuti tava amhesu giddhi hotu kinte etena
mayi lobham uppadehiti vadati. Tavadevati tattakoyeva. Yacanaya
cati ya mama yacana sava kata assati attho.
     Iti so taya dhammadesanaya telesu pakkhittakappasapicu viya
mudukatahadayo mahasattam tassa dayam katva dadanto aha
        passantu no mahasangha    taya muttam ito gatam
        mittamacca ca bhacca ca   puttadara ca bandhava.
        Na ca te tadisa mitta   bahunam idha vijjare
        yatha tvam dhataratthassa      panasadharano sakha.
        So te sahayam muncami    hotu raja tavanugo
        kamam khippamito gantva    natimajjhe virocathati.
     Tattha noti nipatamattam. Taya muttanti imam hi tvamyeva
muncasi nama tasma imam taya muttam ito cittakutapabbatam gatam
Mahanta natisangha ca ete ca mittadayo passantu. Ettha
ca bandhavati ekalohitasambandha. Vijjareti vijjanti.
Panasadharanoti sadharanapano avibhattajiviko yatha tvam etassa
sakha etadisa annesam bahunampi mitta nama na vijjanti.
Tavanugoti etam dukkhitam adaya purato gaccha tassa tava ayam
anugo hotuti.
     Evam vatva ca pana nesadaputto mettacittena mahasattam
upasankamitva bandhanam chinditva alingitva sarato nikkhamitva
saratire tarunadabbatinapitthe nisidapetva pade bandhapasam muducittena
sanikam mocetva dure khipitva mahasatte balavasineham paccupatthapetva
mettacittena udakam adaya lohitam dhovitva punappunam parimajji.
Tassa mettacittanubhavena bodhisattassa pade sira sirahi mamsam
mamsena cammam cammena ghattitam tavadeva pado samrulho succhavi
sanjatalomo ahosi abandhapasena nibbiseso. Bodhisatto sukhito
pakatibhaveneva nisidi. Atha sumukho attanam nissaya mahasattassa
sukhitabhavam viditva sanjatasomanasso nesadassa thutimakasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        so patito pamuttena    bhattuno bhattugaravo
        ajjhabhasatha vankango    vacam kannasukham bhanam
        evam luddaka nandassu    saha sabbehi natibhi
        yathahamajja nandami     muttam disva dijadhipanti.
     Tattha vankangoti vankagivo.
     Evam luddakati thutim katva sumukho bodhisattam aha maharaja
imina amhakam mahaupakaro kato ayam hi amhakam vacanam akatva
kilahamse no katva issaranam dento bahum dhanam labheyya maretva
va mamsam vikkinanto bahum dhanampi labhateva attano pana jivitam
anoloketva amhakam vacanam kari imam ranno santikam netva
sukham jivitam karomati. Mahasatto sampaticchi. Sumukho attano
bhasaya mahasattena saddhim kathetva puna manussabhasaya luddaputtam
amantetva samma tvam kimattham pasam oddesiti pucchitva
dhanatthanti vutte evam sante amhe adaya nagaram pavisitva ranno
dassehi bahum dhanam te dhanam dapessamati vatva aha
        ehi tam anusikkhami      yatha tvamapi lacchasi
        labham tavayam dhatarattho    papam kinci na dakkhati.
        Jippamantepuram gantva    ranno dassehi no ubho
        abandhe pakatibhute       kaje ubhayato thite.
        Dhatarattha maharaja      hamsadhipatino ime
        ayam hi raja hamsanam     ayam senapatitaro.
        Asamsayam imam disva       hamsarajam naradhipo
        patito sumano vitto     bahum dassati te dhananti.
     Tattha anusikkhamiti anusasami. Papanti lamakam. Ranno
dassehi no ubhoti amhe ubhopi ranno dassehi. Bodhisattassa
Pannanubhavadassanattham attano mittadhammasseva avibhavattham luddassa
dhanalabhattham ranno sile patitthapanatthancati catuhi karanehi evamaha.
Dhataratthati netva ca pana no ranno evam acikkheyyasi maharaja
ime dhataratthakule jata dve hamsadhipatino etesu ayam raja
itaro senapatiti iti nam sikkhapesi. Patitoti adini tinipi
tutthakaravacananeva.
     Evam vutte luddo sami ma vo ranno eva dassanam ruci
rajano nama calacitta kilahamse va vo kareyyum mareyyum vati
vatva samma ma bhayi aham tadisampi kakkhalam luddam lohitapanim
dhammakathaya mudukam katva mama padesu patesim rajano nama
pannavanto punnavanto ca subhasitam dubbhasitam jananti khippam amhe
ranno dassehiti vutte tenahi ma mayham kujjhittha aham avassam
tumhakam ruciya nemiti vatva ubhopi kajam aropetva rajakulam
gantva ranno dassetva ranna puttho yathabhutam arocesi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        tassa tam vacanam sutva     kammuna upapadayi
        khippamantepuram gantva    ranno hamse adassayi
        abandhe pakatibhute       kajam ubhayato thite.
        Dhatarattha maharaja      hamsadhipatino ime
        ayam hi raja hamsanam     ayam senapatitaroti.
     Tam sutva raja aha
        katham panime vihanga      tava hatthatthamagata
        katham luddo mahantanam     issare idha ajjhagati.
     Nesado aha
        vihita santime pasa    pallalesu janadhipa
        yam yadayatanam manne      dijanam panarodhanam.
        Tadisam pasamasajja      hamsaraja abajjhatha
        tam abandho upasino     mamayam ajjhabhasatha.
        Sudukkaram anariyehi       dahate bhavamuttamam
        bhatturatthe parakkanto    dhammayutto vihangamo.
        Attanoyam cajitvana      jivitam jivitaraho
        anutthunanto asino     bhattu yacittha jivitam.
        Tassa tam vacanam sutva     pasadamahamajjhagam
        tato nam pamuncim pasa    anunnasim sukhena ca.
        So patito pamuttena     bhattuna bhattugaravo
        ajjhabhasatha vankango     vacam kannasukham bhanam.
        Evam luddaka nandassu     saha sabbehi natibhi
        yathahamajja nandami      muttam disva dijadhipam.
        Ehi tam anusikkhami      yatha tvamapi lacchase
        labham tyayam dhatarattho    papam kinci na dakkhati.
        Khippamantepuram gantva    ranno dassehi no ubho
        abandhe pakatibhute       kaje ubhayato thite.
        Dhatarattha maharaja      hamsadhipatino ime
        ayanhi raja hamsanam     ayam senapatitaro.
        Asamsayam imam disva       hamsarajam naradhipo
        patito sumano vitto     bahum dassati te dhanam.
        Evametassa vacana      anita me ubho maya
        ettheva hi ime assu   ubho anumata maya.
        Soyam evam gato pakkhi    dijo paramadhammiko
        madisassa hi luddassa     janayeyyatha maddavam.
        Upayananca te deva     nannam passami edisam
        sabbasakunikagame       tam passamanujadhipati.
     Tattha kammuna upapadayiti yam so avaca tam karonto
kayakammena sampadesi. Gantvati hamsarajena nisinnakajakotim
uccataram senapatina nisinnakajakotim thokam nicam katva ubhopi te
pakkhipitva hamsaraja ca senapati ca rajanam passitum gacchanti
ussaratha ussarathati janam ussarento evarupa nama sobhaggappatta
suvannavanna hamsarajano na ditthapubbati manussesu hasampattesu
khippamantepuram gantva. Adassayiti hamsarajano tumhe datthum agatati
ranno arocapetva tena tutthacittena agacchatuti pakkosapito
atiharitva dassesi. Hatthatthanti hatthesu agatam pattanti
Vuttam hoti. Mahantananti yasamahantappattanam suvannavannanam
dhataratthahamsanam issare samino katham tvam luddo hutva adhigatoti
pucchati. Issaramidhamajjhagatipi patho. Etesam issariyam tvam katham
ajjhagati attho. Vihitati yojita. Yam yadayatanam manneti
maharaja yam yam samosaranatthanam dijanam panarodhanam jivitakkhayakaram
mannami tattha tattha maya pallalesu pasa vihita. Tadisanti
manusiyasare tathavidham panarodhanam maya vihitam. Pasanti tam etam
tattha bandham. Upasinoti attano jivitam aganetva upagantva
nisinno. Mamayanti mam ayam senapati ajjhabhasatha maya saddhim
kathesi. Sudukkaranti tasmim khane esa amhadisehi anariyehi
sudukkaram akasi. Dahate bhavamuttamanti attano uttamam ajjhasayam
dahati pakaseti. Attanoyanti attano ayam. Anutthunantoti
bhattu gune vannento tassa jivitam muncati mam yaci. Tassati
tassa tatha yacantassa sukhena cittakutam gantva natisangham passathati
ca anujanim. Ettheva hiti maya pana ime dve ettha manusiyasareyeva
cittakutagamanaya anumata ahesum. Evam gatoti evam sattuhatthagato.
Janayeyyatha maddavanti attani mettacittam janesi. Upayananti
pannakaram. Sabbasakunikagameti sabbasmimpi sakunikagame naham
annam tava evarupam tena sakunikena agatapubbam upayanam na
passamiti. Tam passati tam maya abhatam upayanam passa manujadhipati.
     Evam so thitakova sumukhassa gunam kathesi. Tato raja
Hamsaranno maharaham asanam sumukhassa ca suvannabhaddapithakam dapetva
tesam tattha nisinnanam suvannabhajanehi lajamadhuphanitadini dapetva
nitthite ca na bhojanakicce anjalim paggayha mahasattam dhammakatham
yacitva suvannapithe nisidi. So tena yacito patisantharamakasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        disva nisinnam rajanam     pithe sovannamaye subhe
        ajjhabhasatha vankango      vacam kannasukham bhanam.
        Kacci nu bhoto kusalam      kacci bhoto anamayam
        kacci ratthamidam phitam        dhammena manusasasiti.
     Raja aha
        kusalanceva me hamsa       atho hamsa anamayam
        atho ratthamidam phitam        dhammena manusasihanti.
     Mahasatto aha
        kacci bhoto amaccesu     doso koci na vijjati
        kacci ca te tavatthesu     navakankhanti jivitanti.
     Raja aha
        athopi me amaccesu      doso koci na vijjati
        athopi te mamatthesu      navakankhanti jivitanti.
     Mahasatto aha
        kacci te sadisi bhariya    assava piyabhanini
        puttarupayasupeta         tava chandavasanugati.
     Raja aha
        atho me sadisi bhariya    assava piyabhanini
        puttarupayasupeta         mama chandavasanugati.
     Tattha rajananti sagalarajanam. Vankangoti hamsaraja.
Dhammena manusasasiti dhammena anusasasi. Dosoti aparadho.
Tavatthesuti uppannesu tava yuddhadisu atthesu. Navakankhantiti uram
datva pariccajanta kinci attano jivitam na patthenti jivitam
cajitva tavevattham karonti. Sadisiti samanajatika. Assavati
vacanasampaticchaka. Puttarupayasupetati puttehi ca rupehi ca yasehi
ca upeta. Tava chandavasanugati kacci tava ajjhasayam tava vasam
anuvattati na attano cittavasena vattatiti pucchati.
     Evam bodhisattena patisanthare kate puna raja tena saddhim
katham kathento aha
        bhavantu kacci nu maha-     sattuhatthatthatam gato
        dukkhamapajja vipulam        tasmim pathamamapade.
        Kacci yannapatitvana      dandena samapothayi
        evametesam jammanam      patikam bhavati tavadeti.
     Hamsaraja aha
        khemamasi maharaja       evamapariyasati
        na cayam kincirasmasu      sattuva samapajjatha.
        Paccakampittha nesado     pubbeva ajjhabhasatha
        tadayam sumukhoyeva        pandito paccabhasatha.
        Tassa tam vacanam sutva      pasadamayamajjhaga
        tato mam pamunci pasa    anunnasi sukhena ca.
        Idanca sumukheneva        etadatthaya cintitam
        bhogo sakase agamanam    etassa dhanamicchatati.
     Raja aha
        svagatancevidam bhavatam      patito casmi dassana
        eso capi bahuvittam      labhatam yavadicchatiti.
     Tattha mahasattuhatthatthatam gatoti mahantassa sattuno hatthatthagato.
Apatitvanati upadhavitva. Patikanti pakatikam. Ayameva
va patho. Idam vuttam hoti etesam hi jammanam tavadeva
evam pakatikam hoti sakune dandena pothetva jivitakkhayam
papento vettanam labhissati. Kincirasmasuti kinci amhesu.
Sattuvati sattu viya. Paccakampitthati maharaja esa amhe
disva bandhati sannaya thokam osakkittha. Pubbevati ayameva
mam pathamam ajjhabhasi. Tadati tasmim kale. Etadatthayati
etassa nesadaputtassa atthaya cintitam. Dhanamicchatati etassa
dhanam icchantena tena tava santakam amhakam agamanam cintitam.
Svagatancevidanti ma bhonto cintayantu idam bhavantanam idhagamanam
svagatameva. Labhatanti labhatu.
     Evanca pana vatva raja annataram amaccam oloketva kim
karomi devati vutte imam nesadam kappitakesamassum nahatanulittam
sabbalankarapatimanditam karetva anehiti vatva tena tatha katva
anitassa samvacchare satasahassutthanakam gamam dve itthiyo gahetva
mahantam geham rathavaranca annanca bahum hirannasuvannam adasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        santappayitva nesadam     bhogehi manujadhipo
        ajjhabhasatha vankango      vacam kannasukham bhananti.
     Atha mahasatto ranno dhammam desesi. So tassa dhammakatham
sutva tutthahadayo dhammakathikassa sakkaram karissamiti setacchattam
tassa datva rajjam paticchapento aha
         yam khalu dhammamadhinam       vaso vattati kinci nam
         sabbatthissariyam bhavatam      pasasatha yadicchatha.
         Danattham upabhottum va    yancannamupakappati
         etam dadami vo vittam    issariyam vissajami voti.
     Tattha vaso vattatiti yattha mama vaso vattati. Kinci nanti
tam appamattakampi. Sabbatthissariyanti sabbam vibhavam tamyeva issariyam
atthu. Yancannamupakappatiti punnakamataya danattham va chattam
ussapetva rajjameva upabhogam va yam va annam tumhakam ruccati
tam karotha. Etam dadami vo vittanti saddhimyeva setacchattena mama
santakam issariyam visajjami te.
     Atha mahasatto ranna dinnam setacchattam puna tasseva adasi.
Raja cintesi hamsaranno tava me dhammakatha suta luddaputtena
pana ayam sumukho madhurakathoti ativiya vannito imassapi dhammakatham
sossamiti. So tena saddhim sallapanto anantaram gathamaha
        yatha ca mayayam sumukho      ajjhabhaseyya pandito
        kamasa buddhisampanno      tamassa paramappiyanti.
     Tattha yathati yadi. Idam vuttam hoti yadi ca me ayam sumukho
pandito buddhisampanno kamasa attano ruciya ajjhabhaseyya
tam me paramappiyam assati.
     Tato sumukho aha
        aham khalu maharaja        nagarajarivantaram
        pativattum na sakkomi       na me so vinayo siya.
        Amhakanceva yo settho  tvanca uttamasattavo
        bhumipalo manussindo      puja bahuhi hetubhi.
        Tesam ubhinnam bhanatam        vattamane vinicchaye
        nantaram pativattabbam        pessena manujadhipati.
     Tattha nagarajarivantaranti selaya abbhantaram pavittho nagaraja
viya. Pativattunti tumhakam dvinnam antare vattum na sakkomi. Na me
soti sace vadeyyam na me so vinayo bhaveyya. Amhakancevati
amhakanceva channavutihamsasahassananca. Uttamasattavoti
uttamasatto. Pujati ubho tumhe mayham bahuhi karanehi pujaraha
Cevapa samsaraha ca. Pessenati veyyavaccakarena sevakena.
     Raja tassa vacanam sutva tutthahadayo jato. Nesadaputto
vanneti na annena tumhadisena madhuradhammakathikena nama bhavitabbanti
vatva aha
        dhammena kira nesado    pandito andajo iti
        na heva akatattassa      nayo etadiso siya.
        Evam aggapakatima       evam uttamasattavo
        yavatatthi maya dittha    nannam passami idisam.
        Tutthosmi vo pakatiya    vakyena madhurena ca
        eso capi mama chando   ciram passeyya vo ubhoti.
     Tattha dhammenati sabhavena karanena. Akatattassati
asampaditaattabhavassa mittadubbhissa. Nayoti panna. Aggapakatimati
aggasabhavo. Uttamasattavoti uttamasatto. Yavatatthi mayati
yavata maya dittha nama atthi. Nannanti tasmim maya
ditthatthane annam evarupampi na passami. Tutthosmi vo
pakatiyati samma hamsaraja aham pakatiya pathamameva tumhakam dassanena
tuttho. Vakyenati idani pana vo madhuravacanena tutthosmi. Ciram
passeyya voti idheva vasapetva muhuttampi avippavasento ciram tumhe
passeyyanti esa me chandoti vadati.
     Tato mahasatto rajanam pasamsanto aha
        Yam kinci parame mitte    katarasmasu tam taya
        catta nissamsayam tyamha   bhattirasmasu ya tava.
        Adunca nuna sumaha-      natisanghassamantaram
        adassanena asmakam      dukkham bahusu pakkhisu.
        Tesam sokavighataya      taya anumata mayam
        tam padakkhinato katva     nati passemurindama.
        Addhaham vipulam pitim       bhavatam vindami dassana
        eso vapi mahaattho   nativissasana siyati.
     Tattha katarasmasuti katam amhesu. Catta nissamsayam tyamhati
mayam nissamsayena taya cattayeva. Bhattirasmasu ya tavati ya
tava amhesu bhatti taya bhattiya mayam taya nissamsayena cattayeva
na ca vippayutta vippavutthapi saha vasinoyeva nama mayanti
dipeti. Asmakanti amhakam dvinnam adassanena bahusu pakkhisu
dukkham uppannam. Passemurindamati passeyyama arindama.
Bhavatanti bhoto dassanena. Eso vapi mahaatthoti ya esa
natisangahasankhata nativissasana siya eso vapi mahaatthoti.
     Evam vutte raja tesam gamanam anujanati. Mahasattopi
ranno pancavidhe dussile ca adinavam sile ca anisamsam kathesi
imam silam rakkhatha dhammena rajjam karetha catuhi sangahavatthuhi
mahajanam sangahathati ovaditva cittakutam agamasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        idam vatva dhatarattho    hamsaraja naradhipam
        uttamajavamanvaya       natisanghamupagamum.
        Te aroge anuppatte  disvana parame dije
        keketimakarum hamsa      puthusaddo ajayatha.
        Te patita pamuttena    bhattuna bhattugarava
        samanta parikarimsu       andaja laddhapaccayati.
     Tattha upagamunti arunuggamanavelayameva madhulajaphanitadini
paribhunjitva ranna ca deviya ca dvihi suvannatalapattehi
ukkhipitva gandhamaladihi katasakkara suvannatalapattehi otaritva
rajanam padakkhinam katva vehasam uppatitva ranna anjalim paggayha
gacchatha saminoti vutte sihapanjarena nikkhanta uttamena javena
gantva natiganam upasankamimsu. Parameti uttame. Keketi attano
sabhavaravena keketi saddamakasi. Bhattuna bhattugaravati bhattari
sagarava. Parikarimsuti bhattuno muttabhavena tuttha tam bhattaram
samanta parivarayimsu. Laddhapaccayati laddhapatittha.
     Evam parivaretva ca pana te hamsa katham muttosi maharajati
pucchimsu. Mahasatto sumukham nissaya muttabhavam sagalaranna ca
luddaputtena ca katakammanca kathesi. Tam sutva tuttha hamsagana
sumukhasenapati ca luddaputto ca raja ca sukhita niddukkha ciram
jivantuti thutim akamsu.
     Tamattham pakasento sattha aha
        evam mittavatam attha    sabbe honti padakkhina
        hamsa yatha dhatarattha    natisanghamupagamunti.
     Tattha mittavatanti kalyanamittasampannanam. Padakkhinati sukhanipphattino
vuddhiyutta. Dhataratthati hamsaraja sumukho ranna ceva luddaputtena
cati dvihi evam ubhopi te dhatarattha kalyanamittasampanna yatha.
Natisanghamupagamunti natisanghaupagamanasankhato tesam attho padakkhino
jato evam annesampi mittavatam attha sabbe padakkhina hontiti.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva na bhikkhave idaneva
pubbepayam anando mamatthaya jivitam pariccajiti vatva jatakam
samodhanesi tada luddo channatthero ahosi sagalo raja
sariputto sumukhasenapati anandatthero ahosi channavutihamsasahassa
buddhaparisa dhatarattho lokanatho evam dharetha jatakanti.
                   Cullahamsajatakam nitthitam.
                         Pathamam.
                      ----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 42 page 211-241. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=4264&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=4264&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=163              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=1158              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=1380              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=1380              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]