บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
Padakusalajatakam bahussutanti idam sattha jetavane viharanto ekam darakam arabbha kathesi. So kira savatthiyam kutumbikaputto sattavassakaleyeva padakusalo ahosi. Athassa pita imam vimamsissamiti tassa ajanantasseva mittagharam agamasi. So pitu gatatthanam apucchitvava tassa padanusarena gantva pitu santike atthasi. Atha nam pita ekadivasamva Pucchi tata tvam mayi tam ajanapetva gatepi katham mama gatatthanam janasiti. Tata padam te sanjanami padakusalo ahanti. Athassa vimamsanatthaya pita bhuttapataraso ghara nikkhamitva anantaram pativissakagharam gantva tato tatiyam pavisitva tatiyagharani nikkhamitva puna attano gharadvaram agantva tato uttaradvaram gantva dvarena nikkhamitva nagaram vamam karonto jetavanam gantva sattharam vanditva dhammam sunanto nisidi. Darako kaham me pitati pucchitva na janamati vutte tassa padanusarena anantaram pativissakagharam adim katva pitu gatamaggeneva jetavanam gantva sattharam vanditva pitu santike atthasi. Pitarapi katham tata mama idhagatabhavam annasiti puttho padam sanjanitva padanusarena agatomhiti aha. Sattha kim kathesi upasakati pucchitva bhante ayam darako padakusalo aham imam vimamsanto imina nama upayena agato ayampi mam gehe adisva mama padanusareneva agatoti vutte anacchariyam upasaka bhumiyam padasanjananam poranakapandita akase padam sanjanimsuti vatva tena yacito atitam ahari atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente tassa aggamahesi aticaritva ranna pucchita sace aham tumhe aticarami assamukhi yakkhini homiti sapatham katva tato kalam katva ekasmim pabbatapade assamukhi yakkhini hutva lenaguhayam vasamana mahaataviyam pubbantato Aparantagamanamagge anusancarante manusse gahetva khadati. Sa kira tini vassani vessavanam upatthahitva ayamato timsa yojane vittharato panca yojane thane manusse khaditum labhi. Athekadivasam eko addho mahaddhano mahabhogo abhirupo brahmano bahuhi manussehi parivuto tam maggam abhiruhi. Tam disva yakkhini tussitva pakkhandi. Parivaramanussa palayimsu. Sa vatavegena gantva brahmanam ganhitva pitthiyam nipajjapetva guham gacchanti purisasamphassam patilabhitva kilesavasena tasmim sineham uppadetva tam akhaditva attano samikam akasi. Te ubhopi annamannam samaggasamvasam vasimsu. Tato patthaya yakkhini manusse ganhanti vatthatandulateladinipi gahetva tassa nanaggarasabhojanam upanetva attano manussamamsam khadati. Gamanakale ca tassa palayanabhayena mahatiya silaya guhadvaram pidahitva gacchati. Evam tesu sammodamanesu vasantesu bodhisatto nibbattatthana cavitva brahmanam paticca tassa kucchismim patisandhim ganhi. Sa dasamasaccayena puttam janetva putte ca brahmane ca balavasineha hutva ubhopi posesi. Sa aparabhage putte vuddhippatte puttam pitara saddhim antoguhayam pavesetva dvaram pidahati. Athekadivasam bodhisatto tassa gatakalam natva silam apanetva pitaram bahi akasi. Sa agantva kena sila apanitati vatva amma maya apanita andhakare nisiditum na sakkomiti vutte puttasinehena na kinci avoca. Athekadivasam Bodhisatto pitaram pucchi tata mayham matu mukham annadisam tumhakam annadisam kim nu kho karananti. Tata tava mata manussamamsakhadituka yakkhini mayam ubho manussati. Tata yadi evam idha kasma vasama ehi manussapatham gacchamati. Tata sace mayam palayissama ubhopi amhe tava mata maressatiti. Bodhisatto ma bhayi tata tava manussapathasampadanam mama bharoti pitaram samassasetva punadivase matari gataya pitaram gahetva palayi. Yakkhini agantva te adisva vatavegena pakkhanditva te gahetva brahmana kim palayasi kinte idha natthiti vatva bhadde ma mam kujjhi puttote mam gahetva palayatiti vutte puttasinehena nam kinci avatva te assasetva attano vasanatthanameva te gahetva gata. Evam punapi tatiyadivase palayante anesi. Bodhi- satto cintesi mayham matu paricchinnena okasena bhavitabbam yannunaham imissa anapavattitthanasimam puccheyyam atha nam atikkamitva palayissamati. So ekadivasam mataram gahetva ekamantam nisinno amma matu santakam nama puttanam papunati akkhahi me attano santakaya bhumiya paricchedanti aha. Sa sabbadisasu pabbatadi- nimittani kathetva ayamato timsayojanam vittharato pancayojanam thanam puttassa kathetva idam ettakam thanam sallakkhehi puttati aha. So dve tayo divase atikkamitva matu atavim gatakale pitaram khandhe aropetva matara dinnasannaya vatavegena pakkhanditva Paricchedanaditiram sampapuni. Sapi agantva te apassanti anubandhi. Bodhisatto pitaram gahetva nadimajjham agamasi. Sa gantva naditire thatva attano paricchedam atikkantabhavam natva tattheva thatva tata pitaram gahetva ehi mayham ko doso tumhakam mam nissaya kim nama na sampajjati nivattetha samiti puttanca patinca yaci. Atha brahmano nadim otari. Sa puttameva yacanti tata ma evam kari patinivattahiti aha. Amma mayam manussa tvam yakkhini na sakka sabbakalam tava santike vasitunti neva nivattissamati. Neva nivattissasi tatati. Ama ammati. Tata yadi na nivattissasi loke jivitam nama dukkham sippam ajananta jivitum na sakkonti aham ekam cintamanim nama vijjam janami tassanubhavena dvadasasamvaccharamatthake gatanampi padanupadam viya sakka ganhitum ayam te jivika bhavissati ugganha tata tam anaggham mantanti tatharupena dukkhena abhibhutapi puttasinehena mantam adasi. Bodhisatto nadiya thitakova mataram vanditva hattha- kacchaputam katva mantam gahetva mataram vanditva gaccha ammati aha. Tata tumhesu anivattantesu mayham jivitam natthiti vatva gathamaha ehi putta nivattassu ma anatham karohi me ajja puttam apassanti yakkhini maranam gatati. Yakkhinipi uram pahari. Tavadevassa puttasokena hadayam phali. Sa maritva tattheva patita. Tada bodhisatto tassa matabhavam Natva pitaram pakkositva matu santikam gantva cittakam katva jhapetva ahalanam nibbapetva nanavannehi pupphehi pujetva roditva paridevitva pitaram adaya baranasiyam gantva rajadvare thatva padakusalo manavo dvare thitoti ranno pativedetva tenahi agacchatuti vutte pavisitva rajanam vanditva tata tvam kim sippam janasiti vutte deva dvadasasamvaccharamatthake hatabhandam padanupadam gantva ganhitum janamiti aha. Tenahi mam upatthahiti. Devasikam sahassam labhanto upatthahissamiti. Sadhu tata upatthahiti. Raja devasikam sahassam dapesi. Athekadivasam purohito rajanam aha maharaja mayam tassa manavassa sippanubhavena kassaci kammassa akatatta tam sippam atthi va natthi vati na janama vimamsissama tava nanti. Raja sadhuti sampaticchitva ubhopi jana ratanagopakanam sannam datva ratanasaram gahetva pasada oruyha rajanivesanantare tikkhattum avijjhitva nissenim attharitva pakaramatthakena bahi otaritva vinicchayasalam pavisitva tattha nisiditva punagantva nissenim attharitva pakaramatthakena otaritva antepure pokkharaniya tiram gantva pokkharanim tikkhattum padakkhinam katva otaritva antopokkharaniyam bhandam thapetva gantva pasadam abhiruhimsu. Punadivase rajanivesanato cora kira ratanam harimsuti ekakolahalam ahosi. Raja ajananto viya hutva Bodhisattam pakkosapetva tata rajanivesanato bahuratanabhandam hatam handa nam anuvijjhitum vattatiti aha. Maharaja dvadasasamvacchara- matthake hatabhandam coranam padanupadam gantva aharanasamatthassa mama anacchariyam ajja rattim hatam bhandam aharitum sakkhissami tam ma cintayitthati. Tenahi tata aharati. So sadhu devati vatva mataram vanditva mantam parivattetva mahatale thitova maharaja dvinnam coranam padam pannayatiti vatva ranno ca purohitassa ca padanusarena sirigabbham pavisitva tato nikkhamitva pasada oruyha rajanivesanantare tikkhattum parigantva pasadanusareneva pakarasamipam gantva pakare thatva maharaja imasmim thane pakarato muncitva akase padam pannayati nissenim dethati nissenim attharapetva pakaramatthakena otaritva padanusareneva vinicchayasalam gantva puna rajanivesanam agantva nissenim attharapetva pakaramatthakena oruyha pokkharanim gantva tikkhattum padakkhinam katva maharaja cora imam pokkharanim otinnati vatva attana thapitam viya bhandakam niharitva ranno datva maharaja ime dve cora abhinnatamahacora imina maggena rajanivesanam abhiruhimsuti aha. Mahajano tutthapahattho anguliyo papphotesi. Celukkhepa pavattimsu. Raja cintesi ayam manavo padanusarena gantva corehi thapitabhandathanameva manne janati core pana gahetum na sakkotiti. Atha nam aha corehi hatabhandam Tava no taya ahatam core pana no gahetva datum sakkhissasiti. Maharaja idheva cora na dureti. Ko ca coro ko ca coroti. Maharaja yo icchati sova coro hoti tumhakam bhandakassa laddhakalato patthaya corehi ko attho ma pucchathati. Tata aham tuyham devasikam sahassam dammi core me gahetva dehiti. Maharaja dhane laddhe kim corehiti. Dhanatopi no tata core laddhum vattatiti. Tenahi maharaja ime nama corati tumhakam na kathessami atite pavattitakaranam pana vo aharissami sace tumhe pannavanto tam karanam janathati so evam vatva atitam ahari maharaja atite baranasito avidure naditiragamake patali nama eko natamanavo vasati. So ekasmim ussavadivase bhariyam adaya baranasim pavisitva naccitva gayitva dhanam labhitva ussavapariyosane bahum surabhattam gahapetva attano gamam gacchanto naditiram patva navodakam agacchantam disva bhattam bhunjitva suram pivanto nisiditva matto attano balam ajananto mahavinam givaya bandhitva nadim otaritva gamissamiti bhariyam hatthe gahetva nadim otari. Vinachiddehi udakam pavisi. Atha nam sa vina udake osidapesi. Bhariya panassa osidanabhavam natva tam vissajjetva uttaritva tire atthasi. Natapatali sakim ummujjati sakim nimmujjati udakam pivitva uddhumatodaro ahosi. Athassa bhariya cintesi mayham Samiko idani marissati ekam gitakam yacitva parisamajjhe tam gayanti jivitam kappessamiti cintetva sami tvam udake nimmujjasi ekam me gitakam dehi tena jivitam kappessamiti vatva gathamaha bahussutam cittakatham ganga vahati patalim vuyhamanaka bhaddante ekam me dehi gathakanti. Tattha gathakanti khuddakagatham. Atha nam natapatali bhadde katham te gitakam dassami idani mahajanassa patisaranabhutam udakam maressatiti vatva gathamaha yena sincanti dukkhitam yena sincanti aturam tassa majjhe marissami jatam saranato bhayanti. Bodhisatto imam gatham dassetva maharaja yatha udakam mahajanassa patisaranam tatha rajanopi tesam santika bhaye uppajja- mane tam bhayam ko patibahissatiti vatva maharaja idam karanam paticchannam maya pana panditavedaniyam katva kathitam janahi maharajati aha. Tata aham evarupam paticchannam katham janami core me gahetva dehiti aha. Athassa mahasatto tenahi maharaja idam sutva janahiti aparampi karanam ahari deva pubbe imissa ca baranasiya dvaragame eko kumbhakaro bhajanatthaya mattikam aharanto ekasminneva thane nibaddham ganhitva antopabbharam mahantam avatam khani. Athekadivasam tassa mattikam ganhantassa akalamahamegho utthahitva mahavutthim Patesi. Udakam avattharamanam avatam patesi. Tenassa matthako bhijji. So paridevanto gathamaha yattha vijani ruhanti satta yattha patitthita sa me sisam nippileti jatam saranato bhayanti. Tattha nippiletiti nipatitva pileti bhindati. Yatha hi deva mahajanassa patisaranabhuta mahapathavi kumbhakarassa sisam bhindi evam mahapathavisame sabbalokassa patisarane narinde utthaya corakammam karonte ko patibahissati sakkhissasi maharaja evam paticchadetva kathitam coram janitunti. Tata mayham paticchanna- karanam natthi ayam coroti evam me coram gahetva dehiti. So rajanam rakkhanto tvam coroti avatva aparampi udaharanam ahari maharaja pubbe imasmimyeva nagare ekassa purisassa gehe aditte so anto pavisitva bhandakam niharati annam anapesi. Tasmim pavisitva niharante gehadvaram pidahi. So dhumandho hutva nikkhamanamaggam alabhanto uppannadahadukkho hutva anto thito paridevanto gathamaha yena bhattani paccanti sitam yena vihannati so mam dahati gattani jatam saranato bhayanti. Tattha so mam dahatiti so me dahati. Ayameva va patho. Maharaja aggi viya mahajanassa patisaranabhuto eko manusso Ratanabhandikam hari ma mam coram pucchasiti. Tata mayham coram dehiyevati. So rajanam tvam coroti avatva aparampi udaharanam ahari deva pubbe imasmimyeva nagare eko puriso atibahum bhunjitva jirapetum asakkonto vedanapatto hutva paridevanto gathamaha yena bhattena yapenti puthu brahmanakhattiya so mam bhutto byapadi jatam saranato bhayanti. Tattha so mam bhutto byapaditi so odano bhutto mam byapadeti mareti. Maharaja bhattam viya mahajanassa patisaranabhuto eko bhandakam hari tasmim laddhe kim coram pucchasiti. Tata sakkonto coram me dehiti. So aparampi udaharanam ahari maharaja pubbe imasmimyeva nagare ekassa vato utthahitva gattani bhanji. So paridevanto gathamaha gimhanam pacchime mase vatamicchanti pandita so me bhanjati gattani jatam saranato bhayanti. Iti maharaja saranato bhayam uppannam janetam karananti. Tata corameva dehiti. So tassa sannapanattham aparampi udaharanam ahari maharaja atite himavantappadese sakhavitapasampanno maharukkho ahosi anekasahassanam sakunanam nivaso. Tassa dve sakha Annamannam ghattesum. Tato dhumo uppajji aggicunnani patimsu. Tam disva sakunajetthako gathamaha yam nissita jagatiruham (vihangama) soyam aggim pamuncati disva bhajatha vankanga jatam saranato bhayanti. Tattha jagatiruhanti mahiruham. Yatha hi deva rukkho pakkhinam patisaranam evam raja mahajanassa tasmim corikam karonte ko patibahissati sallakkhehi devati. Tata mayham corameva dehiti. Athassa so aparampi udaharanam ahari maharaja ekasmim kasikagame annatarassa kulassa pacchimabhage kakkhalasumsumaranadi atthi. Tassa ca kulassa ekova putto tassa pitari kalakate mataram patijaggi. Tassa mata anicchamanassevekam kuladhitaram anesi. Atha sa pubbabhage sassum sampiyayitva paccha puttadhitahi vaddhamana tam niharitukama ahosi. Tassapi mata tasmimyeva ghare vasati. Atha sa samikassa santike sassuya nanappakaram dosam vatva paribhinditva aham te mataram posetum na sakkomi marehi nanti vatva manussamaranam nama bhariyam katham nam maremiti vutte niddokkamanakale nam mancakeneva gahetva sumsumaranadiyam khipissama atha nam sumsumara khadissantiti aha. Tuyham pana mata kuhinti. Tassayeva santike sayatiti. Tenahi gaccha tassa nipannamancake rajjum bandhitva sannam karohiti. Atha Sa tatha katva kata me sannati aha. Itaro thokam adhivasehi manussa tava sayantuti niddayanto viya nipajjitva gantva tam rajjum bhariyaya matu mancake bandhitva bhariyam pabodhe va ubhopi gantva mancakeneva saddhim ukkhipitva nadiyam pakkhipimsu. Tattha nam niddayamanam sumsumara viddhamsetva khadimsu. Punadivase matu parivattitabhavam natva sami mama mata marita idani tava mataram marehiti vatva tenahi sadhuti vutte susane cittakam katva aggimhi nam pakkhipitva maressamati aha. Atha nam niddayamanam ubhopi susanam netva thapayimsu. Tattha samiko bhariyam aha aggi te abhatoti pammuttha na abhato samiti. Tenahi gantva anehiti. Na sakkhissami sami tayi gatepi thatum na sakkhissami ubhopi gacchissamati. Tesu gatesu mahallika sitavatena pabodhita susanabhavam natva ime mam maretukama aggiatthaya gatati ca upadharetva na me balam janantiti ekam matakalevaram gahetva mancake nipajjapetva upari pilotikaya paticchadetva sayam palayitva tattheva lenaguham pavisi. Itare aggim aharitva mahallikati sannaya kalevaram jhapetva pakkamimsu. Atha ekena ca corena tasmim guhalene pubbe bhandika thapita so tam gnhissamiti agantva mahallikam disva eka yakkhini bhavissati bhandika me amanussapariggahita jatati ekam bhutavejjam anesi. Atha vejjo mantam karonto guham pavisi. Atha nam Sa aha naham yakkhini ehi ubhopi imam dhanam khadissamati. Katham saddahitabbanti. Tava jivham mama jivhaya thapehiti. So tatha akasi. Athassa sa jivham damsitva chinditva patesi. Bhutavejjo addha esa yakkhiniti jivhaya lohitam paggharanto viravamano palayi. Atha mahallikapi punadivase matthasatakam nivasetva nanaratanabhandikam gahetva gharam agamasi. Atha sunisa tam disva kaham te amma idam laddhanti pucchi. Amma etasmim susane darucittakaya jhapita evarupam labhantiti. Tenahi amma mayapi sakka laddhunti. Madisi hutva labhissasiti. Atha sa pilandhanabhandikalobhena samikassa kathetva tattha attanam jhapesi. Atha nam punadivase samiko tam apassanto amma imaya ca velaya tvam agata sunisa pana nagacchatiti. Tam sutva sa tam are papapurisa kim mata nama agacchantiti tajjetva gathamaha yamanayim somanassam malinim candanussadam sa mam ghara niharati jatam saranato bhayanti. Tattha somanassanti somanassam uppadetva somanassati va patho. Somanassarati hutvati attho. Idam vuttam hoti yamaham imam me nissaya putto puttadhitahi vaddhissatiti mannami mahallikakale posessatiti malinim candanussadam katva alankaritva somanassam anesim sa mam ajja ghara niharati saranato bhayam uppannanti. Iti maharaja sunisa viya sassuya mahajanassa raja patisaranam tato bhaye uppanne kim sakka katum sallakkhehi devati. Tam sutva raja tata naham taya ahatam karanam janami corameva dehiti. So rajanam rakkhissamiti puna aparampi karanam ahari deva pubbe imasminneva nagare eko puriso patthanam katva puttam labhi. So tassa jatakale putto me laddhoti pitisomanassa- jato tam posetva vayappattakale darena samyojetva aparabhage jaram patva kammantam adhitthatum nasakkhi. Atha nam putto tvam kammam katum na sakkosi ito nikkhamati gehato nihari. So kicchena kasirena bhikkhaya jivitam kappento paridevamano gathamaha yena jatena nandissam yassa vibhavamicchisam so mam ghara nicchubhati jatam saranato bhayanti. Tattha so manti so putto mam gharato niharati svaham bhikkham caritva dukkham jivami saranatoyeva me bhayam jatanti. Maharaja yatha pita nama mahallako patibalena puttena rakkhitabbo evam sabbopi janapado ranna rakkhitabbo idanca bhayam uppajjamanam sabbasatte rakkhantassa ranno santika uppannam imina karanena asuko nama coroti jana devati. Tam sutva raja tata naham karanam va akaranam va janami corameva dehi tvanneva va coro hohiti evam raja punappunam manavam anuyunji. Atha nam so evamaha kim pana maharaja Ekamseneva coraggahanam arocethati. Ama tatati. Tenahi asuko ca asuko ca coroti parisamajjhe pakasessamiti. Evam karohi tatati. So tassa vacanam sutva ayam raja attanam rakkhitum na detiti ganhissami idani coranti sannipatite janapade amantetva ima dve gatha aha sunantu me janapada negama ca samagata yatodakam tadadittam yato khemam tato bhayam raja vilumpate rattham brahmano ca purohito attagutta viharatha jatam saranato bhayanti. Tattha yatodakam tadadittanti yam udakam tadeva adittam. Yato khemanti yato rajato khemena bhavitabbam tatova bhayam uppannam. Attagutta viharathati tumhedani anatha jata attanam ma vinasetha attanava gutta hutva attano santakam dhanadhannam rakkhatha raja nama mahajanassa patisaranabhuto tatova tumhakam bhayam uppannam raja ca purohito ca vilopakhadakacora sace core gahetukamattha ime dve ganhitva kammakaranam karothati. Atha te tassa katham sutva cintayimsu ayam raja rakkhanarahopi samano idani annassupari dosam aropetva attano bhandakam sayameva pokkharaniyam thapetva coram pariyesapeti ito dani patthaya puna corakammassa akaranatthaya marema nam paparajananti. Atha te dandamuggaradihattha utthaya tattheva rajananca purohitanca Pothetva jivitakkhayam papetva mahasattam abhisincitva rajje patitthapesum. Iti sattha imam dhammadesanam aharitva anacchariyam upasaka pathaviyam padasanjananam poranakapandita evam akase padam janimsuti vatva saccani pakasetva jatakam samodhanesi. Saccapariyosane upasako ca putto ca sotapattiphale patitthita. Tada pita kassapo ahosi padakusalo manavo ahamevati. Padakusalajatakam chatthamam.The Pali Atthakatha in Roman Book 39 page 364-380. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=7349&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=7349&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1255 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=5242 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=5286 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=5286 Contents of The Tipitaka Volume 27 http://84000.org/tipitaka/read/?index_27
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]