|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
277. 10. Sirimattheragāthāvaṇṇanā
pare ca naṃ pasaṃsantīti āyasmato sirimattherassa gāthā. Kā uppatti?
ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto
pamuduttarassa bhagavato 1- pāramiyo pūretvā tusitabhavane ṭhitakāle brāhmaṇakule
nibbattitvā viññutaṃ patto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ
sakkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padako veyyākaraṇo lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo
nekkhammajjhāsayatāya kāme pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā caturāsītisahassa-
parimāṇena tāpasagaṇena parivuto himavantappadese devatābhinimmite assame 2- jhānā-
bhiññāyo nibbattetvā vasanto 3- purimabuddhesu katādhikāratāya lakkhaṇamantesu
āgataniyāmena ca buddhaguṇe anussaritvā atīte buddhe uddissa aññatarasmiṃ
nadīnivattane pulinacetiyaṃ katvā pūjāsakkārābhirato ahosi. Taṃ disvā tāpasā "kaṃ
uddissa ayaṃ pūjāsakkāro karīyatī"ti pucchiṃsu. So tesaṃ lakkhaṇamante āharitvā
tattha āgatāni mahāpurisalakkhaṇāni vibhajitvā tadanusārena attano bale ṭhatvā buddhaguṇe
kittesi. Taṃ sutvā tepi tāpasā pasannamānasā tato paṭṭhāya sammāsambuddhaṃ
uddissa thūpapūjaṃ kārentā 4- viharanti.
Tena ca samayena padumuttarabodhisatto tusitakāyā cavitvā mātukucchiṃ okkanto
hoti. Carimabhave dvattiṃsa buddhanimittāni 5- pāturahesuṃ, sabbe ca acchariyabbhūta-
dhammā. Tāpaso tāni antevāsikānaṃ dassetvā bhiyyoso mattāya sammāsambuddhesu
tesaṃ pasādaṃ vaḍḍhetvā kālaṃ katvā brahmaloke nibbattitvā tehi attano sarīrassa
pūjāya karīyamānāya dissamānarūpo 6- āgantvā "ahaṃ tumhākaṃ ācariyo brahmaloke
@Footnote: 1 Sī.,i. bhagavato kāle 2 Sī.,i. assamapade 3 Sī. pasanno 4 cha.Ma. karontā
@5 cha.Ma. pubbanimittāni 6 Ma. adissamānarūpo, ādissamānarūpo
Nibbatto, tumhe appamattā pulinacetiyapūjamanuyuñjatha, bhāvanāya ca yuttappayuttā
hothā"ti vatvā brahmalokameva gato.
Evaṃ so devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatikule
nibbatti, tassa jātadivasato paṭṭhāya tasmiṃ kule sirisampattiyā vaḍḍhamānattā
sirimātveva nāmaṃ akaṃsu. Tassa padasā gamanakāle kaniṭṭhabhātā nibbatti, tassa
"ayaṃ siriṃ vaḍḍhento jāto"ti sirivaḍḍhoti nāmaṃ akaṃsu. Te ubhopi jetavanap-
paṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddhā pabbajiṃsu. Tesu sirivaḍḍho na
tāva 1- uttarimanussadhammassa lābhī ahosi, catunnaṃ paccayānaṃ lābhī, gahaṭṭhapabbajitānaṃ
sakkato garukato, sirimatthero pana pabbajitakālato paṭṭhāya tādisena kammacchiddena
appalābhī ahosi bahujanāsambhāvito, 2- samathavipassanāsu kammaṃ karonto na cirasseva
chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne 3- :-
"pabbate himavantamhi devalo nāma tāpaso
tattha me caṅkamo āsi amanussehi māpito.
Jaṭābhārassa 4- bharito kamaṇḍaludharo tadā 5-
uttamatthaṃ gavesanto vipinā nikkhamiṃ tadā.
Cullāsītisahassāni sissā mayhaṃ upaṭṭhahuṃ
sakakammābhipasutā 6- vasanti vipine tadā.
Assamā abhinikkhamma akaṃ pulinacetiyaṃ
nānāpupphaṃ samānetvā taṃ cetiyamapūjayiṃ.
Tattha cittaṃ pasādetvā assamaṃ pavisāmahaṃ
sabbe sissā samāgantvā etamatthaṃ pucchiṃsu maṃ. 7-
@Footnote: 1 Sī. sirivaḍḍho tāva 2 Sī. bahujanassa ca sambhāvito, i. bahujanā asambhāvito
@3 khu.apa. 33/77/111 puḷinuppādakattherāpadāna (syā) 4 cha.Ma. jaṭābhārena
@5 cha.Ma. sadā 6 Ma. sakakammāni pasutā 7 Sī. apucchu maṃ
Pulinena kato thūpo yaṃ tvaṃ deva namassasi
mayampi ñātumicchāma puṭṭho ācikkha no tuvaṃ.
Diṭṭhā no vo mantapade 1- cakkhumanto mahāyasā
te kho ahaṃ namassāmi buddhaseṭṭhe mahāyase.
Kīdisā te mahāvīrā sabbaññū lokanāyakā
kathaṃvaṇṇā kathaṃsīlā kīdisā te mahāyasā.
Bāttiṃsalakkhaṇā buddhā cattālīsadijāpi ca
nettā gopakhumā tesaṃ jiñjukāphalasannibhā.
Gacchamānā ca te buddhā yugamattañca pekkhare
na tesaṃ jāṇu nadati sandhisaddo na suyyati.
Gacchamānā ca sugatā aturitāva 2- gacchare
paṭhamaṃ dakkhiṇaṃ pādaṃ buddhānaṃ esa dhammatā.
Asambhītā ca te buddhā migarājāva kesarī
nevukkaṃsenti attānaṃ no ca vambhenti pāṇinaṃ.
Mānātimānato 3- muttā samā sabbesu pāṇisu
anattukkaṃsakā buddhā buddhānaṃ esa dhammatā.
Uppajjantā ca sambuddhā ālokaṃ dassayanti te
chabbikāraṃ pakāsenti 4- kevalaṃ vasudhaṃ imaṃ.
Passanti nirayañcete nibbāti nirayo tadā
pavassati mahāmegho buddhānaṃ esa dhammatā.
Īdisā te mahānāgā atulā te 5- mahāyasā
vaṇṇato anatikkantā appameyyā tathāgatā.
@Footnote: 1 cha.Ma. niddiṭṭhā nu mantapade 2 cha.Ma. uddharantāva 3 cha.Ma. mānāvamānato
@4 cha.Ma. chappakāraṃ pakampenti 5 cha.Ma. ca
Anumodiṃsu me vākyaṃ sabbe sissā sagāravā
tathā ca paṭipajjiṃsu yathāsatti yathābalaṃ.
Paṭipūjenti pulinaṃ sakakammābhilāsino
saddahantā mama vākyaṃ buddhattagatamānasā. 1-
Tadā cavitvā tusitā devaputto mahāyaso
uppajji mātukucchismiṃ 2- dasasahassi kampatha.
Assamassāvidūramhi caṅkamamhi ṭhito ahaṃ
sabbe sissā samāgantvā āgacchuṃ mama santike.
Usabhova mahī nadati migarājāva kujjati 3-
usumārova saḷati 4- kiṃ vipāko bhavissati.
Yaṃ pakittemi sambuddhaṃ sikatāthūpasantike
so dāni bhagavā satthā mātukucachimupāgami.
Tesaṃ dhammakathaṃ vatvā kittayitvā mahāmuniṃ
uyyojetvā sake sisse pallaṅkamābhujiṃ ahaṃ.
Balañca vata me khīṇaṃ byādhinā paramena taṃ
buddhaseṭṭhaṃ saritvāna tattha kālaṅkato ahaṃ.
Sabbe sissā samāgantvā akaṃsu citakaṃ tadā
kaḷevarañca me gayha citakaṃ abhiropayuṃ.
Citakaṃ parivāretvā sīse katvāna añjaliṃ
sokasallaparetā te vikkandiṃsu samāgatā.
Tesaṃ lālappamānānaṃ agamaṃ citakaṃ tadā 5-
ahaṃ ācariyo tumhaṃ mā socittha sumedhasā.
Sadatthe vāyameyyātha rattindivamatanditā
@Footnote: 1 cha.Ma. buddhasakkatamānasā 2 Sī. upagañchi mātukucchiṃ 3 cha.Ma. kūjati
@4 Sī. phalati 5 Sī. agamāsiṃ citantikaṃ
Mā vo pamattā ahuttha 1- khaṇo vo paṭipādito.
Sake sissenusāsitvā devalokaṃ punāgamiṃ
aṭṭhārasa ca kappāni 2- devaloke ramāmahaṃ.
Satānaṃ pañcakkhattuñca cakkavattī ahosahaṃ
anekasatakkhattuñca devarajjamakārayiṃ.
Avasesesu kappesu vokiṇṇo saṃsariṃ ahaṃ
duggatiṃ nābhijānāmi uppādassa idaṃ phalaṃ.
Yathā komudike māse bahū pupphanti pādapā
tathevāhampi samaye pupphitomhi mahesinā.
Vīriyaṃ me dhuradhorayhaṃ yogakkhemādhivāhanaṃ
nāgova bandhanaṃ chetvā viharāmi anāsavo.
Satasahassito kappe yaṃ buddhamabhikittayiṃ
duggatiṃ nābhijānāmi kittanāya idaṃ phalaṃ.
Kilesā jhāpitā mayhaṃ .pe. kataṃ buddhassa sāsanan"ti.
Chaḷabhiññaṃ hi samānaṃ āyasmantaṃ sirimattheraṃ "ariyo"ti ajānantā puthujjanā
bhikkhū sāmaṇerā ca appalābhitāya lokassa anabhigatabhāvena 3- asambhāventā yaṃ
kiñci kathetvā garahanti. Sirivaḍḍhattheraṃ pana paccayānaṃ lābhibhāvena lokassa
sakkatagarukatabhāvato sambhāventā pasaṃsanti. Thero "avaṇṇārahassa nāma vaṇṇa-
bhaṇanaṃ, vaṇṇāharassa ca avaṇṇabhaṇanaṃ assa 4- puthujjanabhāvassa 5- doso"ti puthujjana-
bhāvañca garahanto:-
[159] "pare ca naṃ pasaṃsanti attā ce asamāhito
moghaṃ pare pasaṃsanti attā hi asamāhito.
@Footnote: 1 Sī. ahuvattha 2 Sī. aṭṭhārasāni kappāni 3 Sī. asambhāvitabhāvena,
@i. anabhiratibhāvena 4 Sī.,i. bhaṇanañcāti ayaṃ 5 Sī. puthujjanassa
[160] Pare ca naṃ garahanti attā ce susamāhito
moghaṃ pare garahanti attā hi susamāhito"ti
gāthādvayamabhāsi.
Tattha pareti attano aññe pare nāma, idha pana paṇḍitehi aññe
bālā pareti adhippetā. Tesaṃ hi ajānitvā apariyogāhetvā bhāsanato garahā
viya pasaṃsāpi appamāṇabhūtā. 1- Nanti naṃ puggalaṃ. Pasaṃsantīti aviddasubhāvena
taṇhāvipannatāya vā, athavā abhūtaṃyeva puggalaṃ "asuko bhikkhu jhānalābhī, ariyo"ti vā
abhūtaguṇaropanena 2- kittenti abhitthavanti. Yo panettha casaddo, so attūpanayattho.
Tena pare naṃ puggalaṃ pasaṃsanti ca, 3- tañca kho tesaṃ pasaṃsanamattaṃ, na pana tasmiṃ
pasaṃsāya vatthu atthīti imamatthaṃ dasseti. Attā ce asamāhitoti yaṃ puggalaṃ pare
pasaṃsanti, so ce sayaṃ asamāhito maggasamādhinā phalasamādhinā upacārappanāsamādhi-
matteneva vā na samāhito, 4- samādhānassa paṭipakkhabhūtānaṃ kilesānaṃ appahīnattā
vikkhitto vibbhantacitto hoti ceti attho. "asamāhito"ti 5- ca etena samādhi-
nimittānaṃ guṇānaṃ abhāvaṃ dasseti. Moghanti bhāvanapuṃsakaniddeso "visamaṃ candimasūriyā
parivattantī"tiādīsu 6- viya. Pare pasaṃsantīti ye taṃ asamāhitaṃ puggalaṃ pasaṃsanti,
te moghaṃ mudhā amūlakaṃ pasaṃsanti. Kasmā? attā hi asamāhito yasmā
tassa puggalassa cittaṃ asamāhitaṃ, tasmāti attho.
Dutiyagāthāyaṃ garahantīti attano aviddasubhāvena dosantaratāya vā 7- ariyaṃ
jhānalābhiṃ ca samānaṃ 8- "asuko bhikkhu jāgariyaṃ nānuyuñjati antamaso goduhanamattampi 9-
kālaṃ, kevalaṃ kāyadaḷhibahulo niddārāmo bhassārāmo saṅgaṇikārāmo viharatī"ti-
ādinā appaṭipajjamānatāvibhāvanena vā guṇaparidhaṃsanena vā garahanti nindanti,
@Footnote: 1 Sī. appamāṇā 2 Ma. bhūtaguṇāropanena. bhūtaguṇaropanena
@3 Sī. so avūpasantatto, te pana pare taṃ puggalaṃ pasaṃsanti ce 4 Sī. na samāhito sace
@5 Ma. attā hi asamāhitoti 6 aṅ.catukka. 21/70/85 adhammikasutta
@7 Ma. dosantaratāyapi 8 Sī. samāhitaṃ 9 Sī. gaṇḍūsahananamattampi
Upakkosanti vāti attho. Sesaṃ paṭhamagāthāya vuttapariyāyena veditabbaṃ. Evaṃ therena
imāhi gāthāhi attano nikkilesabhāve sirivaḍḍhassa ca sakilesabhāve pakāsite
taṃ sutvā sirivaḍḍho saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā na cirasseva sadatthaṃ paripūresi,
garahakapuggalā ca theraṃ khamāpesuṃ.
Sirimattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Paramatthadīpaniyā theragāthāsaṃvaṇṇanāya
dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
-----------
The Pali Atthakatha in Roman Book 32 page 430-436.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=9602
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=9602
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=277
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=5806
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5962
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5962
Contents of The Tipitaka Volume 26
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]