ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

page314.

11. Nalakasuttavannana [685] Anandajateti nalakasuttam. Ka uppatti? padumuttarassa kira bhagavato savakam moneyyapatipadam patipannam disva tathattam abhikankhamano tato pabhuti kappasatasahassam paramiyo puretva asitassa isino bhagineyyo nalako nama tapaso bhagavantam dhammacakkappavattitadivasato sattame divase "annatametan"ti- adihi dvihi gathahi moneyyapatipadam pucchi, tassa bhagava "moneyyam te upannissan"tiadina nayena tam byakasi. Parinibbute pana bhagavati sangitim karontenayasmata mahakassapena ayasma anando tameva moneyyapatipadam puttho yena yada ca samadapito nalako bhagavantam pucchi, tam sabbam pakatam katva dassetukamo "anandajate"tiadika visati vatthugathayo vatva abhasi. Tam sabbampi "nalakasuttan"ti vuccati. Tattha anandajateti samiddhijate vuddhippatte. Patiteti tutthe. Atha va anandajateti pamudite. Patiteti somanassajate. Sucivasaneti akilitthavasane. Devanam hi kapparukkhanibbattani nivasanani 1- rajam va malam va na ganhanti. Dussam gahetvati idha dussasadisatta "dussan"ti laddhavoharam dibbam vattham ukkhipitva. Asito isiti kanhasariravannatta evamladdhanamo isi. Divavihareti divaviharatthane. Sesam padato uttanameva. Sambandhato pana:- ayam kira suddhodanassa pitu sihahanuranno purohito suddhodanassapi anabhisittakale sippacariyo hutva abhisittakale purohitoyeva ahosi 2- tassa sayam patam rajupatthanam agatassa raja daharakale viya nipaccakaram akatva anjalikammamattameva karoti. Dhammata kiresa pattabhisekanam @Footnote: 1 cha.Ma. vasanani 2 ka. hoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Sakyarajunam. Purohito tena nibbijjitva "pabbajjamaham maharaja"ti aha. Raja tassa nicchayam natva "tenahi acariya mameva uyyane vasitabbam, yatha te aham abhinham passeyyan"ti yaci, so "evam hotu"ti patissunitva tapasapabbajjam pabbajitva ranna upatthahiyamano uyyaneyeva vasanto kasinaparikammam katva attha samapattiyo pancabhinnayo ca nibbattesi. So tato pabhuti rajakule bhattakiccam katva himavantacatumaharajikanagabhavanadinam annataram gantva divaviharam karoti. Athekadivasam tavatimsabhavanam gantva ratanavimanam pavisitva dibbaratanapallanke nisinno samadhisukham anubhavitva sayanhasamayam vutthaya vimanadvare thatva ito cito ca vilokento satthiyojanaya mahavithiya celukkhepam katva bodhisattagunapasamsitani 1- thutivacanani vatva kilante sakkappamukhe deve addasa. Tenaha ayasma anando "anandajate .pe. Divavihare"ti. [686] Tato so evam disvana deve .pe. Kim paticca. Tattha udaggeti abbhunnatakaye. Cittim karitvati adaram katva. Kalyarupoti 2- tuttharuPo. Sesamuttanatthameva. [687] Idani "yadapi asi"tiadika gatha uttanasambandha eva. Padattho pana pathamagathaya tava sangamoti sangamo. Jayo surananti devanam jayo. Tassapi 3- vibhavattham ayamanupubbikatha veditabba:- sakko kira magadharatthe macalagamavasi tettimsamanussasettho magho nama manavo hutva satta vattapadani 4- puretva tavatimsabhavane nibbatti saddhim parisaya. Tato pubbadeva "agantuka- devaputta agata, sakkaram nesam karissama"ti vatva dibbapadumani upanamesum. @Footnote: 1 ka....gunupasanhitani 2 ka. kalyanarupoti @3 cha.Ma. tassa 4 Si.,Ma.,i. vatapadani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Upaddharajjena ca nimantesum. Sakko upaddharajjena asantuttho sakaparisam sannapetva ekadivasam suramadamatte te pade gahetva sinerupabbatapade khipi. Tesam sinerussa hetthimatale dasasahassayojanam 1- asurabhavanam nibbatti paricchattakapaticchannabhutaya citrapataliya upasobhitam. Tato te satim patilabhitva tavatimsabhavanam apassanta "aho re nattha mayam panamadadosena, na dani mayam suram pivimha, asuram pivimha, na danimha sura, asura dani jatamha"ti. Tato pabhuti "asura"iccevuppannasamanna hutva "handa dani devehi saddhim sangamena"ti sinerum purato 2- abhiruhimsu. 3- Tato sakko asure yuddhena abbhuggantva punapi samudde pakkhipitva catusu dvaresu attana sadisam indapatimam 4- mapetva thapesi. Tato asura "appamatto vatayam sakko niccam rakkhanto 5- titthati"ti cintetva punadeva nagaram agamimsu. Tato deva attano jayam ghosenta mahavithiyam celukkhepam karonta nakkhattam kilimsu. Atha asito atitanagate cattalisakappe anussaritum samatthataya "kinnu kho imehi pubbepi viya evam kilitapubban"ti avajjento tam devasurasangame devavijayam disva aha:- "yadapi asi asurehi sangamo jayo suranam asura parajita tadapi netadiso lomahamsano"ti. Tasmimpi kale etadiso lomahamsano pamodo na asi. Kimabbhutam datthu maru pamoditati ajja pana kim abbhutam disva evam deva pamuditati. [688] Dutiyagathaya selentiti mukhena usselanasaddam 6- muncanti. Gayanti nanavidhani gitani, vadayanti atthasatthi turiyasahassani, photentiti apphotneti. @Footnote: 1 i. satasahassayojanam 2 cha.Ma.,i. parito 3 ka. abhiruyhimsu @4 ka. attano sadisa indapatima 5 ka. nikkhanto 6 ka. dassetva thunasadadam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

Pucchami vohanti attana avajjitva natum samatthopi tesam vacanam sotukamataya pucchati. Merumuddhavasineti 1- sinerumuddhani vasante. Sinerussa hi hetthimatale dasayojanasahassam asurabhavanam, majjhimatale dvisahassaparittadipaparivara cattaro mahadipa, uparimatale dasayojanasahassam tavatimsabhavanam. Tasma deva "merumuddhanivasino"ti vuccanti. Marisati deve amanteti, niddukkha niroga cati 2- vuttam hoti. [689] Athassa tamattham arocentehi devehi vuttaya tatiyagathaya bodhisattoti bujjhanakasatto, sammasambodhim gantum araho satto. Ratanavaroti vararatanabhuto. Tena tutthati tena karanena mayam tuttha. So hi buddhattam patva tatha dhammam desessati, yatha mayanca anne ca devagana sekkhasekkhabhumim papunissama. Manussapissa dhammam sutva ye na sakkhissanti parinibbatum, te danadini katva devaloke paripuressantiti ayam kira nesam adhippayo. Tattha "tuttha kalyarupa"ti kincapi idam padadvayamatthato abhinnam, tathapi "kimabbhutam datthu maru pamodita, kim devasangho 3- atiriva kalyarupo"ti imassa panhadvayassa vissajjanattham vuttanti veditabbam. [690] Idani yenadhippayena bodhisatte jate tuttha ahesum, tam avikarontehi vuttaya catutthagathaya sattaggahanena devamanussaggahanam, pajagahanena sesagatiggahanam. Evam dvihi padehi pancasupi gatisu setthabhavam dasseti, tiracchanapi hi sihadayo asantasadigunayutta, tepi ayameva atiseti. Tasma "pajanamuttamo"ti vutto. Devamanussesu pana ye attahitaya patipannadayo cattaro puggala, tesu ubhayahitapatipanno aggapuggalo ayam, naresu ca usabhasadisatta narasabho. Tenassa thutim bhananta idampi padadvayamahamsu. @Footnote: 1 Si. merumuddhavasinoti 2 cha.Ma. nirabadhati 3 ka. devasangamo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

[691] Pancamagathaya tam saddanti tam devehi vuttavacanasaddam. Avasariti otari. Tada bhavananti tada bhavanam. [692] Chatthagathaya tatoti asitassa vacanato anantaram. Ukkamukhevati ukkamukhe eva, musamukheti vuttam hoti. Sukusalasampahatthanti sukusalena suvannakarena sanghattitam, sanghattentena tapitanti adhippayo. Daddallamananti vijjotamanam. Asitavhayassati asitanamassa, dutiyena namena kanhadevilassa isino. [693] Sattamagathaya tarasabham vati taranam usabhasadisam, candanti adhippayo. Visuddhanti abbhadiupakkilesarahitam. Saradarivati sarade iva. Anandajatoti savanamatteneva uppannaya pitiya pitijato. Alattha pitinti disva puna pitim labhi. [694] Tato param bodhisattassa devehi sayam 1- payunjamanasakkaradipanattham vuttaatthamagathaya anekasakhanti anekasalakam. Sahassamandalanti rattasuvannamayam sahassamandalayuttam. Chattanti dibbasetacchattam. Vitipatantiti sariram vijamana patanuppatanam karonti. [695] Navamagathaya jatiti jatilo. Kanhasirivhayoti kanhasaddena ca sirisaddena ca avhayamano. Tam kira "sirikanho"tipi avhayanti amantenti, alapantiti vuttam hoti. Pandukambaleti rattakambale. Adhikarato 2- cettha "kumaran"ti vattabbam, pathaseso va katabbo. Purimagathaya ca ahatthapasagatam 3- sandhaya "disva"ti vuttam, idha pana hatthapasagatam patiggahanattham upanitam, tasma puna vacanam disvati. 4- Purimam va dassanapitilabhapekkham gathavasane "vipulamalattha @Footnote: 1 cha.Ma.,i. sada 2 ka. adhikaranam 3 i. hatthapasagatam @4 ka. idam pana hatthapasagatam patiggahetva upanitam, tasma puna vacanam "disva"ti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Pitin"ti vacanato, idam patiggahapekkham avasane "sumano patiggahe"ti vacanato. Purimanca kumarasambandhameva, idam setacchattasambandhampi. Disvati satasahassagghanake gandhararattakambale suvannanikkham viya kumaram "../../bdpicture/chattam maru"ti ettha vuttappakaram setacchattam dhariyantam muddhani disvati. 1- Keci pana "idam manusakam chattam sandhaya vuttan"ti bhananti. Yatheva hi deva, evam manussapi chattacamaramorahattha- talapannavalavijanihattha mahapurisam upagacchantiti. Evam santepi na tassa vacanena kocipi atisayo atthi, tasma yathavuttameva sundaram. Patiggaheti isi 2- ubhohi hatthehi patiggahesi. Isim kira vandapetum kumaram upanesum, athassa pada parivattitva isissa matthake patitthahimsu. So tampi acchariyam disva tutthacitto 3- sumano patiggahesi. [696] Dasamagathaya jigimsakoti 4- jigisanto magganto pariyesanto, upaparikkhantoti vuttam hoti. Lakkhanamantaparaguti lakkhananam vedananca param gato. Anuttarayanti anuttaro ayam. So kira attano abhimukhagatesu mahasattassa padatalesu cakkani disva tadanusarena sesalakkhanani jigisanto sabbalakkhanasampattim disva "addhayam buddho bhavissati"ti natva evamaha. [697] Ekadasayam athattano gamananti patisandhivasena aruppagamanam. Akalyarupo galayati assukaniti tam attano arupupapattim anussasaritva "na danaham assa dhammadesanam sotum lacchami"ti atuttharupo balavasokabhibhavena domanassajato hutva assuni pateti galayati. "garayati"tipi patho. Yadi panesa rupabhave cittam nameyya, kim tattha na uppajjeyya, yenevam rodatiti? @Footnote: 1 cha.Ma. disva 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 cha.Ma. udaggacitto 4 Si. jigimsakoti, Ma. jigisatoti, ka. jigimsatoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page320.

Uppajjeyya, 1- akusalataya panetam vidhim na janati. Evam santepi domanassuppattiyevassa ayutta samapattilabhena vikkhambhitattati ce? na, vikkhambhitatta eva. Maggabhavanaya samucchinna hi kilesa na uppajjanti, samapattilabhinam pana balavapaccayena uppajjati. Uppanne kilese parihinajjhanatta kuto tassa aruppagamananti ce? appakasirena punadhigamanato. Samapattilabhino hi uppanne kilese balavavitikkamamanapajjanta vupasantamatteyeva kilesavege puna tam visesam appakasirenevadhigacchanti, "parihinavisesa ime"tipi duvinneyya honti, tadiso ca eso. No ce kumare bhavissati antarayoti na bhavissati nu kho imasmim kumare antarayo. [698] Dvadasayam na orakayanti ayam orako paritto na hoti. Uttaragathaya vattabbam buddhabhavam 2- sandhayaha. [699] Terasayam sambodhiyagganti sabbannutannanam. Tam hi aviparitabhavena samma bujjhanato 3- sambodhi, katthaci avaranabhavena sabbannanuttamato "aggan"ti 4- vuccati. Phusissatiti papunissati. Paramavisuddhadassiti nibbanadasSi. Ta hi ekantavisuddhatta paramavisuddham. Vittharikassati vittharikam assa. Brahmacariyanti sasanam. [700] Cuddasayam athantarati antara eva assa, sambodhippattito orato evati vuttam hoti. Na sussanti 5- na sunissam. Asamadhurassati asamaviriyassa. Attoti aturo. Byasanam gatoti sukhavinasam patto. Aghaviti dukkhito, sabbam domanassuppadameva sandhayaha. Domanassena hi so aturo. Tancassa @Footnote: 1 cha.Ma. na na upajjeyya @2 ka. buddhanubhavam 3 ka. sammasambujjhanato @4 ka. aggam 5 cha.Ma. na sossanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

Sukhabyasanato byasanam, sukhavinasanatoti vuttam hoti. Tena ca so cetasikaaghabhutena aghavi. [701] Pannarasayam vipulam janetvanati vipulam janetva. Ayameva va patho. Niggamati niggato. Evam niggato ca so bhagineyyam sayanti sakam bhagineyyam, attano bhaginiya puttanti vuttam hoti. Samadapesiti attano appayukabhavam natva kanitthabhaginiya ca puttassa nalakassa manavakassa upacitapunnatam attano pannabalena 1- natva "vuddhippatto pamadampi apajjeyya"ti nam anukampamano bhaginiya gharam gantva "kaham nalakoti. Bahi bhante kilatiti. Anetha nan"ti anapetva tamkhanamyeva tapasapabbajjam pabbajetva samadapesi ovadi anusasi. Katham? "buddhoti ghosam .pe. Brahmacariyan"ti solasagatha aha. 2- [702] Tattha yada paratoti yada parato. Dhammamagganti paramatthadhammassa nibbanassa maggam, dhammam va aggam 3- saha patipadaya nibbanam. Tasminti tassa santike. Brahmacariyanti samanadhammam. [703] Sattarasayam tadinati tassanthitena, tasmim samaye kilesavikkhambhane samadhilabhe ca sati vikkhambhitakilesena samahitacittena cati adhippayo. Anagate paramavisuddhadassinati "ayam nalako anagate kale bhagavato santike paramavisuddham nibbanam passissati"ti evam ditthatta so isi imina pariyayena "anagate paramavisuddhadassi"ti vutto. Tena anagate paramavisuddhadassina. Upacitapunnasancayoti padumuttarato pabhuti katapunnasancayo. Patikkhanti agamayamano. Parivasiti pabbajitva tapasavesena vasi. Rakkhitindriyoti rakkhitasotindriyo hutva. So kira tato @Footnote: 1 cha.Ma. balena 2 cha.Ma. solasagathamaha 3 ka. amaggam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

Pabhuti udake nimujji "udakam pavisitva sotindriyam vinaseyya, tato dhammassavanabahiro bhaveyyan"ti cintetva. [704] Attharasayam sutvana ghosanti so nalako evam parivasanto anupubbena bhagavata sambodhim patva baranasiyam dhammacakke pavattite tam "bhagavata dhammacakkam pavattitam, sammasambuddho vata so bhagava uppanno"tiadina nayena jinavaracakkavattane pavattaghosam attano atthakamahi devatani agantva arocitam sutva. Gantvana disva isinisabhanti sattaham moneyyakolahale kayiramane sattame divase isipatanam gantva "nalako agamissati, tassa dhammam desessami"ti imina ca abhisandhina varabuddhasane nisinnam disva nisabhasadisam isinisabham bhagavantam. Pasannoti saha dassaneneva pasannacitto hutva. Moneyyasetthanti nanuttamam, magganananti vuttam hoti. Samagate asitavhayassa sasaneti asitassa isino ovadakale anuppatte. Tena hi "yada vicarati dhammamaggam, tada gantva samayam paripucchamano 1- carassu tasmim bhagavati brahmacariyan"ti anusittho, ayanca so kalo. Tena vuttam "samagate asitavhayassa sasane"ti. Sesamettha pakatameva. Ayam tava vatthugathavannana [705] Pucchagathadvaye annatametanti viditam maya etam. Yathatathanti aviparitam. Ko adhippayo? yam asito "sambodhimaggam 2- phusissatayam kumaro"ti natva "buddhoti ghosam yada parato sunosi, sambodhippatto vivarati dhammamaggan"ti mam avaca, tametam maya asitassa vacanam ajja bhagavantam sakkhim disava "yathatathametan"ti 3- annatanti. Tam tanti tasma tam. Sabbadhammana paragunti hemavatasutte vuttanayena chahi akarehi sabbadhammanam paragatam. @Footnote: 1 ka. gantva pucchiyamano 2 cha.Ma. sambodhiyaggam 3 cha.Ma. yathatathamevati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

[706] Anagariyupetassati anagariyam upetassa, pabbajitassati attho. Bhikkhacariyam jigisatoti ariyehi acinnam anupakkilittham bhikkhacariyam pariyesamanassa. Moneyyanti muninam santakam uttamam padanti uttamapatipadam. Sesamettha pakatameva. [707] Athassa evam puttho 1- bhagava "moneyyam te upannissan"ti- adina nayena moneyyapatipadam byakasi. Tattha upannissanti upannapeyyam, vineyyam 2- pannapeyyanti attho. Dukkaram durabhisambhavanti katunca dukkham kayiramananca sambhavitum sahitum dukkhanti vuttam hoti. Ayam panettha adhippayo:- aham te moneyyam pannapeyyam, yadi tam katum va abhisambhotum va sukham bhaveyya, evam pana dukkaram durabhisambhavam puthujjanakalato pabhuti kilitthacittam 3- anuppadetva patipajjitabbato. Tatha hi nam ekassa buddhassa ekova savako karoti ca sambhoti 4- cati. Evam bhagava moneyyassa dukkarabhavam durabhisambhavatanca dassento nalakassa ussaham janetva tamassa vattukamo aha "handa te nam pavakkhami, santhambhassu dalho bhava"ti. Tattha handati byavasayatthe 5- nipato. Te nam pavakkhamiti tuyham tam moneyyam pavakkhami. Santhambhassuti dukkarakaranasamatthena viriyupatthambhena attanam upatthambhaya. Dalho bhavati durabhisambhavasahanasamatthaya asithilaparakkamataya thiro hohi. Kim vuttam hoti? yasma tvam upacitapunnasambharo, tasmaham ekantam byavasitova hutva evam durabhisambhavampi samanam tuyham tam moneyyam pavakkhami, santhambhassu dalho bhavati. [708] Evam paramasallekham moneyyavattam vattukamo nalakam santhambhane dalhibhave ca niyojetva pathamam tava gamupanibaddhakilesappahanam dassento @Footnote: 1 ka. vutte 2 cha.Ma. vivareyyam 3 Si.,i. kilesacittam @4 ka. sambhaveti 5 Si. byavasanatthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

"samanabhagan"ti upaddhagathamaha. Tattha samanabhaganti samabhagam ekasadisam ninnanakaranam. Akkutthavanditanti akkosanca vandananca. Idani yatha tam samanabhagam kayirati, tam upayam dassento "manopadosan"ti upaddhagathamaha. Tassattho:- akkuttho manopadosam rakkheyya vandito santo anunnato careyya, 1- rannapi vandito samano "mam vandati"ti uddhaccam napajjeyya. [709] Idani arannapatibaddhakilesappahanam 2- dassento "uccavaca"ti gathamaha. Tassattho:- arannasannite dayepi itthanitthavasena uccavaca nanappakara arammana niccharanti, cakkhvadinam apathamagacchanti, te ca kho aggisikhupama parilahajanakatthena. Yatha va dayhamane pavane 3- aggisikha nanappakarataya uccavaca niccharanti sadhumapi vidhumapi nilapi pitapi rattapi khuddakapi mahantapi, evam sihabyagghamanussamanussavividhavihangavirutapupphaphala- pallavadibhedavasena nanappakarataya daye uccavaca arammana niccharanti bhimsanakapi abhimsanakapa rajaniyapi lobhaniyapi dosaniyapi mohaniyapi. Tenaha "uccavaca niccharanti, daye aggisikhupama"ti. Evam niccharantesu ca uccavacesu arammanesu ya kaci uyyanavanacarikam gata samana pakatiya va pavanacariniyo 4- katthaharikadayo rahogatam disva hasitalapitaruditadunnivatthadihi nariyo munim palobhenti, ta su tam ma palobhayunti 5- ta nariyo tam ma palobhayum. Yatha nappalobhenti, tatha karohiti vuttam hoti. [710-11] Evamassa bhagava game ca aranne ca patipattividhim dassetva idani silasamvaram dassento "virato methuna dhamma"ti gathadvayamaha. @Footnote: 1 cha.Ma. care 2 cha.Ma. arannupanibaddha..... @3 cha.Ma. vane 4 cha.Ma. vanacariniyo 5 cha.Ma. palobhayum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

Tattha hitva kame varavareti 1- methunadhammato avasesepi sundare asundare ca pancakamagune hitva. Tappahanena hi methunavirati susampanna hoti. Tenaha "hitva kame varavare"ti. Ayamettha adhippayo. "aviruddho"tiadini pana padani "na haneyya na ghataye"ti ettha vuttaya panatipataveramaniya sampatti- dassanattham vuttani. Tatrayam sankhepavannana:- parapakkhiyesu panesu aviruddho, attapakkhiyesu asaratto, sabbepi satanhanittanhataya tasathavare pane jivitukamataya amaritukamataya sukhakamataya dukkhapatikulataya ca "yatha aham tatha ete"ti attasamanataya tesu virodham vinento teneva pakarena "yatha ete tatha ahan"ti paresam samanataya ca attani anurodham vinento evam ubhayathapi anurodhavirodhavippahino hutva maranapatikulataya attanam upamam katva panesu ye keci tase va thavare va pane na haneyya sahatthikadihi payogehi, na ghataye anattikadihiti. [712] Evamassa methunaviratipanatipataviratimukhena sankhepato patimokkha- samvarasilam vatva "hitva kame"tiadihi indriyasamvaranca dassetva idani ajivaparisuddhim dassento "hitva icchanca .pe. Tareyya narakam iman"ti gathamaha. 2- Tassattho:- yayam tanha ekam laddha dutiyam icchati, dve laddha tatiyam, satasahassam laddha taduttarim 3- icchatiti evam appatiladdhavisayam icchanato "iccha"ti vuccati, yo cayam patiladdhavisayalubbhano lobho, tam hitva icchanca lobhanca yattha satto puthujjano, yasmim civaradipaccaye tehi icchalobhehi puthujjano satto laggo patibaddho titthati, tattha tam ubhayampi hitva paccayattham ajivaparisuddhim avirodhento nanacakkhuna cakkhuma ca 4- hutva imam @Footnote: 1 Si.,i. parovareti, evamuparipi, cha.Ma. paropare 2 cha.Ma.,i. hitva @icchancatiadimaha 3 cha.Ma.,i. taduttarimpi 4 cha.Ma. casaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

Moneyyapatipadam patipajjeyya. Evam hi patipanno tareyya narakam imam, duppuranatthena narakasannitam micchajivahetubhutam imam paccayatanham tareyya, imaya va patipadaya tareyyati vuttam hoti. [713] Evam paccayatanhappahanamukhena ajivaparisuddhim dassetva idani bhojane mattannutamukhena paccayaparibhogasilam, tadanusarena ca yava arahattappatti, 1- tava patipadam dassento:- "unudaro mitaharo appicchassa alolupo sada icchaya nicchato aniccho hoti nibbuto"ti gathamaha. 1- Tassattho:- dhammena samena laddhesu itaritaracivaradisu paccayesu aharam tava aharento:- "cattaro panca alope abhutva udakam pive alam phasuviharaya pahitattassa bhikkhuno"ti 2- vuttanayena unaudaro assa, na vatabharitabhasta viya uddhumatudaro, bhaggasammadap- paccaya thinamiddham parihareyyati vuttam hoti. Unudaro hontopi ca mitaharo assa bhojane mattannu, "neva davaya"tiadina paccavekkhanena gunato dosato ca paricchinnaharo. Evam mitaharo samanopi paccayadhutangapariyattiadhigamavasena catubbidhaya appicchataya appiccho assa. Ekamsena hi moneyyapatipadam patipannena bhikkhuna evam appicchena bhavitabbam. Tattha ekekasmim paccaye tihi santosehi santussana paccayappicchata. Dhutangadharasseva sato "dhutavati mam pare janantu"ti anicchanata dhutangappicchata. Bahussutasseva sato "bahussutoti mam pare janantu"ti @Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. tava patipadam dassenato:- unudaroti gathamaha 2 khu. thera. 26/983/395

--------------------------------------------------------------------------------------------- page327.

Anicchanata pariyattiappicchata mahamajjhantikattherassa 1- viya. Adhigamasampannasseva sato "adhigato ayam kusaladhammanti mam pare janantu"ti anicchanata adhigamappicchata. Sa ca arahattadhigamato oram veditabba. Arahattadhigamattham hi ayam patipadati. Evam appicchopi ca arahattamaggena tanhaloluppam hitva alolupo assa. Evam alolupo hi sada icchadipariccaga 2- aniccho hoti nibbuto, yaya icchaya chata honti satta khuppipasatura viya atitta, taya icchaya aniccho hoti, anicchatta ca nicchato hoti anaturo paramatittippatto. Evam nicchatatta nibbuto hoti vupasantasabbakilesaparilahoti evamettha uppatipatiya yojana veditabba. [714] Evam yava arahattappatti, tava patipadam kathetva idani tam patipadam patipannassa bhikkhuno arahattappattinittham dhutangasamadanam senasanavattanca kathento "sa pindacaran"ti gathadvayamaha. Tattha sa pindacaram caritvati so bhikkhu bhikkham caritva, bhattakiccam va katva. Vanantamabhiharayeti apapancito gihipapancena vanameva gaccheyya. Upatthito rukkhamulasminti rukkhamule thito va hutva asanupagatoti asanam upagato va hutva, nisinnoti vuttam hoti. Muniti moneyyapatipadam patipanno. Ettha ca "pindacaram caritva"ti imina pindapatikangam vuttam. Yasma pana ukkatthapindapatiko sapadanacari ekasaniko pattapindiko khalupacchabhattiko ca hotiyeva, tecivarikangapamsukulikangampi 3- ca samadiyateva, tasma imanipi cha dhutanganeva 4- honti. "vanantamabhiharaye"ti imina pana arannikangam vuttam, "upatthito rukkhamulasmin"ti imina rukkhamulikangam, "asanupagato"ti imina @Footnote: 1 cha.Ma. majjhantikattherassa 2 cha.Ma. icchaya @3 cha.Ma. tecivarikapamsukulampi 4 cha.Ma. vuttaneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page328.

Nesajjikangam. Yathakkamam pana etesam anulomatta abbhokasikayatha- santhatikasosanikangani vuttaniyeva hontiti evametaya gathaya terasa dhutangani nalakattherassa kathesi. [715] Sa jhanapasuto dhiroti so anuppannassa jhanassa uppadanena uppannassa jhanassa uppadanena uppannassa avajjanasamapajjanadhitthana- vutthanapaccavekkhanehi ca jhanesu pasuto anuyutto. Dhiroti dhitisampanno. Vanante ramito siyati vane abhirato siya, gamantasenasane nabhirameyyati vuttam hoti. Jhayetha rukkhamulasmim, attanamabhitosayanti na kevalam lokiyajjhanappasuto- yeva siya, apica kho tasmimyeva rukkhamule sotapattimaggadisampayuttena lokuttarajjhanenapi attanam ativa tosento jhayetha. Paramassasampattiya hi lokuttarajjhaneneva cittam ativa tussati, na annena. Tenaha "attanamabhitosayan"ti. Evamimaya gathaya jhanappasutataya vanantasenasanabhiratim arahattanca kathesi. [716] Idani yasma imam dhammadesanam sutva nalakatthero vanantamabhiharetva niraharopi patipadapurane ativa ussukko ahosi, niraharena ca samanadhammo 1- katum na sakka. Tatha karontassa hi jivitam nappavattati, kilese pana anuppadentena aharo pariyesitabbo, ayamettha nayo. Tasma tassa bhagava aparaparesupi divasesu pindaya caritabbam, kilesa pana na uppadetabbati dassanattham arahattappattinitthamyeva bhikkhacaravattam kathento "tato ratya vivasane"tiadika 2- cha gathayo abhasi. Tattha tatoti "sa pindacaram caritva, vanantamabhiharaye"ti ettha vuttapindacaravanantabhiharato uttarimpi. Ratya @Footnote: 1 cha.Ma.,i. samanadhammam 2 Si. ratya vivasaneti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page329.

Vivasaneti rattisamatikkame, dutiyadivaseti vuttam hoti. Gamantamabhiharayeti abhisamacarikavattam katva yava bhikkhacaravela, tava vivekamanubruhitva gatapaccagatavatte vuttanayena kammatthanam manasikaronto gamam gaccheyya, vahanam nabhinandeyyati "bhante amhakam ghare bhunjitabban"ti nimantanam, "deti nu kho, na deti nu kho, sundaram nu kho deti, asundaram nu kho deti"ti evarupam vitakkam bhojananca patipadapurako bhikkhu nabhinandeyya, na patiggaheyyati 1- vuttam hoti. Yadi pana balakkarena pattam gahetva puretva denti, paribhunjitva samanadhammo katabbo, dhutangam na kuppati, tadupadaya pana tam gamam na pavisitabbam. Abhiharanca gamatoti sace gamam pavitthassa patisatehipi bhattam abhiharanti, tampi nabhinandeyya, tato ekasitthampi na patigganheyya, annadatthu gharapatipatiya pindapatameva careyyati. [717] Na muni gamamagamma, kulesu sahasa careti so ca monatthaya patipannako muni gamam gato samano kulesu sahasa na care, sahasokitadiananulomikam gihisamsaggam na apajjeyyati vuttam hoti. Ghasesanam chinnakatho, na vacam payutam bhaneti chinnakatho viya hutva obhasaparikathanimitta- vinnattipayuttam ghasesanavacam na bhaneyya. Sace akankheyya, gilano samano gelannapatibahanatthaya bhaneyya. Senasanatthaya va vinnattim thapetva obhasaparikathanimittapayuttam, avasesapaccayatthaya pana agilano neva kinci bhaneyyati. [718-9] Alattham yadidanti imissa pana gathaya ayamattho:- gamam pindaya pavittho appamattakepi kisminci laddhe "alattham yam idam sadhu"ti @Footnote: 1 cha.Ma. nappatigganheyyati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page330.

Cintetva aladdhe "nalattham kusalan"ti tampi "sundaran"ti cintetva ubhayeneva labhalabhena so tadi nibbikaro hutva rukkhamva upanivattati, yathapi puriso phalagavesi rukkham upagamma phalam laddhapi evam aladdhapi ananunito appatihato majjhattoyeva hutva gacchati, kulam upagamma labham laddhapi majjhattova hutva gacchatiti. Sapattapaniti gatha uttanatthava. [720] Uccavacati imissa gathaya sambandho:- evam bhikkhacaravattasampanno hutvapi tavatakeneva tutthim anapajjitva patipadam aradheyya. Patipattisaram hi sasanam. Sa cayam uccavaca .pe. Mutanti. Tassattho:- ya cayam maggapatipada uttamanihinabhedato uccavaca buddhasamanena pakasita. Sukhapatipada hi khippabhinna ucca. Dukkhapatipada dandhabhinna avaca. Itara dve ekenangena ucca, ekena avaca. Pathama eva va ucca, itara tissopi avaca. Taya cetaya uccaya avacaya patipadaya va na param digunam yanti. "dugunan"ti va patho, ekamaggena dvikkhattum nibbanam na yantiti attho. Kasma? yena maggena ye kilesa pahina, tesam puna appahatabbato. Etena parihanadhammabhavam 1- dipeti. Nayidam ekagunam mutanti tanca idam param ekakkhattumyeva phusanarahampi na hoti. Kasma? ekena maggena sabbakilesappahanabhavato. Etena ekamaggeneva arahattabhavam dipeti. [721] Idani patipadanisamsam dassento "yassa ca visata"ti gathamaha. Tassattho:- yassa ca evam patipannassa bhikkhuno taya patipadaya pahinatta atthasatatanhavicaritabhavena visatatta visata tanha natthi, tassa kilesasotacchedena chinnasotassa kusalakusalappahanena kiccakiccappahinassa ragajo va dosajo va appamattakopi parilaho na vijjatiti. @Footnote: 1 ka. aparihanadhammabhavam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page331.

[722] Idani yasma ima gathayo sutva nalakattherassa cittam udapadi "yadi ettakam moneyyam sukaram na dukkaram, sakka appakasirena puretun"ti, tasmassa bhagava "dukkarameva moneyyan"ti dassento puna "moneyyante upannissan"tiadimaha. Tattha upannissanti upannapeyyam, 1- kathayissanti vuttam hoti. Khuradhara upama assati khuradharupamo. Bhaveti bhaveyya. Ko adhippayo? moneyyapatipanno bhikkhu khuradharam upamam katva paccayesu Vatteyya. Yatha madhubindum 2- khuradharam lihanto chedato jivham rakkhati, evam dhammena laddhe paccaye paribhunjanto cittam kilesuppattito rakkheyyati vuttam hoti. Paccaya hi parisuddhena nayena laddhunca anavajjaparibhogena paribhunjitunca na sukhena sakkati bhagava paccayanissitameva bahuso bhanati. Jivhaya talumahacca udare sannato siyati jivhaya talum uppiletvapi rasatanham vinodento kilitthena maggena 3- uppannapaccaye asevanto udare samyato siya. [723] Alinacitto ca siyati niccam kusalanam dhammanam bhavanaya atthitakaritaya akusitacitto ca bhaveyya na capi bahu cintayeti natijanapadamaravitakkavasena ca bahum na cinteyya. Niramagandho asito, brahmacariyaparayanoti nikkileso ca hutva tanhaditthihi kisminci bhave anissito sikkhattayasakalasasanabrahmacariyaparayano eva bhaveyya. [724-5] Ekasanassati vivittasanassa. Asanamukhena cettha sabbairiyapatha vutata. Yato sabbiriyapathesu ekibhavassa sikkheyyati vuttam hotiti veditabbam. Ekasanassati ca sampadanavacanametam. Samanupasanassa cati samanehi @Footnote: 1 Si.,ka. upannassanti upannayissam @2 cha.Ma.,i. yadhudiddham 3 Si.,Ma. manena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page332.

Upasitabbassa atthattimsarammanabhavananuyogassa, samananam va upasanabhutassa atthattimsarammanabhedasseva. Idampi sampadanavacanameva, upasanatthanti vuttam hoti. Ettha ca ekasanena kayaviveko, samanupasanena cittaviveko vutto hotiti veditabbo. Ekattam monamakkhatanti evamidam kayacittavivekavasena "ekattam monan"ti akkhatam. Eko ce abhiramissasiti idam pana uttaragathapekkhapadam, atha "bhahisi dasa disa"ti imina assa sambandho. Bhahisiti bhasissasi pakasessasi, imam patipadam bhavento sabbadisasu kittiya pakato bhavissasiti vuttam hoti. Sutva dhiranantiadinam pana catunnam padanam ayamattho:- yena ca kittighosena bhahisi dasa disa tam dhiranam jhayinam kamacaginam nigghosam sutva atha tvam tena uddhaccamanapajjitva bhiyyo hirinca saddhanca kareyyasi, tena ghosena harayamano "niyyanikapatipada ayan"ti saddham uppadetva uttari patipattimeva bruheyyasi. Mamakoti evam hi sante mama savako hotiti. [726] Tam nadihiti yantam maya "hirinca saddhanca bhiyyo kubbetha"ti vadata "uddhaccam na katabban"ti vuttam, tam imina nadinidassanenapi janatha, tabbipariyayanca sobbhesu ca padaresu ca janatha. Sobbhesuti matikasu. Padaresuti darisu. Katham? sananta yanti kusobbha, tunhi yanti mahodadhiti. Kusobbha hi sobbhapadaradibheda sabbapi kunnadiyo sananta saddam karonta uddhata hutva yanti, gangadibheda pana mahanadiyo tunhi yanti, evam "moneyyam puremi"ti uddhato hoti amamako, mamako pana hirinca saddhanca uppadetva nicacittova hoti. [727-9] Kinca bhiyyo:- yadunakam .pe. Panditoti. Tattha siya:- sace addhakumbhupamo balo sanantataya, rahado purova pandito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page333.

Santataya, atha kasma buddhasamano evam dhammadesanabyavato hutva bahum bhasatiti imina sambandhena "yam samano"ti gathamaha. Tassattho:- yam buddhasamano bahu bhasati upetam atthasanhitam, atthapetam dhammupetanca hitena ca sahitam, tam na uddhaccena, apica kho janam so dhammam deseti divasampi desento nippapancova hutva. Tassa hi sabbam vacikammam nananuparivatti. Evam desento ca "idamassa hitan"ti nanappakarato janam so bahu bhasati, na kevalam bahubhanitaya. Avasanagathaya sambandho:- evam tava sabbannutannanena samannagato buddhasamano janam so dhammam deseti, janam so bahum bhasati. Tena desitam pana dhammam nibbedhabhagiyeneva nanena yo ca janam samyatatto, janam na bahum bhasati, sa muni monamarahati, sa muni monamajjhagati. Tassattho:- tam dhammam jananto samyatatto guttacitto hutva yam bhasitam sattanam hitasukhavaham na hoti, tam janam na bahu bhasati. So evamvidho monattham patipannako muni moneyyapatipadasankhatam monam arahati. Na kevalanca arahatiyeva, apica kho pana sa muni arahattamaggananasankhatam monam ajjhaga icceva veditabboti arahattanikutena desanam nitthapesi. Tam sutva nalakatthero tisu thanesu appiccho ahosi dassane savane pucchayati. So hi desanapariyosane pasannacitto bhagavantam vanditva vanam pavittho, puna "aho vataham bhagavantam passeyyan"ti lolabhavam na janesi. Ayamassa dassane appicchata. Tatha "aho vataham puna dhammadesanam suneyyan"ti lolabhavam na janesi. Ayamassa savane appicchata. Tatha "aho vataham puna moneyyapatipadam puccheyyan"ti lolabhavam na janesi. Ayamassa pucchaya appicchata. So evam appiccho samano pabbatapadam pavisitva ekavanasande dve divasani na vasi, ekarukkhamule dve divasani na nisidi, ekagame dve

--------------------------------------------------------------------------------------------- page334.

Divasani pindaya na pavisi. Iti vanato vanam, rukkhato rukkham, gamato gamam ahindanto anurupapatipadam patipajjitva aggaphale patitthasi. Atha yasma moneyyapatipadam ukkattham katva purento bhikkhu satteva masani jivati, majjhimam katva purento sattavassani, mandam katva purento solasavassani, ayamesa 1- ukkattham katva puresi, tasma sattamase thatva attano ayusankharaparikkhayam natva nhayitva nivasetva kayabandhanam bandhitva digunam sanghatim parupitva dasabalabhimukho pancapatitthitam vanditva anjalim paggahetva hingulakapabbatam nissaya thitakova anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. Tassa parinibbutabhavam natva bhagava bhikkhusamghena saddhim tattha gantva sarirakiccam dhatuyo gahapetva cetiyam patitthapetva agamasiti. Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya nalakasuttavannana nitthita. --------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 314-334. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=7078&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=7078&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=388              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=9556              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=9686              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=9686              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]