ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

                         13. Lokasuttavannana
      [112] Terasame lokoti lujjanapalujjanatthena loko, atthato purimam
ariyasaccadvayam, idha pana dukkham ariyasaccam veditabbam. Svayam sattaloko
sankharaloko okasalokoti vibhagato sarupato ca hettha vuttoyeva. Apica
khandhalokadivasena ca anekavidho loko. Yathaha:-
            "lokoti khandhaloko dhatuloko ayatanaloko vipattibhavaloko
        vipattisambhavaloko sampattibhavaloko sampattisambhavaloko, eko loko
        sabbe satta aharatthitika, dve loka namanca rupanca, tayo
        loka tisso vedana, cattaro loka cattaro ahara, panca
        loka pancupadanakkhandha, cha loka cha ajjhattikani ayatanani,
        satta loka satta vinnanatthitiyo, attha loka attha lokadhamma,
        nava loka nava sattavasa, dasa loka dasayatanani dvadasa loka
        dvadasayatanani, attharasa loka attharasa dhatuyo"ti. 1-
     Evamanekadha vibhattopi loko pancasu upadanakkhandhesu eva sangaham
samosaranam gacchati, upadanakkhandha ca dukkham ariyasaccam jatipi dukkha .pe.
Sankhittena pancupadanakkhandhapi dukkhati. Tena vuttam "atthato purimam
ariyasaccadvayam, idha pana dukkham ariyasaccam veditabban"ti. Nanu ca lujjanapalujjanattho
avisesena pancasu khandhesu sambhavatiti? saccam sambhavati, yam pana na lujjatiti
gahitam, tam tatha na hoti, ekamseneva lujjati palujjatiti so lokoti
upadanakkhandhesveva lokasaddo nirulhoti veditabbo. Tasma lokoti dukkham
ariyasaccam eva.
      Yadipi tathagatasaddassa hettha tathagatasutte nananayehi vittharato
attho vibhatto, tathapi paliya atthasamvannanamukhena ayamettha vibhavana:-
abhisambuddhoti "abhinneyyato parinneyyato"ti pubbe vuttavibhagena va
avisesato tava asayanusayacariyadhimuttiadibhedato kusalakusaladivibhagato
vattappamanasanthanadibhedato, visesato va pana "ayam sassatasayo, ayam
@Footnote: 1 khu.maha. 29/14/10, khu.cula. 30/58/8 (sya)
Ucchedasayo"tiadina "kakkhalalakkhana pathavidhatu, paggharanalakkhana apodhatu"tiadina
ca abhivisitthena sayambhunanena samma aviparitam yo yo attho
yatha yatha bujjhitabbo, tatha tatha buddho nato, attapaccakkho katoti
abhisambuddho.
      Lokasmati yathavuttalokato. Visamyuttoti visamsattho, tappatibaddhanam
sabbesam samyojananam sammadeva samucchinnatta tato vippamuttoti attho.
Lokasamudayoti suttantanayena tanha, abhidhammanayena pana abhisankharehi saddhim
diyaddhakilesasahassam. Pahinoti bodhimande arahattamaggananena samucchedappahanavasena
savasanam pahino. Lokanirodhoti nibbanam. Sacchikatoti attapaccakkho
kato. Lokanirodhagamini patipadati siladikkhandhattayasangaho ariyo atthangiko
maggo. So hi lokanirodham nibbanam gacchati adhigacchati, tadattham ariyehi
patipajjiyati cati lokanirodhagamini patipadati vuccati.
      Ettavata tathani abhisambuddho yathavato gatoti tathagatoti ayamattho
dassito hoti. Cattari hi ariyasaccani tathani nama. Yathaha:-
            "cattarimani bhikkhave tathani avitathani anannathani,
         katamani cattari, idam dukkhanti bhikkhave tathametam, avitathametam,
         anannathametan"ti 1- vittharo.
      Apica tathaya gatoti tathagato, tatham gatoti tathagato, gatoti ca avagato
atito patto patipannoti attho. Idam vuttam hoti:- yasma bhagava sakalam
lokam tiranaparinnaya tathaya aviparitaya gato avagato, tasma loko tathagatena
abhisambuddhoti tathagato. Lokasamudayam pahanaparinnaya tathaya gato atitoti
tathagato. Lokanirodham sacchikiriyaya tathaya gato pattoti tathagato.
@Footnote: 1 sam.maha. 19/1694/538
Lokanirodhagaminim patipadam tatham aviparitam gato patipannoti ca tathagatoti. Evam imissa
paliya bhagavato tathagatabhavadipanavasena attho veditabbo.
      Iti bhagava catusaccabhisambodhivasena attano tathagatabhavam pakasetva
idani tattha ditthadiabhisambodhivasenapi tam dassetum "yam bhikkhave"tiadimaha.
Anguttaraatthakathayam 1- pana "catuhi saccehi attano buddhabhavam kathetva"tiadi
vuttam, tam tathagatasaddabuddhasaddanam atthato ninnanakaranatam dassetum vuttam.
Tatha ceva hi pali pavattati. Tattha ditthanti rupayatanam. Sutanti saddayatanam.
Mutanti patva gahetabbato gandhayatanam rasayatanam photthabbayatananca. Vinnatanti
sukhadukkhadidhammarammanam. Pattanti pariyesitva va apariyesitva va pattam.
Pariyesitanti pattam va appattam va pariyesitam. Anuvicaritam manasati cittena
anusancaritam. Kassa pana anuvicaritam manasati? sadevakassa .pe. Sadevamanussayati
sambandhaniyam. Tattha saha devehiti sadevako, tassa sadevakassa. Sesapadesupi
eseva nayo.
      Sadevakavacanena cettha pancakamavacaradevaggahanam veditabbam, samarakavacanena
chatthakamavacaradevaggahanam, sabrahmakavacanena brahmakayikadibrahmaggahanam,
sassamanabrahmanivacanena sasanassa paccatthikasamanabrahmanaggahananceva
samitapapabahitapapasamanabrahmanaggahananca, pajavacanena sattalokaggahanam,
sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahanam, evamettha tihi padehi
devamarabrahmehi saddhim sattaloko, dvihi pajavasena sattalokova gahitoti veditabbo.
      Aparo nayo:- sadevakaggahanena arupavacaradevaloko gahitova.
Samarakavacanena chakamavacaradevaloko, sabrahmakavacanena rupibrahmaloko,
@Footnote: 1 mano.pu. 2/23/301
Sassamanabrahmanadivacanena sammutidevehi saha avasesasattaloko gahito. Apicettha
sadevakavacanena ukkatthaparicchedato sabbalokavisayassa bhagavato abhisambuddhabhave
pakasite yesamevam siya "maro nama mahanubhavo chakamavacarissaro vasavatti,
brahma pana tatopi mahanubhavataro dasahi angulihi dasasu cakkavalasahassesu
alokam pharati, uttamajjhanasamapattisukham patisamvedeti. Puthu ca samanabrahmana
iddhimanto dibbacakkhuka paracittaviduno mahanubhava samvijjanti, ayanca
sattanikayo ananto aparimano, kimetesam sabbesamyeva visayo anavasesato
bhagavata abhisambuddho"ti tesam vimatim vidhamento bhagava sadevakassa lokassa"tiadimaha.
      Porana panahu:- "sadevakassa"ti devatahi saddhim avasesalokam
pariyadiyati, "samarakassa"ti marena saddhim avasesalokam, "sabrahmakassa"ti
brahmehi saddhim avasesalokam. Evam sabbepi tibhavupage satte tisu padesu
pakkhipitva puna dvihi padehi pariyadiyanto "sassamanabrahmaniya pajaya
sadevamanussaya"ti aha. Evam pancahipi padehi khandhattayaparicchinne sabbasatte
pariyadiyati.
      Yasma tam tathagatena abhisambuddhanti imina idam dasseti:- yam
aparimanasu lokadhatusu imassa sadevakassa lokassa "nilam pitakan"tiadi
ruparammanam cakkhudvare apatham agacchati, tam sabbam "ayam satto imasmim khane
imam nama ruparammanam disva sumano va dummano va majjhatto va jato"ti
tathagatassa evam abhisambuddham. Tatha yam aparimanasu lokadhatusu imassa
sadevakassa lokassa "bherisaddo mudingasaddo"tiadi saddarammanam sotadvare
apatham agacchati, "mulagandho tacagandho"tiadi gandharammanam ghanadvare
apatham agacchati, "mularaso khandharaso"tiadi rasarammanam jivhadvare apatham
Agacchati, "kakkhalam mudukan"tiadi pathavidhatutejodhatuvayodhatubhedam photthabbarammanam
kayadvare apatham agacchati, "ayam satto imasmim khane imam nama photthabbam
phusitva sumano va dummano va majjhatto va jato"ti sabbam tam tathagatassa
evam abhisambuddham.
      Tatha yam aparimanasu lokadhatusu imassa sadevakassa lokassa sukhadibhedam
dhammarammanam manodvare apatham agacchati, "ayam satto imasmim khane imam
nama dhammarammanam janitva sumano va dummano va majjhatto va jato"ti
sabbam tam tathagatassa evam abhisambuddham. Evam yam imassa sadevakassa
lokassa dittham sutam mutam vinnatam, tam tathagatena adittham va asutam va amutam
va avinnatam va natthi. Imassa pana mahajanassa pariyesitva appattampi atthi,
apariyesitva appattampi atthi, pariyesitva pattampi atthi, apariyesitva
pattampi atthi. Sabbampi tathagatassa appattam nama natthi nanena asacchikatam.
Tato eva yam aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam cakkhudvare apatham
agacchantam ruparammanam nama atthi, tam bhagava sabbam sabbakarena janati
passati. Evam janata passata canena tam itthanitthadivasena va
ditthasutamutavinnatesu labbhamanapadavasena va "katamantam rupam rupayatanam, yam rupam catunnam
mahabhutanam upadaya vannanibhasanidassanam sappatigham nilam pitakan'tiadina 1-
nayena anekehi namehi terasahi varehi dvepannasaya nayehi vibhajjamanam
tatheva hoti, vitatham natthi. Esa nayo sotadvaradisupi apathamagacchantesu
saddadisu.
      Tasma tathagatoti vuccatiti yam yatha lokena gatam, tassa tatheva gatatta
tathagatoti vuccati. Paliyam pana "abhisambuddhan"ti vuttam, tam tathagatasaddena
@Footnote: 1 abhi.san. 34/521/205-6
Samanattham imina tathadassibhavato tathagatoti ayamattho dassito hoti.
Vuttanhetam dhammasenapatina:-
               "na tassa aditthamidhatthi kinci
                atho avinnatamajanitabbam
                sabbam abhinnasi yadatthi neyyam
                tathagato tena samantacakkhu"ti. 1-
      Suttantepi vuttam bhagavata:-
            "yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya
        pajaya dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa,
        tamaham janami, tamaham abbhannasim, tam tathagatassa viditam, tam
        tathagato na upatthasi"ti. 2-
      Yanca bhikkhave rattim tathagato anuttaram sammasambodhim abhisambujjhatiti
yassam ca visakhapunnamarattiyam tathaagatadiatthena tathagato bhagava bodhimande
aparajitapallanke nisinno tinnam maranam matthakam madditva uttaritarabhavato
anuttaram sammasambodhim asavakkhayananena saddhim sabbannutannanam adhigacchati.
Yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayatiti yassam ca
visakhapunnamarattiyamyeva kusiranayam upavattane mallanam salavane yamakasalanamantare
anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayati. Yam etasmim antareti imasam
dvinnam saupadisesaanupadisesanibbanadhatunam vemajjhe pancacattalisavassaparimane
kale pathamabodhiyampi majjhimabodhiyampi yam suttageyyadippabhedam dhammam bhasati
niddisanavasena, lapati uddisanavasena. Niddisati patiniddisanavasena. Sabbam tam
@Footnote: 1 khu.maha. 29/727/436 khu.cula. 30/492/242, (sya) khu.pati. 31/121/136-7
@2 an.catukka. 21/24/29
Tatheva hotiti tam etthantare desitam sabbam suttageyyadi navangam buddhavacanam
atthato byanjanato ca anupavajjam anunam anadhikam sabbakaraparipunnam
ragamadanimmadanam .pe. Mohamadanimmadanam, natthi tattha valaggamattampi avakkhalitam,
ekamuddikaya lanchitam viya ekanaliya mitam viya ekatulaya tulitam viya ca tam
tatheva hoti yassatthaya bhasitam, ekanteneva tassa sadhanato, no annatha.
Tasma katham avitatham anannatham. Etena tathagatoti dasseti. Gadaattho ayam
gatasaddo dakarassa takaram katva, tasma tatham gadatiti tathagatoti attho. Atha
va agadanam agado, vacananti attho. Tatho aviparito agado assati
dakarassa takaram katva tathagatoti evamettha padasiddhi veditabba.
      Yathavadi tathakariti ye dhamma bhagava "ime dhamma akusala savajja
vinnugarahita samatta samadinna ahitaya dukkhaya samvattanti"ti paresam dhammam
desento vadati, te dhamme ekanteneva sayam pahasi. Ye pana dhamme bhagava
"ime dhamma kusala anavajja vinnupasattha samatta samadinna hitaya sukhaya
samvattanti"ti vadati, te dhamme ekanteneva sayam upasampajja vihasi. Tasma
yathavadi bhagava, tathakariti veditabbo. Yathakari tathavaditi sammadeva
siladiparipuranavasena samma patipanno sayam yathakari bhagava, tatheva dhammadesanaya
paresam tattha patitthapanavasena tathavadi. Bhagavato hi vacaya kayo anulometi,
kayassapi vaca. Tasma yathavadi tathakari, yathakari tathavadi ca hoti.
Evambhutassa cassa yatha vaca, kayopi tatha gato pavatto. Yatha ca kayo,
vacapi tatha gata pavattati attho.
      Abhibhu anabhibhutoti upari bhavaggam hettha avicinirayam pariyantam katva tiriyam
aparimanasu lokadhatusu bhagava sabbasatte abhibhavati silenapi samadhinapi
Pannayapi vimuttiyapi vimuttinanadassanenapi, na tassa tula va pamanam va
atthi, asamo asamasamo appatimo appatibhago appatipuggalo atulo appameyyo
anuttaro dhammaraja devatidevo sakkanam brahmanam atibrahma. Tato eva
sayam na kenaci abhibhutoti anabhibhuto. Annadatthuti ekasatthe nipato. Yanhi
kinci neyyam nama, sabbantam hatthatale amalakam viya passatiti daso. Aviparitam
asayadiavabodhena hitupasamharadina ca satte, bhavannathattupanayanavasena 1-
sankhare, sabbakarena sucinnavasitaya samapattiyo cittanca vase vattetiti
vasavatti. Ettavata abhibhavanatthena bhagava attano tathagatabhavam dasseti.
      Tatrevam padasiddhi veditabba:- agado viya agado. Ko panesa?
Desanavilaso ceva punnussayo ca. Teneva hesa mahanubhavo bhisakko viya
dibbagadena sappe, sabbe parappavadino sadevakanca lokam abhibhavati. Iti
sabbalokabhibhavane tatho aviparito desanavilaso ceva punnussayo ca agado
assati dakarassa takaram katva tathagatoti veditabbo. Tena vuttam "sadevake
bhikkhave loke .pe. Vasavatti, tasma tathagatoti vuccati"ti.
      Gathasu sabbalokam abhinnayati tedhatukalokasannivasam janitva.
Sabbaloke yathatathanti tasmim tedhatukalokasannivase yankinci neyyam, tam sabbam
yathatatham aviparitam janitva. Sabbalokavisamyuttoti catunnam yoganam anavasesappahanena
sabbenapi lokena visamyutto vippamutto. Anupayoti 2- sabbasmimpi
loke tanhaditthiupayehi 3- anupayo tehi upayehi virahito.
      Sabbabhibhuti rupadini sabbarammanani sabbam sankharagatam sabbepi mare
abhibhavitva thito. Dhiroti dhitisampanno. Sabbaganthappamocanoti sabbe
abhijjhakayaganthadike mocetva thito veneyyasantanenapi 4- attano desanavilasena
ca tesam pamocanato
@Footnote: 1 Si. bhavattayupanayanavasena       2 Si.,ka. anusayoti
@3 Si.,ka. tanhaditthiusayehi     4 Si.,ka. veneyyasantanena
Sabbaganthappamocano. Phutthassati phuttha assa. Karanatthe idam samivacanam,
phuttha anenati attho. Parama santiti nibbanam. Tanhi tena nanaphusanena
phuttham. Tenevaha "nibbanam akutobhayanti. Atha va parama santiti uttama
santi. Katara sati? nibbanam. Yasma pana nibbane kutoci bhayam natthi,
tasma tam akutobhayanti vuccati.
      Anighoti niddukkho. Sabbakammakkhayam pattoti sabbesam kammanam khayam
pariyosanam accantabhavam patto. Vimutto upadhisankhayeti upadhikkhayasankhate
nibbane tadarammanaya phalavimuttiya vimutto. Esa soti eso so. Siho
anuttaroti parissayanam sahanatthena kilesanam hananatthena ca tathagato anuttaro
siho nama. Brahmanti settham. Cakkanti dhammacakkam. Pavattayiti tiparivattam
dvadasakaram pavattesi.
      Ititi evam tathagatassa gune janitva. Sangammati samagantva. Tam
namassantiti tam tathagatam te saranam gata devamanussa namassanti. Mahantehi
siladigunehi samannagatatta mahantam, catuvesarajjayogena vitasaradam. Imani yam
vadanta te namassanti, tam dassetum dantotiadi vuttam tam uttanatthameva.
      Iti imasmim catukkanipate chatthe sattame ca sutte vattam kathitam,
pathamadutiyatatiyadvadasamaterasamesu vivattam sesesu vattavivattam kathitanti veditabbam.
                      Terasamasuttavannana nitthita.
                  Iti paramatthadipaniya khuddakanikayatthakathaya
                            itivuttakassa
                      catukkanipatavannana nitthita.
                        ----------------
                        Nigamanakatha
ettavata ca:-
          dhammissarena jagato        dhammalokavidassina
          dhammanam bodhaneyyanam      janata desanavidhim.
          Tam tam nidanamagamma        sabbalokahitesina
          ekakadippabhedena        desitani mahesina.
          Dasuttarasatam dve ca        suttani itivuttakam
          itivuttappabhedena         sangayimsu mahesayo.
          Chalabhinnavasippatta       pabhinnapatisambhida
          yantam sasanadhoreyha      dhammasangahaka pure.
          Tassa attham pakasetum       poranatthakathanayam
          nissaya ya samaraddha     atthasamvannana maya.
          Sa tattha paramatthanam       suttantesu yatharaham
          pakasana paramattha-        dipani nama namato.
          Sampatta parinitthanam       anakulavinicchaya
          atthattimsappamanaya        paliya bhanavarato. 1-
          Iti tam sankharontena       yantam adhigatam maya
          punnam tassanubhavena       lokanathassa sasanam.
@Footnote: 1 Ma. timsamattaya paliya, bhanavarapamanato
              Ogasetva visuddhaya     siladipatipattiya
              sabbepi panino 1- hontu  vimuttirasabhagino.
              Ciram titthatu lokasmim        sammasambuddhasasanam
              tasmim sagarava niccam       hontu sabbepi panino.
              Samma vassatu kalena      devopi jagatippati
              saddhammanirato lokam        dhammeneva pasasatuti.
              Iti badaratitthaviharavasina   acariyadhammapalena kata.
                     Itivuttakassa atthakatha nitthita.
                        -----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 410-421. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=9118&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=9118&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=293              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6780              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6663              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6663              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]