ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

                         5. Puttasuttavannana
      [74] Pancame puttati atraja orasaputta, dinnakadayopi va.
Santoti bhavanta. Samvijjamana lokasminti imasmim loke upalabbhamana.
Atthibhavena santo, pakatabhavena vijjamana. Atijatoti attano gunehi
matapitaro atikkamitva jato, tehi adhikagunoti attho. Anujatoti gunehi
matapitunam anurupo hutva jato, tehi samanagunoti attho. Avajatoti
gunehi matapitunam adhamo 1- hutva jato, tehi hinagunoti attho. Yehi pana
gunehi yutto matapitunam adhiko samo hinoti ca adhippeto, te vibhajitva
dassetum "kathanca bhikkhave putto atijato hoti"ti kathetukamyataya puccham
katva "idha bhikkhave puttassa"tiadina niddeso araddho.
      Tattha na buddham saranam gatatiadisu buddhoti sabbadhammesu
appatihatanananimittanuttaravimokkhadhigamaparibhavitam khandhasantanam,
sabbannutannanapadatthanam va saccabhisambodhim upadaya pannattiko sattatisayo buddho.
Yathaha:-
             "buddhoti yo so bhagava sayambhu anacariyako pubbe
         ananussutesu dhammesu samam saccani abhisambujjhi, tattha ca sabbannutam
         patto, balesu ca vasibhavan"ti. 2-
Ayam tavatthato buddhavibhavana.
@Footnote: 1 Si. avamo       2 khu.cula. 30/546/271 (sya), khu.pati. 31/161/185
      Byanjanato pana savasanaya kilesaniddaya accantavigamena buddhava
patibuddhavati buddho, buddhiya va vikasitabhavena buddhava vibuddhavati buddho,
bujjhitati buddho, bodhetati buddhoti evamadina nayena veditabbo.
Yathaha:-
             "bujjhita saccaniti buddho, bodheta pajayati buddho,
         sabbannutaya buddho, sabbadassavitaya buddho, anannaneyyataya buddho,
         visavitaya 1- buddho, khinasavasankhatena buddho, nirupakkilesasankhatena
         buddho, ekantavitaragoti buddho, ekantavitadosoti
         buddho, ekantavitamohoti buddho, ekantanikkilesoti buddho,
         ekayanamaggangatoti buddho, eko anuttaram sammasambodhim abhisambuddhoti
         buddho, abuddhivihatatta buddhipatilabhati buddho, buddhoti
         cetam namam matara katam, na pitara katam, na bhatara katam, na
         bhaginiya katam, na mittamaccehi katam, na natisalohitehi katam,
         na samanabrahmanehi katam, na devatahi katam, atha kho vimokkhantikametam
         buddhanam bhagavantanam bodhiya mule saha sabbannutannanassa
         patilabha sacchikapannatti, yadidam buddho"ti. 2-
      Himsatiti saranam. Sabbam anattham apayadukkham sabbam samsaradukkham himsati
vinaseti viddhamsetiti attho. Saranam gatati "buddho bhagava amhakam saranam
gati parayanam patisaranam aghassa ghata 3- hitassa vidhata"ti imina
adhippayena buddham bhagavantam gacchama bhajama sevama payirupasama, evam va
janama bujjhamati evam gata upagata buddham saranam gata. Tappatikkhepena
na buddham saranam gata.
@Footnote: 1 Ma. vitasitataya   2 khu.cula. 30/546/271 (sya) khu.pati. 31/161/186  3 cha.Ma. hanta
      Dhammam saranam gatati adhigatamagge sacchikatanirodhe yathanusittham patipajjamane
catusu apayesu apatamane katva dharetiti dhammo. So atthato ariyamaggo ceva
nibbanam ca. Vuttanhetam:-
              "yavata bhikkhave dhamma sankhata, ariyo atthangiko maggo
         tesam aggamakkhayati"ti 1- vittharo.
      Na kevalanca ariyamagganibbanani eva, apica kho ariyaphalehi saddhim
pariyattidhammo ca. Vuttanhetam chattamanavakavimane:-
                   "ragaviragamanejamasokam
                    dhammamasankhatamappatikulam
                    madhuramimam pagunam suvibhattam
                    dhammamimam saranatthamupehi"ti. 2-
      Tattha hi ragaviragoti maggo kathito. Anejamasokanti phalam. Dhammamasankhatanti
nibbanam. Appatikulam madhuramimam pagunam suvibhattanti pitakattayena vibhatta
sabbadhammakkhandha kathita. Tam dhammam vuttanayena sarananti gata dhammam saranam
gata. Tappatikkhepena na dhammam saranam gata.
      Ditthisilasanghatena samhatoti samgho. So atthato atthaariyapuggalasamuho.
Vuttanhetam tasmim eva vimane:-
                   "yattha ca dinna mahapphalamahu
                    catusu sucisu purisayugesu
                    attha ca puggala dhammadasa te
                    samghamimam saranatthamupehi"ti.
Tam samgham vuttanayena sarananti gata samgham saranam gata. Tappatikkhepena na samgham
saranam gatati.
@Footnote: 1 an.catukka. 21/34/39              2 khu.vimana. 26/487/91
      Ettha ca saranagamanakosallattham saranam saranagamanam yo ca saranam gacchati
saranagamanappabhedo phalam sankileso bhedo vodananti ayam vidhi veditabbo.
      Tattha padatthato tava himsatiti saranam, saranagatanam teneva saranagamanena
bhayam santasam dukkham duggatim parikilesam hanati vinasetiti attho, ratanattayassetam
adhivacanam. Atha va hite pavattanena ahita nivattanena ca sattanam bhayam himsatiti
buddho saranam, bhavakantarato uttaranena assasadanena ca dhammo, appakanampi
karanam vipulaphalapatilabhakaranena samgho. Tasma iminapi pariyayena ratanattayam
saranam. Tappasadaggarutahi vihatakileso tapparayanatakarappavatto cittuppado
saranagamanam. Tamsamangisatto saranam gacchati, vuttappakarena cittuppadena "etani
me tini ratanani saranam, etani parayanan"ti evam upetiti attho. Evam
tava saranam saranagamanam yo ca saranam gacchatiti idam tayam veditabbam.
      Pabhedato pana duvidham saranagamanam lokiyam lokuttaranca. Tattha lokuttaram
ditthasaccanam maggakkhane saranagamanupakkilesasamucchedena arammanato
nibbanarammanam hutva kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati, lokiyam puthujjananam
saranagamanupakkilesavikkhambhanena arammanato buddhadigunarammanam hutva ijjhati.
Tam atthato buddhadisu vatthusu saddhapatilabho, saddhamulika ca sammaditthi dasasu
punnakiriyavatthusu ditthujukammanti vuccati.
      Tayidam catudha pavattati attasanniyyatanena tapparayanataya sissabhavupagamanena
panipatenati. Tattha attasanniyyatanam nama "ajja adim katva
aham attanam buddhassa niyyatemi, dhammassa, samghassa"ti evam buddhadinam
attapariccajanam. Tapparayanam nama "ajja adim katva aham buddhaparayano,
dhammaparayano samghaparayano iti mam dharehi"ti evam tappatisaranabhavo tapparayanata.
Sissabhavupagamanam nama "ajja adim katva aham buddhassa antevasiko, dhammassa,
samghassa iti mam dharetu"ti evam sissabhavassa upagamanam. Panipato nama "ajja
adim katva aham abhivadanapaccutthanaanjalikammasamicikammam buddhadinam eva
tinnam vatthunam karomi iti mam dharetu"ti evam buddhadisu paramanipaccakaro.
Imesam hi catunnam akaranam annataram karontena gahitam eva hoti saranagamanam.
      Apica "bhagavato attanam pariccajami, dhammassa, samghassa attanam pariccajami,
jivitam pariccajami, pariccatto eva me atta jivitanca, jivitapariyantikam buddham
saranam gacchami, buddho me saranam tanam lenan"ti evampi attasanniyyatanam
veditabbam. "sattharanca vataham passeyyam, bhagavantameva passeyyam, sugatanca
vataham passeyyam, bhagavantameva passeyyam, sammasambuddhanca vataham passeyyam,
bhagavantameva passeyyan"ti 1- evam mahakassapattherassa saranagamanam viya
sissabhavupagamanam datthabbam.
           "so aham vicarissami      gama gamam pura puram
            namassamano sambuddham     dhammassa ca sudhammatan"ti. 2-
Evam alavakadinam saranagamanam viya tapparayanata veditabba. "atha kho
brahmayubrahmano utthayasana ekamsam uttarasangam karitva bhagavato padesu
sirasa nipatitva bhagavato padani mukhena ca paricumbati, panihi ca parisambahati,
namanca saveti `brahmayu aham bho gotama brahmano, brahmayu aham bho gotama
brahmano'ti 3- evam panipato datthabbo.
      So panesa natibhayacariyadakkhineyyavasena catubbidho hoti. Tattha
dakkhineyyapanipatena saranagamanam hoti, na itarehi. Setthavaseneva hi saranam
@Footnote: 1 sam.ni. 16/154/210        2 sam.sa. 15/146/259, khu.su. 25/194/371
@3 Ma.Ma. 13/394/377
Gayhati, setthavasena bhijjati. Tasma yo "ayameva loke sabbasattuttamo
aggadakkhineyyo"ti vandati, teneva saranam gahitam hoti, na natibhayacariyasannaya
vandantena. Evam gahitasaranassa upasakassa va upasikaya va annatitthiyesu
pabbajitampi "natako me ayan"ti vandato saranam na bhijjati, pageva apabbajitam.
Tatha rajanam bhayena vandato. So hi ratthapujitatta avandiyamano anatthampi
kareyyati. Tatha yankinci sippam sikkhapakam titthiyampi "acariyo me ayan"ti
vandatopi na bhijjati. Evam saranagamanassa pabhedo veditabbo.
      Ettha ca lokuttarassa saranagamanassa cattari samannaphalani vipakaphalam,
sabbadukkhakkhayo anisamsaphalam. Vuttanhetam:-
           "yo ca buddhanca dhammanca     samghanca saranam gato
                            .pe.
            Etam saranamagamma         sabbadukkha pamuccati"ti. 1-
      Apica niccato anupagamanadinipi etassa 2- anisamsaphalam veditabbam.
Vuttanhetam:-
             "atthanametam bhikkhave anavakaso, yam ditthisampanno puggalo
         kanci sankharam niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kanci
         dhammam attato upagaccheyya. Mataram jivita voropeyya, pitaram jivita
         voropeyya, arahantam jivita voropeyya, dutthacitto tathagatassa
         lohitam uppadeyya, samgham bhindeyya, annam sattharam uddiseyya,
         netam thanam vijjati"ti. 3-
@Footnote: 1 khu.dha. 25/190-192/50-51
@2 anupagamanadivasenapetassa su.vi. 1/250/210
@3 Ma.u. 14/127-128/114, an.ekaka. 20/268-276/28-29, abhi.vi. 35/809/409
      Lokiyassa pana saranagamanassa bhavasampadapi bhogasampadapi phalameva.
Vuttanhetam:-
                  "ye keci buddham saranam gatase
                   na te gamissanti apayabhumim 1-
                   pahaya manusam deham
                   devakayam paripuressanti"ti. 2-
Aparampi vuttam:-
             "atha kho sakko devanamindo asitiya devatasahassehi saddhim
         yenayasma mahamoggallano tenupasankami .pe. Ekamantam thitam
         kho sakkam devanamindam ayasma mahamoggallano etadavoca `sadhu
         kho devanaminda buddham saranagamanam hoti. Buddham saranagamanahetu kho
         devanaminda evamidhekacce satta kayassa bheda param marana sugatim
         saggam lokam upapajjanti, te anne deve dasahi thanehi
         adhiganhanti dibbena ayuna dibbena vannena dibbena sukhena
         dibbena yasena dibbena adhipateyyena dibbehi rupehi dibbehi
         saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi photthabbehi
         .pe. Dhammam, samgham .pe. Photthabbehi"ti. 3-
      Velamasuttadivasenapi 4- saranagamanassa phalaviseso veditabbo. Evam
saranagamanassa phalam veditabbam.
      Lokiyasaranagamanancettha tisu vatthusu annanasamsayamicchananadihi sankilissati,
na mahajutikam hoti na mahavippharam. Lokuttarassa pana sankileso natthi. Lokiyassa
@Footnote: 1 Si. apayam    2 sam.sa. 15/37/30
@3 sam.sala. 18/526-530/332-337   4 an.navaka. 23/224/405
Ca saranagamanassa duvidho bhedo savajjo anavajjo ca. Tattha savajjo
annasattharadisu attasanniyyatanadihi hoti, so anitthaphalo. Anavajjo pana
kalakiriyaya, so avipakatta aphalo. Lokuttarassa pana nevatthi bhedo.
Bhavantarepi hi ariyasavako na annam sattharam uddisatiti evam saranagamanassa
sankileso ca bhedo ca veditabbo.
      Vodanampi ca lokiyasseva. Yassa hi sankileso, tasseva vodanena
bhavitabbam. Lokuttaram pana niccavodanamevati.
      Panatipatati ettha panassa saraseneva patanasabhavassa antara eva
atipatanam atipato, sanikam patitum adatva sigham patananti attho. Atikkamma
va satthadihi abhibhavitva patanam atipato, panaghatoti vuttam hoti. Panoti
cettha khandhasantano, yo sattoti vohariyati, paramatthato ruparupajivitindriyam
rupajivitindriye hi vikopite itarampi tamsambandhataya vinassatiti. Tasmim pana
pane panasannino jivitindriyupacchedakaupakkamasamutthapika kayavacidvaranam
annataradvarappavatta vadhakacetana panatipato. Yaya hi cetanaya pavattamanassa
jivitindriyassa nissayabhutesu upakkamakaranahetukamahabhutapaccaya uppajjanakamahabhuta
purimasadisa na uppajjanti, visadisa eva uppajjanti, sa tadisappayogasamutthapika
cetana panatipato. Laddhupakkamani hi bhutani purimabhutani viya na
visadaniti samanajatiyanam karanani na hontiti. "kayavacidvaranam annatara-
dvarappavatta"ti idam manodvare pavattaya vadhakacetanaya panatipatatasambhavadassanam.
Kulumbasuttepi hi "idhekacco samano va brahmano va iddhima
cetovasippatto annissa kucchigatam gabbham papakena manasanupekkhita hoti"ti
vijjamayiddhi adhippeta. Sa ca vacidvaram muncitva na sakka nibbattetunti
Vacidvaravaseneva nippajjati. Ye pana "bhavanamayiddhi tattha adhippeta"ti
vadanti, tesam vado kusalattikavedanattikavitakkattikabhumantarehi virujjhati.
      Svayam panatipato gunarahitesu tiracchanagatadisu khuddake pane
appasavajjo, mahasarire mahasavajjo. Kasma? payogamahantataya payogasamattepi
vatthumahantatadihi mahasavajjo, gunavantesu manussadisu appagune pane
appasavajjo, mahagune mahasavajjo. Sariragunanam pana samabhave sati
kilesanam upakkamananca mudutaya appasavajjo, tibbataya mahasavajjoti.
      Ettha ca payogavatthumahantatadihi mahasavajjata tehi paccayehi
uppajjamanaya cetanaya balavabhavato veditabba. Yathadhippetassa payogassa
sahasa nipphadanavasena sakiccasadhikaya bahukkhattum pavattajavanehi laddhasevanaya
ca sannitthapakacetanaya 1- payogassa mahantabhavo. Satipi kadaci khuddake ceva
mahante ca pane payogassa samabhave mahantam hanantassa cetana tibbatara
uppajjatiti vatthumahantatapi cetanaya balavabhavassa karanam. Iti ubhayampetam
cetanabalavabhaveneva mahasavajjataya hetu hoti. Tatha hantabbassa mahagunabhave
tattha pavattaupakaracetana viya khettavisesanipphattiya upakaracetanapi balavati
tibbatara ca uppajjatiti tassa mahasavajjata datthabba. Tasma
payogavatthuadipaccayanam amahattepi gunamahantatadipaccayehi cetanaya balavabhavavaseneva
mahasavajjata veditabba.
      Tassa pano, panasannita, vadhakacittam, upakkamo, tena marananti panca
sambhaRa. Pancasambharayutto panatipatoti pancasambharavinimutto datthabbo.
Tesu panasannitavadhakacittani pubbabhagiyanipi honti, upakkamo
@Footnote: 1 Ma. sannitthapakacetanayavasena
Vadhakacetanasamutthapito. Tassa cha payoga:- sahatthiko anattiko nissaggiyo thavaro
vijjamayo iddhimayoti. Tesu sahatthena nibbatto sahatthiko. Paresam anapanavasena
pavatto anattiko. Ususattiadinam nissajjanavasena pavatto nissaggiyo
opatakhananadivasena pavatto thavaro. Athabbanikadinam viya mantaparijappanapayogo
vijjamayo. Dathakottanadinam viya kammavipakajiddhimayo.
      Etthaha:- khane khane nirujjhanasabhavesu sankharesu ko hanta, ko
va hannati. Yadi cittacetasikasantano, so arupitaya na chedanabhedanadivasena
vikopanasamattho, napi vikopaniyo. Atha rupasantano, so acetanaya
katthakalingarupamoti na tattha chedanadina panatipato labbhati yatha matasarire,
payogopi panatipatassa yathavutto paharanappaharadiko atitesu sankharesu
bhaveyya anagatesu paccuppannesu va. Tattha na tava atitesu anagatesu ca
sambhavati tesam avijjamanasabhavatta, paccuppannesu ca sankharanam khanikatta
saraseneva nirujjhanasabhavataya vinasabhimukhesu nippayojano payogo siya,
vinasassa ca karanarahitatta na paharanappaharadippayogahetukam maranam, nirihatta
ca sankharanam kassa so payogo, khanikabhavena vadhadhippayasamakalameva bhijjanakassa
yava kiriyapariyosanakalamanavatthanato kassa va panatipato 1- kammabandhoti?
      vuccate:- yathavuttavadhakacetanasamangi sankharanam punjo sattasankhato
hanto. Tena pavattitavadhakappayoganimittam apagatusmavinnanajivitindriyo matoti
voharassa vatthubhuto yathavuttappayogakarane pubbe viya uddham pavattanaraho
ruparupadhammapunjo hannati, cittacetasikasantano eva va. Vadhappayogavisayabhavepi
tassa pancavokarabhave rupasantanadhinavuttitaya bhutarupesu katappayogavasena
@Footnote: 1 Ma. panatipatena
Jivitindriyavicchedena sopi vicchijjatiti na panatipatassa asambhavo, napi
ahetuko, na ca payogo nippayojano. Paccuppannesu sankharesu katappayogavasena
tadanantaram uppajjanarahassa sankharakalapassa tatha anuppattito khanikananca
sankharanam khanikamaranassa idha maranabhavena anadhippetatta santatimaranassa ca
yathavuttanayena sahetukabhavato na ahetukam maranam, nirihakesupi sankharesu
yathapaccayam uppajjitva atthibhavamatteneva attno anurupaphaluppadananiyatani
karananiyeva karontiti vuccati, 1- yatha padipo pakasetiti, tatheva ghatakavoharo.
Na ca kevalassa vadhadhippayasahabhuno cittacetasikakalapassa panatipato icchito,
santanavasena vattamanasseva pana icchitoti attheva panatipatena kammabandho.
Santanavasena vattamanananca dipadinam atthakiriyasiddhi dissatiti. Ayam ca
vicarana adinnadanadisupi yathasambhavam vibhavetabba. Tasma panatipata.
Na pativiratati appativirata.
      Adinnassa adanam adinnadanam. Parassa haranam theyyam corikati vuttam
hoti. Tattha adinnanti parapariggahitam, yattha paro yathakamakaritam apajjanto
adandaraho anupavajjo ca hoti, tasmim parapariggahite parapariggahitasannino
tadadayakaupakkamasamutthapika theyyacetana adinnadanam. Tam hine parasantake
appasavajjam, panite mahasavajjam. Kasma? vatthupanitataya. Tatha khuddake
parasantake appasavajjam, mahante mahasavajjam. Kasma? vatthumahantataya
payogamahantataya ca. Vatthusamatte pana sati gunadhikanam santake vatthusmim
mahasavajjam, tamtamgunadhikam upadaya tato tato hinagunassa santake vatthusmim
appasavajjam. Vatthugunanam pana samabhave sati kilesanam payogassa ca mudubhavena
appasavajjam, tibbabhave sahasavajjam.
@Footnote: 1 Si. vuccanti
      Tassa panca sambhara:- parapariggahitam parapariggahitasannita theyyacittam
upakkamo tena harananti. Cha payoga sahatthikadayova. Te ca kho yathanurupam
theyyavaharo pasayhavaharo parikappavaharo paticchannavaharo kusavaharoti
imesam avaharanam vasena pavatta. Ettha ca mantaparijappanena parasantakaharanam
vijjamayo payogo, vina mantena tadisena iddhanubhavasiddhena kayavacipayogena
parasantakassa akaddhanam iddhimayo payogoti veditabbam.
      Kamesuti methunasamacaresu. Micchacaroti ekantanindito lamakacaro.
Lakkhanato pana asaddhammadhippayena kayadvare pavatta agamaniyatthanavitikkamacetana
kamesu micchacaro. Tattha agamaniyatthanam nama purisanam tava
maturakkhitadayo dasa, dhanakkitadayo dasati visati itthiyo, itthisu pana dvinnam
sarakkhasaparidandanam, dasannanca dhamakkitadinanti dvadasannam itthinam
annapurisa. Svayam micchacaro siladigunarahite agamaniyatthane appasavajjo,
siladigunasampanne mahasavajjo. Gunarahitepi ca abhibhavitva miccha carantassa
mahasavajjo, ubhinnam samanacchandataya appasavajjo. Samanacchandabhavepi
kilesanam upakkamananca mudutaya appasavajjo, tibbaya mahasavajjo.
Tassa cattaro sambhara:- agamaniyavatthu, tasmim sevanacittam, sevanapayogo,
maggenamaggappatipattiadhivasananti tattha attano ruciya pavattitassa tato,
balakkarena pavattitassa tayoti anavasesaggahanena cattaro datthabba,
atthasiddhi pana tiheva. Eko payogo sahatthikova.
      Musati visamvadanapurekkharassa atthabhanjako kayavacipayogo,
visamvadanadhippayena panassa paravisamvadakakayavacipayogasamutthapika cetana musavado.
Aparo nayo:- musati abhutam vatthu, vadoti tassa bhutato tacchato vinnapanam.
Tasma atatham vatthum tathato param vinnapetukamassa tathavinnapanapayogasamutthapika
cetana musavado.
      So yamattham bhanjati, tassa appataya appasavajjo, mahantataya
mahasavajjo. Apica gahatthanam attano santakam adatukamataya
natthitiadinayappavatto appasavajjo, sakkhina hutva atthabhanjanavasena vutto
mahasavajjo. Pabbajitanam appakampi telam va sappim va labhitva hasadhippayena
"ajja game telam nadi manne sandati"ti puranakathanayena pavatto appasavajjo
aditthamyeva pana "ditthan"tiadina nayena vadantanam mahasavajjo. Tatha yassa
attham bhanjati, tassa appagunataya appasavajjo, mahagunataya mahasavajjo.
Kilesanam mudutibbatavasena ca appasavajjamahasavajjata labbhateva.
      Tassa cattaro sambhara:- atatham vatthu, visamvadanacittam, tajjo vayamo,
parassa tadatthavijanananti. Visamvadanadhippayena hi payoge katepi parena
tasmim atthe avinnate visamvadanassa asijjhanato parassa tadatthavijananampi eko
sambharo veditabbo. Keci pana "abhutavacanam, visamvadanacittam, parassa tadatthavijanananti
tayo sambhara"ti vadanti. Sace pana paro dandhataya vicaretva tamattham janati,
sannitthapakacetanaya pavattatta kiriyasamutthapakacetanakkhaneyeva musavadakammuna
bajjhati.
      Surati pitthasura puvasura odanasura kinnapakkhitta sambharasamyuttati
panca suRa. Merayanti pupphasavo phalasavo madhvasavo gulasavo sambharasamyuttoti
panca asava. Tadubhayampi madaniyatthena majjam. Yaya cetana tam pivati, sa
pamadakaranatta pamadatthanam. Lakkhanato pana yathavuttassa suramerayasankhatassa
majjassa bijato patthaya madavasena kayadvarappavatta pamadacetana
Suramerayamajjapamadatthanam. Tassa majjabhavo, patukamyatacittam, tajjo vayamo
ajjhoharananti cattaro sambhaRa. Akusalacitteneva cassa patabbato ekantena
savajjabhavo. Ariyasavakanam pana vatthum ajanantanampi mukham na pavisati, pageva
janantanam. Addhapasatamattassa panam appasavajjam, addhalhakamattassa panam
tato mahantam mahasavajjam, kayasancalanasamattham bahum pivitva gamaghatakadikammam
karontassa mahasavajjameva. Papakammam hi panatipatam patva khinasave
mahasavajjam, adinnadanam patva khinasavassa santike mahasavajjam, micchacaram
patva khinasavaya bhikkhuniya vitikkame, musavadam patva musavadena samghabhede,
surapanam patva kayasancalanasamattham bahum pivitva gamaghatakadikammam mahasavajjam.
Sabbehipi cetehi musavadena samghabhedova mahasavajjo. Tam hi katva kappam
niraye paccati.
      Idani etesu sabhavato arammanato vedanato mulato kammato phalatoti
chahi akarehi vinicchayo veditabbo. Tattha sabhavato panatipatadayo sabbepi
cetanasabhavava. Arammanato panatipato jivitindriyarammanato sankhararammano,
adinnadanam sattarammanam va sankhararammanam va, micchacaro photthabbavasena
sankhararammano, sattarammanoti eke. Musavado sattarammano va
sankhararammano va, surapanam sankhararammanam. Vedanato panatipato
dukkhavedano, adinnadanam tivedanam, micchacaro sukhamajjhattavasena dvivedano,
tatha surapanam. Sannitthapakacittena pana ubhayampi majjhattavedanam na hoti.
Musavado tivedano. Mulato panatipato dosamohavasena dvimulako, adinnadanam
musavado ca dosamohavasena va lobhamohavasena va, micchacaro surapanam ca
lobhamohavasena dvimulam. Kammato musavadoyevettha vacikammam, sesam catubbidhampi
Kayakammameva. Phalato sabbepi apayupapattiphala ceva sugatiyampi appayukatadi-
nanavidhaanitthaphala cati evamettha sabhavadito vinicchayo veditabbo.
      Appativiratati samadanaviratiya sampattaviratiya ca abhavena na pativirata.
Dussilati tato eva pancasilamattassapi abhavena nissila. Papadhammati
lamakadhamma hinacaRa. Panatipata pativiratati sikkhapadasamadanena
panatipatato virato, araka thito. Esa nayo sesesupi.
      Idhapi panatipataveramaniadinam sabhavato aramanato vedanato
mulato kammato samadanato bhedato phalato ca vinnatabbo vinicchayo. Tattha
sabhavato pancapi cetanayopi honti viratiyopi, virativasena pana desana
agata. Ya panatipata viramantassa "ya tasmim samaye panatipata arati
virati"ti evam vutta kusalacittasampayutta virati, sa pabhedato tividha sampattavirati
samadanavirati samucchedaviratiti. Tattha asamadinnasikkhapadanam attano
jativayabahusaccadini paccavekkhitva "ayuttametam amhakam katuna"ti sampattavatthum
avitikkamantanam uppajjamana virati sampattavirati nama. Samadinnasikkhapadanam
sikkhapadasamadane taduttarinca attano jivitampi pariccajitva vatthum
avitikkamantanam uppajjamana virati samadanavirati nama. Ariyamaggasampayutta pana
virati samucchedavirati nama, yassa uppattito patthaya ariyapuggalanam "panam
ghatessama"ti cittampi na uppajjati. Tasu samadanavirati idhadhippeta.
       Arammanato panatipatadinam arammananeva etesam arammanani.
Vitikkamitabbatoyeva hi virati nama hoti. Yatha pana nibbanarammano ariyamaggo
kilese pajahati, evam jivitindriyadiarammanayeva ete kusala dhamma
panatipatadini dussilyani pajahantiti. Vedanato sabbapi sukhavedanava.
      Mulato nanasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timula
honti, nanavippayuttacittena viramantassa alobhaadosavasena dvimula. Kammato
musavada veramani vacikammam, sesa kayakammam. Samadanato annassa
garutthaniyassa santike tam alabhantena sayameva va panca silani ekajjham
patiyekkam va samadiyantena samadinnani honti. Bhedato gahatthanam yam yam
vitikkantam, tam tadeva bhijjati, itaram na bhijjati. Kasma? gahattha hi
anibaddhasila honti, yam yam sakkonti, tam tadeva rakkhanti. Pabbajitanam pana
ekasmim vitikkante sabbani bhijjantiti.
      Phalatoti panatipata veramaniya cettha angapaccangasampannata
arohaparinahasampatti javanasampatti suppatitthitapadata caruta muduta sucita
surata mahabbalata vissatthavacanata sattanam piyamanapata abhijjaparisata
acchambhita duppadhamsiyata parupakkamena amaranata mahaparivarata suvannata
susanthanata appabadhata asokata piyamanapehi avippayogo dighayukatati
evamadini phalani.
      Adinnadana veramaniya mahadhanadhannata anantabhogata thirabhogata
icchitanam bhoganam khippam patilabho rajadihi asadharanabhogata ularabhogata
tattha tattha jetthakabhavo natthibhavassa ajananata sukhaviharitati evamadini.
      Abrahmacariya veramaniya vigatapaccatthikata sabbasattanam piyamanapata
annapanavatthacchadanadinam labhita sukhasupanata sukhapatibujjhanata apayabhayavimokkho
itthibhavanapumsakabhavanam abhabbata akkodhanata saccakarita 1- amankuta
@Footnote: 1 Si. sakkaccakarita
Aradhanasukhata paripunnindriyata paripunnalakkhanata nirasankata appossukkata
sukhaviharita akutobhayata phalanipi ettheva antogadhani, tasma.
      Musavada veramaniya vippasannindriyata vissatthamadhurabhanita
samasitasuddhadantata natithulata natikisata natirassata natidighata sukhasambhassata
uppalagandhamukhata sussusakaparisata adeyyavacanata kamaladalasadisamudulohitatanujivhata
alinata anuddhatatati evamadini.
      Suramerayamajjapamadatthana veramaniya atitanagatapaccuppannesu
kiccakaraniyesu appamadata nanavantata sada upatthitassatita uppannesu
kiccakaraniyesu thanuppattikapatibhanavantata analasata ajalata anummattata 1-
acchambhita asarambhita anissukita amaccharita saccavadita apisunaapharusa-
asamphappalapavadita katannuta katavedita cagavantata silavantata ujukata
akkodhanata hirottappasampannata ujuditthita mahantata panditata
atthanatthakusalatati evamadini phalani. Evamettha panatipata veramaniadinampi
sabhavadito vinicchayo veditabbo.
      Silavati yathavuttapancasilavasena silava. Kalyanadhammoti sundaradhammo,
saranagamanaparidipitaya ditthisampattiya sampannapannoti attho. Yo pana putto
matapitusu assaddhesu dussilesu ca sayampi tadiso, sopi avajatoyevati
veditabbo. Assaddhiyadayo hi idha avajatabhavassa lakkhanam vutta, te ca tasmim
samvijjanti. Matapitaro pana upadaya puttassa atijatadibhavo vuccatiti.
      Yo hoti kulagandhanoti kulacchedako kulavinasako. Chedanattho hi idha
gandhasaddo "uppalagandhapaccatthika"tiadisu 1- viya. Keci pana "kuladhamsano"ti
pathanti, so evamattho.
@Footnote: 1 Si.,ka. amugata                  2 vi.mahavi. 1/65/43
      Ete kho putta lokasminti ete atijatadayo tayo putta eva
imasmim sattaloke putta nama, na ito vinimutta atthi, imesu pana
ye bhavanti upasaka ye saranagamanasampattiya upasaka bhavanti kammassakatananena
kammassa kovida, te ca pandita pannavanto, pancasiladasasilena
sampanna paripunna, yacakanam vacanam jananti tesam mukhakaradassaneneva
adhippayapuranatoti vadannu. Tesam va "dehi"ti vacanam sutva "ime pubbe
danam adatva evambhuta, maya pana evam na bhavitabban"ti tesam pariccagena
tadattham janantiti vadannu. Panditanam va kammassakatadidipakam vacanam janantiti
vadannu. "padannu"ti ca pathanti, padaniya pariccagasilati attho. Tato eva
vigatamaccheramalataya vitamacchaRa. Abbhaghanati abbhasankhata ghana, ghanameghapatala
va mutto cando viya upasakadiparisasu khattiyadiparisasu ca virocare virocanti,
sobhantiti antho.
                       Pancamasuttavannana nitthita.
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 253-270. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=5563&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=5563&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=252              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5822              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5758              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5758              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]