ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 26 : PALI ROMAN U.A. (paramatthadi.)

                      3. Suppabuddhakutthisuttavannana
    [43] Tatiye rajagahe suppabuddho nama kutthi ahositi suppabuddhanamako
eko puriso rajagahe ahosi. So ca kutthi kuttharogena balhavidusitagatto.
Manussadaliddoti yattaka rajagahe manussa, tesu sabbaduggato. 2- So hi
sankarakutavatiadisu manussehi chadditapilotikakhandani sibbitva paridahati,
kapalam gahetva ghara gharam gantva laddhaacamaucchitthabhattani nissaya jivati,
tampi pubbe katakammapaccaya na yavadattham labhati. Tena vuttam "manussadaliddo"ti.
Manussakapanoti manussesu paramakapanatam patto. Manussavarakoti manussanam
hilitaparibhutataya ativiya hino. Mahatiya parisayati mahatiya bhikkhuparisaya ceva
upasakaparisaya ca.
@Footnote: 1-1 sabbassa va sattassa janim  2 Si. sabbattato dukkhito, Ma. sabbadukkhito
    Ekadivasam kira bhagava mahabhikkhusamghaparivaro rajagaham pindaya pavisitva
bhikkhunam sulabhapindapatam katva pacchabhattam pindapatappatikkanto
katipayabhikkhuparivaro nikkhanto yehi danam dinnam, tesam upasakanam avasesabhikkhunanca
agamanam agamayamano antonagareyeva annatarasmim ramaniye padese atthasi.
Tavadeva bhikkhu tato tato agantva bhagavantam parivaresum, upasakapi "anumodanam
sutva vanditva nivattissama"ti bhagavantam upasankamimsu, mahasannipato
ahosi. Bhagava nisidanakaram dassesi. Tavadeva buddharaham asanam pannapesum. Atha
bhagava asityanubyanjanapatimanditehi dvattimsamahapurisalakkhanehi virocamanaya
byamappabhaparikkhepasamujjalaya nilapitalohitodatamanjetthapabhassaranam vasena chabbanna
buddharamsiyo vissajjentiya anupamaya rupakayasiriya sakalameva tam padesam obhasento
taraganaparivuto viya punnacando bhikkhuganaparivuto pannattavarabuddhasane nisiditva
manosilatale kesarasiho viya sihanadam nadanto karavikarutamanjuna brahmassarena
dhammam deseti.
    Bhikkhupi kho appiccha santuttha pavivitta asamsattha araddhaviriya
pahitatta codaka papagarahino vattaro vacanakkhama silasampanna samadhisampanna
pannasampanna vimuttisampanna vimuttinanadassanasampanna meghavannam pamsukulacivaram
parupitva suvammita 1- viya gandhahatthino bhagavantam parivaretva ohitasota dhammam
sunanti. Upasakapi suddhavatthanivattha suddhuttarasanga pubbanhasamayam mahadanani
pavattetva gandhamaladihi bhagavantam pujetva vanditva bhikkhusamghassa nipaccakaram
dassetva bhagavantam bhikkhusamghanca parivaretva samyatahatthapada ohitasota sakkaccam
dhammam sunanti. Tena vuttam "tena kho pana samayena bhagava mahatiya parisaya
parivuto dhammam desento nisinno hoti"ti.
@Footnote: 1 Ma. sudamita
    Suppabuddho pana jighacchadubbalyapareto ghasapariyesanam caramano antaravithim
otinno duratova tam mahajanasannipatam disva "kinnu kho ayam mahajanakayo
sannipatito, addha ettha bhojanam diyati manne, appevanamettha gatena 1- kinci
khadaniyam va bhojaniyam va laddhum sakka"ti sanjatabhilaso tattha gantva addasa
bhagavantam pasadikam dassaniyam pasadaniyam uttamadamathasamathamanuppattam dantam guttam
satindriyam susamahitam taya parisaya parivutam dhammam desentam, disvana
purimajatisambhataya paripakkaya upanissayasampattiya codiyamano "yannunahampi dhammam
suneyyan"ti parisapariyante nisidi. Tam sandhaya vuttam "addasa kho suppabuddho
kutthi .pe. Tattheva ekamantam nisidi `ahampi dhammam sossami"ti.
    Sabbavantanti sabbavatim hinadisabbapuggalavatam, tattha kincipi anavasesetvati
attho. "sabbavantan"tipi pathanti. Cetasati buddhacakkhusampayuttacittena. Cittasisena
hi nanam niddittham, tasma asayanusayananena indriyaparopariyattananena
cati attho. Ceto paricca manasakasiti tassa parisaya cittam paccekam paricchinditva
manasi akasi te volokesi. Bhabbo dhammam vinnatunti maggaphaladhammam adhigantum
samattho, upanissayasampannoti attho. Etadahositi ayam suppabuddho kincapi
tagarasikhimhi paccekabuddhe aparajjhitva idiso jato, maggaphalupanissayo panassa
pamsupaticchannasuvannanikkham viya antohadayeyeva 2- vijjotati, tasma suvinnapiyoti
idam ahosi. Tenaha "ayam kho idha bhabbo dhammam vinnatun"ti.
    Anupubbikathanti dananantaram silam, silanantaram saggam sagganantaram magganti
evam anupatipatikatham. Bhagava hi pathamam hetuna saddhim assadam 3- dassetva tato
satte vivecetum nananayehi adinavam pakasetva adinavasavanena samviggahadayanam
nekkhammagunavibhavanamukhena ca vivattam dasseti.
@Footnote: 1 Si.,Ma. gate  2 Ma.,ka. antoyeva  3 Si. saggam
    Danakathanti idam danam nama sukhanam nidanam, sampattinam mulam, bhoganam
patittha, visamagatasattanam 1- tanam lenam gati parayanam, idhalokaparalokesu danasadiso
avassayo patittha alambanam tanam lenam gati parayanam natthi. Idam hi avasayatthena
ratanamayasihasanasadisam, patitthanatthena mahapathavisadisam, alambanatthena
alambanarajjusadisam dukkhanittharanatthena navasadisam, samassasanatthena sangamasuro,
bhayaparittanatthena suparikhaparikkhittanagaram, 2- maccheramaladihi anupalittatthena padumam,
tesam niddahanatthena jatavedo, durasadatthena asiviso, asantasatthena siho,
balavantatthena hatthi, abhimangalasammatatthena setausabho, khemantabhumisampapanatthena
valahako assaraja. Danam hi loke rajjasirim deti, cakkavattisampattim marasampattim
brahmasampattim savakaparaminanam paccekabodhinanam sammasambodhinanam detiti
evamadidanagunapatisamyuttakatham.
    Yasma pana danam dento silam samadatum sakkoti, tasma danakathanantaram
silakatham kathesi. Silakathanti silam nametam sattanam avassayo patittha alambanam
tanam lenam gati parayanam. Idhalokaparalokasampattinam hi silasadiso avassayo
patittha alambanam tanam lenam gati parayanam natthi, silalankarasadiso alankaro,
silapupphasadisam puppham, silagandhasadiso gandho natthi, silalankarena hi alankatam
silakusumapilandhitam silagandhanulittam sadevako loko olokento tittim na gacchatiti
evamadisilagunapatisamyuttakatham.
    Idampana silam nissaya ayam saggo labbhatiti dassetum silanantaram saggakatham
kathesi. Saggakathanti saggo nama ittho kanto manapo, niccamettha kila niccam
sampattiyo labbhanti, catummaharajika deva navutivassasasatasahassani dibbasukham
dibbasampattim patilabhanti, tavatimsa tisso vassakotiyo satthi ca 3-
@Footnote: 1 cha.Ma. visamagatassa  2 Ma. susankhataparikkhittanagaram
Vassasatasahassaniti evamadi saggagunappatisamyuttakatham. Saggasampattim kathentanam hi
buddhanam mukham nappahoti. Vuttampi cetam "anekapariyayena kho aham bhikkhave saggakatham
katheyyan"tiadi. 1-
    Evam hetuna saddhim saggakathaya 2- palobhitva puna hatthim alankaritva
tassa sondam chindanto viya "ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha
chandarago katabbo"ti dassanattham "appassada kama bahudukkha bahupayasa,
adinavo ettha bhiyyo"tiadina 3- nayena kamanam adinavam okaram sankilesam
kathesi. Tattha adinavanti dosam. Okaranti lamakasabhavam, asetthehi sevitabbam
setthehi na sevitabbam nihinasabhavanti attho. Sankilesanti tehi sattanam samsare
sankilissanam. Tenevaha 4- "kilissanti vata bho satta"ti. 5-
    Evam kamadinavena tajjetva nekkhamme anisamsam pakasesi pabbajjaya jhanadisu
ca gunam dipesi vannesi. Kallacittantiadisu kallacittanti kammannacittam,
hettha pavattitadesanaya assaddhiyadinam cittadosanam vigatatta upari desanaya
bhajanabhavupagamanena kammaniyacittam, kammakkhamacittanti attho.
Ditthimanadisankilesavigamena muducittam. Kamacchandadivigamena vinivaranacittam.
Sammapatipattiya ularapitipamojjayogena udaggacittam. Tattha saddhasampattiya
pasannacittam. Yatha bhagava annasiti sambandho.
    Atha va kallacittanti kamacchandavigamena arogacittam. Muducittanti
byapadavigamena mettavasena akathinacittam. Vinivaranacittanti uddhaccakukkuccavigamena
avikkhipanato na pihitacittam. Udaggacittanti thinamiddhavigamena sampaggahavasena
alinacittam. Pasannacittanti vicikicchavigamena sammapatipattiya adhimuttacittam.
@Footnote: 1 Ma.u. 14/255/223  2 ka. assadakathaya
@3 Ma.mu. 12/177,234/136-7,196 Ma.Ma. 13/42-48/29-32
@4 cha.Ma. tenaha  5 Ma.Ma. 13/351/335
    Athati paccha. Samukkamsikati samam ukkamsika attanava uddharitva gahita,
sayambhunanena samam dittha, 1- annesam asadharanati attho. Ka pana sati?
ariyasaccadesana. Tenevaha "dukkham samudayam nirodham maggan"ti. Idam hi saccanam
sarupadassanam, tasma imasmim thane ariyasaccani kathetabbani, tani sabbakarato
vittharena visuddhimagge 2- vuttaniti tattha vuttanayeneva 3- veditabbani.
    Seyyathapitiadina upamavasena suppabuddhassa kilesappahanam ariyamagguppadanca
dasseti. Apagatakalakanti vigatakalakam. Sammadevati sutthuyeva. Rajananti
nilapitalohitamanjetthadirangajatam. Patigganheyyati ganheyya, pabhassaram bhaveyya.
Tasmimyeva asaneti tassamyeva nisajjayam. Etenassa lahuvipassanakata tikkhapannata
sukhapatipadakhippabhinnata ca dassita honti. Virajam vitamalanti apayagamaniyaragarajadinam
abhavena virajam, anavasesaditthivicikicchamalapagamena vitamalam. Pathamamaggavajjhakilesarajabhavena
va virajam, pancavidhadussilyamalapagamena vitamalam. Dhammacakkhunti
sotapattimaggo adhippeto. Tassa uppattiakaradassanattham "yankinci samudayadhammam,
sabbantam nirodhadhamman"ti vuttam. Tam hi nirodham arammanam katvapi 4- kiccavasena eva
sankhatadhamme pativijjhantam uppajjati.
    Tatridam upamasamsandanam:- vattham viya cittam datthabbam, vatthassa agantukamalehi
kilitthabhavo viya cittassa ragadimalehi sankilitthabhavo, dhovanaphalakam  viya
anupubbikatha, udakam viya saddha, udakena temetva temetva gomayakharehi
kalake sammadditva vatthassa dhovanappayogo viya saddhasalilena temetva
satisamadhipannahi dose sithile katva saddhadividhina 5- cittassa sodhane viriyarambho,
@Footnote: 1 Ma. niddittha  2 visuddhi. 3/76 (sya)  3 cha.Ma. vuttanayena
@4 cha.Ma. katva  5 ka. sutadividhina
Tena payogena vatthakalakapagamo viya viriyarambhena kilesavikkhambhanam, rangajatam
viya ariyamaggo, tena suddhassa vatthassa pabhassarabhavo viya vikkhambhitakilesassa
cittassa maggena pariyodapananti.
    Evampana suppabuddho parisapariyante nisinno dhammadesanam sutva
sotapattiphalam patva attana patiladdhagunam satthu arocetukamo parisamajjham
ogahitum avisahanto mahajanassa sattharam vanditva anugantva nivattakale
bhagavati viharam gate sayampi viharam agamasi. Tasmim khane sakko devaraja
"ayam suppabuddho kutthi attana satthu sasane patiladdhagunam pakatam
katukamo"ti natva "vimamsissami nan"ti gantva akase thito etadavoca
"suppabuddha tvam manussadaliddo manussakapano manussavarako, aham te aparimitam
dhanam dassami, buddho na buddho, dhammo na dhammo, samgho na samgho, alam me
buddhena, alam me dhammena, alam me samghena'ti vadehi"ti. Atha nam so aha "kosi
tvan"ti. Aham sakko devarajati. Andhabala ahirika, tvam maya saddhim kathetum
na yuttarupo, yo tvam evam avattabbam vadesi, apica mam tvam dukkhato daliddo
kapanoti kasma vadesi, nanu aham lokanathassa orasaputto, nevaham duggato
na daliddo  na kapano, atha kho sukhappatto paramena sukhena apahamasmi
mahaddhano"ti vatva aha:-
               "saddhadhanam siladhanam         hiriottappiyam dhanam
                sutadhananca cago ca       panna ve sattamam dhanam.
                Yassa ete dhana atthi    itthiya purisassa va
               `adaliddo'ti tam ahu      amogham tassa jivitan"ti 1-
tassimani me satta ariyadhanani santi. Yesam hi imani dhanani santi, na
tveva te buddhehi va paccekabuddhehi va `dalidda'ti vuccanti"ti.
@Footnote: 1 an. sattaka. 23/5/4 (sya)
    Sakko tassa katham sutva tam antaramagge ohaya satthu santikam gantva
sabbantam vacanam pativacananca satthu arocesi. Atha nam bhagava aha "na kho
sakka sakka tadisanam satenapi sahassenapi suppabuddham kutthim `buddho na
buddho, dhammo na dhammo, samgho na samgho'ti kathapetun"ti. Suppabuddhopi kho
kutthi satthu santikam gantva satthara katapatisantharo attana patiladdhagunam
arocesi. Tena vuttam "atha kho suppabuddho kutthi ditthadhammo pattadhammo"tiadi. 1-
    Tattha ditthadhammoti dittho ariyasaccadhammo etenati ditthadhammo.
Sesapadesupi eseva nayo. Tattha "ditthadhammo"ti ettha samannavacano 2-
dhammasaddo. Dassanam nama nanadassanato annampi atthiti tannivattanattham
"pattadhammo"ti vuttam. Patti ca 3- nanasampattito annapi vijjatiti tato
visesanattham "viditadhammo"ti vuttam. Sa panayam viditadhammata dhammesu
ekadesenapi hotiti nippadesato viditabhavam 4- dassetum pariyogalhadhammo"ti
vuttam. Tenassa yathavuttam saccabhisambodhimyeva 5- dipeti. Maggananam
hi ekabhisamayavasena parinnadikiccam sadhentam nippadesenapi parinneyyadhammam
samantato ogalham nama hoti, na tadannananam. Tena vuttam "dittho
ariyasaccadhammo etenati ditthadhammo"ti. Tenevaha "tinnavicikiccho"tiadi.
    Tattha patibhayakantarasadisa 6- solasavatthuka ca atthavatthuka ca tinna
vicikiccha etenati tinnavicikiccho. Tato eva pavattiadisu "evam nu kho, na
nu kho"ti evam pavattita vigata samucchinna kathamkatha etassati vigatakathamkatho.
Sarajjakaranam papadhammanam pahinatta tappatipakkhesu ca siladigunesu supatitthitatta
@Footnote: 1 cha.Ma. ditthadhammotiadi  2 Si. samannavacane
@3 Ma. pattadhammo ca  4 Si.,ka. nippadesevasena tam
@5 cha.Ma....bodhamyeva  6 Si. corakantarasadisa. ka. sabhayakantarasadisa
Vesarajjam visaradabhavam veyyattiyam pattoti vesarajjappatto. Nassa paro
paccayo, na parassa saddhaya ettha vattatiti aparappaccayo. Katthati aha
"satthusasane"ti.
    Abhikkantam bhantetiadisu 1- kincapi ayam abhikkantasaddo
khayasundarabhirupabbhanumodanadisu anekesu atthesu dissati, idha pana abbhanumodane
datthabbo. Teneva so pasadavasena pasamsavasena ca dvikkhattum vutto, sadhu sadhu bhanteti
vuttam hoti. Abhikkantanti va abhikkantam atiittham atimanapam, atisundaranti
attho. Tattha ekena abhikkantasaddena bhagavato desanam thometi, ekena attano
pasadam.
    Ayam hettha adhippayo:- abhikkantam bhante, yadidam bhagavato dhammadesana,
abhikkantam bhante yadidam bhagavato dhammadesanam agamma mama pasadoti. Bhagavato eva
va vacanam abhikkantam dosanasanato, abhikkantam gunadhigamanato, tatha saddhavahanato, 2-
pannajananato, satthato. Sabyanjanato, uttanapadato, gambhiratthato,
kannasukhato, hadayangamato, anattukkamsanato, aparavambhanato, karunasitalato,
pannadatato, apatharamaniyato, vimaddakkhamato, suyyamanasukhato, vimamsiyamanahitatoti
evamadinayehi thomento padadvayam aha.
    Tato parampi catuhi upamahi desanamyeva thometi. Tattha nikkujjitanti
adhomukhatthapitam, hetthamukhajatam va. Ukkujjeyyati uparimukham kareyya.
Paticchannanti tinapannadichaditam. Vivareyyati ugghateyya. Mulhassati
disamulhassa. Maggam acikkheyyati hatthe gahetva "esa maggo"ti maggam
upadiseyya. 3- Andhakareti caturangasamannagate tamasi. Ayam tava padattho.
@Footnote: 1 cha.Ma. abhikkantantiadisu
@2 cha.Ma. saddhavaddhanato, pa.su. 1/250/205  3 Ma. pativedeyya
    Ayampana adhippayayojana:- yatha koci nikkujjitam ukkujjeyya, evam
saddhammavimukham asaddhamme patitthitam 1- mam asaddhamma vutthapentena, yatha
paticchannam vivareyya, evam kassapassa bhagavato sasanantaradhanato patthaya 2-
micchaditthigahanapaticchannam sasanam vivarantena, yatha mulhassa maggam acikkheyya,
evam kummaggamicchamaggapatipannassa me saggamokkhamaggam avikarontena, yatha
andhakare telapajjotam dhareyya, evam mohandhakare nimuggassa me
buddhadiratanarupani apassato tappaticchadakamohandhakaraviddhamsanadesanapajjotadharanena
bhagavata nananayehi pakasitatta anekapariyayena dhammo pakasito.
    Evam desanam thometva taya desanaya ratanattaye pasannacitto
pasannakaram karonto "esahan"tiadimaha. Tattha esahanti eso aham.
Bhagavantam saranam gacchamiti bhagava me saranam parayanam aghassa ghata hitassa
vidhatati imina adhippayena bhagavantam gacchami bhajami, evam va janami
bujjhamiti. Yesam hi dhatunam gatiattho, buddhipi tesam atthati. Dhammanti adhigatamagge
sacchikatanirodhe yathanusittham patipajjamane catusu apayesu apatamane dharetiti
dhammo. So atthato ariyamaggo ceva nibbananca. Vuttanhetam:-
           "yavata bhikkhave dhamma sankhata ariyo atthangiko maggo
        tesam aggamakkhayati"ti, 3-
           "yavata bhikkhave dhamma sankhata va asankhata va virago tesam
        aggamakkhayati"ti 3- ca.
        Na kevalanca ariyamaggo ceva nibbananca, apica kho ariyaphalehi saddhim
pariyattidhammopi. Vuttanhetam:-
@Footnote: 1 ka. patitam  2 sasanantaradhana pabhuti. vi.A. 1/194 (sya) su.vi. 1/250/205
@3 an. catukka. 21/34/39, khu.iti. 25/90/308
               "ragaviragamanejamasokam
                dhammamasankhatamappatikulam
                madhuramimam pagunam suvibhattam
                dhammamimam saranatthamupehi"ti. 1-
    Ettha hi ragaviraganti maggo vutto. Anejamasokanti phalam. Asankhatanti
nibbanam. Appatikulam madhuramimam pagunam suvibhattanti pariyattidhammo vutto.
    Bhikkhusamghanti ditthisilasamannena samhatam atthaariyapuggalasamuham. Ettavata
suppabuddho tini saranagamanani pativedesi. Upasakam mam bhagava dharetu
ajjatagge panupetam saranam gatanti ajjataggeti adim katva. "ajjadagge"tipi
patho, tattha dakaro padasandhikaro, ajja agge ajja adim katvati attho.
Panupetanti panehi upetam yava me jivitam pavattati, tava upetam anannasatthukam
tihi saranagamanehi saranam gatam ratanattayassa upasanato upasakam kappiyakarakam mam
bhagava upadharetu janatuti attho. Imassa ca saranagamanam ariyamaggadhigameneva
nipphannam, ajjhasayampana avikaronto evamaha.
    Bhagavato bhasitam abhinanditva anumoditvati bhagavato vacanam cittena
abhinanditva tameva abhinanditabhavam pakasento vuttanayena vacaya anumoditva.
Abhivadetva padakkhinam katva pakkamiti tam bhagavantam pancapatitthitena vanditva
tikkhattum padakkhinam katva satthu gunaninnacitto yava dassanavisayasamatikkama
bhagavantamyeva pekkhamano panjaliko namassamano pakkami.
    Pakkanto ca 2- kuttharogabhibhavena chinnahatthapadanguli ukkaragatto samantato
vissandamanasavo kandupatipilito 3- asuci duggandho jegucchatamo paramakarunnatam
@Footnote: 1 khu.vimana. 26/887/91  2 Ma.,ka. pakkantanca
@3 Ma. kunapapilito, cha. kandutipatipilito
Patto "nayam kayo imassa accantasantassa panitatamassa ariyadhammassa adharo
bhavitum yutto"ti uppannabhisandhina viya saggasamvattaniyena punnakammena okase
kate appayukasamvattaniyena upacchedakena papakammena katupacitena codiyamano
tarunavacchaya dhenuya apatitva marito. 1- Tena vuttam "atha kho acirapakkantam
suppabuddham kutthim gavi tarunavaccha adhipatitva jivita voropesi"ti
    so kira atite eko setthiputto hutva attano sahayehi tihi
setthiputtehi saddhim kilanto ekam nagarasobhinim uyyanam netva divasam sampattim
anubhavitva atthangate suriye sahaye etadavoca "imissa hatthe kahapanasahassam
bahukanca suvannam mahagghani ca pasadhanani samvijjanti, imasmim vane anno
koci natthi, ratti ca jata, handa mayam imam maretva sabbam dhanam gahetva
gacchama"ti. Te cattaropi jana ekajjhasaya hutva tam maretum upasankamimsu. 2-
Sa tehi mariyamana "ime nillajja nikkaruna maya saddhim kilesasanthavam
katva niraparadham mam kevalam dhanalobhena marenti, ekavaram tava mam ime marentu,
ahampana yakkhini hutva anekavaram ime maretum samattha bhaveyyan"ti patthanam
katva kalamakasi. Tesu kira eko pukkusati kulaputto ahosi, eko bahiyo
daruciriyo, eko tambadathiko coraghatako, eko suppabuddho kutthi, iti imesam
catunnam jananam anekasate attabhave sa yakkhayoniyam nibbatta gavi hutva
jivita voropesi. Te tassa kammassa nissandena tattha tattha antara maranam
papunimsu. Evam suppabuddhassa kutthissa sahasa maranam jatam. Tena vuttam "atha kho
acirapakkantam .pe. Voropesi"ti.
    Atha sambahula bhikkhu tassa kalakiriyam bhagavato arocetva abhisamparayam
pucchimsu. Bhagava byakasi. Tena vuttam "atha kho sambahula bhikkhu"tiadi.
@Footnote: 1 Ma. adhipatetva maresi  2 cha.Ma. upakkamimsu
    Tattha tinnam samyojananam parikkhayati sakkayaditthi vicikiccha silabbataparamasoti
imesam tinnam bhavabandhananam samucchedavasena pahana. Sotapannoti
sotasankhatam ariyamaggam adito panno. Vuttanhetam:-
           "soto sototi idam avuso sariputta vuccati, katamo nu
        kho avuso sototi. Ayameva ariyo atthangiko maggo"tiadi. 1-
Avinipatadhammoti vinipatanam vinipato, nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo,
catusu apayesu uppajjanavasena apatanasabhavoti attho. Niyatoti dhammaniyamena
sammattaniyamena niyato. Sambodhiparayanoti uparimaggattayasankhata sambodhi
param ayanam assa gati patisaranam avassam pattabbanti sambodhiparayano. Etena
"tassa ka gati, ko abhisamparayo"ti pucchaya bhaddika eva suppabuddhassa gati,
na papikati ayamattho dassito. Na pana tena sampatta gatiti, 2- tampana
pucchanusandhivasena pakasetukamo dhammaraja ettakameva abhasi. Passati hi bhagava
"maya ettake kathite imissam parisati anusandhikusalo eko bhikkhu suppabuddhassa
kutthibhavadaliddiyakapanabhavanam karanam pucchissati, athaham tassa tam karanam tena
pucchanusandhina pakasetva desanam nitthapessami"ti. Tenevaha "evam vutte
annataro bhikkhu"tiadi. Tattha hetuti asadharanakaranam, sadharanakaranam pana
paccayoti, ayametesam viseso. Yenati yena hetuna yena paccayena ca.
   Bhutapubbanti jatapubbam. Atite kale nibbattam, tam dassetum "suppabuddho"tiadi
vuttam. Kada pana bhutanti? atite kira anuppanne tathagate baranasisamanta
ekasmim game eka kuladhita khettam rakkhati. Sa ekam paccekabuddham disva
@Footnote: 1 sam.maha. 19/1001/300  2 cha.Ma. gati
Pasannacitta tassa pancahi lajasatehi saddhim ekam padumapuppham datva panca
puttasatani patthesi. Tasmimyeva ca 1- khane pancasata migaluddaka paccekabuddhassa
madhuramamsam datva "etissa putta bhaveyyama, tumhehi pattavisesam labheyyama"ti
ca patthayimsu. Sa yavatayukam thatva devaloke nibbatta. Tato cuta ekasmim
jatassare padumagabbhe nibbatti. Tameko tapaso disva patijaggi. Tassa
vicarantiya paduddhare paduddhare bhumito padumani utthahanti. Eko vanacarako
disva baranasiranno arocesi. Raja tam anetva aggamahesim akasi. Tassa
kucchiyam gabbho patitthasi. 2- Mahapadumakumaro tassa kucchiyam vasi, sesa gabbhamalam
nissaya nibbatta, te vayappatta uyyane padumasare kilanta ekekasmim padume
nisiditva paripakkanana sankharesu khayavayam patthapetva paccekabodhim papunimsu.
Tesam byakaranagatha ahosi:-
               "saroruham padumapalasapatrajam
                supupphitam bhamaragananukinnam
                aniccataya passa tam viditva 3-
                eko care khaggavisanakappo"ti.
    Evam paccekabodhim abhisambuddhesu tesu pancasu paccekabuddhasatesu abbhantaro
tagarasikhi nama paccekasambuddho gandhamadanapabbate nandamulakapabbhare sattaham
nirodhasamapattim samapajjitva sattahassa accayena nirodha vutthito akasena
agantva isigilipabbate otaritva pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya
rajagaham pindaya pavisi. Tasminca samaye rajagahe eko setthiputto mahata
parivarena uyyanakilanattham nagarato nikkhamanto tagarasikhipaccekabuddham disva
"kvayam bhandukasavavasano, kutthi bhavissati, tatha hi kutthicivarena sariram
@Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati  2 cha.Ma. santhasi  3 Si., cha.Ma. aniccatam khayavayatam
@viditva
Parupitva gacchati"ti nitthubhitva apasabyam katva pakkami. Tam sandhaya vuttam
"suppabuddho kutthi imasmimyeva rajagahe .pe. Pakkami"ti.
    Tattha kvayanti ko ayam khumsanavasena vadati. "kovayan"tipi pali. Kutthiti
akutthimyeva tam setthim 1- kuttharogam akkosavatthum papento vadati. Kutthicivarenati
kutthinam civarena. Yebhuyyena hi kutthino damsamakasasarisapapatibahanattham
rogapaticchadanatthanca yam va tam va pilotikakhandam gahetva parupati, evamayampiti
dasseti. Pamsukulacivaradharatta va aggalanam anekavannabhavena kutthisarirasadisoti
hilento "kutthicivarena"ti aha. Nitthubhitvati khelam patetva. Apabyamato 2-
karitvati pandita tadisam paccekabuddham disva vanditva padakkhinam karonti,
ayampana avinnutaya paribhavena tam apsabyam katva attano apasabyapakkhe katva 3- gato.
"apavamatotipi 4- patho. Tassa kammassati tagarasikhimhi paccekabuddhe "kvayam
kutthi"ti hiletva nitthubhanaapasabyakaranavasena pavattapapakammassa. Niraye pacitthati
niraye nirayaggina dayhittha. "pacitva nirayaggina"tipi pathanti. Tasseva kammassa
vipakavasesenati yena kammena so niraye patisandhim ganhi, na tam kammam
manussaloke vipakam deti. Ya panassa nanakkhanika vedana tada paccekabuddhe
vippatipajjanavasena pavatta aparapariyavedaniyabhuta, sa aparapariyavedaniyeneva
punnakammena manussesu tihetukapatisandhiya dinnaya pavattiyam kutthibhavam daliddiyam
paramakarunnatam apadesi. Tam sandhaya kammasabhagatavasena "tasseva kammassa
vipakavasesena"ti vuttam. Sadisepi hi loke tabboharo dittho yatha tam "so eva
tittiri, taniyeva osadhani"ti. 5-
@Footnote: 1 ka. mahesim  2 cha.Ma. apasabyato
@3 cha.Ma. apasabyam apadakkhinam katva  4 cha.Ma. apasabyamatotipi
@5 Si.sa eva tittiriyati vedasakha jatati
    Ettavata "ko nu kho bhante hetu"ti tena bhikkhuna putthapanham vissajjetva
idani yo "tassa ka gati, ko abhisamparayo"ti pubbe bhikkhuhi putthapanho,
tam vissajjetum "so tathagatappaveditam dhammavinayantiadi 1- vuttam. Tattha
tathagatappaveditanti tathagatena bhagavata desitam akkhatam pakasitanti tathagatappaveditam.
Agammati adhigantva, nissaya natva va. "tathagatappavedite dhammavinaye"tipi
patho. Saddham samadiyiti sammasambuddho bhagava, svakkhato bhagavata dhammo,
suppatipanno bhagavato savakasamghoti ratanattayasannissayam pubbabhagasaddhanceva
lokuttarasaddhancati duvidhampi saddham samma adiyi. Yatha na puna adatabba
hoti, evam yava bhavakkhaya ganhi, attano cittasantane uppadesiti attho.
Silam samadhiyitiadisupi eseva nayo. Silanti pubbabhagasilena saddhim maggasilam
phalasilanca. Sutanti  pariyattibahusaccam pativedhabahusaccancati duvidhampi sutam.
Pariyattidhammapi hi tena dhammassavanakale saccappativedhaya savakehi yathaladdhappakaram
suta dhata paricita manasanupekkhita ditthiya supatividdha ca honti. Caganti
pathamamaggavajjhakilesabhisankharanam vossaggasankhatam cagam, yena ariyasavaka
deyyadhammesu muttacaga ca honti payatapani vossaggarata. Pannanti saddhim
vipassanapannaya maggapannanceva phalapannanca.
    Kayassa bhedati upadinnakkhandhapariccaga. Parammaranati tadanantaram
abhinibbattakkhandhaggahana. Atha va kayassa bhedati jivitindriyassa upaccheda.
Parammaranati cuticittato uddham. Sugatim saggam lokanti padattayenapi devalokameva
vadati. So hi sampattihi 2- sobhanatta sundara gatiti sugati, rupadihi visayehi
sutthu aggoti saggo, sabbakalam sukhamevettha lokiyati, lujjatiti va lokoti
vuccati. Upapannoti patisandhiggahanavasena upagato. Sahabyatanti sahabhavam. Vacanattho
@Footnote: 1 cha.Ma. so tathagatappaveditanti  2 sampattinam
Pana saha byati pavattati vasatiti va sahabyo, sahatthayi sahavasi va tassa
bhavo sahabyata. Atirocatiti atikkamma abhibhavitva va rocati virocati. Vannenati
rupasampattiya. Yasasati parivarena. So hi asucimakkhikam jajjaram mattikabhajanam
chaddetva anekaratanavicittam pabhassararamsijalavinaddham suddhajambunadabhajanam ganhanto
viya vuttappakaram kalevaram idha nikkhipitva ekacittakkhanena yathavuttam dibbattabhavam
mahata parivarena saddhim patilabhiti.
    Etamattham viditvati etam papanam aparivajjanam adinavam, parivajjane ca
anisamsam sabbakarato viditava tadatthavibhavanam imam udanam udanesi.
    Tassayam sankhepattho:- yatha cakkhuma puriso parakkame kayikaviriye
vijjamane sarire vahante visamani papatadini thanani candabhavena va
visamani hatthiassaahikukkuragorupadini parivajjaye, evam jivalokasmim imasmim
sattaloke pandito sappanno puriso taya sappannataya attano hitam
jananto papani lamakani duccaritani parivajjeyya. Evam hi yathayam suppabuddho
tagarasikhimhi paccekabuddhe papam aparivajjetva mahantam anayabyasanam apajji,
evam na apajjeyyati adhippayo. Yatha suppabuddho kutthi mama dhammadesanam
agamma idani samvegappatto papani parivajjenato ularam visesam adhiganchi,
evam annopi ularam visesadhigamam icchanto papani parivajjeyyati adhippayo.
                       Tatiyasuttavannana nitthita.
                          ------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 26 page 298-314. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=6670&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=6670&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=112              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2900              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2981              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2981              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]