ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 26 : PALI ROMAN U.A. (paramatthadi.)

                         2. Rajasuttavannana
      [12] Dutiye sambahulananti vinayapariyayena tayo jana "sambahula"ti
vuccanti, tato param samgho. Suttantapariyayena pana tayo tayo eva, tato uddham
sambahula. Tasma idhapi suttantapariyayena sambahulati veditabba.
Upatthanasalayanti dhammasabhamandape. Sa hi dhammam desetum agatassa tathagatassa bhikkhunam
upatthanakaranatthananti "upatthanasala"ti vuccati. Athava yattha bhikkhu vinayam
vinicchinanti, dhammam kathenti, sakaccham samapajjanti, sannipatanavasena pakatiya
upatitthanti, sa salapi mandapopi "upatthanasalatveva vuccati. Tatthapi hi
buddhasanam niccam pannattameva hoti. Idam hi buddhanam dharamanakale bhikkhunam
carittam. Sannisinnananti nisajjanavasena sangamma nisinnanam. Sannipatitananti
tato tato agantva sannipatanavasena sannipatitanam. Athava buddhasanam purato
Katva satthu sammukhe viya adaruppattiya sakkaccam nisidanavasena sannisinnanam,
samanajjhasayatta annamannasmim ajjhasayena sutthu samma ca nipatanavasena
sannipatitanam. Ayanti idani vuccamanam niddisati. Antarakathati
kammatthanamanasikarauddesaparipucchadinam antara anna eka katha, athava majjhantike
laddhassa sugatovadassa, sayam labhitabbassa dhammassavanassa ca antara pavattatta
antarakatha, samanasamacarasseva va antara pavatta anna eka kathati
antarakatha. Udapaditi uppanna.
      Imesam dvinnam rajunanti niddharane samivacanam. Mahaddhanataro vatiadisu
pathaviyam nikhanitva thapitam sattaratananicayasankhatam mahantam dhanam etassati mahaddhano,
dvisu ayam atisayena mahaddhanoti mahaddhanataro. Vasaddo vikappattho. Sesapadesupi
eseva nayo. Ayampana viseso:- niccaparibbayavasena mahanto bhogo
etassati mahabhogo. Devasikam pavisanaayabhuto mahanto koso etassati
mahakoso. Apare pana "devasikam pavisanaayabhutam manisarapheggugumbadibhedabhinnam
pariggahavatthudhanam, tadeva saragabbhadisu nihitam koso"ti vadanti. Vajiro mahanilo
indanilo marakato veluriyo padumarago phussarago kakketano pulako 1- vimalo
lohitanko phaliko pavalo jotiraso 2- gomuttako gomedako sogandhiko mutta
sankho anjanamulo rajapatto amatamsako 3- piyako 4- brahmani cati catuvisati
mani nama. Satta lohani kahapano ca saro nama. Sayanacchadanapavuranarattaceladini 5-
pheggu nama. Candanagarukunkumatagarakappuradi gumba nama. Tattha
purimena adisaddena salivihiadimuggamasadipubbannaparannabhedam dhannavikatim
adim katva yam sattanam upabhogaparibhogabhutam vatthu, tam sabbam sangayhati. Mahantam
@Footnote: 1 Si.,ka. phulako.  2 Si. jotirango  3 Si. amatamsuko
@4 ka. sassako  5 cha.Ma.... gajadantasiladini
Vijitam rattham etassati mahavijito. Mahanto hatthiassadivahano etassati
mahavahano. Mahantam senabalanceva thamabalanca etassati mahabbalo.
Icchitanipphattisankhata punnakammanipphanna mahati iddhi etassati mahiddhiko.
Tejasankhato ussahamantapabhusattisankhato va mahanto anubhavo etassati
mahanubhavo.
      Ettha ca pathamena ayasampada, dutiyena cittupakaranasampada, tatiyena
vibhavasampada, catutthena janapadasampada, pancamena yanasampada, chatthena
parivarasampadaya saddhim attasampada, sattamena punnakammasampada, atthamena
pabhavasampada tesam rajunam pakasita hoti. Tena ya sa samisampatti amaccasampatti
senasampatti ratthasampatti vibhavasampatti mittasampatti duggasampattiti
satta pakatisampada rajunam icchitabba, ta sabba yatharaham paridipitati
veditabba.
      Danadihi catuhi sangahavatthuhi parisam ranjetiti raja. Magadhanam issaroti
magadho. Mahatiya senaya samannagatatta seniyagottatta va seniyo. Bimbi
vuccati suvannam, tasma sarabimbivannataya bimbisaro. Keci pana "namamevetam
tassa ranno"ti vadanti. Paccamittam 1- parasenam jinatiti pasenadi. Kosalaratthassa
adhipatiti kosalo. Ayancarahiti ettha carahiti nipatamattam. Vippakatati apariyosita,
ayam tesam bhikkhunam antarakatha anitthitati attho.
      Sayanhasamayanti sayanhe ekam samayam. Patisallana vutthitoti tato tato
rupadiarammanato cittassa patisamharanato patisallanasankhataya phalasamapattito
yathakalaparicchedam vutthito. Bhagava hi pubbanhasamayam bhikkhusamghaparivuto savatthim
@Footnote: 1 Ma. paccuddham
Pavisitva bhikkhunam sulabhapindapatam katva katabhattakicco bhikkhuhi saddhim savatthito
nikkhamitva viharam pavisitva gandhakutipamukhe thatva vattam dassetva thitanam
bhikkhunam yathasamutthitam sugatovadam datva tesu arannarukkhamuladidivatthanam
uddissa gatesu gandhakutim pavisitva phalasamapattisukhena divasabhagam vitinametva
yathakalaparicchede samapattito vutthaya "mayham upagamanam agamayamana catasso parisa
sakalaviharam paripurentiyo nisinna, idani me dhammadesanattham dhammasabhamandalam
upagantum kalo"ti asanato utthaya 1- kesarasiho viya kancanaguhaya
surabhigandhakutito nikkhamitva yutham upasankamanto mattavaravarano viya akayacapallena
caruvikkantagamano asitianubyanjanapatimanditabattimsamahapurisalakkhanasamujjalaya
byamappabhaya parikkhepavilasasampannaya pabhassaraketumalalankataya
nilapitalohitodatamanjitthapabhassaranam vasena chabbannabuddharamsiyo vissajjentiya
acinteyyanubhavaya anupamaya buddhalilaya samannagataya rupakayasampattiya sakalaviharam
ekalokam kurumano upatthanasalam upasankami. Tena vuttam "athakho bhagava .pe.
Tenupasankami"ti.
      Evam upasankamitva vattam dassetva nisinne te bhikkhu tunhibhute disva
"mayi akathente ime bhikkhu buddhagaravena kappampi na kathessanti"ti
kathasamutthapanattham "kaya nuttha bhikkhave"tiadimaha. Tattha kaya nutthati katamaya nu
bhavatha. "kaya nottha"tipi pali, so evattho, "kaya nevattha"tipi pathanti,
tassa katamaya nu etthati attho. Tatrayam sankhepattho:- bhikkhave katamaya
nama kathaya idha sannisinna bhavatha, katama ca tumhakam katha mamagamanapaccaya
anitthita, tam nitthapessamiti 2- evam sabbannupavaranaya pavaresi.
@Footnote: 1 cha.Ma. vutthaya  2 Si.,ka. nitthapeyyathati
      Na khvetanti na kho etam, ayameva va patho. "na khotan"tipi pathanti,
na kho etam icceva padavibhago. Kulaputtananti jatiacarakulaputtanam. Saddhati
saddhaya, kammaphalasaddhaya ratanattayasaddhaya ca. Agarasmati gharato, gahatthabhavatoti 1-
attho. Anagariyanti pabbajjam. Pabbajitananti upagatanam. Yanti
kiriyaparamasanam. Tatthayam padayojana:- bhikkhave tumhe neva rajabhinita na
corabhinita na inatta na jivitapakata pabbajita, athakho saddhaya agarato nikkhamitva
mama sasane pabbajita, tumhe etarahi evarupim rajapatisamyuttam tiracchanakatham
katheyyatha, yam evarupaya kathaya kathanam, etam tumhakam na kho patirupam na
yuttamevati.
      Evam sannipatitanam pabbajitanam appatirupam patikkhipitva idani nesam
patirupam patipattim anujananto "sannipatitanam vo bhikkhave dvayam karaniyam dhammi
va katha ariyo va tunhibhavo"ti aha. Tattha voti tumhakam. Karaniyanti hi
padam apekkhitva kattari samivacanametam, tasma tumhehiti attho. Dvayam karaniyanti
dve kattabba. Dhammi kathati catusaccadhammato anapeta katha, pavattinivattiparidipini
dhammadesanati attho. Dasakathavatthusankhatapi hi dhammakatha tadekadesa evati.
Ariyoti ekantahitavahatta ariyo, visuddho uttamoti va ariyo. Tunhibhavoti
samathavipassanabhavanabhutam akathanam. Keci pana "vacisankharapatipakkhabhavato dutiyajjhanam
ariyo tunhibhavo"ti vadanti. Apare "catutthajjhanam ariyo tunhibhavo"ti
vadanti. Ayampanettha attho:- bhikkhave cittavivekassa patibyuhanattham vivekatthakaya
sunnagare viharanta sace kahaci sannipatatha, evam sannipatitehi tumhehi
"assutam saveti sutam va pariyodapeti"ti vuttanayena annamannupakaraya 2-
@Footnote: 1 cha.Ma. gahatthabhavati  2 cha.Ma. annamannassupakaraya
Khandhadinam aniccatadipatisamyutta dhammakatha va pavattetabba, annamannam
abyabadhanattham jhanasamapattiya va viharitabbanti.
      Tattha purimena karaniyavacanena anotinnanam sasane otaranupayam
dasseti, pacchimena otinnanam samsarato nissaranupayam. Purimena va agamaveyyattiye
niyojeti, pacchimena adhigamaveyyattiye. Athava purimena sammaditthiya
pathamam uppattihetum dipeti, dutiyena dutiyam. Vuttanhetam:-
           "dveme bhikkhave hetu dve paccaya sammaditthiya
        uppadaya parato ca ghoso, paccattanca yoniso manasikaro"ti. 1-
      Purimena va lokiyasammaditthiya mulakaranam vibhaveti, pacchimena
lokuttarasammaditthiya mulakaranantievamadina yojana veditabba.
      Etamattham viditvati tehi bhikkhuhi kittitakamasampattito jhanadisampatti
santatara ceva panitatara cati etamattham sabbakarato viditva. Imam udananti
imam ariyaviharasukhanubhavadipakam udanam udanesi.
      Tattha yanca kamasukham loketi lokasaddo "khandhaloko ayatanaloko
dhatuloko"tiadisu 2- sankharesu agato.
       "yavata candimasuriya pariharanti    disa bhanti virocana
        tava sahassadha loko          ettha te vattati vaso"ti-
adisu 3- okase agato. "addasa kho bhagava buddhacakkhuna lokam volokento"ti-
adisu 4- sattesu. Idha pana sattaloke okasaloke ca veditabbo. Tasma avicito
@Footnote: 1 ana.duka. 20/127/83
@2 khu.maha. 29/14/10, khu.cula. 30/58,170,505/8,87,246 (sya)
@3 Ma.mu. 12/503/445  4 vi.maha. 4/9/9, Ma.mu. 12/283/244
Patthaya upari brahmalokato 1- hettha etasmim loke yam vatthukame paticca
kilesakamavasena uppajjanato kamasahagatam sukham. Yancidam diviyam sukhanti yanca idam
divi bhavam dibbaviharavasena ca laddhabbam brahmanam manussananca rupasamapattisukham.
Tanhakkhayasukhassati yam agamma tanha khiyati, tam nibbanam arammanam katva
tanhaya ca patipassambhanavasena pavattaphalasamapattisukham tanhakkhayasukham nama, tassa
tanhakkhayasukhassa. Eteti lingavipallasena niddeso, etani sukhaniti attho.
Keci ubhayampi sukhasamannena gahetva "etna"ti pathanti, tesam "kalam nagghati"ti
pathena bhavitabbam.
      Solasinti solasannam puranim. Ayam hettha sankhepattho:- cakkavattisukham
adim katva sabbasmim manussaloke manussasukham, nagasupannadiloke nagadihi
anubhavitabbam sukham, catumaharajikadidevaloke chabbidham kamasukhanti yam ekadasavidhe
kamaloke uppajjantam kamasukham, yanca idam  ruparupadevesu dibbaviharabhutesu
ruparupajjhanesu ca uppannatta "diviyan"ti laddhanamam lokiyajjhanasukham,
sakalampi tadubhayam tanhakkhayasukhasankhatam phalasamapattisukham solasa bhage katva tato
ekabhagam solasabhagagune laddham ekabhagasankhatam kalam na agghatiti.
      Ayanca atthavannana phalasamapattisamannena vutta. Paliyam avisesena
tanhakkhayassa agatatta pathamaphalasamapattisukhassapi kalam lokiyam nagghati eva.
Tathahi vuttam:-
           "pathabya ekarajjena      saggassa gamanena va
            sabbalokadhipaccena       sotapattiphalam varan"ti. 2-
      Sotapattisamyuttepi vuttam:-
           "kincapi bhikkhave raja cakkavatti catunnam dipanam
        issariyadhipaccam rajjam karetva kayassa bheda parammarana sugatim saggam
@Footnote: 1 Si..ka. rupibrahmalokato  2 khu.dha. 25/178/48
        Lokam upapajjati devanam tavatimsanam sahabyatam, so tattha nandavane
        accharasanghaparivuto dibbehi ca pancahi kamagunehi samappito
        samangibhuto paricareti, so catuhi dhammehi asamannagato, athakho so
        aparimuttova niraya, aparimutto tiracchanayoniya, aparimutto
        pettivisaya, aparimutto apayaduggativinipata. Kincapi bhikkhave
        ariyasavako pindiyalopena yapeti, nantakani ca dhareti.
        So catuhi dhammehi samannagato, athakho so parimutto niraya,
        parimutto tiracchanayoniya, parimutto pettivisaya, parimutto
        apayaduggativinipata.
           Katamehi catuhi? idha bhikkhave ariyasavako buddhe
        Aveccappasadena samannagato hoti `itipi so bhagava araham .pe.
        Buddho bhagava'ti. Dhamme aveccappasadena .pe. Vinnuhiti. Samghe
        aveccappasadena .pe. Punnakkhettam lokassa'ti. Ariyakantehi
        silehi samannagato hoti akhandehi .pe. Samadhisamvattanikehi.
        Imehi catuhi dhammehi samannagato hoti, yo ca bhikkhave catunnam
        dipanam patilabho, yo catunnam dhammanam patilabho, catunnam dipanam
        patilabho catunnam dhammanam patilabhassa kalam nagghati solasin"ti. 1-
      Evam bhagava sabbattha lokiyasukham sauttaram satisayam, lokuttarasukhameva
anuttaranti atisayanti bhajesiti.
                       Dutiyasuttavannana nitthita.
                         --------------
@Footnote: 1 sam.maha. 19/997/295-6



             The Pali Atthakatha in Roman Book 26 page 106-113. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=2378&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=2378&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=52              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1722              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1724              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1724              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]