ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 25 : PALI ROMAN Dha.A.8 taṇhā-brāhmaṇa

page1.

24. Taṇhāvaggavaṇṇanā ---------- 1. Kapilamacchavatthu. (240) "manujassāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto kapilamacchaṃ ārabbha kathesi. Atīte kira kassapassa bhagavato parinibbutakāle dve kulabhātaro nikkhamitvā sāvakānaṃ santike pabbajiṃsu. Tesu jeṭṭho sodhano nāma ahosi, kaniṭṭho kapilo nāma. Mātā pana nesaṃ sādhanī nāma, kaniṭṭhabhaginī tāpanā nāma. Tāpi bhikkhunīsu pabbajiṃsu. Evaṃ tesu pabbajitesu, ubho bhātaro ācariyupajjhāyānaṃ vattappaṭivattaṃ katvā viharantā ekadivasaṃ "bhante imasmiṃ sāsane kati dhurānīti pucchitvā "ganthadhurañca vipassanādhurañcāti dve dhurānīti sutvā, jeṭṭho "vipassanādhuraṃ pūressāmīti. Pañca vassāni ācariyupajjhāyānaṃ santike vasitvā yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññaṃ pavisitvā vāyamanto arahattaṃ pāpuṇi. Kaniṭṭho "ahaṃ tāva taruṇo, vuḍḍhakāle vipassanādhuraṃ pūressāmīti ganthadhuraṃ paṭṭhapetvā tīṇi piṭakāni uggaṇhi. Tassa pariyattiṃ nissāya mahāparivāro, parivāraṃ nissāya lābho udapādi. So bāhusaccamadena matto lābhataṇhāya abhibhūto atipaṇḍitamānitāya parehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Vuttaṃ kappiyaṃpi "akappiyanti vadati, akappiyaṃpi "kappiyanti, sāvajjaṃpi "anavajjanti, anavajjaṃpi "sāvajjanti. So pesalehi bhikkhūhi "mā āvuso kapila evaṃ avacāti vatvā dhammañca vinayañca dassetvā ovadiyamānopi "tumhe kiṃ jānātha, rittamuṭṭhisadisātiādīni vatvā bhikkhū khuṃsento vambhento vicarati. Athassa bhātu sodhanattherassāpi bhikkhū etamatthaṃ ārocesuṃ. Sopi naṃ upasaṅkamitvā "āvuso kapila tumhādisānaṃ hi sammāpaṭipatti sāsanassa āyu nāma, tasmā sammāpaṭipattiṃ pahāya kappiyādīni paṭibāhanto mā evaṃ avacāti ovadi. So tassāpi vacanaṃ nādayi. Evaṃ santepi, naṃ thero dvittikkhattuṃ ovaditvā ovādaṃ aggaṇhantaṃ "nāyaṃ mama vacanaṃ karotīti ñatvā "tenahāvuso paññāyissasi sakena kammenāti vatvā pakkāmi. Tato paṭṭhāya naṃ aññepi pesalā bhikkhū chaḍḍayiṃsu. So durācāro hutvā durācāraparivuto viharanto ekadivasaṃ uposathagge "pāṭimokkhaṃ uddisissāmīti vījaniṃ ādāya dhammāsane nisīditvā "vattatāvuso ettha sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ pāṭimokkhanti pucchitvā "ko attho imassa paṭivacanena dinnenāti tuṇhībhūte bhikkhū disvā "āvuso dhammo vā vinayo vā natthi, pāṭimokkhena sutena vā assutena vā ko atthoti vatvā āsanā vuṭṭhahi. Evaṃ so kassapassa bhagavato pariyattisāsanaṃ osakkāpesi. Sodhanattheropi tadaheva parinibbāyi. Kapilo āyupariyosāne avīcimhi mahāniraye nibbatti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Tāpissa mātā ca bhaginī ca tasseva diṭṭhānugatiṃ āpajjitvā pesale bhikkhū akkositvā paribhāsitvā tattheva nibbattiṃsu. Tasmiṃ pana kāle pañcasatā purisā gāmaghātakādīni katvā corikāya jīvantā janapadamanussehi anubaddhā palāyamānā araññaṃ pavisitvā tattha kiñci paṭisaraṇaṃ apassantā aññataraṃ āraññakaṃ bhikkhuṃ disvā vanditvā "paṭisaraṇaṃ no bhante hothāti vadiṃsu. Thero "tumhākaṃ sīlasadisaṃ paṭisaraṇaṃ nāma natthi, sabbepi pañca sīlāni samādayathāti āha. Te "sādhūti sampaṭicchitvā sīlāni samādayiṃsu. Atha ne thero ovadi "idāni tumhe sīlavanto; jīvitahetupi vo neva sīlaṃ atikkamitabbaṃ, na manopadoso kātabboti. Te "sādhūti sampaṭicchiṃsu. Atha te jānapadā taṃ ṭhānaṃ patvā ito cito ca pariyesamānā te core disvā sabbe jīvitā voropesuṃ. Te kālaṃ katvā devaloke nibbattiṃsu. Corajeṭṭhako jeṭṭhakadevaputto ahosi. Te anulomappaṭilomavasena ekaṃ buddhantaraṃ devaloke saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthīnagaradvāre pañcakulasate kevaṭṭagāme nibbattiṃsu. Jeṭṭhakadevaputto kevaṭṭajeṭṭhakassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, itare itaresu. Evaṃ tesaṃ ekadivaseyeva paṭisandhiggahaṇañca mātukucchito nikkhamanañca ahosi. Kevaṭṭajeṭṭhako "atthi nu kho imasmiṃ gāme aññepi dārakā ajja jātāti pariyesāpetvā tesaṃ jātabhāvaṃ sutvā "ete mama puttassa sahāyakā bhavissantīti tesaṃ posāvanikaṃ dāpesi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Te sabbepi sahapaṃsukīḷakā sahāyakā hutvā anupubbena vayappattā ahesuṃ. Tesaṃ kevaṭṭajeṭṭhakaputto yasato ca tejato ca aggapuriso ahosi. Kapilopi kho ekaṃ buddhantaraṃ niraye pacitvā vipākāvasesena tasmiṃ kāle aciravatiyā suvaṇṇavaṇṇo duggandhamukho mahāmaccho hutvā nibbatti. Athekadivasaṃ te sahāyakā "macche bandhissāmāti jālādīni gahetvā nadiyaṃ khipiṃsu. Atha nesaṃ antojālaṃ so maccho pāvisi. Taṃ disvā sabbe kevaṭṭagāmavāsino uccāsaddamakaṃsu "puttā no paṭhamaṃ macche bandhantā suvaṇṇamacchaṃ bandhiṃsu, idāni no rājā pahūtaṃ dhanaṃ dassatīti. Tepi kho sahāyakā macchaṃ nāvāya pakkhipitvā nāvaṃ ukkhipitvā rañño santikaṃ agamaṃsu. Raññāpi taṃ disvāva "kiṃ etanti vutte, "maccho devāti āhaṃsu. Rājā suvaṇṇavaṇṇaṃ macchaṃ disvā "satthā etassa suvaṇṇakāraṇaṃ jānissatīti macchaṃ gāhāpetvā bhagavato santikaṃ agamāsi. Macchena mukhe vivaṭamatteyeva, sakalajetavanaṃ ativiya duggandhaṃ ahosi. Rājā satthāraṃ pucchi "kasmā bhante maccho suvaṇṇavaṇṇo jāto, kasmā cassa mukhato duggandho vāyatīti. "ayaṃ mahārāja kassapassa bhagavato pāvacane kapilo nāma bhikkhu ahosi bahussuto mahāparivāro, lābhataṇhāya abhibhūto attano vacanaṃ aggaṇhantānaṃ akkosakaparibhāsako kassapabhagavato sāsanaṃ osakkāpesi. So tena kammena avīcimhi nibbattitvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Vipākāvasesena idāni maccho jāto; yaṃ pana so dīgharattaṃ buddhavacanaṃ vācesi buddhassa vaṇṇaṃ kathesi, tassa nissandena imaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ paṭilabhi; yaṃ bhikkhūnaṃ akkosakaparibhāsako ahosi, tenassa mukhato duggandho vāyati; kathāpemi naṃ mahārājāti. "kathāpetha bhanteti. Atha naṃ satthā pucchi "tvamasi kapiloti. "āma bhante ahaṃ kapiloti. "kuto āgatosīti. "avīcimahānirayato bhanteti. "jeṭṭhabhātiko te sodhano kuhinti. "parinibbuto bhanteti. "mātā pana te sādhanī kahanti. "niraye nibbattā bhanteti. "kaniṭṭhabhaginī te tāpanā kahanti. "mahāniraye nibbattā bhanteti. "idāni tvaṃ kahaṃ gamissasīti. "avīcimahānirayameva bhanteti vatvā vippaṭisārābhibhūto nāvaṃ sīsena paharitvā tāvadeva kālaṃ katvā niraye nibbatti. Mahājano saṃviggo ahosi lomahaṭṭhajāto. Atha bhagavā tasmiṃ khaṇe sannipatitāya parisāya cittavāraṃ oloketvā taṃkhaṇānurūpaṃ dhammaṃ desetuṃ "dhammacariyaṃ brahmacariyaṃ etadāhu vasuttamanti suttanipāte kapilasuttaṃ 1- kathetvā imā gāthā abhāsi "manujassa pamattacārino taṇhā vaḍḍhati māluvā viya. So pariplavati hurāhuraṃ phalamicchaṃva vanasmiṃ vānaro. @Footnote: 1. pāliyaṃ. "dhammacariyasuttanti dissati. ña. va. khu. sa. 25/379.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Yaṃ esā sahate jammī taṇhā loke visattikā, sokā tassa pavaḍḍhanti, abhivuṭṭhaṃva vīraṇaṃ, yo cetaṃ sahate jammiṃ taṇhaṃ loke duraccayaṃ, sokā tamhā papatanti udavinduva pokkhaRā. Taṃ vo vadāmi: bhaddaṃ vo, yāvantettha samāgatā. Taṇhāya mūlaṃ khanatha, usīratthova vīraṇaṃ. Mā vo naḷaṃva sotova māro bhañji punappunanti. Tattha "pamattacārinoti: sativossaggalakkhaṇena pamādena pamattacārissa puggalassa neva jhānaṃ na vipassanāmaggaphalāni vaḍḍhanti. Yathā pana rukkhaṃ saṃsibbantī pariyonaddhantī tassa vināsāya māluvā latā vaḍḍhati, evamassa cha dvārāni nissāya punappunaṃ uppajjanato taṇhā vaḍḍhatīti attho. So pariplavati hurāhuranti: so taṇhāgatiko puggalo bhave bhave pariplavati dhāvati. Yathā kiṃ viyāti. 1- Phalamicchaṃva vanasmiṃ vānaroti: yathā rukkhaphalaṃ icchanto vānaro vanasmiṃ dhāvati, tassa tassa rukkhassa sākhaṃ gaṇhāti, taṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhāti, taṃpi muñcitvā aññaṃ gaṇhāti "sākhaṃ alabhitvā sannisinnoti vattabbataṃ nāpajjati; evameva taṇhāgatiko puggalo hurāhuraṃ dhāvanto "ārammaṇaṃ alabhitvā taṇhāya appavattaṃ pattoti vattabbataṃ nāpajjati. @Footnote: 1. "yathā kinti vā kiṃ viyāti vā vacanena bhavitabbaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Yanti: yaṃ puggalaṃ esā lāmakabhāvena jammī visāhāratāya visapupphatāya visaphalatāya visaparibhogatāya rūpādīsu visattatāya āsattatāya visattikāti saṅkhyaṃ gatā chadvārikataṇhā abhibhavati; yathā nāma vane punappunaṃ vassantena devena abhivuṭṭhaṃ vīraṇatiṇaṃ vaḍḍhati; evaṃ tassa puggalassa anto vaṭṭamūlakā sokā abhivaḍḍhantīti attho. Duraccayanti: yo pana puggalo etaṃ vuttappakāraṃ atikkamituṃ pajahituṃ dukkaratāya duraccayaṃ taṇhaṃ sahati abhibhavati, tamhā puggalā vaṭṭamūlakā sokā papatanti; yathā nāma pokkhare padumapatte patitaṃ udakabindu na patiṭṭhāti, evaṃ na patiṭṭhahantīti attho. Taṃ vo vadāmīti: tena kāraṇena ahaṃ tumhe vadāmi. Bhaddaṃ voti: bhaddaṃ tumhākaṃ hotu, mā ayaṃ kapilo viya vināsaṃ pāpuṇitthāti attho. Mūlanti: imissā chadvārikataṇhāya arahattamaggaññāṇena mūlaṃ khanatha. Kiṃ viyāti. Usīratthova vīraṇanti: yathā usīrena atthiko puriso mahantena kuddālena vīraṇaṃ khanati, evamassā mūlaṃ khanathāti attho. Mā vo naḷaṃva sotova māro bhañji punappunanti: mā tumhe nadīsote jātaṃ naḷaṃ mahāvegena āgato nadīsoto viya kilesamāro maraṇamāro devaputtamāro ca punappunaṃ bhañjatūti attho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Desanāvasāne pañcasatāpi kevaṭṭaputtā saṃvegaṃ āpajjitvā dukkhassantakiriyaṃ paṭṭhayamānā satthu santike pabbajitvā nacirasseva dukkhassantaṃ katvā satthārā saddhiṃ aneñjavihārasamāpattidhammaparibhogena 1- ekaparibhogā ahesunti. Kapilamacchavatthu. ---------- 2. Sūkarapotikāvatthu. (241) "yathāpi mūleti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto ekaṃ gūthasūkarapotikaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiṃ kira divase satthā rājagahaṃ piṇḍāya pavisanto ekaṃ sūkarapotikaṃ disvā sitaṃ pātvākāsi. Tassa sitaṃ karontassa mukhavivaraviniggataṃ dassanobhāsamaṇḍalaṃ disvā ānandatthero "ko nu kho bhante hetu, ko paccayo sitassa pātukammāyāti sitakāraṇaṃ pucchi. Atha naṃ satthā āha "passaṃsetaṃ ānanda sūkarapotikanti. "āma bhanteti. "esā kakusandhassa bhagavato sāsane ekāya āsanasālāya sāmantā kukkuṭī ahosi, sā ekassa yogāvacarassa vipassanākammaṭṭhānaṃ sajjhāyantassa dhammaghosaṃ sutvā tato cutā rājakule nibbattitvā ubbarī nāma rājadhītā ahosi, sā @Footnote: 1. "āneñjavihārasamāpattidhammaparibhogenāti pāṭhena bhavitabbaṃ. ña. va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Aparabhāge sarīravalañjanaṭṭhānaṃ paviṭṭhā puḷavakarāsiṃ disvā tattha puḷavakasaññaṃ uppādetvā paṭhamajjhānaṃ paṭilabhi, sā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cutā brahmaloke nibbatti, tato cavitvā ca pana gativasena ālulamānā idāni sūkarayoniyaṃ nibbatti; idaṃ kāraṇaṃ disvā mayā sitaṃ pātukatanti. Taṃ sutvā ānandattherappamukhā bhikkhū mahantaṃ saṃvegaṃ paṭilabhiṃsu. Satthā tesaṃ saṃvegaṃ uppādetvā rāgataṇhāya ādīnavaṃ pakāsento antaravīthiyaṃ ṭhitakova imā gāthā abhāsi "yathāpi mūle anupaddave daḷhe chinnopi rukkho punareva rūhati, evampi taṇhānusaye anūhate nibbattatī dukkhamidaṃ punappunaṃ. Yassa chattiṃsatisotā manāpassavanā bhusā, mahā vahanti duddiṭṭhiṃ saṅkappā rāganissitā. Savanti sabbadhī sotā latā ubbhijja tiṭṭhati, tañca disvā lataṃ jātaṃ mūlaṃ paññāya chindatha. Saritāni sinehitāni ca somanassāni bhavanti jantuno, te sātasitā sukhesino, te ve jātijarūpagā naRā. Tasiṇāya purakkhatā pajā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Parisappanti sasova bādhito 1-, saṃyojanasaṅgasattā 2- dukkhamupenti punappunaṃ cirāya. Tasiṇāya purakkhatā pajā parisappanti sasova bādhito 1-. Tasmā tasiṇaṃ vinodaye bhikkhu 3- ākaṅkhaṃ 4- virāgamattanoti. Tattha "mūleti: [yassa rukkhassa] catūsu disāsu heṭṭhā ca ujukameva gate pañcavidhe mūle chedanaphālanavijjhanādīnaṃ kenaci upaddavena anupaddave thirapattatāya daḷhe [so] rukkho uparicchinnopi sākhānusākhānaṃ vasena punadeva ruhati; evameva chadvārikāya taṇhāya anusaye arahattamaggaññāṇena anūhate asamucchinne, tasmiṃ tasmiṃ bhave jātiādibhedaṃ idaṃ dukkhaṃ punappunaṃ nibbattatiyevāti attho. Yassāti: yassa puggalassa iti ajjhattikassupādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni bāhirassupādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritānīti imesaṃ taṇhāvicaritānaṃ vasena chattiṃsatiyā 5- sotehi samannāgatā manāpesu rūpādīsu āsavati pavattatīti manāpassavanā taṇhā bhusā balavatī hoti, taṃ puggalaṃ vipannaññāṇatāya duddiṭṭhiṃ punappunaṃ uppajjanato mahantabhāvena mahā hutvā jhānaṃ vā @Footnote: 1. Ma. bandhito. 2. Ma. saṃyojanasaṅgasattakā. 3. Ma. bhikkhūtinatthi. @4. Ma. ākaṅkhanta. 5. abhi. vi. 35/530.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Vipassanaṃ vā anissāya rāganissitā saṅkappā vahantīti attho. Savanti sabbadhī sotāti: ime taṇhāsotā cakkhudvārādīnaṃ vasena sabbesu rūpādīsu ārammaṇesu savanato sabbāpi rūpataṇhā .pe. Dhammataṇhāti sabbabhavesu vā savanato sabbadhi savanti nāma. Latāti: paliveṭhanatthena saṃsibbanatthena ca latā viyāti latā. Ubbhijja tiṭṭhatīti: chahi dvārehi uppajjitvā rūpādīsu ārammaṇesu tiṭṭhati. Tañca disvāti: taṃ pana taṇhālataṃ "etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatīti jātaṭṭhānavasena disvā. Paññāyāti: satthena vane jātaṃ lataṃ viya maggappaññāya mūle chindathāti attho. Saritānīti: anusaṭāni payātāni. Sinehitānīti: cīvarādīsu pavattasinehavasena sinehitāni ca, taṇhāsinehamakkhitānīti attho. Somanassānīti: taṇhāvasikassa jantuno evarūpāni somanassāni bhavanti. Te sātasitāti: te taṇhāvasikā puggalā sātanissitā sukhanissitāva hutvā sukhesino sukhapariyesino bhavanti. Te veti: ye evarūpā narā, te jātijarābyādhimaraṇāni upagacchantiyevāti jātijarūpagā nāma honti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Pajāti: ime sattā tāsakaraṇena tasiṇāti saṅkhaṃ gatāya taṇhāya purakkhatā parivāritā hutvā. Bādhitoti: luddakena araññe baddho saso viya parisappanti bhāyanti. Saṃyojanasaṅgasattāti: dasavidhena saṃyojanena ceva sattavidhena rāgasaṅgādinā ca sattā baddhā tasmiṃ vā laggā hutvā. Cirāyāti: ciraṃ dīghamaddhānaṃ punappunaṃ jātiādikaṃ dukkhaṃ upagacchantīti attho. Tasmāti: yasmā tasiṇāya purakkhatā paliveṭhitā sattā, tasmā attano virāgaṃ rāgādivigamanaṃ nibbānaṃ paṭṭhento ākaṅkhamāno bhikkhu arahattamaggeneva taṃ tasiṇaṃ vinodaye panuditvā nīharitvā chaḍḍeyyāti attho. Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. Sāpi kho sūkarapotikā tato cavitvā suvaṇṇabhūmiyaṃ rājakule nibbatti, tato cutā tatheva bārāṇasiyaṃ nibbatti, tato cavitvā suppārakapaṭṭane assavāṇijagehe nibbatti, tato cutā gāvirapaṭṭane nāvikassa gehe nibbatti, tato cutā anurādhapure issaragehe nibbatti, tato cutā tasseva dakkhiṇāya disāya bhekkantagāme 1- sumanassa nāma kuṭumbikassa gehe dhītā nāmena sumanā nāma hutvā nibbatti. Athassā pitā, tasmiṃ gāme @Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. bhokkantagāme.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Chaḍḍite, dīghavāpīraṭṭhaṃ gantvā mahāmunigāme nāma vasi. Tattha naṃ duṭṭhagāmaṇīrañño amacco lakuṇṭakaatimbaro nāma kenacideva karaṇīyena gato disvā mahantaṃ maṅgalaṃ katvā taṃ ādāya mahāpuṇṇagāmaṃ gato. Atha naṃ koṭipabbatamahāvihāravāsī mahāatulatthero 1- nāma tattha piṇḍāya caranto tassā gehadvāre ṭhito disvā bhikkhūhi saddhiṃ kathesi "āvuso sūkarapotikā nāma lakuṇṭakaatimbaramahāmattassa bhariyābhāvaṃ pattā, aho acchariyanti. Sā taṃ kathaṃ sutvā atītabhave ugghāṭetvā jātissaraññāṇaṃ paṭilabhi. Taṃkhaṇaṃyeva uppannasaṃvegā sāmikaṃ yācitvā mahantena issariyena pañcabalakattherīnaṃ santike pabbajitvā tissamahāvihāre mahāsatipaṭṭhānasuttakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahi, pacchā damiḷamaddane kate, mātāpitūnaṃ vasanaṭṭhānaṃ bhekkantagāmameva gantvā tattha vasantī kallakamahāvihāre āsīvisūpamasuttaṃ sutvā arahattaṃ pāpuṇi. Sā parinibbānadivase bhikkhunīhi pucchitā bhikkhunīsaṅghassa sabbaṃ imaṃ pavattiṃ nirantaraṃ kathetvā sannipatitassa bhikkhusaṅghassa majjhe maṇḍalārāmavāsinā dhammapadabhāṇakamahātissattherena saddhiṃ saṃsandetvā "ahaṃ pubbe manussayonito cutā kukkuṭī hutvā tattha senassa santikā sīsacchedaṃ patvā rājagahe nibbattā paribbājikāsu pabbajitvā paṭhamajjhānabhūmiyaṃ nibbattā tato cutā seṭṭhikule nibbattā nacirasseva cavitvā sūkarayoniṃ gantvā tato cutā suvaṇṇabhūmiṃ tato bārāṇasiṃ tato suppārakapaṭṭanaṃ @Footnote: 1. Ma. mahāanuruddhatthero.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Tato gāvirapaṭṭanaṃ tato anurādhapuraṃ tato bhekkantagāmanti evaṃ samavisame terasa 1- attabhāve patvā idāni ukkaṭṭhe jātā, sabbepi appamādena sampādethāti vatvā catasso parisā saṃvejetvā parinibbāyīti. Sūkarapotikāvatthu. --------- 3. Vibbhantakavatthu. (242) "yo nibbanaṭṭhoti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto ekaṃ vibbhantakaṃ ārabbha kathesi. Eko 2- kira mahākassapattherassa saddhivihāriko hutvā cattāri jhānāni uppādetvāpi attano mātulassa suvaṇṇakārassa gehe visabhāgarūpārammaṇaṃ disvā tattha paṭibaddhacitto vibabhami. Atha naṃ manussā alasabhāvena kammaṃ kātuṃ anicchantaṃ gehā nīhariṃsu. So pāpamittasaṃsaggena corakammena jīvitaṃ kappento vicari. Atha naṃ ekadivasaṃ gahetvā pacchābāhuṃ gāḷhabandhanaṃ bandhitvā catukke catukke kasāhi tālentā āghātaṃ 3- nayiṃsu. Thero piṇḍāya carituṃ pavisanto taṃ dakkhiṇadvārena nīhariyamānaṃ disvā bandhanaṃ sithilaṃ kāretvā "pubbe tayā paricitaṃ kammaṭṭhānaṃ puna āvajjehīti @Footnote: 1. dvādaseva. 2. Yu. eso. 3. āghātananti yuttataraṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Āha. So tena ovādena satuppādaṃ labhitvā puna catutthajjhānaṃ nibbattesi. Atha naṃ āghātanaṃ netvā "ghātessāmāti sūle uttāsesuṃ. So na bhāyati na santasati. Athassa tasmiṃ tasmiṃ disābhāge ṭhitā manussā asisattitomarādīni āvudhāni ukkhipitvāpi taṃ asantasantameva disvā "passatha bhonto imaṃ purisaṃ, anekasatānaṃpi āvudhahatthānaṃ purisānaṃ majjhe nevacchambhati na vedhati, aho acchariyanti acchariyabbhūtajātā mahānādaṃ naditvā rañño taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Rājā taṃ kāraṇaṃ sutvā "vissajjetha nanti vatvā 1- satthu santikaṃpi gantvā tamatthaṃ ārocesi. 2- Satthā obhāsaṃ pharitvā tassa dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha. "yo nibbanaṭṭho vanādhimutto vanamutto vanameva dhāvati, taṃ puggalameva passatha: mutto bandhanameva dhāvatīti. Tassattho: "yo puggalo gihibhāve ālayasaṅkhātaṃ vanaṭṭhaṃ chaḍḍetvā pabbajitatāya nibbanaṭṭho vihārasaṅkhāte tapovane adhimutto gharāvāsabandhanasaṅkhātā taṇhāvanā mutto hutvā puna taṃ gharāvāsabandhanaṃ taṇhāvanameva dhāvati, evantaṃ puggalaṃ passatha; eso gharāvāsabandhanato mutto puna gharāvāsabandhanameva dhāvatīti. @Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. āha. 2. Sī. Ma. Yu. ārocayiṃsu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Imaṃ dhammadesanaṃ sutvā so rājapurisānamantare sūlagge nisinnova udayabbayaṃ paṭṭhapetvā tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasanto sotāpattiphalaṃ patvā smāpattisukhaṃ anubhavanto vehāsaṃ uppatitvā ākāseneva satthu santikaṃ āgantvā satthāraṃ vanditvā pabbajitvā sarājikāya parisāya majjheyeva arahattaṃ pāpuṇīti. Vibbhantakavatthu. --------- 4. Bandhanāgāravatthu. (243) "na taṃ daḷhanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto bandhanāgāraṃ ārabbha kathesi. Ekasmiṃ kira kāle bahū sandhicchedakapanthaghātakamanussaghātake core ānetvā kosalarañño dassesuṃ. Te rājā andubandhana- rajjubandhanasaṅkhalikabandhanehi bandhāpesi. Tiṃsamattāpi kho jānapadā bhikkhū satthāraṃ daṭṭhukāmā āgantvā disvā vanditvā punadivase sāvatthiyaṃ piṇḍāya carantā bandhanāgāraṃ gantvā te core disvā piṇḍapātappaṭikkantā sāyaṇhasamaye tathāgataṃ upasaṅkamitvā "bhante ajja amhehi piṇḍāya carantehi bandhanāgāre bahū corā andubandhanādīhi baddhā mahādukkhaṃ anubhavantā diṭṭhā, te tāni bandhanāni chinditvā palāyituṃ na sakkonti; atthi nu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Kho bhante tehi bandhanehi thirataraṃ aññaṃ bandhanaṃ nāmāti pucchiṃsu. Satthā "bhikkhave kiṃbandhanāni nāmetāni: yaṃ panetaṃ dhanadhaññaputta- dārādīsu taṇhāsaṅkhātaṃ kilesabandhanaṃ, etaṃ etehi sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena thirataraṃ, evaṃ mahantaṃpi panetaṃ ducchindiyaṃ bandhanaṃ porāṇakapaṇḍitā chinditvā himavantaṃ pavisitvā pabbajiṃsūti vatvā atītaṃ āhari: "atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente, bodhisatto ekasmiṃ duggatagahapatikule nibbatti. Tassa vayappattassa pitā kālamakāsi. So bhatiṃ katvā mātaraṃ posesi. Athassa mātā anicchamānasseva ekaṃ kuladhītaraṃ gehe katvā aparabhāge kālamakāsi. Bhariyāyapissa kucchiyaṃ gabbho patiṭṭhahi. So gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ ajānantova "bhadde tvaṃ bhatiṃ katvā jīva, ahaṃ pabbajissāmīti āha. "sāmi nanu gabbho me patiṭṭhito, mayi vijātāya, dārakaṃ disvā pabbajissasīti āha. So "sādhūti sampaṭicchitvā tassā vijātakāle "bhadde tvaṃ sotthinā vijātā, idānāhaṃ pabbajissāmīti āpucchi. Atha naṃ sā "puttakassa te tāva thanapānato apagamanakālaṃ āgamehīti vatvā puna gabbhaṃ gaṇhi. So cintesi "imaṃ sampaṭicchāpetvā gantuṃ na sakkā, imissā anācikkhitvāva palāyitvā pabbajissāmīti. So tassā anācikkhitvāva rattibhāge uṭṭhāya palāyi. Atha naṃ nagaraguttikā aggahesuṃ. So "ahaṃ sāmi mātuposako nāma, vissajjetha manti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Attānaṃ vissajjetvā ekasmiṃ ṭhāne vasitvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā jhānakīḷāya kīḷanto vihāsi. So tattha vasantoyeva "evarūpaṃpi nāma me ducchindiyaṃ puttadārabandhanaṃ kilesabandhanaṃ chinnanti udānaṃ udānesi. Satthā imaṃ atītaṃ āharitvā tena udānitaṃ udānaṃ pakāsento. Imā gāthā abhāsi. "na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā, yadāyasaṃ dārujapabbajañca. Sārattarattā maṇikuṇḍalesu puttesu dāresu ca yā apekkhā, etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā ohārinaṃ sithiladuppamuñcaṃ. Etaṃpi chetvāna paribbajanti anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyāti. Tattha "dhīrāti: buddhādayo paṇḍitapurisā ayasaṅkhalikasaṅkhātaṃ ayasā nibbattaṃ āyasaṃ andubandhanasaṅkhātaṃ dārujaṃ pabbajatiṇehi vā aññehi vā vākādīhi rajjuṃ katvā kataṃ rajjubandhanaṃ [taṃ] asiādīhi chindituṃ sakkuṇeyyabhāvena `thiranti na vadantīti attho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Sārattarattāti: sārattā hutvā rattā. Bahalarāgarattāti attho. Maṇikuṇḍalesūti: maṇīsu ca kuṇḍalesu ca, maṇicittesu vā kuṇḍalesu. Etaṃ daḷhanti: ye maṇikuṇḍalesu sārattarattā, tesaṃyeva so 1- rāgo, yā ca puttadāresu apekkhā taṇhā, etaṃ kilesamayaṃ bandhanaṃ paṇḍitapurisā daḷhanti vadanti. Ohārinanti: ākaḍḍhitvā catūsu apāyesu pātanato avaharati heṭṭhā haratīti ohārinaṃ. Sithilanti: bandhanaṭṭhāne chavicammamaṃsāni na chindati lohitaṃ na nīharati bandhanabhāvaṃpi ajānāpetvā thalapathajalapathādīsu kammāni kātuṃ detīti sithilaṃ. Duppamuñcanti: lobhavasena hi ekavāraṃpi uppannaṃ kilesabandhanaṃ bandhanaṭṭhānato kacchapo viya dummociyaṃ hotīti duppamuñcaṃ. Etaṃpi chetvānāti: etaṃ evaṃ daḷhaṃpi kilesabandhanaṃ ñāṇakhaggena chinditvā anapekkhino hutvā kāmasukhaṃ pahāya paribbajanti pakkamanti, pabbajantīti attho. Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti. Bandhanāgāravatthu. ---------- @Footnote: 1. "yoti padena bhavitabbaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

5. Khemāvatthu. (244) "ye rāgarattāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto khemannāma rañño bimbisārassa aggamahesiṃ ārabbha kathesi. Sā kira padumuttarapādamūle patthitappatthanā ativiya abhirūpā pāsādikā ahosi. "satthā kira rūpassa dosaṃ kathetīti sutvā pana satthu santikaṃ gantuṃ na icchi. Rājā tassā rūpamadamattabhāvaṃ ñatvā veḷuvanavaṇṇappaṭisaṃyuttāni gītāni kāretvā naṭādīnaṃ dāpesi. Tesaṃ tāni gāyantānaṃ sutvā tassā veḷuvanaṃ adiṭṭhapubbaṃ viya assutapubbaṃ viya ca ahosi. Sā "kataraṃ uyyānaṃ sandhāya gāyathāti pucchitvā, "devi tumhākaṃ veḷuvanuyyānamevāti vutte, uyyānaṃ gantukāmā ahosi. Satthā tassā āgamanaṃ ñatvā parisamajjhe nisīditvā dhammaṃ desentova tālavaṇṭaṃ ādāya attano passe ṭhatvā vījamānaṃ abhirūpaṃ itthiṃ nimmini. Khemāpi devī pavisamānāva taṃ itthiṃ disvā "sammāsambuddho rūpassa dosaṃ kathetīti vadanti, ayañcassa santike itthī vījamānā ṭhitā, ahaṃ imissā kalabhāgaṃpi na upemi, na mayā īdisaṃ itthīrūpaṃ diṭṭhapubbaṃ, satthāraṃ abhūtena abbhācikkhanti maññeti cintetvā tathāgatassa kathāsaddaṃpi anisāmetvā tameva itthiṃ olokayamānā aṭṭhāsi. Satthā tassā tasmiṃ rūpe uppannabahumānataṃ ñatvā taṃ rūpaṃ paṭhamavayādivasena dassento heṭṭhā vuttanayeneva pariyosāne aṭṭhimattāvasānaṃ katvā dassesi. Khemā taṃ disvā "evarūpaṃpi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Nāma taṃ rūpaṃ muhutteneva khayavayaṃ pattaṃ, natthi vata imasmiṃ rūpe sāroti cintesi. Satthā tassā cittavāraṃ oloketvā "kheme tvaṃ `imasmiṃ rūpe sāro atthīti cintesi passadānissa nissārabhāvanti vatvā imaṃ gāthamāha "āturaṃ asuciṃ pūtiṃ passa kheme samussayaṃ uggharantaṃ paggharantaṃ bālānaṃ abhipatthitanti. Sā gāthāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhahi. Atha naṃ satthā "kheme ime sattā rāgarattā dosaduṭṭhā mohamūḷhā attano taṇhāsotaṃ samatikkamituṃ na sakkonti tattheva laggantīti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha "ye rāgarattānupatanti sotaṃ sayaṃ kataṃ makkaṭakova jālaṃ. Etampi chetvāna vajanti dhīrā anapekkhino sabbadukkhaṃ pahāyāti. Tattha "makkaṭakova jālanti: yathā nāma makkaṭako suttajālaṃ katvā majjhaṭṭhāne nābhimaṇḍale nipanno pariyante patitaṃ paṭaṅgaṃ vā makkhikaṃ vā vegena gantvā vijjhitvā tassa rasaṃ pivitvā punāgantvā tasmiṃyeva ṭhāne nipajjati; evameva ye sattā rāgarattā dosaduṭṭhā mohamūḷhā, sayaṃ kataṃ taṇhāsotaṃ anupatanti te taṃ samatikkamituṃ na sakkonti; evaṃ duratikkamaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Etampi chetvāna vajanti dhīrāti: paṇḍitā etaṃ bandhanaṃ chinditvā anapekkhino nirālayā hutvā arahattamaggena sabbadukkhaṃ pahāya vajanti gacchantīti attho. Desanāvasāne khemā arahatte patiṭṭhahi. Mahājanassāpi sātthikā desanā ahosi. Satthā rājānaṃ āha "mahārāja khemāya pabbajituṃ vā parinibbāyituṃ vā vaṭṭatīti. "bhante pabbājetha naṃ, alaṃ parinibbānenāti. Sā pabbajitvā aggasāvikā ahosīti. Khemāvatthu. -------- 6. Uggasenaseṭṭhiputtavatthu. (245) "muñca pureti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto uggasenaṃ ārabbha kathesi. Pañcasatā kira nāṭakā saṃvacchare vā chammāse vā sampatte, rājagahaṃ gantvā rañño sattāhaṃ samajjaṃ katvā bahuṃ hiraññasuvaṇṇaṃ labhanti, antarantare ukkhepadāyānaṃ pariyanto natthi. Mahājano mañcādīsu 1- ṭhatvā samajjaṃ olokesi. Athekā laṅghadhītā vaṃsaṃ abhiruyha tassa upari parivattitvā tassa pariyante ākāse @Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. mañcātimañcādīsu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Caṅkamamānā naccati ceva gāyati ca. Tasmiṃ samaye uggaseno nāma seṭṭhiputto sahāyakena saddhiṃ mañcātimañce ṭhito taṃ oloketvā tassā hatthapādavikkhepādīsu uppannasineho gehaṃ gantvā "taṃ labhanto jīvissāmi, alabhantassa me, idheva maraṇanti āhārupacchedaṃ katvā mañcake nipajji; mātāpitūhi "tāta kinte rujjatīti pucchitopi "taṃ me naṭadhītaraṃ labhantassa, jīvitaṃ atthi, alabhantassa me, idheva maraṇanti vatvā, "tāta mā evaṃ kari, aññaṃ te amhākaṃ kulassa ca bhogānañca anurūpaṃ kumārikaṃ ānessāmāti vuttepi, tatheva vatvā nipajji. Athassa pitā bahuṃ yācitvāpi taṃ saññāpetuṃ asakkonto naṭakassa sahāyakaṃ pakkosāpetvā kahāpaṇasahassaṃ datvā "ime kahāpaṇe gahetvā attano dhītaraṃ mayhaṃ puttassa detūti pahiṇi. So "nāhaṃ kahāpaṇe gahetvā demi; sace pana so imaṃ alabhitvā jīvituṃ na sakkoti, tenahi amhehi saddhiṃyeva vicaratu, dassāmissa dhītaranti. Mātāpitaro puttassa tamatthaṃ ārocesuṃ. So "ahaṃ tehi saddhiṃ vicarissāmīti vatvā yācantānaṃpi tesaṃ kathaṃ anādayitvā nikkhamitvā naṭakassa santikaṃ agamāsi. So tassa dhītaraṃ datvā tena saddhiṃyeva gāmanigamarājadhānīsu sippaṃ dassento vicari. Sāpi tena saddhiṃ saṃvāsamanvāya nacirasseva puttaṃ labhitvā taṃ kīḷāpayamānā "sakaṭagopakassa putta bhaṇḍahārakassa putta kiñci ajānanakassa puttāti vadati. Sopi nesaṃ sakaṭaparivattakaṃ katvā ṭhitaṭṭhāne goṇānaṃ tiṇaṃ āharati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

Sippadassanaṭṭhāne laddhabhaṇḍakaṃ ukkhipitvā harati, tadeva kira sandhāya sā itthī puttaṃ kīḷāpayamānā tatheva vadati. So attānaṃ ārabbha tassā gāyanabhāvaṃ ñatvā pucchi "maṃ sandhāya kathesīti. "āma taṃ sandhāyāti. "evaṃ sante ahaṃ palāyissāmīti. Sā "kiṃ pana mayhaṃ tayā palāyitena vā āgatena vāti punappunaṃ tadeva 1- tītaṃ gāyati. Sā kira attano rūpasampattiñceva dhanalābhañca nissāya taṃ kismiñci na maññati. So "kiṃ nu kho nissāya imissā ayaṃ mānoti cintento "sippaṃ nissāyāti ñatvā "hotu, sippaṃ gaṇhissāmīti sassuraṃ upasaṅkamitvā tassa jānanasippaṃ uggaṇhitvā gāmanigamādīsu sippaṃ dassento anupubbena rājagahaṃ āgantvā "ito sattame divase uggaseno seṭṭhiputto nagaravāsīnaṃ sippaṃ dassessatīti ārocāpesi. Nagaravāsino mañcāti- mañcādayo bandhāpetvā sattame divase sannipatiṃsu. Sopi saṭṭhihatthaṃ vaṃsaṃ abhiruyha tassa matthake aṭṭhāsi. Taṃdivasaṃ satthā paccūsakāle lokaṃ volokento taṃ attano ñāṇajālassa anto paviṭṭhaṃ disvā "kiṃ nu kho bhavissatīti āvajjanto "sve seṭṭhiputto `sippaṃ dassessāmīti vaṃsamatthake ṭhassati, tassa dassanatthaṃ mahājano sannipatissati, tattha ahaṃ catuppadikaṃ gāthaṃ desissāmi; taṃ sutvā caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo bhavissati, uggasenopi arahatte patiṭṭhahissatīti @Footnote: 1. Sī. Yu. tatheva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

Aññāsi. So punadivase kālaṃ sallakkhetvā bhikkhusaṅghaparivuto rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi. Uggasenopi, satthari antonagaraṃ appaviṭṭheyeva, unnādanatthāya mahājanassa aṅgulīsaññaṃ datvā vaṃsamatthake patiṭṭhāya ākāseyeva satta vāre parivattitvā oruyha vaṃsamatthake aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe satthā nagaraṃ pavisanto, yathā taṃ parisā na olokesi, evaṃ katvā attānameva olokāpesi. Uggaseno parisaṃ oloketvā "na maṃ parisā oloketīti domanassappatto "idaṃ mayā saṃvacchare kattabbaṃ sippaṃ, satthari ca nagaraṃ pavisante, parisā maṃ anoloketvā satthārameva oloketi; moghaṃ vata me sippadassanaṃ jātanti cintesi. Satthā tassa cittaṃ ñatvā mahāmoggallānaṃ āmantetvā "gaccha moggallāna seṭṭhiputtaṃ vadehi `sippaṃ kira dassetūti āha. Thero gantvā vaṃsassa heṭṭhā ṭhitova seṭṭhiputtaṃ āmantetvā imaṃ gāthamāha "iṅgha passa naṭaputta uggasena mahabbala karohi rāgaṃ parisāya hāsayassu mahājananti. So therassa kathaṃ sutvā tuṭṭhamānaso hutvā "satthā 1- mama sippaṃ passitukāmoti vaṃsamatthake ṭhitakova imaṃ gāthamāha "iṅgha passa mahāpañña moggallāna mahiddhika karomi rāgaṃ parisāya hāsayāmi mahājananti. Evañca pana vatvā vaṃsamatthakato vehāsaṃ abbhuggantvā @Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. etthantare "maññeti atthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Ākāse cuddasakkhattuṃ parivattitvā oruyha vaṃsamatthake aṭṭhāsi. Atha naṃ satthā "uggasena paṇḍitena nāma atītānāgatappaccuppannesu khandhesu ālayaṃ nikantiṃ pahāya jātiādīhi muccituṃ vaṭṭatīti vatvā imaṃ gāthamāha "muñca pure muñca pacchato majjhe muñca bhavassa pāragū sabbattha vimuttamānaso na puna jātijaraṃ upehisīti. Tattha "muñca pureti: atītesu khandhesu ālayaṃ nikantiṃ ajjhosānaṃ patthanaṃ pariyuṭṭhānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ taṇhaṃ muñca. Pacchatoti: anāgatesupi khandhesu ālayādīni muñca. Majjheti: paccuppannesupi tāni muñca. Bhavassa pāragūti: evaṃ sante, tividhassāpi bhavassa abhiññā- pariññāpahānabhāvanāsacchikiriyāvasena pāragū pāragato hutvā khandhadhātuāyatanādibhede sabbasaṅkhate vimuttamānaso viharanto puna jātijarāmaraṇāni na upagacchasīti 1- attho. Desanāvasāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Seṭṭhiputtopi vaṃsamatthake ṭhitakova saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā vaṃsato oruyha satthu santikaṃ āgantvā pañcappatiṭṭhitena vanditvā satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. Atha naṃ satthā @Footnote: 1. na upagacchissasīti yuttataraṃ. ña. va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā "ehi bhikkhūti āha. So tāvadeva aṭṭhaparikkhāradharo saṭṭhivassatthero viya ahosi. Atha naṃ bhikkhū "āvuso uggasena saṭṭhihatthassa te vaṃsassa matthakato otarantassa bhayaṃ nāma nāhosīti pucchitvā, "natthi me āvuso bhayanti vutte, satthu ārocesuṃ "bhante uggaseno `na bhāyāmīti vadati, abhūtaṃ vatvā aññaṃ byākarotīti. Satthā "na bhikkhave mama puttena uggasenena sadisā chinnasaṃyojanā bhikkhū bhāyanti na santasantīti vatvā brāhmaṇavagge imaṃ gāthamāha "sabbasaṃyojanaṃ chetvā yo ve na paritassati, saṅgātigaṃ visaṃyuttaṃ tamahaṃ brūmi brāhmaṇanti. Desanāvasāne bahūnaṃ dhammābhisamayo ahosi. Punekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ "kiṃ nu kho āvuso evaṃ arahattupanissayasampannassa bhikkhuno naṭadhītaraṃ nissāya naṭehi saddhiṃ vicaraṇakāraṇaṃ, kiṃ arahattassa upanissayakāraṇanti. Satthā āgantvā "kāya nuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnāti pucchitvā, `imāya nāmāti vutte, "bhikkhave ubhayampetaṃ imināeva katanti vatvā tamatthaṃ pakāsetuṃ atītaṃ āhari: "atīte kira kassapadasabalassa suvaṇṇacetiye kariyamāne, bārāṇasīvāsino kulaputtā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ yānakesu āropetvā "hatthakammaṃ karissāmāti cetiyaṭṭhānaṃ gacchantā antarāmagge ekaṃ theraṃ piṇḍāya pavisantaṃ passiṃsu. Athekā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

Kuladhītā theraṃ oloketvā sāmikaṃ āha "sāmi ayyo no piṇḍāya pavisati, yānake ca no pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ, pattamassa āhara, bhikkhaṃ dassāmāti. So pattaṃ āhari. Taṃ khādanīyabhojanīyassa pūretvā therassa hatthe patiṭṭhāpetvā ubhopi patthanaṃ kariṃsu "bhante tumhehi diṭṭhadhammasseva bhāgino bhaveyyāmāti. Sopi thero khīṇāsavo; tasmā olokento tesaṃ patthanāya samijjhanabhāvaṃ ñatvā sitaṃ akāsi. Taṃ disvā sā itthī sāmikaṃ āha "sāmi amhākaṃ ayyo sitaṃ karoti, eso naṭadārako bhavissatīti. Sāmikopissā "evaṃ bhavissati bhaddeti vatvā pakkāmi. Idaṃ tesaṃ pubbakammaṃ. Te tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā devaloke nibbattitvā tato cavitvā, sā itthī naṭagehe nibbatti, puriso seṭṭhigehe. So "evaṃ bhadde bhavissatīti tassā paṭivacanassa dinnattā naṭehi saddhiṃ vicari, khīṇāsavattherassa dinnapiṇḍapātaṃ nissāya arahattaṃ pāpuṇi. Sāpi naṭadhītā "yā me sāmikassa gati, mayhaṃpi sā eva gatīti bhikkhunīnaṃ santike pabbajitvā arahatte patiṭṭhahīti. Uggasenaseṭṭhiputtavatthu. ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

7. Cūḷadhanuggahapaṇḍitavatthu. (246) "vitakkamathitassāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ daharabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Eko kira daharabhikkhu salākagge attano salākaṃ 1- gahetvā salākayāguṃ ādāya āsanasālaṃ gantvā pivati. Tattha udakaṃ alabhitvā udakatthāya ekaṃ gharaṃ agamāsi. Tatra taṃ ekā kumārikā disvāva uppannasinehā "bhante punapi pānīyena atthe sati, idheva āgaccheyyāthāti āha. So tato paṭṭhāya yadā pānīyaṃ na labhati, tadā tattheva gacchati. Sāpissa pattaṃ gahetvā pānīyaṃ deti. Evaṃ gacchante kāle, yāguṃpi datvā punekadivasaṃ tattheva nisīdāpetvā bhattaṃ adāsi. Santike cassa nisīditvā "bhante imasmiṃ gehe na kiñci natthi nāma, kevalaṃ mayaṃ vicāraṇakamanussameva na labhāmāti kathaṃ samuṭṭhāpesi. So katipāheneva tassā kathaṃ sutvā ukkaṇṭhi. Atha naṃ ekadivasaṃ āgantukā bhikkhū disvā "kasmā tvaṃ āvuso kīso uppaṇḍuppaṇḍukajātosīti pucchitvā, "ukkaṇṭhitosmi āvusoti vutte, ācariyupajjhāyānaṃ santikaṃ nayiṃsu. Tepi taṃ satthu santikaṃ netvā tamatthaṃ ārocesuṃ. Satthā "saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosīti pucchitvā, "saccanti vutte, "kasmā tvaṃ bhikkhu mādisassa āraddhaviriyassa buddhassa sāsane pabbajitvā `sotāpannoti vā `sakadāgāmīti vā attānaṃ @Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. pattasalākaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Avadāpetvā `ukkaṇṭhitoti vadāpesi; bhāriyaṃ te kammaṃ katanti vatvā "kiṃkāraṇā ukkaṇṭhitosīti pucchitvā, "bhante ekā maṃ itthī evamāhāti vutte, "bhikkhu anacchariyaṃ etaṃ tassā kiriyaṃ: sā hi pubbe sakalajambudīpe aggapaṇḍitaṃ pahāya taṃmuhuttadiṭṭhake ekasmiṃ sinehaṃ uppādetvā taṃ jīvitakkhayaṃ pāpesīti vatvā tassa vatthussa pakāsanatthaṃ bhikkhūhi yācito atīte cūḷadhanuggahapaṇḍitakāle takkasilāyaṃ disāpāmokkhassa ācariyassa santike sippaṃ uggahetvā tena tuṭṭhena dinnaṃ dhītaraṃ ādāya bārāṇasiṃ gacchantassa ekasmiṃ aṭavīmukhe ekūnapaññāsāya kaṇḍehi ekūnapaññāsa core ghātetvā, kaṇḍesu khīṇesu, corajeṭṭhakaṃ gahetvā bhūmiyaṃ pātetvā, "bhadde asiṃ āharāti vutte, tāya taṃkhaṇaṃdiṭṭhacore sinehaṃ katvā corassa hatthe asitharuṃ ṭhapetvā corena cūḷadhanuggahapaṇḍitassa māritabhāvaṃ corena ca taṃ ādāya gacchantena "maṃpi esā aññaṃ disvā attano sāmikaṃ viya mārāpessati, kiṃ me imāyāti ekaṃ nadiṃ disvā orimatīre taṃ ṭhapetvā tassā bhaṇḍakaṃ ādāya "tvaṃ idheva hohi, yāvāhaṃ bhaṇḍakaṃ uttāremīti tattheva taṃ pahāya gamanabhāvañca āvikatvā "sabbaṃ bhaṇḍaṃ samādāya pāraṃ tiṇṇosi brāhmaṇa, paccāgaccha lahuṃ khippaṃ maṃpi tārehidāni bho" "asanthutaṃ maṃ cirasanthutena mināti 1- bhotī adhuvaṃ dhuvena, @Footnote: 1. pāliyaṃ "niminīti. tadaṭṭhakathāyaṃ "nimisīti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Mayāpi bhotī nimineyya aññaṃ, ito ahaṃ dūrataraṃ gamissaṃ." "kāyaṃ eḷagaṇigumbe karoti mahahāsiyaṃ, 1- nayidha naccaṃ vā gītaṃ vā tāḷaṃ vā susamāhitaṃ. Anamhikāle sussoṇi kiṃ nu jagghasi sobhane ?" "sigāla bāla dummedha appapaññosi jambuka, chinno 2- macchañca pesiñca kapaṇo viya jhāyasi." "sudassaṃ vajjamaññesaṃ, attano pana duddasaṃ; chinnā 3- patiñca jārañca maṃpi tvaññeva jhāyasi." "evametaṃ migarāja, yathā bhāsasi jambuka. Sā nūnāhaṃ ito gantvā bhattu hessaṃ vasānugā." "yo hare mattikaṃ thālaṃ, kaṃsathālaṃpi so hare; kataṃyeva tayā pāpaṃ punapevaṃ karissasīti imaṃ pañcakanipāte cūḷadhanuggahajātakaṃ 4- vitthāretvā "tadā cūḷadhanuggahapaṇḍito tvaṃ ahosi, sā itthī ayaṃ etarahi kumārikā, sigālarūpena āgantvā tassā niggahakārako sakko devarājā ahamevāti vatvā "evaṃ sā itthī taṃmuhuttadiṭṭhake ekasmiṃ sinehena sakalajambudīpe aggapaṇḍitaṃ jīvitā voropesi; taṃ itthiṃ ārabbha uppannaṃ tava taṇhaṃ chinditvā vihara bhikkhūti taṃ ovaditvā uttariṃ dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi @Footnote: 1. pāliyaṃ tadaṭṭhakathāyañca ahuhāsiyanti dissati. 2. pāliyaṃ tadaṭṭhakathāyañca @"jinnoti dissati. 3. tattheva "jinnāti. @4. khu. jā. 27/184. tadaṭṭhakathā 4/506.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

"vitakkamathitassa jantuno tibbarāgassa subhānupassino bhiyyo taṇhā pavaḍḍhati, esa kho daḷhaṃ karoti bandhanaṃ. Vitakkūpasame ca yo rato asubhaṃ bhāvayatī sadā sato eso kho byantikāhati esacchindati mārabandhananti. Tattha "vitakkamathitassāti: kāmavitakkādīhi tīhi vitakkehi nimmathitassa. Tibbarāgassāti: bahalarāgassa. Subhānupassinoti: iṭṭhārammaṇesu subhanimittaggāhādivasena vissaṭṭhamānasatāya subhanti anupassantassa. Taṇhāti: evarūpassa jhānādīsu ekaṃpi na vaḍḍhati, athakho chadvārikataṇhā bhiyyo vaḍḍhati. Esa khoti: eso kho puggalo taṇhābandhanaṃ thiraṃ nāma karoti. Vitakkūpasameti: micchāvitakkānaṃ vūpasamasaṅkhāte dasasu asubhesu paṭhamajjhāne. Sadā satoti: yo ettha abhirato hutvā niccaṃ upaṭṭhitassatitāya sato taṃ asubhajjhānaṃ bhāveti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

Byantikāhatīti: esa bhikkhu tīsu bhavesu uppajjanakaṃ taṇhaṃ vigataṃ karissati. Mārabandhananti: esa tebhūmikavaṭṭasaṅkhātaṃ mārabandhanaṃpi chindissatīti attho. Desanāvasāne so bhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi, sampattānaṃpi sātthikā desanā ahosīti. Cūḷadhanuggahapaṇḍitavatthu. ---------- 8. Māravatthu. (247) "niṭṭhaṃ gatoti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto māraṃ ārabbha kathesi. Ekadivasaṃ hi vikāle sambahulā therā jetavanamahāvihāraṃ pavisitvā rāhulattherassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā taṃ vuṭṭhāpesuṃ. 1- So aññattha vasanaṭṭhānaṃ apassanto gantvā tathāgatassa gandhakuṭiyā pamukhe nipajji. Tadā so āyasmā arahattaṃ patto avassikova ahosi. Māro vasavattī bhavane ṭhitoyeva taṃ āyasmantaṃ gandhakuṭippamukhe nipannaṃ disvā cintesi "samaṇassa gotamassa rujanakā aṅgulī bahi nipannā, sayaṃ antogandhakuṭiyaṃ nipanno; aṅguliyā @Footnote: 1. ācārasampannā na tathā kariṃsu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Pīḷiyamānāya, sayaṃ pīḷito bhavissatīti. So mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā āgamma soṇḍāya therassa matthakaṃ parikkhipitvā mahantena saddena koñcaravaṃ ravi. Satthā gandhakuṭiyaṃ nipanno tassa mārabhāvaṃ ñatvā "māra tādisānaṃ satasahassenāpi mama puttassa bhayaṃ uppādetuṃ na sakkā, putto hi me asantāsī vītataṇho mahāviriyo mahāpaññoti vatvā imā gāthā abhāsi "niṭṭhaṃ gato asantāsī vītataṇho anaṅgaṇo acchindi bhavasallāni, antimoyaṃ samussayo vītataṇho anādāno niruttipadakovido akkharānaṃ sannipātaṃ jaññā pubbāparāni ca sa ve antimasārīro mahāpañño [mahāpuriso] ti vuccatīti. Tattha "niṭṭhaṃ gatoti: imasmiṃ sāsane pabbajitānaṃ arahattaṃ niṭṭhaṃ nāma, taṃ gato pattoti attho. Asantāsīti: abbhantare rāgasantāsādīnaṃ abhāvena asantasako. Acchindi bhavasallānīti: sabbānipi bhavagāmisallāni acchejji. Samussayoti: ayaṃ tassa antimo deho. Anādānoti: khandhādīsu niggahaṇo. Niruttipadakovidoti: niruttiyañca sesapadesu cāti catūsupi paṭisambhidāsu chekoti attho. Akkharānaṃ sannipātaṃ jaññā pubbāparāni cāti: akkharānaṃ sannipātasaṅkhātaṃ akkharapiṇḍañca jānāti pubbakkharena aparakkharaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Aparakkharena pubbakkharañca jānāti. Pubbakkharena aparakkharaṃ jānāti nāma: ādimhi paññāyamāne, majjhapariyosānesu appaññāyamānesupi, "imesaṃ akkharānaṃ idaṃ majjhaṃ, idaṃ pariyosānanti jānāti. Aparakkharena pubbakkharaṃ jānāti nāma: ante paññāyamāne, ādimajjhesu appaññāyamānesupi, "imesaṃ akkharānaṃ idaṃ majjhaṃ, ayaṃ ādīti jānāti, majjhe paññāyamāne, ādipariyosānesu appaññāyamānesupi, "imesaṃ akkharānaṃ ayaṃ ādi, ayaṃ antoti jānātieva. Mahāpaññoti: esa koṭiyaṃ ṭhitasarīro mahantānaṃ atthadhamma- niruttipaṭibhānānaṃ sīlakkhandhādīnañca pariggāhikāya paññāya samannāgatattā mahāpañño "vimuttacittaṃ khvāhaṃ sārīputta mahāpurisoti vadāmīti vacanato vimuttacittatāya ca mahāpurisoti vuccatīti attho. Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu. 1- Māropi pāpimā "jānāti maṃ samaṇo gotamoti tattheva antaradhāyīti. Māravatthu. ------- @Footnote: 1. kathaṃ? na hi aññe tattha honti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

9. Upakājīvakavatthu. (248) "sabbābhibhūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā antarāmagge upakaṃ ājīvakaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiṃ hi samaye satthā pattasabbaññutaññāṇo bodhimaṇḍe sattasattāhaṃ vītināmetvā attano pattacīvaramādāya dhammacakkappavattanatthaṃ bārāṇasiṃ 1- sandhāya aṭṭhārasayojanamaggaṃ paṭipanno antarāmagge upakaṃ ājīvakaṃ addasa. Sopi satthāraṃ disvā "vippasannāni kho te āvuso indriyāni, parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto: kaṃsi tvaṃ āvuso uddissa pabbajito, ko vā te satthā, kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesīti pucchi. Athassa satthā "mayhaṃ upajjhāyo vā ācariyo vā natthīti vatvā imaṃ gāthamāha "sabbābhibhū sabbavidūhamasmi sabbesu dhammesu anūpalitto sabbañjaho taṇhakkhaye vimutto sayaṃ abhiññāya kamuddiseyyanti. Tattha "sabbābhibhūti: sabbesaṃ tebhūmikadhammānaṃ abhibhavitā. Sabbavidūti: viditasabbacatubhūmikadhammo. Sabbesu dhammesūti: sabbesupi tebhūmikadhammesu taṇhādiṭṭhīhi anūpalitto. @Footnote: 1. Sī. Yu. bārāṇasiyaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Sabbañjahoti: sabbe tebhūmikadhamme jahitvā ṭhito. Taṇhakkhaye vimuttoti: taṇhakkhayante uppādite taṇhakkhaya- saṅkhāte arahatte asekhāya vimuttiyā vimutto. Sayaṃ abhiññāyāti: abhiññeyyādibhede dhamme sayameva jānitvā. Kamuddiseyyanti: "ayaṃ me upajjhāyo vā ācariyo vāti kaṃ nāma uddiseyyanti. Desanāvasāne upako ājīvako tathāgatassa vacanaṃ nevābhinandi nappaṭikkosi, sīsaṃ pana cāletvā jivhaṃ nillāletvā ekapadikaṃ maggaṃ gahetvā aññataraṃ luddakanivāsanaṭṭhānaṃ agamāsīti. Upakājīvakavatthu. -------- 10. Sakkadevarājavatthu. (249) "sabbadānanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sakkaṃ devarājaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiṃ hi samaye tāvatiṃsadevaloke devatā sannipatitvā cattāro pañhe samuṭṭhāpesuṃ "kataraṃ dānaṃ nu kho dānesu, kataro raso rasesu, katarā rati ratīsu jeṭṭhakā, taṇhakkhayova kasmā jeṭṭhakoti vuccatīti. Te pañhe ekā devatāpi vinicchituṃ nāsakkhi. Eko pana devo ekaṃ devaṃ pucchati, sopi aparanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

Evaṃ aññamaññaṃ pucchantā dasasu cakkavāḷasahassesu dvādasa saṃvaccharāni vicariṃsu. Ettakenāpi kālena pañhānaṃ atthaṃ adisvā dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā catunnaṃ mahārājānaṃ santikaṃ gantvā, "kiṃ tātā mahādevasannipātoti vutte, "cattāro pañhe samuṭṭhāpetvā vinicchituṃ asakkontā tumhākaṃ santikaṃ āgatamhāti. "kiṃ pañhā nāma tātāti. "dānarasaratīsu kataradānarasarati nu kho seṭṭhā, taṇhakkhayova kasmā seṭṭhoti ime pañhe vinicchituṃ asakkontā āgatamhāti [tamatthaṃ ārocesuṃ]. "tātā mayaṃpi imesaṃ atthaṃ na jānāma; amhākaṃ pana rājā janasahassena cintite atthe cintetvā khaṇeneva jānāti, so amhehi paññāya ca puññena ca visiṭṭho, etassa santikaṃ gacchāmāti tameva devagaṇaṃ ādāya sakkassa devarañño santikaṃ gantvā, tenāpi "kiṃ tātā mahanto devasannipātoti vutte, tamatthaṃ ārocesuṃ. Sakko "tātā imesaṃ pañhānaṃ añño atthaṃ jānituṃ na sakkoti, buddhavisayā eteti vatvā "satthā panetarahi kahaṃ vasatīti pucchitvā "jetavaneti sutvā "etha tassa santikaṃ gamissāmāti devagaṇena saddhiṃ rattibhāge sakalaṃ jetavanaṃ obhāsetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhito, "kiṃ mahārāja mahatā devagaṇena saddhiṃ āgatosīti vutte, "bhante devagaṇena ime nāma pañhā samuṭṭhāpitā, añño imesaṃ atthaṃ jānituṃ samattho nāma natthi, imesaṃ no atthaṃ pakāsethāti āha. Satthā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

"sādhu mahārāja mayā tiṃsa pāramiyo pūretvā mahāpariccāge pariccajitvā tumhādisānaṃ kaṅkhāchedanatthameva sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdhaṃ, tayā pucchitapañhe suṇāhi: sabbadānānaṃ dhammadānaṃ seṭṭhaṃ, sabbarasānaṃ dhammaraso seṭṭho, sabbaratīnaṃ dhammarati seṭṭhā, taṇhakkhayo pana arahattaṃ sampāpakattā seṭṭhoyevāti vatvā imaṃ gāthamāha "sabbadānaṃ dhammadānaṃ jināti, sabbarasaṃ dhammaraso jināti, sabbaratiṃ dhammarati jināti, taṇhakkhayo sabbadukkhaṃ jinātīti. Tattha "sabbadānanti: sace hi cakkavāḷagabbhe yāva brahmalokā nirantaraṃ katvā nisinnānaṃ buddhapaccekabuddhakhīṇāsavānaṃ kadaligabbhasadisāni ticīvarāni dadeyya. Tasmiṃ samāgame catuppadikāya gāthāya katā anumodanāva seṭṭhā; taṃ hi dānaṃ tassā gāthāya soḷasiṃ kalaṃ na agghati; evaṃ dhammassa desanāpi vācanāpi savanampi mahantaṃ, yena ca puggalena dhammassavanaṃ kāritaṃ, tasseva mahānisaṃso. Tathārūpāyaeva parisāya paṇītapiṇḍapātassa patte pūretvā dinnadānatopi sappitelādīnaṃ patte pūretvā dinnabhesajjadānatopi mahāvihārasadisānaṃ vihārānaṃ lohapāsādasadisānañca pāsādānaṃ anekāni satasahassāni kāretvā dinnasenāsanadānatopi anāthapiṇḍikādīhi vihāre ārabbha katapariccāgatopi antamaso catuppadikāya gāthāya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Anumodanavasenāpi pavattitaṃ dhammadānameva seṭṭhaṃ. Kiṃkāraṇā? evarūpāni hi puññāni karontā dhammaṃ sutvāva karonti, no assutvā; sace hi ime sattā dhammaṃ na suṇeyyuṃ, uḷuṅkamattaṃ yāguṃpi kaṭacchumattaṃ bhattaṃpi na dadeyyuṃ; iminā kāraṇena sabbadānehi dhammadānameva seṭṭhaṃ, apica ṭhapetvā buddhe ca paccekabuddhe ca sakalakappaṃ deve vassante udakabindūni gaṇetuṃ samatthāya paññāya samannāgatā sārīputtādayopi attano dhammatāya sotāpattiphalādīni adhigantuṃ nāsakkhiṃsu; assajittherādīhi kathitaṃ dhammaṃ sutvāva sotāpattiphalaṃ sacchikariṃsu, satthu dhammadesanāya sāvakapāramīñāṇañca sacchikariṃsu; imināpi kāraṇena mahārāja 1- dhammadānameva seṭṭhaṃ. Tena vuttaṃ "sabbadānaṃ dhammadānaṃ jinātīti. Sabbe pana khandharasādayo rasā ukkaṃsato devatānaṃ sudhābhojanarasopi saṃsāravaṭṭe pātetvā dukkhānubhavanasseva paccayo; yo panesa sattattiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhāto ca navalokuttara- dhammasaṅkhāto ca dhammaraso, ayameva sabbarasānaṃ seṭṭho. Tena vuttaṃ "sabbarasaṃ dhammaraso jinātīti. Yā panesā puttarati dhīturati dhanarati itthīrati naccagītavāditādi- ratippabhedā ca anekappabhedā rati, sāpi saṃsāravaṭṭe pātetvā dukkhānubhavanasseva paccayo; yā panesā dhammaṃ kathentassa vā suṇantassa vā vācentassa vā anto uppajjamānā pīti @Footnote: 1. atirekapadena bhavitabbaṃ na hi sakkā īdisaṃ atthaṃ satthu vacanaṃ kātuṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Udaggabhāvaṃ janeti assūni pavatteti lomahaṃsaṃ janeti, sā saṃsāravaṭṭassa antaṃ katvā arahattapariyosānā hoti; sabbaratīnaṃ evarūpā dhammaratiyeva seṭṭhā. Tena vuttaṃ "sabbaratiṃ dhammarati jinātīti. Taṇhakkhayo pana taṇhāya khayante uppannaṃ arahattaṃ, taṃ sakalassāpi vaṭṭadukkhassa abhibhavanato sabbaseṭṭhameva. Tena vuttaṃ "taṇhakkhayo sabbadukkhaṃ jinātīti. Evaṃ satthari imissā gāthāya atthaṃ kathenteyeva, caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Sakkopi satthu dhammakathaṃ sutvā satthāraṃ vanditvā āha "bhante evaṃ jeṭṭhake nāma dhammadāne kimatthaṃ amhākaṃ pattiṃ na dāpetha? ito paṭṭhāya no bhikkhusaṅghassa kathetvā pattiṃ dāpetha bhanteti. Satthā tassa vacanaṃ sutvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā "bhikkhave ajja ādiṃ katvā mahādhammassavanaṃ vā pakatidhammassavanaṃ vā upanisinnakathaṃ vā antamaso anumodanaṃpi kathetvā sabbasattānaṃ pattiṃ dadeyyāthāti āhāti. Sakkadevarājavatthu. ---------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

11. Aputtakaseṭṭhivatthu. (250) "hananti bhogā dummedhanti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto aputtakaseṭṭhiṃ nāma ārabbha kathesi. Tassa kira kālakiriyaṃ sutvā rājā pasenadikosalo "aputtakaṃ sāpateyyaṃ kassa pāpuṇātīti pucchitvā "raññoti sutvā sattahi divasehi tassa gehato dhanaṃ rājakulaṃ abhiharāpetvā satthu santikaṃ upasaṅkamitvā, "handa kuto nu tvaṃ mahārāja āgacchasi divādivassāti vutte, "idha bhante sāvatthiyaṃ seṭṭhī gahapati kālakato, tamahaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājantepuraṃ abhiharitvā āgacchāmīti āha. Sabbaṃ sutte āgatanayeneva veditabbaṃ. "so kira, suvaṇṇapāṭiyā nānaggarasabhojane upanīte, `evarūpaṃ nāma manussā bhuñjanti, kiṃ tumhe mayā saddhiṃ imasmiṃ gehe keliṃ karothāti bhojane upaṭṭhite, 1- leḍḍudaṇḍādīhi paharitvā palāpetvā `idaṃ manussānaṃ bhojananti kāṇājakaṃ bilaṅgadutiyaṃ bhuñjati, vatthayānacchattesupi manāpesu upaṭṭhāpitesu, manusse leḍḍudaṇḍādīhi paharanto palāpetvā sāṇāni dhāreti, jajjararathakena yāti paṇṇacchattena dhāriyamānenāti evaṃ raññā ārocite, satthā tassa pubbakammaṃ kathesi: bhūtapubbaṃ so mahārāja 2- seṭṭhī gahapati tagarasikhiṃ nāma @Footnote: 1. ito paraṃ "manusseti padaṃ naṭṭhaṃ bhaveyYu. @2. suttato ānentena nīharituṃ pammussitvā pamādena likhitaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

Paccekabuddhaṃ 1- piṇḍapātena paṭipādesi, "detha samaṇassa piṇḍanti vatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Tasmiṃ kira assaddhe bāle evaṃ vatvā pakkante, tassa bhariyā saddhā pasannā "cirassaṃ vata me imassa mukhato `dehīti vacanaṃ sutaṃ, ajja mama manoratho pūreti, piṇḍapātaṃ dassāmīti paccekabuddhassa pattaṃ gahetvā paṇīta- bhojanassa pūretvā adāsi. Sopi nivattamāno taṃ disvā "kiṃ samaṇa kiñci te laddhanti pattaṃ gahetvā paṇītapiṇḍapātaṃ disvā vippaṭisārī hutvā evaṃ cinteti "varametaṃ piṇḍapātaṃ dāsā vā kammakarā vā bhuñjeyyuṃ, te hi imaṃ bhuñjitvā mayhaṃ kammaṃ karissanti; ayaṃ pana gantvā bhuñjitvā niddāyissati; naṭṭho me piṇḍapātoti. [so] bhātu pana ekaputtakaṃ sāpateyyassa kāraṇā jīvitā voropesi. So kirassa aṅguliṃ gahetvā vicaranto "idaṃ mayhaṃ pitu santakaṃ yānakaṃ, ayaṃ tassa goṇoti āha. Atha naṃ seṭṭhī "idāni tāvesa evaṃ vadeti, imassa pana vuḍḍhippattakāle imasmiṃ gehe bhoge ko rakkhissatīti taṃ araññaṃ netvā ekasmiṃ gacchamūle gīvāyaṃ gahetvā mūlakandaṃ viya gīvaṃ pīḷetvā māretvā tattheva chaḍḍesi. Idamassa pubbakammaṃ. Tena vuttaṃ "yaṃ kho so mahārāja seṭṭhī gahapati tagarasikhiṃ paccekabuddhaṃ 2- piṇḍapātena paṭipādesi, tassa kammassa vipākena @Footnote: 1. pāliyañhi "paccekasambuddhanti dissati. saṃ. sagātha. 15/133. ña. va. @2. pāliyañhi "paccekasambuddhanti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Sattakkhattuṃ sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajji; tasseva kammassa vipākāvasesena imissāyeva sāvatthiyā sattakkhattuṃ seṭṭhittaṃ kāresi. Yaṃ kho so mahārāja seṭṭhī gahapati dānaṃ 1- datvā pacchā vippaṭisārī ahosi `varametaṃ piṇḍapātaṃ dāsā vā kammakarā vā bhuñjeyyunti, tassa kammassa vipākena nāssūḷārāya bhattabhogāya cittaṃ namati nāssūḷārāya vatthabhogāya 2- nāssūḷārāya yānabhogāya 3- nāssūḷārānaṃ pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ bhogāya cittaṃ namati. Yaṃ kho so mahārāja seṭṭhī gahapati bhātu 4- ekaputtakaṃ sāpateyyassa kāraṇā jīvitā voropesi, tassa kammassa vipākena bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni bahūni vassasatasahassāni niraye paccittha; tasseva kammassa vipākāvasesena idaṃ sattamaṃ aputtakaṃ sāpateyyaṃ rājakosaṃ pavesenti. Tassa kho pana mahārāja seṭṭhissa gahapatissa purāṇañca puññaṃ parikkhīṇaṃ navañca puññaṃ anupacitaṃ, ajja ca 5- pana mahārāja seṭṭhī gahapati mahāroruve niraye paccatīti. Rājā satthu vacanaṃ sutvā "aho bhante bhāriyaṃ kammaṃ, ettake nāma bhoge vijjamāne, neva attanā paribhuñji, na tumhādise buddhe dhuravihāre viharante, puññakammaṃ akāsīti āha. Satthā "evamevaṃ mahārāja dummedhapuggalā nāma bhoge labhitvā @Footnote: 1. "dānanti na dissati. 2-3. etthantare ca "cittaṃ namatīti dissati. 4. "ca panāti @ dissati. 5. casaddo natthi. saṃ. sagātha. 15/134. ña. va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

Nibbānaṃ na gavesanti, bhoge nissāya uppannataṇhā panete dīgharattaṃ hanatīti vatvā imaṃ gāthamāha "hananti bhogā dummedhaṃ, no ca pāragavesino; bhogataṇhāya dummedho hanti aññeva attananti. Tattha "no ca pāragavesinoti: ye pana nibbānapāragavesino puggalā, na te bhogā hananti. Hanti aññeva attananti: bhoge nissāya uppannāya taṇhāya duppañño puggalo pare viya attānameva hanatīti attho. Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti. Aputtakaseṭṭhivatthu. -------- 12. Aṅkuradevaputtavatthu. (251) "tiṇadosāni khettānīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā paṇḍukambalasilāyaṃ viharanto aṅkuraṃ ārabbha kathesi. Vatthu "ye jhānappasutā dhīrāti gāthāya vitthāritameva. Vuttañhetaṃ tattha indakaṃ ārabbha "so kira anuruddhattherassa antogāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhassa attano ābhataṃ kaṭacchubhikkhaṃ dāpesi, tadassa puññaṃ aṅkurena dasavassasahassāni dvādasayojanikaṃ uddhanapantiṃ katvā dinnadānato mahapphalataraṃ jātaṃ; tasmā evamāha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page46.

Evaṃ vutte, satthā "aṅkura dānannāma viceyya dātuṃ vaṭṭati, evantaṃ sukkhette suvuttabījaṃ viya mahapphalaṃ hoti, tvaṃ pana na tathā akāsi, tena te dānaṃ na mahapphalaṃ jātanti imamatthaṃ vibhāvento "viceyya dānaṃ dātabbaṃ, yattha dinnaṃ mahapphalaṃ. Viceyya dānaṃ sugatappasatthaṃ; ye dakkhiṇeyyā idha jīvaloke, etesu dinnāni mahapphalāni, vījāni vuttāni yathā sukhetteti vatvā uttariṃ dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi "tiṇadosāni khettāni, rāgadosā ayaṃ pajā; tasmā hi vītarāgesu dinnaṃ hoti mahapphalaṃ. Tiṇadosāni khettāni, dosadosā ayaṃ pajā; tasmā hi vītadosesu dinnaṃ hoti mahapphalaṃ. Tiṇadosāni khettāni, mohadosā ayaṃ pajā; tasmā hi vītamohesu dinnaṃ hoti mahapphalaṃ. Tiṇadosāni khettāni, icchādosā ayaṃ pajā; tasmā hi vīgaticchesu dinnaṃ hoti mahapphalanti. Tattha "tiṇdosānīti: sāmākādīni hi tiṇāni uṭṭhahantāni pubbaṇṇāparaṇṇakkhettāni dūsenti, tena tāni na bahuṭṭhāni honti; sattānaṃpi anto rāgo uppajjanto satte dūseti, tena tesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page47.

Dinnaṃ mahapphalaṃ na hoti, khīṇāsavesu dinnaṃ pana mahapphalaṃ hoti: tena vuttaṃ "tiṇadosāni khettāni, rāgadosā ayaṃ pajā; tasmā hi vītarāgesu dinnaṃ hoti mahapphalanti. Sesagāthāsupi eseva nayo. Desanāvasāne aṅkuro ca indako ca sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, sampattānaṃpi sātthikā desanā ahosīti. Aṅkuradevaputtavatthu. Taṇhāvaggavaṇṇanā niṭṭhitā. Catuvīsatimo vaggo. ----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 25 page 1-47. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=25&A=1&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=25&A=1&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=34              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1162              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1160              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1160              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]