ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 25 : PALI ROMAN Dha.A.8 tanha-brahmana

                    24. Tanhavaggavannana
                      ----------
                  1. Kapilamacchavatthu. (240)
     "manujassati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
kapilamaccham arabbha kathesi.
     Atite kira kassapassa bhagavato parinibbutakale dve kulabhataro
nikkhamitva savakanam santike pabbajimsu. Tesu jettho sodhano
nama ahosi, kanittho kapilo nama. Mata pana nesam sadhani
nama, kanitthabhagini tapana nama. Tapi bhikkhunisu pabbajimsu. Evam tesu
pabbajitesu, ubho bhataro acariyupajjhayanam vattappativattam
katva viharanta ekadivasam "bhante imasmim sasane kati
dhuraniti pucchitva "ganthadhuranca vipassanadhurancati dve
dhuraniti sutva, jettho "vipassanadhuram puressamiti. Panca
vassani acariyupajjhayanam santike vasitva yava arahatta
kammatthanam gahetva arannam pavisitva vayamanto arahattam papuni.
Kanittho "aham tava taruno, vuddhakale vipassanadhuram puressamiti
ganthadhuram patthapetva tini pitakani ugganhi. Tassa pariyattim
nissaya mahaparivaro, parivaram nissaya labho udapadi. So
bahusaccamadena matto labhatanhaya abhibhuto atipanditamanitaya parehi
Vuttam kappiyampi "akappiyanti vadati, akappiyampi "kappiyanti,
savajjampi "anavajjanti, anavajjampi "savajjanti. So pesalehi
bhikkhuhi "ma avuso kapila evam avacati vatva dhammanca
vinayanca dassetva ovadiyamanopi "tumhe kim janatha,
rittamutthisadisatiadini vatva bhikkhu khumsento vambhento vicarati.
Athassa bhatu sodhanattherassapi bhikkhu etamattham arocesum. Sopi
nam upasankamitva "avuso kapila tumhadisanam hi sammapatipatti
sasanassa ayu nama, tasma sammapatipattim pahaya kappiyadini
patibahanto ma evam avacati ovadi. So tassapi vacanam
nadayi. Evam santepi, nam thero dvittikkhattum ovaditva ovadam
agganhantam "nayam mama vacanam karotiti natva "tenahavuso
pannayissasi sakena kammenati vatva pakkami. Tato patthaya
nam annepi pesala bhikkhu chaddayimsu. So duracaro hutva
duracaraparivuto viharanto ekadivasam uposathagge "patimokkham
uddisissamiti vijanim adaya dhammasane nisiditva "vattatavuso
ettha sannipatitanam bhikkhunam patimokkhanti pucchitva "ko attho
imassa pativacanena dinnenati tunhibhute bhikkhu disva "avuso
dhammo va vinayo va natthi, patimokkhena sutena va assutena
va ko atthoti vatva asana vutthahi. Evam so kassapassa
bhagavato pariyattisasanam osakkapesi. Sodhanattheropi tadaheva
parinibbayi. Kapilo ayupariyosane avicimhi mahaniraye nibbatti.
Tapissa mata ca bhagini ca tasseva ditthanugatim apajjitva
pesale bhikkhu akkositva paribhasitva tattheva nibbattimsu.
     Tasmim pana kale pancasata purisa gamaghatakadini katva
corikaya jivanta janapadamanussehi anubaddha palayamana arannam
pavisitva tattha kinci patisaranam apassanta annataram arannakam
bhikkhum disva vanditva "patisaranam no bhante hothati vadimsu.
Thero "tumhakam silasadisam patisaranam nama natthi, sabbepi panca
silani samadayathati aha. Te "sadhuti sampaticchitva silani
samadayimsu. Atha ne thero ovadi "idani tumhe silavanto;
jivitahetupi vo neva silam atikkamitabbam, na manopadoso katabboti.
Te "sadhuti sampaticchimsu. Atha te janapada tam thanam patva
ito cito ca pariyesamana te core disva sabbe jivita
voropesum. Te kalam katva devaloke nibbattimsu. Corajetthako
jetthakadevaputto ahosi. Te anulomappatilomavasena ekam buddhantaram
devaloke samsaritva imasmim buddhuppade savatthinagaradvare
pancakulasate kevattagame nibbattimsu. Jetthakadevaputto
kevattajetthakassa gehe patisandhim ganhi, itare itaresu. Evam
tesam ekadivaseyeva patisandhiggahananca matukucchito nikkhamananca ahosi.
Kevattajetthako "atthi nu kho imasmim game annepi daraka
ajja jatati pariyesapetva tesam jatabhavam sutva "ete
mama puttassa sahayaka bhavissantiti tesam posavanikam dapesi.
Te sabbepi sahapamsukilaka sahayaka hutva anupubbena vayappatta
ahesum. Tesam kevattajetthakaputto yasato ca tejato ca aggapuriso
ahosi.
     Kapilopi kho ekam buddhantaram niraye pacitva vipakavasesena
tasmim kale aciravatiya suvannavanno duggandhamukho mahamaccho
hutva nibbatti. Athekadivasam te sahayaka "macche bandhissamati
jaladini gahetva nadiyam khipimsu. Atha nesam antojalam so maccho
pavisi. Tam disva sabbe kevattagamavasino uccasaddamakamsu
"putta no pathamam macche bandhanta suvannamaccham bandhimsu,
idani no raja pahutam dhanam dassatiti. Tepi kho sahayaka
maccham navaya pakkhipitva navam ukkhipitva ranno santikam
agamamsu. Rannapi tam disvava "kim etanti vutte, "maccho
devati ahamsu. Raja suvannavannam maccham disva "sattha
etassa suvannakaranam janissatiti maccham gahapetva bhagavato
santikam agamasi. Macchena mukhe vivatamatteyeva, sakalajetavanam ativiya
duggandham ahosi. Raja sattharam pucchi "kasma bhante maccho
suvannavanno jato, kasma cassa mukhato duggandho vayatiti.
"ayam maharaja kassapassa bhagavato pavacane kapilo nama bhikkhu
ahosi bahussuto mahaparivaro, labhatanhaya abhibhuto attano
vacanam agganhantanam akkosakaparibhasako kassapabhagavato sasanam
osakkapesi. So tena kammena avicimhi nibbattitva
Vipakavasesena idani maccho jato; yam pana so digharattam buddhavacanam
vacesi buddhassa vannam kathesi, tassa nissandena imam suvannavannam
patilabhi; yam bhikkhunam akkosakaparibhasako ahosi, tenassa mukhato
duggandho vayati; kathapemi nam maharajati. "kathapetha
bhanteti. Atha nam sattha pucchi "tvamasi kapiloti. "ama bhante
aham kapiloti. "kuto agatositi. "avicimahanirayato bhanteti.
"jetthabhatiko te sodhano kuhinti. "parinibbuto bhanteti. "mata
pana te sadhani kahanti. "niraye nibbatta bhanteti. "kanitthabhagini
te tapana kahanti. "mahaniraye nibbatta bhanteti. "idani tvam kaham
gamissasiti. "avicimahanirayameva bhanteti vatva vippatisarabhibhuto
navam sisena paharitva tavadeva kalam katva niraye nibbatti.
Mahajano samviggo ahosi lomahatthajato.
     Atha bhagava tasmim khane sannipatitaya parisaya cittavaram
oloketva tamkhananurupam dhammam desetum
     "dhammacariyam brahmacariyam         etadahu vasuttamanti
suttanipate kapilasuttam 1- kathetva ima gatha abhasi
               "manujassa pamattacarino
                tanha vaddhati maluva viya.
                So pariplavati hurahuram
                phalamicchamva vanasmim vanaro.
@Footnote: 1. paliyam. "dhammacariyasuttanti dissati. na. va. khu. sa. 25/379.
       Yam esa sahate jammi      tanha loke visattika,
       soka tassa pavaddhanti,     abhivutthamva viranam,
       yo cetam sahate jammim      tanham loke duraccayam,
       soka tamha papatanti      udavinduva pokkhaRa.
       Tam vo vadami: bhaddam vo,   yavantettha samagata.
       Tanhaya mulam khanatha,        usiratthova viranam.
       Ma vo nalamva sotova      maro bhanji punappunanti.
     Tattha "pamattacarinoti: sativossaggalakkhanena pamadena
pamattacarissa puggalassa neva jhanam na vipassanamaggaphalani
vaddhanti. Yatha pana rukkham samsibbanti pariyonaddhanti tassa vinasaya
maluva lata vaddhati, evamassa cha dvarani nissaya punappunam
uppajjanato tanha vaddhatiti attho.
     So pariplavati hurahuranti: so tanhagatiko puggalo
bhave bhave pariplavati dhavati. Yatha kim viyati. 1-
     Phalamicchamva vanasmim vanaroti: yatha rukkhaphalam icchanto
vanaro vanasmim dhavati, tassa tassa rukkhassa sakham ganhati, tam
muncitva annam ganhati, tampi muncitva annam ganhati
"sakham alabhitva sannisinnoti vattabbatam napajjati; evameva
tanhagatiko puggalo hurahuram dhavanto "arammanam alabhitva
tanhaya appavattam pattoti vattabbatam napajjati.
@Footnote: 1. "yatha kinti va kim viyati va vacanena bhavitabbam.
     Yanti: yam puggalam esa lamakabhavena jammi visaharataya
visapupphataya visaphalataya visaparibhogataya rupadisu visattataya
asattataya visattikati sankhyam gata chadvarikatanha abhibhavati;
yatha nama vane punappunam vassantena devena abhivuttham viranatinam
vaddhati; evam tassa puggalassa anto vattamulaka soka
abhivaddhantiti attho.
     Duraccayanti: yo pana puggalo etam vuttappakaram atikkamitum
pajahitum dukkarataya duraccayam tanham sahati abhibhavati, tamha puggala
vattamulaka soka papatanti; yatha nama pokkhare padumapatte
patitam udakabindu na patitthati, evam na patitthahantiti attho.
     Tam vo vadamiti: tena karanena aham tumhe vadami.
     Bhaddam voti: bhaddam tumhakam hotu, ma ayam kapilo viya
vinasam papunitthati attho.
     Mulanti: imissa chadvarikatanhaya arahattamaggannanena
mulam khanatha. Kim viyati.
     Usiratthova virananti: yatha usirena atthiko puriso mahantena
kuddalena viranam khanati, evamassa mulam khanathati attho.
     Ma vo nalamva sotova maro bhanji punappunanti:
ma tumhe nadisote jatam nalam mahavegena agato nadisoto
viya kilesamaro maranamaro devaputtamaro ca punappunam bhanjatuti
attho.
     Desanavasane pancasatapi kevattaputta samvegam apajjitva
dukkhassantakiriyam patthayamana satthu santike pabbajitva nacirasseva
dukkhassantam katva satthara saddhim anenjaviharasamapattidhammaparibhogena 1-
ekaparibhoga ahesunti.
                      Kapilamacchavatthu.
                      ----------
                 2. Sukarapotikavatthu. (241)
     "yathapi muleti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto ekam
guthasukarapotikam arabbha kathesi.
     Ekasmim kira divase sattha rajagaham pindaya pavisanto ekam
sukarapotikam disva sitam patvakasi. Tassa sitam karontassa
mukhavivaraviniggatam dassanobhasamandalam disva anandatthero "ko
nu kho bhante hetu, ko paccayo sitassa patukammayati sitakaranam
pucchi. Atha nam sattha aha "passamsetam ananda sukarapotikanti.
"ama bhanteti. "esa kakusandhassa bhagavato sasane ekaya
asanasalaya samanta kukkuti ahosi, sa ekassa yogavacarassa
vipassanakammatthanam sajjhayantassa dhammaghosam sutva tato cuta
rajakule nibbattitva ubbari nama rajadhita ahosi, sa
@Footnote: 1. "anenjaviharasamapattidhammaparibhogenati pathena bhavitabbam. na. va.
Aparabhage sariravalanjanatthanam pavittha pulavakarasim disva tattha
pulavakasannam uppadetva pathamajjhanam patilabhi, sa tattha
yavatayukam thatva tato cuta brahmaloke nibbatti, tato
cavitva ca pana gativasena alulamana idani sukarayoniyam
nibbatti; idam karanam disva maya sitam patukatanti. Tam sutva
anandattherappamukha bhikkhu mahantam samvegam patilabhimsu. Sattha tesam
samvegam uppadetva ragatanhaya adinavam pakasento antaravithiyam
thitakova ima gatha abhasi
               "yathapi mule anupaddave dalhe
                chinnopi rukkho punareva ruhati,
                evampi tanhanusaye anuhate
                nibbattati dukkhamidam punappunam.
        Yassa chattimsatisota     manapassavana bhusa,
        maha vahanti dudditthim     sankappa raganissita.
        Savanti sabbadhi sota     lata ubbhijja titthati,
        tanca disva latam jatam    mulam pannaya chindatha.
                Saritani sinehitani ca
                somanassani bhavanti jantuno,
                te satasita sukhesino,
                te ve jatijarupaga naRa.
                Tasinaya purakkhata paja
                Parisappanti sasova badhito  1-,
                samyojanasangasatta 2-
                dukkhamupenti punappunam ciraya.
                Tasinaya purakkhata paja
                parisappanti sasova badhito 1-.
                Tasma tasinam vinodaye bhikkhu 3-
                akankham 4- viragamattanoti.
     Tattha "muleti: [yassa rukkhassa] catusu disasu hettha ca
ujukameva gate pancavidhe mule chedanaphalanavijjhanadinam kenaci
upaddavena anupaddave thirapattataya dalhe [so] rukkho
uparicchinnopi sakhanusakhanam vasena punadeva ruhati; evameva
chadvarikaya tanhaya anusaye arahattamaggannanena anuhate
asamucchinne, tasmim tasmim bhave jatiadibhedam idam dukkham punappunam
nibbattatiyevati attho.
     Yassati: yassa puggalassa iti ajjhattikassupadaya attharasa
tanhavicaritani bahirassupadaya attharasa tanhavicaritaniti
imesam tanhavicaritanam vasena chattimsatiya 5- sotehi samannagata
manapesu rupadisu asavati pavattatiti manapassavana tanha
bhusa balavati hoti, tam puggalam vipannannanataya dudditthim
punappunam uppajjanato mahantabhavena maha hutva jhanam va
@Footnote: 1. Ma. bandhito.  2. Ma. samyojanasangasattaka.  3. Ma. bhikkhutinatthi.
@4. Ma. akankhanta.   5. abhi. vi. 35/530.
Vipassanam va anissaya raganissita sankappa vahantiti attho.
     Savanti sabbadhi sotati: ime tanhasota cakkhudvaradinam vasena
sabbesu rupadisu arammanesu savanato sabbapi rupatanha .pe.
Dhammatanhati sabbabhavesu va savanato sabbadhi savanti nama.
     Latati: palivethanatthena samsibbanatthena ca lata viyati lata.
     Ubbhijja titthatiti: chahi dvarehi uppajjitva rupadisu
arammanesu titthati.
     Tanca disvati: tam pana tanhalatam "etthesa tanha
uppajjamana uppajjatiti jatatthanavasena disva.
     Pannayati: satthena vane jatam latam viya maggappannaya
mule chindathati attho.
     Saritaniti: anusatani payatani.
     Sinehitaniti: civaradisu pavattasinehavasena sinehitani ca,
tanhasinehamakkhitaniti attho.
     Somanassaniti: tanhavasikassa jantuno evarupani
somanassani bhavanti.
     Te satasitati: te tanhavasika puggala satanissita
sukhanissitava hutva sukhesino sukhapariyesino bhavanti.
     Te veti: ye evarupa nara, te jatijarabyadhimaranani
upagacchantiyevati jatijarupaga nama honti.
     Pajati: ime satta tasakaranena tasinati sankham gataya
tanhaya purakkhata parivarita hutva.
     Badhitoti: luddakena aranne baddho saso viya parisappanti
bhayanti.
     Samyojanasangasattati: dasavidhena samyojanena ceva sattavidhena
ragasangadina ca satta baddha tasmim va lagga hutva.
     Cirayati: ciram dighamaddhanam punappunam jatiadikam dukkham
upagacchantiti attho.
     Tasmati: yasma tasinaya purakkhata palivethita satta, tasma
attano viragam ragadivigamanam nibbanam patthento akankhamano
bhikkhu arahattamaggeneva tam tasinam vinodaye panuditva niharitva
chaddeyyati attho.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu.
     Sapi kho sukarapotika tato cavitva suvannabhumiyam rajakule
nibbatti, tato cuta tatheva baranasiyam nibbatti, tato cavitva
supparakapattane assavanijagehe nibbatti, tato cuta gavirapattane
navikassa gehe nibbatti, tato cuta anuradhapure issaragehe
nibbatti, tato cuta tasseva dakkhinaya disaya bhekkantagame 1-
sumanassa nama kutumbikassa gehe dhita namena sumana
nama hutva nibbatti. Athassa pita, tasmim game
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. bhokkantagame.
Chaddite, dighavapirattham gantva mahamunigame nama vasi. Tattha
nam dutthagamaniranno amacco lakuntakaatimbaro nama kenacideva
karaniyena gato disva mahantam mangalam katva tam adaya
mahapunnagamam gato. Atha nam kotipabbatamahaviharavasi mahaatulatthero 1-
nama tattha pindaya caranto tassa gehadvare thito
disva bhikkhuhi saddhim kathesi "avuso sukarapotika nama
lakuntakaatimbaramahamattassa bhariyabhavam patta, aho acchariyanti.
Sa tam katham sutva atitabhave ugghatetva jatissarannanam
patilabhi. Tamkhanamyeva uppannasamvega samikam yacitva mahantena
issariyena pancabalakattherinam santike pabbajitva tissamahavihare
mahasatipatthanasuttakatham sutva sotapattiphale patitthahi, paccha
damilamaddane kate, matapitunam vasanatthanam bhekkantagamameva gantva
tattha vasanti kallakamahavihare asivisupamasuttam sutva arahattam
papuni. Sa parinibbanadivase bhikkhunihi pucchita bhikkhunisanghassa
sabbam imam pavattim nirantaram kathetva sannipatitassa bhikkhusanghassa
majjhe mandalaramavasina dhammapadabhanakamahatissattherena saddhim
samsandetva "aham pubbe manussayonito cuta kukkuti hutva
tattha senassa santika sisacchedam patva rajagahe nibbatta
paribbajikasu pabbajitva pathamajjhanabhumiyam nibbatta tato cuta
setthikule nibbatta nacirasseva cavitva sukarayonim gantva
tato cuta suvannabhumim tato baranasim tato supparakapattanam
@Footnote: 1. Ma. mahaanuruddhatthero.
Tato gavirapattanam tato anuradhapuram tato bhekkantagamanti evam
samavisame terasa 1- attabhave patva idani ukkatthe jata,
sabbepi appamadena sampadethati vatva catasso parisa
samvejetva parinibbayiti.
                     Sukarapotikavatthu.
                       ---------
                  3. Vibbhantakavatthu. (242)
     "yo nibbanatthoti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
ekam vibbhantakam arabbha kathesi.
     Eko 2- kira mahakassapattherassa saddhivihariko hutva cattari
jhanani uppadetvapi attano matulassa suvannakarassa gehe
visabhagaruparammanam disva tattha patibaddhacitto vibabhami. Atha nam
manussa alasabhavena kammam katum anicchantam geha niharimsu. So
papamittasamsaggena corakammena jivitam kappento vicari. Atha nam
ekadivasam gahetva pacchabahum galhabandhanam bandhitva catukke
catukke kasahi talenta aghatam 3- nayimsu. Thero pindaya caritum
pavisanto tam dakkhinadvarena nihariyamanam disva bandhanam sithilam
karetva "pubbe taya paricitam kammatthanam puna avajjehiti
@Footnote: 1. dvadaseva.  2. Yu. eso.  3. aghatananti yuttataram.
Aha. So tena ovadena satuppadam labhitva puna catutthajjhanam
nibbattesi. Atha nam aghatanam netva "ghatessamati sule
uttasesum. So na bhayati na santasati. Athassa tasmim tasmim
disabhage thita manussa asisattitomaradini avudhani ukkhipitvapi
tam asantasantameva disva "passatha bhonto imam purisam, anekasatanampi
avudhahatthanam purisanam majjhe nevacchambhati na vedhati, aho
acchariyanti acchariyabbhutajata mahanadam naditva ranno tam
pavattim arocesum. Raja tam karanam sutva "vissajjetha
nanti vatva 1- satthu santikampi gantva tamattham arocesi. 2- Sattha
obhasam pharitva tassa dhammam desento imam gathamaha.
               "yo nibbanattho vanadhimutto
                vanamutto vanameva dhavati,
                tam puggalameva passatha:
                mutto bandhanameva dhavatiti.
     Tassattho: "yo puggalo gihibhave alayasankhatam vanattham
chaddetva pabbajitataya nibbanattho viharasankhate tapovane
adhimutto gharavasabandhanasankhata tanhavana mutto hutva
puna tam gharavasabandhanam tanhavanameva dhavati, evantam puggalam
passatha; eso gharavasabandhanato mutto puna gharavasabandhanameva
dhavatiti.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. aha.   2. Si. Ma. Yu. arocayimsu.
     Imam dhammadesanam sutva so rajapurisanamantare sulagge
nisinnova udayabbayam patthapetva tilakkhanam aropetva sankhare
sammasanto sotapattiphalam patva smapattisukham anubhavanto vehasam
uppatitva akaseneva satthu santikam agantva sattharam vanditva
pabbajitva sarajikaya parisaya majjheyeva arahattam papuniti.
                      Vibbhantakavatthu.
                       ---------
                 4. Bandhanagaravatthu. (243)
     "na tam dalhanti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
bandhanagaram arabbha kathesi.
     Ekasmim kira kale bahu sandhicchedakapanthaghatakamanussaghatake
core anetva kosalaranno dassesum. Te raja andubandhana-
rajjubandhanasankhalikabandhanehi bandhapesi. Timsamattapi kho janapada
bhikkhu sattharam datthukama agantva disva vanditva punadivase
savatthiyam pindaya caranta bandhanagaram gantva te core
disva pindapatappatikkanta sayanhasamaye tathagatam upasankamitva
"bhante ajja amhehi pindaya carantehi bandhanagare bahu
cora andubandhanadihi baddha mahadukkham anubhavanta dittha,
te tani bandhanani chinditva palayitum na sakkonti; atthi nu
Kho bhante tehi bandhanehi thirataram annam bandhanam namati pucchimsu.
Sattha "bhikkhave kimbandhanani nametani: yam panetam dhanadhannaputta-
daradisu tanhasankhatam kilesabandhanam, etam etehi satagunena
sahassagunena satasahassagunena thirataram, evam mahantampi panetam
ducchindiyam bandhanam poranakapandita chinditva himavantam pavisitva
pabbajimsuti vatva atitam ahari:
     "atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente, bodhisatto
ekasmim duggatagahapatikule nibbatti. Tassa vayappattassa pita
kalamakasi. So bhatim katva mataram posesi. Athassa mata
anicchamanasseva ekam kuladhitaram gehe katva aparabhage
kalamakasi. Bhariyayapissa kucchiyam gabbho patitthahi. So gabbhassa
patitthitabhavam ajanantova "bhadde tvam bhatim katva jiva, aham
pabbajissamiti aha. "sami nanu gabbho me patitthito, mayi
vijataya, darakam disva pabbajissasiti aha. So "sadhuti
sampaticchitva tassa vijatakale "bhadde tvam sotthina vijata,
idanaham pabbajissamiti apucchi. Atha nam sa "puttakassa te
tava thanapanato apagamanakalam agamehiti vatva puna gabbham
ganhi. So cintesi "imam sampaticchapetva gantum na sakka,
imissa anacikkhitvava palayitva pabbajissamiti. So tassa
anacikkhitvava rattibhage utthaya palayi. Atha nam nagaraguttika
aggahesum. So "aham sami matuposako nama, vissajjetha manti
Attanam vissajjetva ekasmim thane vasitva himavantam pavisitva
isipabbajjam pabbajitva abhinna ca samapattiyo ca nibbattetva
jhanakilaya kilanto vihasi. So tattha vasantoyeva "evarupampi
nama me ducchindiyam puttadarabandhanam kilesabandhanam chinnanti udanam
udanesi.
     Sattha imam atitam aharitva tena udanitam udanam pakasento.
Ima gatha abhasi.
              "na tam dalham bandhanamahu dhira,
               yadayasam darujapabbajanca.
               Sarattaratta manikundalesu
               puttesu daresu ca ya apekkha,
               etam dalham bandhanamahu dhira
               oharinam sithiladuppamuncam.
               Etampi chetvana paribbajanti
               anapekkhino kamasukham pahayati.
     Tattha "dhirati: buddhadayo panditapurisa ayasankhalikasankhatam
ayasa nibbattam ayasam andubandhanasankhatam darujam pabbajatinehi
va annehi va vakadihi rajjum katva katam rajjubandhanam [tam]
asiadihi chinditum sakkuneyyabhavena `thiranti na vadantiti
attho.
     Sarattarattati: saratta hutva ratta. Bahalaragarattati
attho.
     Manikundalesuti: manisu ca kundalesu ca, manicittesu va
kundalesu.
     Etam dalhanti: ye manikundalesu sarattaratta, tesamyeva so 1-
rago, ya ca puttadaresu apekkha tanha, etam kilesamayam bandhanam
panditapurisa dalhanti vadanti.
     Oharinanti: akaddhitva catusu apayesu patanato avaharati
hettha haratiti oharinam.
     Sithilanti: bandhanatthane chavicammamamsani na chindati lohitam na
niharati bandhanabhavampi ajanapetva thalapathajalapathadisu kammani katum
detiti sithilam.
     Duppamuncanti: lobhavasena hi ekavarampi uppannam kilesabandhanam
bandhanatthanato kacchapo viya dummociyam hotiti duppamuncam.
     Etampi chetvanati: etam evam dalhampi kilesabandhanam nanakhaggena
chinditva anapekkhino hutva kamasukham pahaya paribbajanti pakkamanti,
pabbajantiti attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Bandhanagaravatthu.
                      ----------
@Footnote: 1. "yoti padena bhavitabbam.
                   5. Khemavatthu. (244)
     "ye ragarattati imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
khemannama ranno bimbisarassa aggamahesim arabbha kathesi.
     Sa kira padumuttarapadamule patthitappatthana ativiya abhirupa
pasadika ahosi. "sattha kira rupassa dosam kathetiti sutva
pana satthu santikam gantum na icchi. Raja tassa rupamadamattabhavam
natva veluvanavannappatisamyuttani gitani karetva natadinam
dapesi. Tesam tani gayantanam sutva tassa veluvanam aditthapubbam
viya assutapubbam viya ca ahosi. Sa "kataram uyyanam sandhaya
gayathati pucchitva, "devi tumhakam veluvanuyyanamevati vutte,
uyyanam gantukama ahosi. Sattha tassa agamanam natva
parisamajjhe nisiditva dhammam desentova talavantam adaya
attano passe thatva vijamanam abhirupam itthim nimmini. Khemapi
devi pavisamanava tam itthim disva "sammasambuddho rupassa
dosam kathetiti vadanti, ayancassa santike itthi vijamana thita,
aham imissa kalabhagampi na upemi, na maya idisam itthirupam
ditthapubbam, sattharam abhutena abbhacikkhanti manneti cintetva
tathagatassa kathasaddampi anisametva tameva itthim olokayamana
atthasi. Sattha tassa tasmim rupe uppannabahumanatam natva tam
rupam pathamavayadivasena dassento hettha vuttanayeneva pariyosane
atthimattavasanam katva dassesi. Khema tam disva "evarupampi
Nama tam rupam muhutteneva khayavayam pattam, natthi vata imasmim rupe
saroti cintesi. Sattha tassa cittavaram oloketva "kheme tvam
`imasmim rupe saro atthiti cintesi passadanissa nissarabhavanti
vatva imam gathamaha
          "aturam asucim putim     passa kheme samussayam
           uggharantam paggharantam   balanam abhipatthitanti.
     Sa gathapariyosane sotapattiphale patitthahi. Atha nam sattha
"kheme ime satta ragaratta dosaduttha mohamulha attano
tanhasotam samatikkamitum na sakkonti tattheva laggantiti vatva
dhammam desento imam gathamaha
              "ye ragarattanupatanti sotam
               sayam katam makkatakova jalam.
               Etampi chetvana vajanti dhira
               anapekkhino sabbadukkham pahayati.
     Tattha "makkatakova jalanti: yatha nama makkatako suttajalam
katva majjhatthane nabhimandale nipanno pariyante patitam patangam
va makkhikam va vegena gantva vijjhitva tassa rasam pivitva
punagantva tasmimyeva thane nipajjati; evameva ye satta
ragaratta dosaduttha mohamulha, sayam katam tanhasotam anupatanti
te tam samatikkamitum na sakkonti; evam duratikkamam.
     Etampi chetvana vajanti dhirati: pandita etam bandhanam
chinditva anapekkhino niralaya hutva arahattamaggena sabbadukkham
pahaya vajanti gacchantiti attho.
     Desanavasane khema arahatte patitthahi. Mahajanassapi
satthika desana ahosi. Sattha rajanam aha "maharaja
khemaya pabbajitum va parinibbayitum va vattatiti. "bhante
pabbajetha nam, alam parinibbanenati. Sa pabbajitva aggasavika
ahositi.
                       Khemavatthu.
                       --------
              6. Uggasenasetthiputtavatthu. (245)
     "munca pureti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
uggasenam arabbha kathesi.
     Pancasata kira nataka samvacchare va chammase va sampatte,
rajagaham gantva ranno sattaham samajjam katva bahum hirannasuvannam
labhanti, antarantare ukkhepadayanam pariyanto natthi. Mahajano
mancadisu 1- thatva samajjam olokesi. Atheka langhadhita
vamsam abhiruyha tassa upari parivattitva tassa pariyante akase
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. mancatimancadisu.
Cankamamana naccati ceva gayati ca. Tasmim samaye uggaseno
nama setthiputto sahayakena saddhim mancatimance thito tam
oloketva tassa hatthapadavikkhepadisu uppannasineho geham
gantva "tam labhanto jivissami, alabhantassa me, idheva marananti
aharupacchedam katva mancake nipajji; matapituhi "tata kinte
rujjatiti pucchitopi "tam me natadhitaram labhantassa, jivitam atthi,
alabhantassa me, idheva marananti vatva, "tata ma evam kari,
annam te amhakam kulassa ca bhogananca anurupam kumarikam
anessamati vuttepi, tatheva vatva nipajji. Athassa pita bahum
yacitvapi tam sannapetum asakkonto natakassa sahayakam pakkosapetva
kahapanasahassam datva "ime kahapane gahetva attano dhitaram
mayham puttassa detuti pahini. So "naham kahapane gahetva
demi; sace pana so imam alabhitva jivitum na sakkoti, tenahi
amhehi saddhimyeva vicaratu, dassamissa dhitaranti. Matapitaro
puttassa tamattham arocesum. So "aham tehi saddhim vicarissamiti
vatva yacantanampi tesam katham anadayitva nikkhamitva natakassa
santikam agamasi. So tassa dhitaram datva tena saddhimyeva
gamanigamarajadhanisu sippam dassento vicari. Sapi tena saddhim
samvasamanvaya nacirasseva puttam labhitva tam kilapayamana
"sakatagopakassa putta bhandaharakassa putta kinci ajananakassa puttati
vadati. Sopi nesam sakataparivattakam katva thitatthane gonanam tinam aharati
Sippadassanatthane laddhabhandakam ukkhipitva harati, tadeva kira
sandhaya sa itthi puttam kilapayamana tatheva vadati. So attanam
arabbha tassa gayanabhavam natva pucchi "mam sandhaya kathesiti.
"ama tam sandhayati. "evam sante aham palayissamiti. Sa
"kim pana mayham taya palayitena va agatena vati punappunam
tadeva 1- titam gayati. Sa kira attano rupasampattinceva
dhanalabhanca nissaya tam kisminci na mannati. So "kim nu kho
nissaya imissa ayam manoti cintento "sippam nissayati
natva "hotu, sippam ganhissamiti sassuram upasankamitva tassa
jananasippam ugganhitva gamanigamadisu sippam dassento anupubbena
rajagaham agantva "ito sattame divase uggaseno setthiputto
nagaravasinam sippam dassessatiti arocapesi. Nagaravasino mancati-
mancadayo bandhapetva sattame divase sannipatimsu. Sopi satthihattham
vamsam abhiruyha tassa matthake atthasi.
     Tamdivasam sattha paccusakale lokam volokento tam attano
nanajalassa anto pavittham disva "kim nu kho bhavissatiti
avajjanto "sve setthiputto `sippam dassessamiti vamsamatthake
thassati, tassa dassanattham mahajano sannipatissati, tattha aham
catuppadikam gatham desissami; tam sutva caturasitiya panasahassanam
dhammabhisamayo bhavissati, uggasenopi arahatte patitthahissatiti
@Footnote: 1. Si. Yu. tatheva.
Annasi. So punadivase kalam sallakkhetva bhikkhusanghaparivuto
rajagaham pindaya pavisi. Uggasenopi, satthari antonagaram
appavittheyeva, unnadanatthaya mahajanassa angulisannam datva
vamsamatthake patitthaya akaseyeva satta vare parivattitva oruyha
vamsamatthake atthasi. Tasmim khane sattha nagaram pavisanto, yatha
tam parisa na olokesi, evam katva attanameva olokapesi.
Uggaseno parisam oloketva "na mam parisa oloketiti
domanassappatto "idam maya samvacchare kattabbam sippam, satthari
ca nagaram pavisante, parisa mam anoloketva sattharameva oloketi;
mogham vata me sippadassanam jatanti cintesi. Sattha tassa cittam natva
mahamoggallanam amantetva "gaccha moggallana setthiputtam
vadehi `sippam kira dassetuti aha. Thero gantva vamsassa hettha
thitova setthiputtam amantetva imam gathamaha
        "ingha passa nataputta     uggasena mahabbala
         karohi ragam parisaya    hasayassu mahajananti.
     So therassa katham sutva tutthamanaso hutva "sattha 1- mama
sippam passitukamoti vamsamatthake thitakova imam gathamaha
        "ingha passa mahapanna    moggallana mahiddhika
         karomi ragam parisaya    hasayami mahajananti.
     Evanca pana vatva vamsamatthakato vehasam abbhuggantva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. etthantare "manneti atthi.
Akase cuddasakkhattum parivattitva oruyha vamsamatthake atthasi.
Atha nam sattha "uggasena panditena nama atitanagatappaccuppannesu
khandhesu alayam nikantim pahaya jatiadihi muccitum vattatiti
vatva imam gathamaha
               "munca pure munca pacchato
                majjhe munca bhavassa paragu
                sabbattha vimuttamanaso
                na puna jatijaram upehisiti.
     Tattha "munca pureti: atitesu khandhesu alayam nikantim
ajjhosanam patthanam pariyutthanam gaham paramasam tanham munca.
     Pacchatoti: anagatesupi khandhesu alayadini munca.
     Majjheti: paccuppannesupi tani munca.
     Bhavassa paraguti: evam sante, tividhassapi bhavassa abhinna-
parinnapahanabhavanasacchikiriyavasena paragu paragato hutva
khandhadhatuayatanadibhede sabbasankhate vimuttamanaso viharanto puna
jatijaramaranani na upagacchasiti 1- attho.
     Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo
ahosi. Setthiputtopi vamsamatthake thitakova saha patisambhidahi
arahattam patva vamsato oruyha satthu santikam agantva
pancappatitthitena vanditva sattharam pabbajjam yaci. Atha nam sattha
@Footnote: 1. na upagacchissasiti yuttataram. na. va.
Dakkhinahattham pasaretva "ehi bhikkhuti aha. So tavadeva
atthaparikkharadharo satthivassatthero viya ahosi. Atha nam bhikkhu
"avuso uggasena satthihatthassa te vamsassa matthakato otarantassa
bhayam nama nahositi pucchitva, "natthi me avuso bhayanti
vutte, satthu arocesum "bhante uggaseno `na bhayamiti vadati,
abhutam vatva annam byakarotiti. Sattha "na bhikkhave mama
puttena uggasenena sadisa chinnasamyojana bhikkhu bhayanti na
santasantiti vatva brahmanavagge imam gathamaha
        "sabbasamyojanam chetva     yo ve na paritassati,
         sangatigam visamyuttam       tamaham brumi brahmananti.
     Desanavasane bahunam dhammabhisamayo ahosi.
     Punekadivasam bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "kim nu kho
avuso evam arahattupanissayasampannassa bhikkhuno natadhitaram nissaya
natehi saddhim vicaranakaranam, kim arahattassa upanissayakarananti.
Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, `imaya namati vutte, "bhikkhave ubhayampetam iminaeva
katanti vatva tamattham pakasetum atitam ahari:
     "atite kira kassapadasabalassa suvannacetiye kariyamane,
baranasivasino kulaputta pahutam khadaniyam bhojaniyam yanakesu
aropetva "hatthakammam karissamati cetiyatthanam gacchanta
antaramagge ekam theram pindaya pavisantam passimsu. Atheka
Kuladhita theram oloketva samikam aha "sami ayyo no
pindaya pavisati, yanake ca no pahutam khadaniyam bhojaniyam,
pattamassa ahara, bhikkham dassamati. So pattam ahari. Tam
khadaniyabhojaniyassa puretva therassa hatthe patitthapetva ubhopi
patthanam karimsu "bhante tumhehi ditthadhammasseva bhagino bhaveyyamati.
Sopi thero khinasavo; tasma olokento tesam patthanaya
samijjhanabhavam natva sitam akasi. Tam disva sa itthi samikam
aha "sami amhakam ayyo sitam karoti, eso natadarako
bhavissatiti. Samikopissa "evam bhavissati bhaddeti vatva pakkami.
Idam tesam pubbakammam. Te tattha yavatayukam thatva devaloke
nibbattitva tato cavitva, sa itthi natagehe nibbatti, puriso
setthigehe. So "evam bhadde bhavissatiti tassa pativacanassa dinnatta
natehi saddhim vicari, khinasavattherassa dinnapindapatam nissaya
arahattam papuni. Sapi natadhita "ya me samikassa gati, mayhampi
sa eva gatiti bhikkhuninam santike pabbajitva arahatte patitthahiti.
                   Uggasenasetthiputtavatthu.
                      ----------
               7. Culadhanuggahapanditavatthu. (246)
     "vitakkamathitassati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ekam daharabhikkhum arabbha kathesi.
     Eko kira daharabhikkhu salakagge attano salakam 1- gahetva
salakayagum adaya asanasalam gantva pivati. Tattha udakam
alabhitva udakatthaya ekam gharam agamasi. Tatra tam eka kumarika
disvava uppannasineha "bhante punapi paniyena atthe sati,
idheva agaccheyyathati aha. So tato patthaya yada paniyam
na labhati, tada tattheva gacchati. Sapissa pattam gahetva paniyam
deti. Evam gacchante kale, yagumpi datva punekadivasam tattheva
nisidapetva bhattam adasi. Santike cassa nisiditva "bhante
imasmim gehe na kinci natthi nama, kevalam mayam vicaranakamanussameva
na labhamati katham samutthapesi. So katipaheneva tassa
katham sutva ukkanthi. Atha nam ekadivasam agantuka bhikkhu disva
"kasma tvam avuso kiso uppanduppandukajatositi pucchitva,
"ukkanthitosmi avusoti vutte, acariyupajjhayanam santikam
nayimsu. Tepi tam satthu santikam netva tamattham arocesum. Sattha
"saccam kira tvam bhikkhu ukkanthitositi pucchitva, "saccanti
vutte, "kasma tvam bhikkhu madisassa araddhaviriyassa buddhassa
sasane pabbajitva `sotapannoti va `sakadagamiti va attanam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. pattasalakam.
Avadapetva `ukkanthitoti vadapesi; bhariyam te kammam katanti
vatva "kimkarana ukkanthitositi pucchitva, "bhante eka mam
itthi evamahati vutte, "bhikkhu anacchariyam etam tassa kiriyam:
sa hi pubbe sakalajambudipe aggapanditam pahaya tammuhuttaditthake
ekasmim sineham uppadetva tam jivitakkhayam papesiti
vatva tassa vatthussa pakasanattham bhikkhuhi yacito atite
culadhanuggahapanditakale takkasilayam disapamokkhassa acariyassa
santike sippam uggahetva tena tutthena dinnam dhitaram adaya
baranasim gacchantassa ekasmim atavimukhe ekunapannasaya kandehi
ekunapannasa core ghatetva, kandesu khinesu, corajetthakam
gahetva bhumiyam patetva, "bhadde asim aharati vutte, taya
tamkhanamditthacore sineham katva corassa hatthe asitharum thapetva
corena culadhanuggahapanditassa maritabhavam corena ca tam adaya
gacchantena "mampi esa annam disva attano samikam viya
marapessati, kim me imayati ekam nadim disva orimatire tam
thapetva tassa bhandakam adaya "tvam idheva hohi, yavaham
bhandakam uttaremiti tattheva tam pahaya gamanabhavanca avikatva
        "sabbam bhandam samadaya      param tinnosi brahmana,
         paccagaccha lahum khippam      mampi tarehidani bho"
               "asanthutam  mam cirasanthutena
                minati 1- bhoti adhuvam dhuvena,
@Footnote: 1. paliyam "niminiti. tadatthakathayam "nimisiti dissati.
                Mayapi bhoti nimineyya annam,
                ito aham durataram gamissam."
       "kayam elaganigumbe        karoti mahahasiyam, 1-
        nayidha naccam va gitam va     talam va susamahitam.
        Anamhikale sussoni       kim nu jagghasi sobhane ?"
       "sigala bala dummedha       appapannosi jambuka,
        chinno 2- macchanca pesinca  kapano viya jhayasi."
       "sudassam vajjamannesam,       attano pana duddasam;
        chinna 3- patinca jaranca   mampi tvanneva jhayasi."
       "evametam migaraja,        yatha bhasasi jambuka.
        Sa nunaham ito gantva    bhattu hessam vasanuga."
       "yo hare mattikam thalam,     kamsathalampi so hare;
        katamyeva taya papam        punapevam karissasiti
imam pancakanipate culadhanuggahajatakam 4- vittharetva "tada
culadhanuggahapandito tvam ahosi, sa itthi ayam etarahi kumarika,
sigalarupena agantva tassa niggahakarako sakko devaraja
ahamevati vatva "evam sa itthi tammuhuttaditthake ekasmim
sinehena sakalajambudipe aggapanditam jivita voropesi; tam itthim
arabbha uppannam tava tanham chinditva vihara bhikkhuti tam
ovaditva uttarim dhammam desento ima gatha abhasi
@Footnote: 1. paliyam tadatthakathayanca ahuhasiyanti dissati.  2. paliyam tadatthakathayanca
@"jinnoti dissati.                       3. tattheva "jinnati.
@4. khu. ja. 27/184. tadatthakatha 4/506.
               "vitakkamathitassa jantuno
                tibbaragassa subhanupassino
                bhiyyo tanha pavaddhati,
                esa kho dalham karoti bandhanam.
                Vitakkupasame ca yo rato
                asubham bhavayati sada sato
                eso kho byantikahati
                esacchindati marabandhananti.
     Tattha "vitakkamathitassati: kamavitakkadihi tihi vitakkehi
nimmathitassa.
     Tibbaragassati: bahalaragassa.
     Subhanupassinoti: ittharammanesu subhanimittaggahadivasena
vissatthamanasataya subhanti anupassantassa.
     Tanhati: evarupassa jhanadisu ekampi na vaddhati, athakho
chadvarikatanha bhiyyo vaddhati.
     Esa khoti: eso kho puggalo tanhabandhanam thiram nama
karoti.
     Vitakkupasameti: micchavitakkanam vupasamasankhate dasasu asubhesu
pathamajjhane.
     Sada satoti: yo ettha abhirato hutva niccam upatthitassatitaya
sato tam asubhajjhanam bhaveti.
     Byantikahatiti: esa bhikkhu tisu bhavesu uppajjanakam tanham
vigatam karissati.
     Marabandhananti: esa tebhumikavattasankhatam marabandhanampi
chindissatiti attho.
     Desanavasane so bhikkhu sotapattiphale patitthahi, sampattanampi
satthika desana ahositi.
                    Culadhanuggahapanditavatthu.
                      ----------
                   8. Maravatthu. (247)
     "nittham gatoti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
maram arabbha kathesi.
     Ekadivasam hi vikale sambahula thera jetavanamahaviharam
pavisitva rahulattherassa vasanatthanam gantva tam vutthapesum. 1-
So annattha vasanatthanam apassanto gantva tathagatassa gandhakutiya
pamukhe nipajji. Tada so ayasma arahattam patto avassikova
ahosi. Maro vasavatti bhavane thitoyeva tam ayasmantam
gandhakutippamukhe nipannam disva cintesi "samanassa gotamassa rujanaka
anguli bahi nipanna, sayam antogandhakutiyam nipanno; anguliya
@Footnote: 1. acarasampanna na tatha karimsu.
Piliyamanaya, sayam pilito bhavissatiti. So mahantam hatthirajavannam
abhinimminitva agamma sondaya therassa matthakam parikkhipitva
mahantena saddena koncaravam ravi. Sattha gandhakutiyam nipanno tassa
marabhavam natva "mara tadisanam satasahassenapi mama puttassa
bhayam uppadetum na sakka, putto hi me asantasi vitatanho
mahaviriyo mahapannoti vatva ima gatha abhasi
        "nittham gato asantasi     vitatanho anangano
         acchindi bhavasallani,     antimoyam samussayo
         vitatanho anadano     niruttipadakovido
         akkharanam sannipatam      janna pubbaparani ca
         sa ve antimasariro mahapanno [mahapuriso] ti vuccatiti.
     Tattha "nittham gatoti: imasmim sasane pabbajitanam arahattam
nittham nama, tam gato pattoti attho.
     Asantasiti: abbhantare ragasantasadinam abhavena asantasako.
     Acchindi bhavasallaniti: sabbanipi bhavagamisallani acchejji.
     Samussayoti: ayam tassa antimo deho.
     Anadanoti: khandhadisu niggahano.
     Niruttipadakovidoti: niruttiyanca sesapadesu cati catusupi
patisambhidasu chekoti attho.
     Akkharanam sannipatam janna pubbaparani cati: akkharanam
sannipatasankhatam akkharapindanca janati pubbakkharena aparakkharam
Aparakkharena pubbakkharanca janati. Pubbakkharena aparakkharam janati
nama: adimhi pannayamane, majjhapariyosanesu appannayamanesupi,
"imesam akkharanam idam majjham, idam pariyosananti janati. Aparakkharena
pubbakkharam janati nama: ante pannayamane, adimajjhesu
appannayamanesupi, "imesam akkharanam idam majjham, ayam aditi janati,
majjhe pannayamane, adipariyosanesu appannayamanesupi, "imesam
akkharanam ayam adi, ayam antoti janatieva.
     Mahapannoti: esa kotiyam thitasariro mahantanam atthadhamma-
niruttipatibhananam silakkhandhadinanca pariggahikaya pannaya samannagatatta
mahapanno "vimuttacittam khvaham sariputta mahapurisoti vadamiti
vacanato vimuttacittataya ca mahapurisoti vuccatiti attho.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. 1- Maropi
papima "janati mam samano gotamoti tattheva antaradhayiti.
                        Maravatthu.
                        -------
@Footnote: 1. katham? na hi anne tattha honti.
                 9. Upakajivakavatthu. (248)
     "sabbabhibhuti imam dhammadesanam sattha antaramagge upakam
ajivakam arabbha kathesi.
     Ekasmim hi samaye sattha pattasabbannutannano
bodhimande sattasattaham vitinametva attano pattacivaramadaya
dhammacakkappavattanattham baranasim 1- sandhaya attharasayojanamaggam
patipanno antaramagge upakam ajivakam addasa. Sopi sattharam
disva "vippasannani kho te avuso indriyani, parisuddho
chavivanno pariyodato: kamsi tvam avuso uddissa pabbajito,
ko va te sattha, kassa va tvam dhammam rocesiti pucchi.
Athassa sattha "mayham upajjhayo va acariyo va natthiti
vatva imam gathamaha
               "sabbabhibhu sabbaviduhamasmi
                sabbesu dhammesu anupalitto
                sabbanjaho tanhakkhaye vimutto
                sayam abhinnaya kamuddiseyyanti.
     Tattha "sabbabhibhuti: sabbesam tebhumikadhammanam abhibhavita.
     Sabbaviduti: viditasabbacatubhumikadhammo.
     Sabbesu dhammesuti: sabbesupi tebhumikadhammesu tanhaditthihi
anupalitto.
@Footnote: 1. Si. Yu. baranasiyam.
     Sabbanjahoti: sabbe tebhumikadhamme jahitva thito.
     Tanhakkhaye vimuttoti: tanhakkhayante uppadite tanhakkhaya-
sankhate arahatte asekhaya vimuttiya vimutto.
     Sayam abhinnayati: abhinneyyadibhede dhamme sayameva janitva.
     Kamuddiseyyanti: "ayam me upajjhayo va acariyo vati
kam nama uddiseyyanti.
     Desanavasane upako ajivako tathagatassa vacanam nevabhinandi
nappatikkosi, sisam pana caletva jivham nillaletva ekapadikam maggam
gahetva annataram luddakanivasanatthanam agamasiti.
                      Upakajivakavatthu.
                       --------
                10. Sakkadevarajavatthu. (249)
     "sabbadananti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
sakkam devarajam arabbha kathesi.
     Ekasmim hi samaye tavatimsadevaloke devata sannipatitva
cattaro panhe samutthapesum "kataram danam nu kho danesu,
kataro raso rasesu, katara rati ratisu jetthaka, tanhakkhayova
kasma jetthakoti vuccatiti. Te panhe eka devatapi vinicchitum
nasakkhi. Eko pana devo ekam devam pucchati, sopi aparanti
Evam annamannam pucchanta dasasu cakkavalasahassesu dvadasa
samvaccharani vicarimsu. Ettakenapi kalena panhanam attham adisva
dasasahassacakkavaladevata sannipatitva catunnam maharajanam santikam
gantva, "kim tata mahadevasannipatoti vutte, "cattaro panhe
samutthapetva vinicchitum asakkonta tumhakam santikam agatamhati.
"kim panha nama tatati. "danarasaratisu kataradanarasarati nu kho
settha, tanhakkhayova kasma setthoti ime panhe vinicchitum
asakkonta agatamhati [tamattham arocesum]. "tata mayampi
imesam attham na janama; amhakam pana raja janasahassena
cintite atthe cintetva khaneneva janati, so amhehi
pannaya ca punnena ca visittho, etassa santikam gacchamati
tameva devaganam adaya sakkassa devaranno santikam gantva,
tenapi "kim tata mahanto devasannipatoti vutte, tamattham
arocesum. Sakko "tata imesam panhanam anno attham janitum
na sakkoti, buddhavisaya eteti vatva "sattha panetarahi kaham
vasatiti pucchitva "jetavaneti sutva "etha tassa santikam
gamissamati devaganena saddhim rattibhage sakalam jetavanam obhasetva
sattharam upasankamitva vanditva ekamantam thito, "kim maharaja
mahata devaganena saddhim agatositi vutte, "bhante devaganena
ime nama panha samutthapita, anno imesam attham janitum
samattho nama natthi, imesam no attham pakasethati aha. Sattha
"sadhu maharaja maya timsa paramiyo puretva mahapariccage
pariccajitva tumhadisanam kankhachedanatthameva sabbannutannanam
patividdham, taya pucchitapanhe sunahi: sabbadananam dhammadanam
settham, sabbarasanam dhammaraso settho, sabbaratinam dhammarati settha,
tanhakkhayo pana arahattam sampapakatta setthoyevati vatva
imam gathamaha
               "sabbadanam dhammadanam jinati,
                sabbarasam dhammaraso jinati,
                sabbaratim dhammarati jinati,
                tanhakkhayo sabbadukkham jinatiti.
     Tattha "sabbadananti: sace hi cakkavalagabbhe yava brahmaloka
nirantaram katva nisinnanam buddhapaccekabuddhakhinasavanam kadaligabbhasadisani
ticivarani dadeyya. Tasmim samagame catuppadikaya gathaya kata
anumodanava settha; tam hi danam tassa gathaya solasim
kalam na agghati; evam dhammassa desanapi vacanapi savanampi
mahantam, yena ca puggalena dhammassavanam karitam, tasseva mahanisamso.
Tatharupayaeva parisaya panitapindapatassa patte puretva
dinnadanatopi sappiteladinam patte puretva dinnabhesajjadanatopi
mahaviharasadisanam viharanam lohapasadasadisananca pasadanam anekani
satasahassani karetva dinnasenasanadanatopi anathapindikadihi
vihare arabbha katapariccagatopi antamaso catuppadikaya gathaya
Anumodanavasenapi pavattitam dhammadanameva settham. Kimkarana?
evarupani hi punnani karonta dhammam sutvava karonti, no
assutva; sace hi ime satta dhammam na suneyyum, ulunkamattam
yagumpi katacchumattam bhattampi na dadeyyum; imina karanena sabbadanehi
dhammadanameva settham, apica thapetva buddhe ca paccekabuddhe
ca sakalakappam deve vassante udakabinduni ganetum samatthaya
pannaya samannagata sariputtadayopi attano dhammataya
sotapattiphaladini adhigantum nasakkhimsu; assajittheradihi kathitam dhammam
sutvava sotapattiphalam sacchikarimsu, satthu dhammadesanaya
savakaparaminananca sacchikarimsu; iminapi karanena maharaja 1-
dhammadanameva settham. Tena vuttam "sabbadanam dhammadanam jinatiti.
     Sabbe pana khandharasadayo rasa ukkamsato devatanam
sudhabhojanarasopi samsaravatte patetva dukkhanubhavanasseva paccayo;
yo panesa sattattimsabodhipakkhiyadhammasankhato ca navalokuttara-
dhammasankhato ca dhammaraso, ayameva sabbarasanam settho. Tena
vuttam "sabbarasam dhammaraso jinatiti.
     Ya panesa puttarati dhiturati dhanarati itthirati naccagitavaditadi-
ratippabheda ca anekappabheda rati, sapi samsaravatte patetva
dukkhanubhavanasseva paccayo; ya panesa dhammam kathentassa va
sunantassa va vacentassa va anto uppajjamana piti
@Footnote: 1. atirekapadena bhavitabbam na hi sakka idisam attham satthu vacanam katum.
Udaggabhavam janeti assuni pavatteti lomahamsam janeti, sa samsaravattassa
antam katva arahattapariyosana hoti; sabbaratinam evarupa dhammaratiyeva
settha. Tena vuttam "sabbaratim dhammarati jinatiti.
     Tanhakkhayo pana tanhaya khayante uppannam arahattam, tam
sakalassapi vattadukkhassa abhibhavanato sabbasetthameva. Tena vuttam
"tanhakkhayo sabbadukkham jinatiti.
     Evam satthari imissa gathaya attham kathenteyeva, caturasitiya
panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Sakkopi satthu dhammakatham sutva
sattharam vanditva aha "bhante evam jetthake nama dhammadane
kimattham amhakam pattim na dapetha? ito patthaya no bhikkhusanghassa
kathetva pattim dapetha bhanteti. Sattha tassa vacanam sutva bhikkhusangham
sannipatapetva "bhikkhave ajja adim katva mahadhammassavanam va
pakatidhammassavanam va upanisinnakatham va antamaso anumodanampi
kathetva sabbasattanam pattim dadeyyathati ahati.
                     Sakkadevarajavatthu.
                       ---------
                11. Aputtakasetthivatthu. (250)
     "hananti bhoga dummedhanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto aputtakasetthim nama arabbha kathesi.
     Tassa kira kalakiriyam sutva raja pasenadikosalo "aputtakam
sapateyyam kassa papunatiti pucchitva "rannoti sutva sattahi
divasehi tassa gehato dhanam rajakulam abhiharapetva satthu santikam
upasankamitva, "handa kuto nu tvam maharaja agacchasi divadivassati
vutte, "idha bhante savatthiyam setthi gahapati kalakato,
tamaham aputtakam sapateyyam rajantepuram abhiharitva agacchamiti
aha. Sabbam sutte agatanayeneva veditabbam. "so kira,
suvannapatiya nanaggarasabhojane upanite, `evarupam nama manussa
bhunjanti, kim tumhe maya saddhim imasmim gehe kelim karothati
bhojane upatthite, 1- leddudandadihi paharitva palapetva `idam
manussanam bhojananti kanajakam bilangadutiyam bhunjati, vatthayanacchattesupi
manapesu upatthapitesu, manusse leddudandadihi paharanto
palapetva sanani dhareti, jajjararathakena yati pannacchattena
dhariyamanenati evam ranna arocite, sattha tassa pubbakammam kathesi:
     bhutapubbam so maharaja 2- setthi gahapati tagarasikhim nama
@Footnote: 1. ito param "manusseti padam nattham bhaveyYu.
@2. suttato anentena niharitum pammussitva pamadena likhitam.
Paccekabuddham 1- pindapatena patipadesi, "detha samanassa pindanti
vatva utthayasana pakkami. Tasmim kira assaddhe bale evam
vatva pakkante, tassa bhariya saddha pasanna "cirassam vata me
imassa mukhato `dehiti vacanam sutam, ajja mama manoratho pureti,
pindapatam dassamiti paccekabuddhassa pattam gahetva panita-
bhojanassa puretva adasi. Sopi nivattamano tam disva "kim
samana kinci te laddhanti pattam gahetva panitapindapatam
disva vippatisari hutva evam cinteti "varametam pindapatam
dasa va kammakara va bhunjeyyum, te hi imam bhunjitva
mayham kammam karissanti; ayam pana gantva bhunjitva niddayissati;
nattho me pindapatoti. [so] bhatu pana ekaputtakam sapateyyassa
karana jivita voropesi. So kirassa angulim gahetva
vicaranto "idam mayham pitu santakam yanakam, ayam tassa gonoti
aha. Atha nam setthi "idani tavesa evam vadeti, imassa pana
vuddhippattakale imasmim gehe bhoge ko rakkhissatiti tam
arannam netva ekasmim gacchamule givayam gahetva mulakandam
viya givam piletva maretva tattheva chaddesi. Idamassa pubbakammam.
Tena vuttam "yam kho so maharaja setthi gahapati tagarasikhim
paccekabuddham 2- pindapatena patipadesi, tassa kammassa vipakena
@Footnote: 1. paliyanhi "paccekasambuddhanti dissati. sam. sagatha. 15/133. na. va.
@2. paliyanhi "paccekasambuddhanti dissati.
Sattakkhattum sugatim saggam lokam upapajji; tasseva kammassa vipakavasesena
imissayeva savatthiya sattakkhattum setthittam karesi. Yam kho
so maharaja setthi gahapati danam 1- datva paccha vippatisari
ahosi `varametam pindapatam dasa va kammakara va bhunjeyyunti,
tassa kammassa vipakena nassularaya bhattabhogaya cittam
namati nassularaya vatthabhogaya 2- nassularaya yanabhogaya 3-
nassularanam pancannam kamagunanam bhogaya cittam namati. Yam kho
so maharaja setthi gahapati bhatu 4- ekaputtakam sapateyyassa
karana jivita voropesi, tassa kammassa vipakena bahuni vassani
bahuni vassasatani bahuni vassasahassani bahuni vassasatasahassani
niraye paccittha; tasseva kammassa vipakavasesena idam sattamam
aputtakam sapateyyam rajakosam pavesenti. Tassa kho pana
maharaja setthissa gahapatissa purananca punnam parikkhinam navanca
punnam anupacitam, ajja ca 5- pana maharaja setthi gahapati
maharoruve niraye paccatiti.
     Raja satthu vacanam sutva "aho bhante bhariyam kammam,
ettake nama bhoge vijjamane, neva attana paribhunji, na
tumhadise buddhe dhuravihare viharante, punnakammam akasiti aha.
Sattha "evamevam maharaja dummedhapuggala nama bhoge labhitva
@Footnote: 1. "dananti na dissati. 2-3. etthantare ca "cittam namatiti dissati.  4. "ca panati
@ dissati.  5. casaddo natthi. sam. sagatha. 15/134. na. va.
Nibbanam na gavesanti, bhoge nissaya uppannatanha panete
digharattam hanatiti vatva imam gathamaha
        "hananti bhoga dummedham,     no ca paragavesino;
         bhogatanhaya dummedho       hanti anneva attananti.
     Tattha "no ca paragavesinoti: ye pana nibbanaparagavesino
puggala, na te bhoga hananti.
     Hanti anneva attananti: bhoge nissaya uppannaya
tanhaya duppanno puggalo pare viya attanameva hanatiti attho.
         Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Aputtakasetthivatthu.
                       --------
               12. Ankuradevaputtavatthu. (251)
     "tinadosani khettaniti imam dhammadesanam sattha pandukambalasilayam
viharanto ankuram arabbha kathesi.
     Vatthu "ye jhanappasuta dhirati gathaya vittharitameva.
Vuttanhetam tattha indakam arabbha "so kira anuruddhattherassa
antogamam pindaya pavitthassa attano abhatam katacchubhikkham
dapesi, tadassa punnam ankurena dasavassasahassani dvadasayojanikam
uddhanapantim katva dinnadanato mahapphalataram jatam; tasma evamaha.
Evam vutte, sattha "ankura danannama viceyya datum vattati,
evantam sukkhette suvuttabijam viya mahapphalam hoti, tvam pana na
tatha akasi, tena te danam na mahapphalam jatanti imamattham
vibhavento
        "viceyya danam databbam,   yattha dinnam mahapphalam.
                Viceyya danam sugatappasattham;
                ye dakkhineyya idha jivaloke,
                etesu dinnani mahapphalani,
                vijani vuttani yatha sukhetteti
vatva uttarim dhammam desento ima gatha abhasi
        "tinadosani khettani,      ragadosa ayam paja;
         tasma hi vitaragesu       dinnam hoti mahapphalam.
         Tinadosani khettani,      dosadosa ayam paja;
         tasma hi vitadosesu       dinnam hoti mahapphalam.
         Tinadosani khettani,      mohadosa ayam paja;
         tasma hi vitamohesu       dinnam hoti mahapphalam.
         Tinadosani khettani,      icchadosa ayam paja;
         tasma hi vigaticchesu       dinnam hoti mahapphalanti.
     Tattha "tindosaniti: samakadini hi tinani utthahantani
pubbannaparannakkhettani dusenti, tena tani na bahutthani honti;
sattanampi anto rago uppajjanto satte duseti, tena tesu
Dinnam mahapphalam na hoti, khinasavesu dinnam pana mahapphalam hoti:
tena vuttam
        "tinadosani khettani,      ragadosa ayam paja;
         tasma hi vitaragesu       dinnam hoti mahapphalanti.
     Sesagathasupi eseva nayo. Desanavasane ankuro ca indako
ca sotapattiphale patitthahimsu, sampattanampi satthika desana
ahositi.
                    Ankuradevaputtavatthu.
                  Tanhavaggavannana nitthita.
                     Catuvisatimo vaggo.
                      ----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 25 page 1-47. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=25&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=25&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=34              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1162              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1160              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1160              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]