ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 24 : PALI ROMAN Dha.A.7 mala-nagavagga

                     18. Malavaggavannana
                      ----------
                1. Goghatakaputtavatthu. (181)
          "pandupalasova danisiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ekam goghatakaputtam arabbha kathesi.
         Savatthiyam  kireko goghatako  gavo vadhitva varamamsani
gahetva pacapetva puttadarena saddhim nisiditva mamsanca 1- khadati
mulena ca vikkinati. So evam pancapannasavassani goghatakakammam
karonto dhuravihare viharantassa satthuno ekadivasam katacchumattampi
yagum va bhattam va na adasi. So vina mamsena bhattam na bhunjati.
So ekadivasam divasabhage mamsam vikkinitva, attano atthaya pacitum
ekam mamsakhandam bhariyaya 2- datva nahayitum agamasi. Athassa sahayako
geham agantva bhariyam aha "thokam me vikkiniyamamsam dehi, gehe
me pahunako agatoti. "natthi vikkiniyamamsam, sahayako te mamsam
vikkinitva idani nahayitum gatoti. "ma evam kari, sace mamsakhandam
atthi; dehiti. "sahayakassa te nikkhittam mamsakhandam thapetva annam
mamsam natthiti. So "sahayakassa me atthaya thapitamamsato annam
natthi; so ca vina mamsena na bhunjati, nayam dassatiti samam tam
mamsam gahetva pakkami. Goghatakopi nahatva agato, taya
@Footnote: 1. Yu. samam ca.  2. Si. Yu. "bhariyayati natthi.
Attano pakkapannena saddhim vaddhetva bhatte upanite, aha
"kaham mamsanti. "natthi samiti. "nanu aham pacanatthaya mamsam datva
gatoti. "tava sahayako agantva `pahunako me agato,
vikkiniyamamsam me dehiti vatva, maya `sahayakassa te thapitamamsato
annam natthi, so ca vina mamsena na bhunjatiti vuttepi, 1- balakarena
tam mamsam samamyeva gahetva gatoti. So "aham vina mamsena bhattam
na bhunjami, harahi nanti. "kim sakka katum, bhunaja samiti. So
"naham bhattam bhunjamiti tam bhattam harapetva sattham adaya,
pacchagehe thito gono atthi, tassa santikam gantva mukhe hattham
pakkhipitva jivham niharitva satthena mule chinditva adaya gantva
angaresu pacapetva bhattamatthake thapetva nisinno ekam bhattapindam
bhunjitva ekam mamsakhandam mukhe thapesi. Tamkhanannevassa jivha
chinditva 2- bhattapatiyam pati. Tamkhanamyeva kammasarikkhakam vipakam labhi.
Sopi kho gono viya lohitadharaya mukhato paggharantiya antogeham
pavisitva jannukehi vicaranto viravi. Tasmim samaye goghatakassa putto
pitaram oloketva samipe thito hoti. Atha nam mata aha "passa
putta imam gonam viya gehamajjhe jannukehi vicaritva viravantam, idam
dukkham tava matthake patissati, mamampi anoloketva attano sotthim
karonto palayassuti. So maranabhayatajjito mataram vanditva palayi,
palayitva ca pana takkasilam agamasi. Goghatakopi gono viya
@Footnote: 1. Si. Yu. vuttopi.     2. Ma. chijjitva.
Gehamajjhe viravanto vicaritva kalam katva avicimhi nibbatti. Gonopi
kalamakasi. Goghatakaputtopi takkasilam gantva suvannakarakammam
ugganhi. Athassacariyo gamam gacchanto "evarupam nama alankaram
kareyyasiti vatva pakkami. Sopi tatharupam alankaram akasi.
Athassacariyo agantva alankaram disva "ayam yattha katthaci
gantva jivitum samatthoti vayappattam attano dhitaram adasi. So
puttadhitahi vaddhi. Athassa putta vayappatta sippam ugganhitva,
aparabhage savatthim gantva tattha gharavasam santhapetva vasanta
saddha pasanna ahesum. Pitapi nesam takkasilayam kinci kusalam
akatvava jaram papuni. Athassa putta "pita no mahallakoti
attano santikam pakkosapetva "pitu atthaya danam dassamati
buddhappamukham bhikkhusangham nimantayimsu. Te punadivase antogehe
buddhappamukham bhikkhusangham nisidapetva sakkaccam parivisitva,
bhattakiccavasane sattharam ahamsu "bhante amhehi idam pitu jivabhattam
dinnam, pitu no anumodanam karothati. Sattha tam amantetva "upasaka
tvam mahallako paripakkasariro pandupalasasadiso, tava paralokagamanaya
kusalapatheyyam natthi, attano patittham karohi, pandito bhava ma baloti
vatva anumodanam karonto ima gatha abhasi
                 pandupalasova danisi,
                 yamapurisapi ca te 1- upatthita.
@Footnote: 1. Si. Yu. tam.
                 Uyyogamukhe patitthasi, 1-
                 patheyyampi ca te na vijjati.
                 So karohi dipamattano,
                 khippam vayama pandito bhava
                 niddhantamalo anangano
                 dibbam ariyabhumimehisiti.
     Tattha "pandupalasova danisiti: upasaka tvam idani chijjitva
bhumiyam patanapandupalaso viya ahosi. Yamapurisati yamaduta vuccanti.
Idam pana maranameva sandhaya vuttam. Maranante paccupatthitanti attho.
Uyyogamukheti: parihanimukhe avuddhimukhe ca thitositi attho.
Patheyyanti: gamikassa tanduladipatheyyam viya paralokam gacchantassa
tava kusalapatheyyampi natthiti attho. So karohiti: so tvam samudde
navaya bhinnaya dipasankhatam patittham viya attano kusalapatittham
karohi, karonto ca khippam vayama sigham sigham viriyam arabha attano
kusalakammapatitthakaranena pandito bhava. Yo hi maranamukham apatva
katum samatthakaleyeva kusalam karoti, esa pandito nama. Tadiso
bhava ma andhabaloti attho. Dibbam ariyabhuminti: evam viriyam karonto
ragadinam malanam nihatataya niddhantamalo, anganabhavena anangano
nikkileso hutva pancavidham suddhavasabhumim papunissasiti attho.
    Desanavasane upasako sotapattiphale patitthahi. Sampattanampi
@Footnote: 1. Si. Yu. ca titthasi.
Satthika desana ahositi.
     Te punadivasatthayapi sattharam nimantetva danam datva
katabhattakiccam sattharam anumodanakale ahamsu "bhante idampi
amhakam pitu jivabhattameva, imasseva anumodanam karothati. Sattha
tassa anumodanam karonto ima dve gatha abhasi
                 "upanitavayova danisi,
                  sampayatosi yamassa santikam, 1-
                  vasopi ca te natthi antara,
                  patheyyampi ca te na vijjati.
                  So karohi dipamattano,
                  khippam vayama pandito bhava
                  niddhantamalo anangano
                  na puna jatijaram upehisiti.
    Tattha "upanitavayoti: upati nipatamattam. Nitavayo gatavayo
atikkantavayo. Tvamasi idani tayo vaye atikkamitva maranamukhe
thitoti attho. Sampayatosi yamassa santikanti: maranamukham gantum
sajjo hutva thitositi attho. Vasopi ca te natthi antarati:
yatha maggam gacchanta tani tani kiccani karonta antaramagge
vasanti; na evam paralokam gacchanta. Na hi sakka paralokam
gacchantena "adhivasetha katipaham, danam tava demi, dhammam tava
@Footnote: 1. Yu.  santike.
Sunamitiadini vattum. Ito pana cavitva paraloke nibbattova
hoti. Imamattham sandhayetam vuttam. Patheyyanti idam kincapi hettha
vuttameva, upasakassa pana punappunam dalhikaranattham idhapi satthara
gahitam. Jatijaranti ettha byadhimarananipi gahitaneva honti.
    Hetthimagathahi ca anagamimaggo kathito, idha arahattamaggo.
Evam santepi, yatha nama ranna attano mukhappamanam kabalam
vaddhetva puttassa upanite [1] kumaro attano mukhappamaneneva
ganhati; evameva satthara uparimaggavasena dhamme desitepi upasako
attano upanissayabalena hettha sotapattiphalam patva imissa
anumodanaya avasane anagamiphalam 2- patto. Sesaparisayapi satthika
dhammadesana ahositi.
                     Goghatakaputtavatthu.
                     ------------
               2. Annatarabrahmanavatthu. (182)
      "anupubbena medhaviti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto annataram brahmanam arabbha kathesi.
      So kira ekadivasam patova nikkhamitva, bhikkhunam civara-
parupanatthane bhikkhu civaram parupante olokento atthasi. Tam pana
thanam virulhatinam hoti. Athekassa bhikkhuno civaram parupantassa,
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "soti atthi.  2. Si. Yu. "patva....anagamiphalanti natthi.
Civarakanno tinesu pavattento 1- ussavabinduhi temi. Brahmano
tam disva "imam thanam appaharitam 2- katum vattatiti punadivase kuddalam
adaya gantva tam thanam tacchetva khalamandalasadisam akasi.
Punadivasepi tam thanam agantva, bhikkhusu civaram parupantesu, ekassa
civarakannam bhumiyam patitva pamsumhi pavattamanam disva "idha valukam
okiritum vattatiti cintetva valukam aharitva okiri. Athekadivasam
purebhattam cando atapo ahosi. Tadapi bhikkhunam civaram parupantanam
gattato sede muncante disva "idha maya mandapam karetum
vattatiti cintetva mandapam karesi. Punekadivasam pato va vaddalika
ahosi. Tadapi barahmano bhikkhu olokento, tintacivarake bhikkhu
disva "ettha maya salam karetum vattatiti salam karetva "idani
salamaham karissamiti cintetva, buddhappamukham bhikkhusangham nimantetva
anto ca bahi ca bhikkhu nisidapetva danam datva, bhattakiccavasane
anumodanatthaya satthu pattam gahetva "bhante aham bhikkhunam
civaraparupanakale imasmim thane olokento thito, idancidanca
disva idancidanca karesinti adito patthaya sabbantam pavattim
arocesi. Sattha tassa vacanam sutva "brahmana pandita nama khane
khane thokam thokam kusalam karonta, anupubbena attano akusalamalam
niharantiyevati vatva imam gathamaha
@Footnote: 1. "pavattantoti yuttataram .  2. "apaharitanti yuttataram.
      "anupubbena medhavi        thokam thokam khane khane
       kammaro rajatasseva       niddhame malamattanoti.
    Tattha "anupubbenati: anupatipatiya. Medhaviti: dhammojapannaya
samannagato. Khane khaneti: okase okase kusalam karonto.
Kammaro rajatassevati: yatha suvannakaro ekavarameva suvannam
tapetva kottetva malam niharitva pilandhanavikatim katum na
sakkoti, punappunam tapento kottento pana malam niharati, tato
anekavidham pilandhanavikatim karoti; evameva punappunam kusalam karonto
pandito attano ragadimalam niddhameyya, evam niddhantamalo hi
nikkileso hotiti attho.
    Desanavasane brahmano sotapattiphale patitthahi. Mahajanassapi
satthika desana ahositi.
                    Annatarabrahmanavatthu.
                      -----------
                 3. Tissattheravatthu. (183)
      "ayasava malam samutthayati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto tissattheram namekam bhikakhum arabbha kathesi.
      Eko kira savatthivasi kulaputto pabbajitva laddhupasampado
"tissattheroti pannayi. So aparabhage janapadavihare vassupagato,
atthahattham thulasatakam labhitva vutthavasso pavaretva, tam adaya
Gantva bhaginiya hatthe thapesi. Sa "na me esa satako bhatu
anucchavikoti tam tikhinaya vasiya chinditva hirahiram katva, udukkhale
kottetva vijatetva pothetva vattetva sukhumasuttam kantitva
satakam vayapesi. Theropi suttanceva suciyo ca samvidahitva
civarakarake daharasamanere sannipatetva bhaginiya santikam gantva
"tam me satakam detha, civaram karapessamiti aha. Sa navahattham
satakam niharitva kanitthabhatikassa hatthe thapesi. So tam gahetva
vicaretva "mama satako thulo atthahattho, ayam sukhumo navahattho,
nayam mama satako, tumhakam esa, na me imina attho, tameva
me dethati aha. "bhante tumhakameva eso, ganhatha nanti. So
neva icchi. Athassa attana katakiccam sabbam arocetva "bhante
tumhakameva esa, ganhatha nanti adasi. So tam adaya viharam
gantva civarakammam patthapesi. Athassa bhagini civarakarakanam atthaya
yagubhattadini sampadesi. Civarassa nitthitadivase pana atirekasakkaram
karesi. So civaram oloketva tasmim uppannasineho "svedani nam
parupissamiti samharitva civaravamse thapetva, tam rattim bhuttaharam
jirapetum asakkonto kalam katva tasmimyeva civare uka hutva
nibbatti. Bhaginipissa kalakiriyam sutva bhikkhunam padesu pavattamana
rodi. Bhikkhu tassa sarirakiccam katva "gilanupatthakassa abhavena
tam sanghasseva papunati, bhajessama nanti tam civaram niharapesum.
Uka "ime mama santakam vilumpantiti viravanti ito cito ca sandhavi.
Sattha gandhakutiyam nisinnova dibbaya sotadhatuya tam saddam sutva
"ananda tissassa civaram abhajetva 1- sattaham nikkhipitum vadehiti aha.
Thero tatha karesi.
      Sapi sattame divase kalam katva tusitavimane nibbatti.
Sattha atthame divase "tissassa civaram bhajetva ganhantuti
anapesi. Bhikkhu tatha karimsu. Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum
"kasma nu kho sattha tissassa civaram satta divase thapapetva
atthame divase ganhitum anujaniti. Sattha agantva "kaya nuttha
bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati
vutte, "bhikkhave tisso attano civare uka hutva nibbatto,
tumhehi tasmim bhajiyamane `ime mama santakam vilumpantiti viravanto
ito cito ca dhavi, so tumhehi civare gayhamane tumhesu manam
padussitva niraye nibbatteyya, tenaham civaram nikkhipapesim; idani
pana so tusitavimane nibbatto, tena vo maya civaraggahanam
anunnatanti vatva, puna tehi "bhariya vata ayam bhante tanha
namati vutte, "ama bhikkhave imesam sattanam tanha nama
bhariya; yatha ayato malam utthahitva ayameva khadati vinaseti
aparibhogam karoti; evamevayam tanha imesam sattanam abbhantare
uppajjitva te satte nirayadisu nibbattapeti vinasam papetiti
vatva imam gathamaha
@Footnote: 1. Si. Yu. "abhajetvati natthi.
                "ayasa va malam samutthaya
                 tadutthaya tameva khadati;
                 evam atidhonacarinam
                 sani kammani nayanti duggatinti.
     Tattha "ayasati: ayato. Samutthayati: samutthahitva.
Tadutthayati: tato utthahitva. Atidhonacarinanti: dhona vuccati
cattaro paccaye "idamattham etehiti 1- paccavekkhitva
paribhunjanapanna, tam atikkamitva caranto atidhonacari nama. Idam
vuttam hoti "yatha ayato malam samutthaya ayato samutthitam tameva khadati;
evameva catuppaccaye appaccavekkhitva paribhunjantam atidhonacarinam
sani kammani attani utthitatta attano santakaneva tani
kammani duggatim nayantiti.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Tissattheravatthu.
                      -----------
                4. Loludayittheravatthu. (184)
    "asajjhayamala mantati: imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto loludayittheram 2- arabbha kathesi.
    Savatthiyam kira pancakotimatta ariyasavaka purebhattam danam
@Footnote: 1. Yu. idamatthitaya alametenati.  2. "laludayittherantipi patho.
Datva pacchabhattam sappitelamadhuphanitavatthadini gahetva viharam
gantva dhammakatham sunanti, dhammam sutva gamanakale ca sariputta-
moggallananam gune kathenti. Udayitthero tesam katham sutva
"etesam tava dhammakatham sutva tumhe evam kathetha, mama dhammakatham
sutva kinnu kho kathessathati vadati. Manussa tassa katham sutva
"ayampi eko dhammakathiko bhavissati, imassapi amhehi dhammakatham
sotum vattatiti cintesum. Te ekadivasam theram yacitva "bhante
ajja amhakam dhammassavanadivasoti, sanghassa danam datva "tumhe
bhante diva dhammakatham katheyyathati ahamsu. Sopi tesam adhivasesi.
Tehi dhammassavanavelaya agantva "bhante dhammam no kathethati vutte,
loludayitthero asane nisiditva cittavijanim gahetva calento,
ekampi dhammapadam adisva "aham padabhanam 1- bhanissami, anno
dhammakatham kathetuti vatva otari. Te annena dhammakatham kathapetva
padabhanatthaya puna tam asanam aropayimsu. So punapi kinci adisva
"aham rattim kathessami, anno padabhanam bhanatuti vatva otari.
Te annena padabhanam bhanapetva puna rattim theram anayimsu. So
rattimpi kinci adisva "aham paccuse va kathessami, rattim anno
kathetuti vatva otari. Te annena [2]- kathapetva puna paccuse
tam anayimsu. So paccusepi 3- kinci naddasa. Mahajano leddudandadini
gahetva "andhabala tvam sariputtamoggallananam vanne kathiyamane
@Footnote: 1. "sarabhannanti patho.   2. Si. Yu. etthantare "rattinti atthi.
@3. Si. Yu. punapi.
Evancevanca vadesi, idani kasma na kathesiti santajjetva
palayantam anubandhi. So palayanto ekissa vaccakutiya pati.
      Mahajano katham samutthapesi "loludayi sariputtamoggallananam
gunakathaya vattamanaya usuyanto attano dhammakathikabhavam pakasetva,
manussehi sakkaram katva `dhammam sunomati vutte, catukkhattum asane
nisiditva kathetabbayuttakam kinci apassanto `tvam amhakam ayyehi
sariputtamoggallanattherehi saddhim yugaggaham ganhasiti leddudandadini
gahetva santajjetva palapiyamano vaccakutiyam patitoti. Sattha
agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "na bhikkhave idaneva, pubbepesa
guthakupe nimuggoyevati vatva atitam aharitva
         "catuppado aham samma,      tvampi samma catuppado.
          Ehi siha nivattassu,      kinnu bhito palayasi.
          Asuci putilomosi         duggandho vayasi sukara,
          sace yujjhitukamosi,      jayam samma dadami teti
imam jatakam 1- vittharetva kathesi "tada siho sariputto ahosi,
sukaro loludayiti. Sattha imam dhammadesanam aharitva "bhikkhave
loludayina appamattako dhammo uggahito, sajjhayam pana neva
akasi; yankinci pariyattim gahetva tassa asajjhayakaranam malamevati
vatva imam gathamaha
@Footnote: 1. sukarajatakam khu. ja. duka. 27/51. tadatthakatha. 3/11.
         "asajjhayamala manta,       anutthanamala ghara,
          malam vannassa kosajjam,       pamado rakkhato malanti.
     Tattha "asajjhayamalati: 1- ya kaci pariyatti va sippam va
yasma asajjhayantassa ananuyunjantassa vinassati va nirantaram va
na upatthati; tasma "asajjhayamala mantati vuttam. Yasma pana
gharavasam vasantassa utthayutthaya jinnappatisankharanadini
akarontassa gharam nama vinassati; tasma "anutthanamala gharati vuttam.
Yasma gihissa va pabbajitassa va kosajjavasena sarirapatijagganam va
parikkharapatijagganam va akarontassa kayo dubbannoti; 2- tasma
"malam vannassa kosajjanti vuttam. Yasma pana gavo rakkhantassa
pamadavasena niddayantassa va kilantassa va ta gavo atittha-
pakkhandanadina va balamigacoradiupaddavena va paresam salik-
khettadini otaritva khadanavasena va vinasam apajjanti, sayampi
dandam va paribhasam va papunati. Pabbajitam va pana 3- cha dvarani
arakkhantam pamadavasena kilesa otaritva sasana caventi; tasma
"pamado rakkhato malanti vuttam. So hissa vinasaharanena
malatthaniyatta malanti attho.
      Desanavasane bahu  sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Loludayittheravatthu.
                    --------------
@Footnote: 1. Si. Yu. asajjhayamalatiti natthi.  2. Si. Yu. dubbanno hoti.
@3. Si. Yu. pabbajitva ca pana.
                5. Annatarakulaputtavatthu. (185)
        "malitthiya duccaritanti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto annataram kulaputtam arabbha kathesi.
      Tassa kira samanajatikam kulakumarikam anesum. Sa anitadivasato
patthaya aticarini ahosi. So kulaputto tassa aticarena lajjito
kassaci sammukhibhavam upagantum asakkonto buddhupatthanadini
pacchinditva katipahaccayena sattharam upasankamitva vanditva ekamantam
nisinno, "kim upasaka na dissasiti vutte, tamattham arocesi.
Atha nam sattha "upasaka pubbepi maya `itthiyo nama nadiadisadisa,
tasu panditena kodho na katabboti vuttam, tvam pana bhavapaticchannatta
na sallakkhesiti vatva tena yacito
        "yatha nadi ca pantho ca     panagaram sabha papa,
         evam lokitthiyo nama,    vela tasam na vijjatiti 1-
jatakam 2- vittharetva "upasaka itthiya hi aticarinibhavo, danam
dentassa maccheram, idhalokaparalokesu sattanam akusalakammam vinasanatthena
malam, avijja pana sabbamalanam uttamam malanti vatva ima gatha abhasi
        "malitthiya duccaritam         maccheram dadato malam,
         mala ve papaka dhamma    asmim loke  paramhi ca,
@Footnote: 1. anabhiratijatake "nasam kujjhanti panditati dissati tampana asatamantajatake
@dissati. pamadalikhitena bhavitabbam.   2. anabhiratijatakam khu. ja. eka. 27/21.
@tadatthakatha. 2/98.
         Tato mala malataram         avijja paramam malam,
         etam malam pahantvana       nimmala hotha bhikkhavoti.
     Tattha "duccaritanti: [1]- aticaro. Aticarininhi itthim samikopi
geha niharati, matapitunam santikam gacchantam "tvam kulassa agaravabhuta
akkhihipi na datthabbati tam niharanti; sa anatha vicaranti mahadukkham
papunati; tenassa duccaritam "malanti vuttam. Dadatoti: dayakassa.
Yassa hi khettakasanakale "imasmim khette sampanne salakabhattadini
dassamiti cintentassa, nipphanne sasse, maccheram uppajjitva
cagacittam nivareti; so, maccheravasena cagacitte aviruhante,
"manussasampattim dibbasampattim nibbanasampattinti tisso sampattiyo
na labhati; tena vuttam "maccheram dadato malanti. Annesupi evarupesu
eseva nayo. Papaka dhammati: akusala dhamma pana idhaloke ca
paraloke ca malameva. Tatoti: hettha vuttamalato. Malataranti:
atirekamalam vo kathemiti attho. Avijjati: atthavatthukam annanameva
paramam malam. Pahantvanati: etam malam jahitva bhikkhave tumhe
nimmala hothati attho.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Annatarakulaputtavatthu.
                      ----------
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "etthati atthi.
                 6. Culasaribhikkhuvatthu. (186)
       "sujivam ahirikenati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
culasarinnama sariputtattherassa saddhiviharikam arabbha kathesi.
     So kira ekadivasam vejjakammam katva panitabhojanam labhitva adaya
nikkhamanto antaramagge theram disva "bhante idam maya vejjakammam
katva laddham, tumhe annattha evarupam bhojanam na labhissatha, imam bhunjatha,
aham te vejjakammam katva niccakalam evarupam aharam aharissamiti
aha. Thero tassa vacanam sutva tunhibhutova pakkami. Bhikkhu viharam
agantva satthu tamattham arocesum. Sattha "bhikkhave ahiriko nama
pagabbho kakasadiso hutva ekavisatividhaya anesanaya thatva sukham
jivati, hirottappasampanno pana dukkham jivatiti vatva ima gatha abhasi
          "sujivam ahirikena         kakasurena dhamsina
           pakkhandina pagabbhena     sankilitthena jivitam;
           hirimata ca dujjivam       niccam sucigavesina
           alinenapagabbhena 1-    suddhajivena passatati.
    Tattha "ahirikenati: chinnahirottappakena. Evarupena hi
amatarameva "mata meti apitadayo eva "pita metiadina
nayena vatva ekavisatividhaya anesanaya patitthaya sukhena jivitum
sakka. Kakasurenati: surakakasadisena. Yatha hi surakako kulagharesu
@Footnote: 1. Si. Yu. alinenappagabbhena.
Yaguadini ganhitukamo bhittiadisu nisiditva attano olokanabhavam
natva anolokento 1- viya annavihitako viya niddayanto viya ca
hutva manussanam pamadam sallakkhetva anupatitva, "susuti vadantesu
yeva, bhajanato mukhapuram gahetva palayati; evameva ahirikapuggalopi
bhikkhuhi saddhim gamam pavisitva yagubhattatthanadini vavatthapeti, tattha
bhikkhu pindaya caritva yapanamattam adaya asanasalam gantva
paccavekkhanta yagum pivitva kammatthanam manasikaronta sajjhayanti
asanasalam sammajjanti; ayam pana kinci akatva gamabhimukhova
hoti, so bhikkhuhi "passathimanti olokiyamanopi anolokento
viya annavihito viya niddayanto viya ganthikam patimuncanto viya
civaram samvidahanto viya hutva "asukam nama me kammam atthiti vadanto
utthayasana gamam pavisitva pato vavatthapitesu gehesu annataram
geham upasankamitva, gharamanusakesu thokam kavatam pidhaya dvare
nisiditva kantantesupi, ekena hatthena kavatam panametva anto
pavisati; atha nam disva akamakapi asane nisidapetva yaguadisu
yam atthi tam denti; so yavadattham bhunjitva avasesam pattena
adaya pakkamati; ayam kakasuro nama; evarupena ahirikena sujivanti
attho. Dhamsinati: "asukatthero nama appicchotiadini vadantesu,
"kim pana mayampi na appicchatiadina vacanena paresam gunadhamsanataya
dhamsina. Tatharupassa hi vacanam sutva "ayampi appicchatadigunayuttoti
@Footnote: 1. Si.  olokento.
Mannamana manussa databbam mannanti. So pana tato patthaya
vinnupurisanam cittam aradhetum asakkonto tamhapi labha parihayati.
Evam dhamsi puggalo attanopi parassapi labham nasetiyeva. Pakkhandinati:
pakkhandacarina paresam kiccani attano kiccani viya dassentena.
Patova bhikkhusu cetiyanganadisu vattam katva kammatthanamanasikarena
thokam nisiditva utthaya gamam pindaya pavisantesu, mukham dhovitva
pandukasavaparupanaakkhianjanasisamakkhanadihi attabhavam mandetva
sammajjanto viya dve tayo sammajjanipahare datva dvarakotthakabhimukho
hoti; manussa patova "cetiyam vandissama malapujam karissamati
agata tam disva "ayam viharo imam daharam nissaya patijagganam
labhati, imam ma pamajjitthati vatva tassa databbam mannanti.
Evarupena pakkhandina sujivam. Pagabbhenati: kayapagabbhiyadihi
samannagatena. Sankilitthena jivitanti: evam jivitam kappetva
jivantena hi puggalena sankilitthena hutva jivitam nama hoti.
Tam dujjivitam papajivitamevati attho.
     Hirimata cati: hirottappasampannena puggalena dujjivam. So
hi amatadayo "mata metiadini avatva adhammike paccaye gutham
viya jigucchanto dhammena samena pariyesanto sapadanam pindaya
caritva jivitam kappento lukhajivitam jivatiti attho. Sucigavesinati:
sucini kayakammadini gavesantena. Alinenati: jivitavuttiya alinena.
Suddhajivena passatati: evarupo hi puggalo suddhajivo nama
Hoti, tena evam suddhajivena tameva suddhajivam sarato passata
lukhajivitavasena dujjivam hotiti attho.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Culasaribhikkhuvatthu.
                      -----------
                 7. Pancaupasakavatthu. (187)
      "yo panamatimapetiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto panca upasake arabbha kathesi.
      Tesu hi eko panatipataveramanisikkhapadameva rakkhati.
Itare itarani. Te ekadivasam "aham dukkaram karomi, durakkham rakkhamiti
vivadapanna satthu santikam gantva vanditva tamattham arocesum.
Sattha tesam katham sutva ekasilampi kanitthakam akatva "sabbaneva
durakkhaniti vatva ima gatha abhasi
      "yo  panamatimapeti,     musavadanca bhasati,
       loke adinnam adiyati,    paradaranca gacchati,
       suramerayapananca        yo naro anuyunjati:
       idhevameso lokasmim      mulam khanati attano.
       Evam bho purisa janahi   `papadhamma asannata'
       ma tam lobho adhammo ca   ciram dukkhaya randhayunti.
Tattha "yo panamatimapetiti: sahatthikadisu  chasu payogesu
Ekappayogenapi parassa jivitindriyam upacchindati. Musavadanti:
paresam atthabhanjanakam musavadanca bhasati. Loke adinnam adiyatiti:
imasmim sattaloke theyyavaharadisu ekenapi avaharena parapariggahitam
adiyati. Paradaranca gacchatiti: parassa rakkhitagopitesu bhandesu
aparajjhanto uppathacaram carati. Suramerayapananti: yassa kassaci 1-
suraya ceva merayassa ca panam. Anuyunjatiti: sevati bahulikaroti.
Mulam khanatiti: titthatu paraloko, eso pana idha lokasmimyeva,
yena khettavatthuadina mulena patitthaheyya; tampi atthapetva va
vissajjetva va suram pivanto attano mulam khanati anatho kapano
hutva vicarati.
      Evam bhoti: pancadussilakammakarakam puggalam alapati. Papadhammati:
lamakadhamma. Asannatati: kayasannamadivirahita. Acetasatipi
patho. Acittakati attho. Lobho adhammo cati; lobho ceva
doso ca. Ubhayampi hetam akusalameva. 2- Ciram dukkhaya randhayunti:
ciram kalam nirayadukkhadinam atthaya ete dhamma ma ghatentu
ma maddantuti attho.
      Desanavasane te panca upasaka sotapattiphale patitthahimsu.
Sampattanampi satthika dhammadesana ahositi.
                     Pancaupasakavatthu.
                        -------
@Footnote: 1. "yaya kayaciti yuttataram. itthilingikassa padassa anantaram thapitatta
@yambhavissati bhayam va chambhitattam va lomahamso va so na bhavissatiti nidassanam.
@2. Si. Yu. akusalamulatthena.
                  8. Tissadaharavatthu. (188)
     "dadati ve yathasaddhanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto tissadaharam nama arabbha kathesi.
     So kira "anathapindikassa gahapatino visakhaya upasikayati
pancannampi ariyasavakakotinam danam nindanto vicari, asadisadanampi
nindiyeva, tesam danagge sitalam labhitva "sitalanti nindati, unham
labhitva "unhanti nindati, appam dentepi "kim ime appamattakam
dentiti nindati, bahum dentepi "imesam gehe thapanatthanam manne
natthi, nanu nama bhikkhunam yapanamattam databbam, ettakam yagubhattam
niratthakameva vipajjatiti nindati; attano pana natake arabbha
"aho amhakam natakanam geham catuhi disahi agatanam bhikkhunam
opanabhutantiadini vatva pasamsam pavatteti. So panekassa dovarikassa
putto janapadam vicarantehi vaddhakihi saddhim vicaranto savatthim patva
pabbajito. Atha nam bhikkhu evam manussanam danani nindantam disva
"pariggahissama 1- nanti cintetva "avuso tava nataka kaham vasantiti
pucchitva "asukagame namati sutva katipaye dahare pesesum. Te
tattha gantva gamavasikehi asanasalaya nisidapetva katasakkara
pucchimsu "imamha gama nikkhamitva pabbajito tisso nama daharo
atthi? tassa katame natakati. Manussa "idha kulagehato nikkhamitva
@Footnote: 1. parigganhissamatipi patho.
Pabbajitadarako natthi: kannu kho ime vadantiti cintetva "bhante
eko dovarikaputto vaddhakihi saddhim vicaritva pabbajitoti sunoma,
tam sandhaya vadetha manneti ahamsu. Daharabhikkhu tassa tattha
issarannatakanam abhavam natva savatthim gantva "akaranameva
bhante tisso vilapanto vicaratiti tam pavattim bhikkhunam arocesum.
Bhikkhupi tathagatassa arocesum. Sattha "na bhikkhave idaneva esa
vikatthanto vicarati; pubbepi vikatthako ahositi vatva, bhikkhuhi
yacito atitam aharitva
       "bahumpi so vikattheyya        annam janapadam gato.
        Anvagantvana duseyya,     bhunja bhoge katahakati
imam katahakajatakam 1- vittharetva "bhikkhave yo hi puggalo parehi
appe va bahuke va lukhe va panite va dinne annesam va
datva attano adinne manku hoti; tassa jhanam va vipassana va
maggaphalani va na uppajjantiti vatva dhammam desento ima
gatha abhasi
       "dadati ve yathasaddham        yathapasadanam jano;
        tattha yo mankuto hoti      paresam panabhojane,
        na so diva va rattim va    samadhim adhigacchati.
        Yassa cetam samucchinnam        mulaghaccham 2- samuhatam,
        sa ve diva va rattim va    samadhim  adhigacchatiti.
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/40. tadatthakatha. 2/326.  2. mulaghaccantipi patho.
     Tattha "dadati ve yathasaddhanti: lukhappanitadisu yankinci
dento jano yathasaddham attano saddhanurupameva deti. Yathapasadananti:
theranavadisu cassa yasmim yasmim pasado uppajjati, tassa dento
yathapasadanam attano pasadanurupameva deti. Tatthati: tasmim
parassa dane "maya appam laddham, lukham laddhanti mankubhavam apajjati.
Samadhinti: so puggalo diva va rattim va upacarappanavasena
va maggaphalavasena va samadhim nadhigacchati.
      Yassa cetanti: yassa puggalassa etam etesu thanesu mankubhava-
sankhatam akusalam samucchinnam mulaghaccham katva arahattamaggananena
samuhatam. So vuttappakaram samadhim adhigacchatiti attho.
      Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Tissadaharavatthu.
                        ------
                 9. Pancaupasakavatthu. (189)
      "natthi ragasamo aggiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto panca upasake arabbha kathesi.
      Te kira dhammam sotukama viharam gantva sattharam vanditva
ekamantam nisidimsu. Buddhananca "ayam khattiyo ayam brahmano
ayam addho ayam duggato, imassa ularam katva dhammam desissami,
imassa noti cittam na uppajjati. Yankanci arabbha dhammam desento
Dhammagaravam purakkhatva akasagangam otarento viya deseti. Evam
desentassa pana tathagatassa santike nisinnanam tesam eko
nisinnakova niddayi, eko anguliya bhumim vilikhanto 1- nisidi, eko
rukkham calento nisidi, eko akasam ullokento nisidi, eko
pana sakkaccam dhammam assosi. Anandatthero sattharam vijamano
tesam akaram olokento sattharam aha "bhante tumhe imesam
mahameghagajjitam gajjanta dhammam desetha, ete pana tumhesu dhammam
kathentesu, idancidanca karonta nisinnati. "ananda tvam ete
na janasiti. "ama na janami bhanteti. "etesu hi yo esa
niddayanto nisinno, esa panca jatisatani sappayoniyam nibbattitva
bhogesu sisam thapetva niddayi, idanipissa niddaya titti natthi,
nassa kannam mama saddo pavisatiti. "kim pana bhante patipatiya
kathetha udahu antarantarati. "ananda etassa hi kalena manussattam
kalena devattam kalena nagattanti evam antarantara upapajjantassa 2-
upapattiyo sabbannutananenapi na sakka paricchinditum, patipatiya
panesa panca jatisatani nagayoniyam nibbattitva niddayantopi
niddaya atittoyeva, anguliya bhumim vilikhanto nisinnapurisopi
patipatiya panca jatisatani gandupadayoniyam nibbattitva bhumim
khani, idanipi pubbacinnavasena bhumim vilikhantova mama saddam
na sunati, esa rukkham calento nisinnapurisopi patipatiya panca
@Footnote: 1.  Si. Yu.   khananto.   2. Ma. Si. Yu. uppajjantassa.
Jatisatani makkatayoniyam nibbatti, idanipi pubbacinnavasena rukkham
caletiyeva. Nassa kannam mama saddo pavisati, esa akasam
ullokento nisinnabrahmanopi patipatiya panca jatisatani
nakkhattapathako hutva nibbatti, idanipi pubbacinnavasena ajjapi
akasameva ulloketi, nassa kannam mama saddo pavisati, esa
sakkaccam dhammam sunanto nisinnabrahmano pana patipatiya panca
jatisatani tinnam vedanam paragu mantajjhayakabrahmano hutva
nibbatti, idanipi mantam samsandanto viya sakkaccam sunatiti. "bhante
tumhakam dhammadesana chaviadini chetva atthiminjam ahacca titthati;
kasma ime, tumhesupi dhammam desentesu, sakkaccam na sunantiti.
"ananda mama dhammo sussavaniyoti sannam karosi manneti. "kim pana
bhante dussavaniyoti. "ama anandati. "kasma bhanteti. "ananda
buddhoti va dhammoti va sanghoti va padam imehi sattehi anekesupi
kappasatasahassesu assutapubbam; tasma imam 1- dhammam sotum na sakkonti;
anamatagge pana samsare ime satta anekavihitam tiracchanakathamyeva
sunanta agata; tasma surapanakelimandaladisu gayanta naccanta
caranti, dhammam sotum na sakkontiti. "kim nissaya panete na sakkonti
bhanteti. Athassa sattha "ananda ragam nissaya dosam nissaya
moham nissaya tanham nissaya na sakkonti; ragaggisadiso aggi
nama natthi, yo charikampi 2- adassetva satte dahati; kincapi hi
@Footnote: 1. "imeti padena bhavitabbam.  2. Si. Yu.so charikampi asesetva.
Sattasuriyapatubhavam nissaya uppanno kappavinasako aggipi kinci
anavasesetva lokam dahati, so pana kadaciyeva dahati; ragaggino
adahanakalo nama natthi; tasma ragasamo va aggi dosasamo va
gaho mohasamam va jalam tanhasama va nadi nama natthiti vatva
imam gathamaha
      "natthi ragasamo aggi,     natthi dosasamo gaho,
       natthi mohasamam  jalam,     natthi tanhasama naditi.
      Tattha "ragasamoti: dhumadisu kinci adassetva antoyeva
utthaya jhayanavasena ragena samo aggi nama natthi. Dosasamoti:
yakkhaggahaajagaraggahakumbhilaggahadayo ekasmimyeva attabhave ganhitum
sakkonti, dosaggaho pana ekantameva ganhatiti dosena samo gaho
nama natthi. Mohasamam jalanti: onaddhana pariyonaddhanatthena pana
mohena samam jalam nama natthi. Tanhasamati: gangadinam nadinam
punnakalopi unakalopi sukkhakalopi pannayati, tanhaya pana
punnakalo va sukkhakalo va natthi, niccam unava pannayatiti
duppuranatthena tanhaya sama nadi nama natthiti attho.
      Desanavasane so sakkaccam dhammam sunanto upasako
sotapattiphale patitthahi. Sampattanampi satthika dhammadesana ahositi.
                     Pancaupasakavatthu.
                       --------
                10. Mendakasetthivatthu. (190)
     "sudassam vajjamannesanti imam dhammadesanam sattha bhaddiyam
nissaya jatiyavane viharanto mendakasetthim arabbha kathesi.
      Sattha kira anguttarapathesu 1- carikam caranto "mendakasetthino
ca bhariyaya cassa candapadumaya puttassa ca dhananjayasetthino
sunisaya ca sumanadeviya nattaya ca visakhaya dasassa ca punnassati
imesam sotapattiphalupanissayam disva bhaddiyanagaram gantva jatiyavane
vihasi. Mendakasetthi satthu agamanam assosi. "kasma panesa
mendakasetthi nama jatoti. Tassa kira pacchimagehe atthakarisamatte
thane hatthiassausabhappamana suvannamendaka pathavim bhinditva
pitthiya pitthim paharamana utthahimsu. Tesam mukhesu pancavannanam
suttanam genduka pakkhitta honti. Sappitelamadhuphanitadihi va
vatthacchadanahirannasuvannadihi va atthe sati tesam mukhato gendukam
apanenti. Ekassapi mendakassa mukhato jambudipavasinam pahonakam
sappitelamadhuphanitavatthacchadanahirannasuvannam nikkhami. Tato patthaya
"mendakasetthiti pannayati.
      "kim panassa pubbakammanti. Vipassibuddhakale kira esa
avarojassa nama kutumbikassa bhagineyyo matulena samananamo
avarojo nama ahosi. Athassa matulo satthu gandhakutim katum arabhi.
@Footnote: 1. Si. Yu. anguttarapesu.
So tassa santikam gantva "matula ubhopi saheva karomati vatva
"aham annehi saddhim asadharanam ekakova karissamiti tena
patikkhittakale "imasmim thane gandhakutiya kataya imasmim nama 1-
thane kunjarasalam nama laddhum vattatiti cintetva arannato
dabbasambhare aharapetva "ekam thambham suvannakhacitam ekam rajatakhacitam
ekam manikhacitanti evam thambhe 2- tulasanghatadvarakavatavatapana-
gopanasicchadanitthaka sabbapi suvannadikhacitava karetva
gandhakutiya sammukhatthane tathagatassa sattaratanamayam kunjarasalam karesi.
Tassa upari ghanarattasuvannaphalikapavalamaya tisso sikharathupiyo
ahesum. Kunjarasalaya majjhatthane ratanamandapam karesi, dhammasanam
patitthapesi. Tassa ghanarattasunnamaya pada ahesum, tatha catasso
ataniyo, cattaro pana suvannamendake karetva asanassa catunnam
padanam hettha thapesi, dve mendake karetva padapithakaya
hettha thapesi, cha suvannamendake karetva mandapam parikkhipanto
thapesi; dhammasanam pathamam suttamayehi rajjukehi vayapetva majjhe
suvannasuttamayehi upari muttamayehi 3- vayapesi; tassa candanamayo
apassayo ahosi. Evam kunjarasalam nitthapetva salamaham karonto
atthasatthibhikkhusatasahassehi saddhim sattharam nimantetva cattaro
mase danam adasi. Osanadivase ticivaram adasi. Tattha sanghanavakassa
sahassagghanikam papuni.
@Footnote: 1. Si. Yu. "namati natthi.  2. Si. Yu. thambha tula....
@3. Si. Yu. rajatamayehi suttehi.
      Evam vipassibuddhakale punnakammam katva tato cuto devesu ca
manussesu ca samsaranto imasmim bhaddakappe baranasiyam mahabhoge
setthikule nibbattitva baranasisetthi nama ahosi. Ekadivasam
rajupatthanam gacchanto purohitam disva "kim acariya nakkhattamuhuttam
upadharethati aha. "ama upadharemi, kim annam amhakam kammanti.
"tenahi kidisam janapadacarittanti. "ekam bhayam bhavissatiti. "kim bhayam
namati. "../../bdpicture/chatakabhayam setthiti. "kada bhavissatiti. "ito tinnam
samvaccharanam accayenati. Tam sutva setthi bahum kasikammam karetva gehe
vijjamanadhanenapi dhannameva gahetva addhaterasani kotthasatani
karetva sabbakotthe vihinam puresi. Kotthesu appahontesu,
catiadini puretva avasesam bhumiyam avatam 1- katva nikhani. Nidhanavasesam
mattikaya saddhim madditva bhittiyo limpapesi. So aparena samayena,
chatakabhaye sampatte, yathanikkhittam dhannam paribhunjanto, kotthesu ca
catiadisu ca nikkhittadhanne parikkhine, parijane pakkosapetva
aha "gacchatha tata, pabbatam pavisitva jivanta subhikkhakale mama
santikam agantukama agacchatha, no ce, 2- tattheva jivathati. Te tatha
akamsu. Tassa pana santike veyyavaccakaro eko punno nama
daso ohiyi. "tena saddhim setthi setthijaya setthiputto
setthisunisati panceva jana ahesum. Te, bhumiyam avatesu nihitadhannepi
parikkhine, bhittimattikam patetva temetva tato laddhadhannena
@Footnote: 1. Si. Yu. avate.  2. Si. Yu. anagantukama.
Yapayimsu. Athassa jaya, chatake avattharante, mattikaya khiyamanaya,
bhittipadesesu 1- avasitthamattikam patetva temetva addhalhakamatte
vihi labhitva kottetva ekam tandulanalim gahetva "../../bdpicture/chatakakale
bahu cora hontiti corabhayena ekasmim kute pakkhipitva pidahitva
bhumiyam nikkhanitva thapesi. Atha nam setthi rajupatthanato agantva
aha "bhadde chatomhi, atthi kinciti. Sa vijjamanam "natthiti
avatva "sami eka tandulanali atthiti aha. "kaham sati.
"corabhayena me nikhanitva thapitati. "tenahi nam uddharitva kinci
pacahiti. "sace yagum pacissami, dve vare bhavissati: sace bhattam
pacissami, ekavarameva bhavissati; kim pacami samiti. "amhakam
anno paccayo natthi, bhattam bhunjitvava marissama, bhattameva
pacahiti. Sa bhattam pacitva panca kotthase katva setthino
bhattakotthasam vaddhetva purato thapesi. Tasmim khane gandhamadana-
pabbate eko paccekabuddho samapattito vutthahi. Antosamapattiyam
kira samapattiphalena jighaccha na badhati, samapattivutthitanam pana
balavati hutva udarapatalam dahanti viya uppajjati; tasma te
labhanatthanam oloketva gacchanti. Tam divasanca tesam danam datva
senapatitthanadisu annataram sampattim labhanti; tasma sopi dibbena
cakkhuna olokento "sakalajambudipe chatakabhayam uppannam,
setthigehe ca pancannam jananam nalikodanova pakko; saddha nu kho
@Footnote: 1. Si. bhittipadayeva. Yu. bhittipadesu.
Ete sakkhissanti va mama sangaham katunti tesam saddhabhavanca sangaham
katum samatthabhavanca disva pattacivaramadaya gantva setthissa
purato dvare thitameva attanam dassesi. So tam disvava
pasannacitto "pubbepi maya danassa adinnatta evarupam chatakam
dittham, idam kho pana bhattam mam ekadivasanneva rakkheyya, ayyassa pana
dinnam anekasu kappakotisu mama 1- hitavaham bhavissatiti tam bhattapatim
apanetva paccekabuddham upasankamitva pancapatitthitena vanditva
geham pavesetva asane nisinnassa pade dhovitva suvannapithe
thapetva tam bhattapatim adaya paccekabuddhassa patte okiri.
Upaddhavasese bhatte [2]- paccekabuddho hatthena pattam pidahi.
Atha nam "bhante ekaya tandulanaliya pancannam jananam pakkaodanassa
ayam eko kotthaso, imam dvidha katum na sakka, ma mayham idha
loke sangaham karotha, niravasesam datukamomhiti vatva sabbam bhattamadasi,
datva ca pana patthanam thapesi "ma bhante puna nibbattatthane
evarupam chatakabhayam addasam, ito patthaya sakalajambudipavasinam
vijabhattam datum samattho bhaveyyam, sahatthena kammam katva jivitam
na kappeyyam, addhaterasakotthasatani sodhapetva sisam nahayitva
tesam dvare nisiditva uddham olokitakkhaneyeva me rattasalidhara
patitva sabbakotthe pureyyum, nibbattanibbattatthane ca me
ayameva bhariya, ayameva putto, ayameva sunisa, ayameva daso
@Footnote: 1. Yu. "mamati natthi, 2. Si. Yu. etthantare "dinneti dissati.
Hotuti. Bhariyapissa "mama samike jighacchaya piliyamane, na sakka
maya bhunjitunti cintetva attano kotthasam paccekabuddhassa
datva patthanam thapesi "bhante ito patthaya nibbattatthane evarupam
chatakabhayam na passeyyam, bhattathalikam 1- purato katva sakalajambudipavasinam
bhattam dentiyapi ca me, yava na utthahami; tava gahitaggahitatthanam
puritameva hotu, ayameva samiko, ayameva putto, ayameva sunisa,
ayameva daso hotuti. Puttopissa attano kotthasam paccekabuddhassa
datva patthanam thapesi "ito patthaya evarupam chatakabhayam na passeyyam,
ekanca me sahassatthavikam gahetva sakalajambudipavasinam kahapanam
dentassapi, ayam thavika paripunna va hotu, imeyeva me matapitaro
hontu, ayam bhariya, ayam dasoti. Sunisapissa attano kotthasam
paccekabuddhassa datva patthanam thapesi "ito patthaya evarupam
chatakabhayam na passeyyam, ekanca me dhannapitakam purato thapetva
sakalajambudipavasinam vijabhattam dentiyapi, khinabhavo ma pannayittha,
imeyeva sassusassura hontu, ayameva samiko, ayameva dasoti.
Dasopissa attano kotthasam paccekabuddhassa datva patthanam thapesi
"ito patthaya evarupam chatakabhayam na passeyyam, sabbe ime samika
hontu, kasantassa ca me, `ito tisso eto tisso majjhe ekati
daruambanamatta satta sitayo gacchantuti. So tam divasam senapatitthanam
patthetva laddhum samatthova, samikesu pana sinehena "imeyeva me
@Footnote: 1. Si. Yu. alhakathalikam.
Samika hontuti patthanam thapesi. Paccekabuddho sabbesampi vacanavasane
"evam hotuti vatva paccekabuddhagathahi anumodanam katva "maya
imesam cittam pasadetum vattatiti cintetva "yava gandhamadanapabbata
ime jana mam passantuti adhitthahitva pakkami. Tepi olokentava
atthamsu. So gantva tam bhattam pancahi paccekabuddhasatehi saddhim
samvibhaji. Tam tassanubhavena sabbesam pahosi. Tepi olokentava
atthamsu. Atikkante pana majjhantike, setthibhariya ukkhalim dhovitva
pidahitva thapesi. Setthipi jighacchaya pilito nipajjitva niddam
okkami. So sayanhasamaye pabujjhitva bhariyam aha "bhadde ativiya
chatomhi, atthi nu kho ukkhaliya tale jhamakasitthaniti. Sa dhovitva
ukkhaliya thapitabhavam janantipi "natthiti avatva "ukkhalim vivaritva
acikkhissamiti utthaya ukkhaliya mulam gantva ukkhalim vivari.
Tavadeva sumanamakulasadisavannassa bhattassa pura ukkhali pidhanam
ukkhipitva atthasi. Sa tam disva pitiya phutthasarira setthim
aha "utthehi sami, aham ukkhalim dhovitva pidahim, sa panesa
sumanamakulasadisavannassa bhattassa pura, punnani nama kattabbarupani,
danam nama databbayuttakam; utthehi sami, bhunjassuti. Sa dvinnam
pitaputtanam bhattam adasi. Tesu bhunjitva utthitesu sunisaya saddhim
nisiditva bhunjitva punnassa bhattam adasi. Gahitaggahitatthanam
na khiyati. Katacchuna sakim gahitatthanameva pannayati. Tam divasameva
kotthadayo pubbe puritaniyameneva puna purimsu. "setthissa gehe
Bhattam uppannam, vijabhattehi atthika agantva ganhantuti nagare
ghosanam karesi. Manussa tassa gehato vijabhattam ganhimsu.
Sakalajambudipavasinopi tam nissaya jivitam labhimsuyeva.
      So tato cuto devaloke nibbattitva devamanussesu samsaranto
imasmim buddhuppade bhaddiyanagare setthikule nibbatti. Bhariyapissa
mahabhogakule nibbattitva vayappatta tasseva geham agamasi. Tassa
pubbakammam nissaya pacchagehe vuttappakara mendaka utthahimsu.
Puttopi nesam puttova, sunisa sunisava, daso dasova ahosi.
Athekadivasam setthi attano punnam vimamsitukamo addhaterasani
kotthasatani 1- sodhapetva sisam nahato dvare nisiditva uddham
ullokesi. Sabbanipi vuttappakaranam rattasalinam purimsu. So
sesanampi punnani vimamsitukamo bhariyanca puttadayo ca "tumhakampi
punnani vimamsathati aha. Athassa bhariya sabbalankarehi 2-
alankaritva, mahajanassa passantasseva, tandule minapetva
tehi bhattam pacapetva dvarakotthake pannattasane nisiditva
suvannakatacchum adaya "bhattena atthika agacchantuti ghosapetva
agatagatanam gahitabhajanani 3- puretva adasi. Sakaladivasampi dentiya
katacchuna gahitatthanameva pannayi. Tassa pana purimabuddhanampi
bhikkhusanghassa vamahatthena ukkhalim dakkhinahatthena katacchum gahetva
evameva patte puretva bhattassa dinnatta vamahatthatalam puretva
@Footnote: 1. Si. Yu. kotthagarani.   2. Si. Yu. sabbalankaram.
@3. Ma. Si. Yu. upanitabhajanani.
Padumalakkhanam nibbatti, dakkhinahatthatalam puretva candalakkhanam nibbatti.
Yasma pana dhamakarakam adaya bhikkhusanghassa udakam parissavetva
dadamana aparaparam vicari; tenassa dakkhinapadatalam puretva
candalakkhanam nibbatti, vamapadatalam puretva padumalakkhanam nibbatti.
Tassa 1- imina karanena "candapadumati namam karimsu. Puttopissa sisam
nahato sahassatthavikam adaya "kahapanehi atthika agacchantuti
vatva agatagatanam gahitabhajanani puretva adasi. Thavikaya
kahapanasahassam ahosiyeva. Sunisapissa sabbalankarehi alankaritva
vihipitakam adaya akasangane nisinna "vijabhattena atthika
agacchantuti vatva agatagatanam gahitabhajanani puretva adasi.
Pitakam yathapuritameva ahosi. Dasopissa sabbalankarehi alankaritva 2-
suvannayuge suvannayottehi gone yojetva suvannapatodayatthim
adaya gonanam gandhapancangulikani datva visanesu suvannakosake
patimuncitva khettam gantva pajesi. "ito tisso eto tisso
majjhe ekati satta sita bhijjitva agamamsu. Jambudipavasino
bhattavijahirannasuvannadisu yatharucitam setthigehatoyeva ganhimsu.
      Evam mahanubhavo setthi "sattha kira agatoti sutva "satthu
paccuggamanam karissamiti nikkhamanto antaramagge titthiye disva,
tehi "kasma tvam gahapati kiriyavado samano akiriyavadassa
samanassa gotamassa santikam gacchasiti nivariyamanopi tesam vacanam
@Footnote: 1. Si. Yu. tasma. 2. pamadalikhitam manne. idha `sisam nahatoti likhitabbam.
Anadayitvava gantva sattharam vanditva ekamantam nisidi. Athassa
sattha anupubbikatham kathesi. So desanavasane sotapattiphalam patva
satthu titthiyehi avannam vatva attano nivaritabhavam arocesi.
Atha nam sattha "gahapati ime satta nama mahantampi attano dosam
na passanti, avijjamanampi paresam dosam vijjamanakam katva tattha
tattha bhusam viya opunantiti vatva imam gathamaha
        "sudassam vajjamannesam,      attano pana duddasam;
         paresam hi so vajjani     opunati yatha bhusam,
         attano pana chadeti      kalimva kitava sathoti.
     Tattha "sudassanti; parassa anumattampi vajjam khalitam sudassam
sukheneva passitum sakka, attano pana atimahantampi duddasam. Paresam hiti:
teneva karanena so puggalo sanghamajjhadisu paresam vajjani
uccatthane thatva bhusam opunanto viya opunati. Kalimva kitava
sathoti ettha sakunesu aparajjhanavasena attabhavo kali nama,
sakhabhangadikam paticchadanam kitava nama, sakuniko satho nama.
Yatha sakunaluddako sakune gahetva maretukamo kitavaya attabhavam
paticchadeti; evam attano vajjam chadetiti attho.
     Desanavasane bahu  sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Mendakasetthivatthu
                      -----------
              11. Ujjhanasannittheravatthu. (191)
      "paravajjanupassissati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
ujjhanasannim namekam theram arabbha kathesi.
      So kira "ayam evam nivaseti, evam parupatiti bhikkhunam
antarameva 1- gavesanto vicarati. Bhikkhu "asuko nama bhante thero
evam karotiti satthu arocesum. Sattha "bhikkhave vattasise thatva
evam ovadanto ananuvado, 2- yo pana ujjhanasannitaya paresam
antaram pariyesamano evam vatva vicarati; tassa jhanadisu ekopi
viseso nuppajjati, kevalam asavayeva vaddhantiti vatva imam gathamaha
          "paravajjanupassissa      niccam ujjhanasannino
           asava tassa vaddhanti   ara so asavakkhayati.
      Tattha "ujjhanasanninoti: "evam nivasetabbam, evam
parupitabbanti paresam antaram gavesitaya 3- ujjhanabahulassa puggalassa
jhanadisu ekadhammopi na vaddhiti, athajo asava vaddhanti; tena
karanena so arahattasankhata asavakkhaya ara duratova hoti.
      Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                   Ujjhanasannittheravatthu.
                       ---------
@Footnote: 1. Si. Yu. randhameva.  2. "ananuvajjoti yuttataram.  3. Si. Yu. randhagavesitaYu.
                  12. Subhaddavatthu. (192)
      "akaseva padam natthiti imam dhammadesanam sattha kusinarayam
upavattane mallanam salavane parinibbanamancake nipanno subhaddam
paribbajakam arabbha kathesi.
      So kira atite, kanitthabhatari ekasmim sasse navakkhattum
aggadanam dente, datum anicchanto osakkitva avasane adasi.
Tasma pathamabodhiyampi majjhimabodhiyampi sattharam datthum nalattha,
pacchimabodhiyam pana satthu parinibbanakale "aham tisu panhesu
attano kankham mahallake paribbajake pucchitva samanam gotamam
`daharoti sannaya na pucchim, tassa cadani parinibbanakalo, paccha
me samanassa gotamassa aputthakarana vippatisaro uppajjeyyati
sattharam upasankamitva anandattherena nivariyamanopi satthara
okasam katva "ananda ma subhaddam nivarayi, pucchatu mam panhanti
vuttatta antosanim pavisitva hettha mancake 1- nisinno "bho samana 2-
kinnu kho akase padam atthi, ito bahiddha samano nama
atthi, sankhara sassata nama atthiti ime panhe pucchi. Athassa
sattha tesam abhavam acikkhanto imahi gathahi dhammam desesi
        "akaseva padam  natthi,     samano natthi bahiro;
         papancabhirata paja,       nippapanca tathagata.
@Footnote: 1. "mancassa padapasseti yuttataram.  2. "gotamati padena bhavitabbam.
         Akaseva padam natthi,      samano natthi bahiro 1-,
         sankhara sassata natthi,    natthi buddhanaminjitanti.
      Tattha "padanti: imasmim akase vannasanthanavasena 2-
"evarupanti pannapetabbam kassaci padam nama natthi. Bahiroti:
mama sasanato bahiddha maggaphalattho samano nama natthi. Pajati:
ayam sattalokasankhata paja tanhadisu papancesuyeva abhirata.
Nippapancati: bodhimuleyeva pana sabbapapancanam samucchinnatta
nippapanca tathagata. Sankharati: pancakkhandha, tesu eko sassato
nama natthi. Injitanti: buddhanam pana, tanhamanaditthiinjitesu
yena "sankhara sassatati ganheyyum; tam ekam injitampi
natthiti attho.
      Desanavasane subhaddo anagamiphale patitthahi. Sampattaparisayapi
satthika dhammadesana ahositi.
                       Subhaddavatthu.
                   Malavaggavannananitthita.
                    Attharasamo vaggo.
                      -----------
@Footnote: 1. Si. Yu. bahire. 2. pamadalikhitena bhavitabbam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 24 page 1-40. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=28              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=895              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=888              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=888              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]