ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 21 : PALI ROMAN Dha.A.4 paṇḍita-sahassavagga

                     6. Paṇḍitavaggavaṇṇanā
                        ------
                  1. Rādhattheravatthu. (60)
     "nidhīnaṃva pavattāranti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto āyasmantaṃ rādhaṃ ārabbha kathesi.
     So kira gihikāle sāvatthiyaṃ duggatabrāhmaṇo ahosi.
So "bhikkhūnaṃ santike jīvissāmīti cintetvā vihāraṃ gantvā
apaharitaṃ karonto pariveṇaṃ sammajjanto mukhadhovanādīni dadanto
vihāre vasi. Bhikkhūpi naṃ saṅgaṇhiṃsu, pabbājetuṃ pana na icchanti.
So pabbajjaṃ alabhamāno kiso ahosi.
     Athekadivasaṃ satthā paccūsakāle lokaṃ volokento taṃ
brāhmaṇaṃ disvā "kinnu khoti upadhārento "arahā bhavissatīti
ñatvā sāyaṇhasamaye vihāracārikaṃ caranto viya brāhmaṇassa
santikaṃ gantvā "brāhmaṇa kiṃ karonto vicarasīti āha.
"bhikkhūnaṃ vattappaṭivattaṃ karomi 1- bhanteti āh "labhasi tesaṃ
santikā saṅgahanti. "āma bhante, āhāramattaṃ labhāmi, na pana maṃ
pabbājentīti. Satthā etasmiṃ nidāne bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā
tamatthaṃ pucchitvā "bhikkhave atthi koci imassa brāhmaṇassa
adhikāraṃ sarantoti pucchi. Sārīputtatthero "ahaṃ bhante sarāmi,
@Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. karonto.
Ayaṃ me rājagahe piṇḍāya carantassa attano abhihaṭaṃ kaṭacchubhikkhaṃ
dāpesi, imassāhaṃ adhikāraṃ sarāmīti āha. So, satthārā "kiṃ pana
te sārīputta evaṃ katopakāraṃ dukkhato mocetuṃ na vaṭṭatīti vutte,
"sādhu bhante, pabbājessāmīti taṃ brāhmaṇaṃ pabbājesi. Tassa
bhattagge āsanapariyante āsanaṃ pāpuṇāti, yāgubhattādīhi kilamati.
Thero taṃ ādāya cārikaṃ pakkāmi, abhikkhaṇaṃ naṃ "idante kattabbaṃ,
idante na kattabbanti ovadi anusāsi. So suvaco ahosi
padakkhiṇaggāhī; tasmā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno katipāheneva
arahattaṃ pāpuṇi. Thero taṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā vanditvā
nisīdi. Atha naṃ satthā paṭisanthāraṃ katvā āha "suvaco nu kho
te sārīputta antevāsikoti, "āma bhante, ativiya suvaco,
kismiñci dose vuccamānepi, na kuddhapubboti. "sārīputta evarūpe
saddhivihārike labhamāno kittake gaṇheyyāsīti. "bhante bahukepi
gaṇheyyāmevāti.
     Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ "sārīputtatthero
kira kataññū katavedī kaṭacchubhikkhāmattaṃ upakāraṃ saritvā duggatabrāhmaṇaṃ
pabbājesi; rādhattheropi ovādakkhamo ovādakkhamameva 1-
labhīti. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā "na bhikkhave idāneva, pubbepi
sārīputto kataññū katavedīyevāti vatvā tamatthaṃ pakāsetuṃ
@Footnote: 1. ovādakameva. [?]
         Alīnacittaṃ nissāya     pahaṭṭhā mahatī camū
         kosalaṃ senāsantuṭṭhaṃ   jīvaggāhaṃ agāhayi;
         evaṃ nissayasampanno   bhikkhu āraddhavīriyo
         bhāvayaṃ kusalaṃ dhammaṃ     yogakkhemassa pattiyā
         pāpuṇe anupubbena    sabbasaṃyojanakkhayanti
imaṃ dukanipāte alīnacittajātakaṃ 1- vitthāretvā kathesi. Tadā kira
vaḍḍhakīhi pādassa arogakaraṇabhāvena kataṃ attano upakāraṃ ñatvā
sabbasetassa  hatthipotakassa dāyako ekacāriko hatthī sārīputtatthero
ahosi. Evaṃ theraṃ ārabbha jātakaṃ kathetvā rādhattheraṃ ārabbha
"bhikkhave bhikkhunā nāma rādhena viya suvacena bhavitabbaṃ, dosaṃ
dassetvā ovadiyamānenapi na kujjhitabbaṃ; ovādadāyako pana
nidhiācikkhanako viya daṭaṭhabboti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ
desento imaṃ gāthamāha
        "nidhīnaṃva pavattāraṃ       yaṃ passe vajjadassinaṃ
         niggayhavādiṃ medhāviṃ,   tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje,
         tādisaṃ bhajamānassa      seyyo hoti na pāpiyoti.
      Tattha "nidhīnanti: tattha tattha nidahitvā ṭhapitānaṃ
hiraññasuvaṇṇādipūrānaṃ nidhikumbhīnaṃ. Pavattāranti: kicchajīvike duggatamanusse
anukampaṃ katvā "ehi, sukhena te jīvitupāyaṃ dassessāmīti nidhiṭaṭhānaṃ
netvā hatthaṃ pasāretvā "imaṃ gahetvā sukhaṃ jīvāti ācikkhantāraṃ 2-
@Footnote: 1. khu. jā. 27/52. tadaṭṭhakathā. 3/23.
@2. Sī. ācikkhātāraṃ. Ma. Yu. ācikkhitāraṃ.
Viya. Vajjadassinanti: dve vajjadassino: "iminā naṃ asāruppena
vā khalitena vā saṅghamajjhe niggaṇhissāmīti randhagavesako ca,
aññātaññāpanatthāya ñātaṃ anuggaṇhanatthāya sīlādīnamassa
vuḍḍhikāmatāya taṃ taṃ vajjaṃ olokanena ullumpanavasena sabhāvasaṇṭhito
ca; ayamidhādhippeto, yathā duggatamanusso "imaṃ gaṇhāhīti tajjetvāpi
pothetvāpi nidhiṃ dassito kopaṃ na karoti, pamuditova hoti; evameva
evarūpe puggale asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ācikkhante kopo
na kātabbo, tuṭṭheneva bhavitabbaṃ, "bhante mahantaṃ vo kammaṃ kataṃ
mayhaṃ ācariyupajjhāyaṭaṭhāne ṭhatvā ovadantehi, punapi maṃ
ovadeyyāthāti pavāretabbameva. Niggayhavādinti: ekacco hi
saddhivihārikādīnaṃ asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā "ayaṃ me
mukhodakadānādīhi sakkaccaṃ upaṭṭhahati; sace taṃ vakkhāmi, na maṃ
upaṭaṭhahissati, evaṃ me parihāni bhavissatīti vattuṃ avisahanto na
niggayhavādī nāma hoti; so imasmiṃ sāsane kacavaraṃ ākirati. Yo
pana tathārūpaṃ vajjaṃ  disvā vajjānurūpaṃ tajjento paṇāmento
daṇḍakammaṃ karonto vihārā nīharanto sikkhāpeti. Ayaṃ niggayhavādī
nāma; seyyathāpi sammāsambuddho. Vuttañhetaṃ 1- "niggayha niggayhāhaṃ
ānanda vakkhāmi, paggayha paggayhāhaṃ ānanda vakkhāmi, yo
sāro, so ṭhassatīti. Medhāvinti: dhammojapaññāya samannāgataṃ.
Tādisanti: evarūpaṃ paṇḍitaṃ bhajeyya payirupāseyya; tādisaṃ hi
@Footnote: 1. Ma. u. 14/245. tattha pana...pavayha pavayhāhanti dissati.
Ācariyaṃ bhajamānassa antevāsikassa seyyo hoti na pāpiyo
vuḍḍhiyeva hoti na parihānīti.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                      Rādhattheravatthu.
                     -------------
                2. Assajipunabbasukavatthu. (61)
      "ovadeyyānusāseyyāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto assajipunabbasuke ārabbha kathesi.
      Desanā pana kiṭāgirismiṃ samuṭaṭhitā. Te kira [1]- kiñcāpi
aggasāvakānaṃ saddhivihārikā, alajjino pana ahesuṃ pāpabhikkhū. Te
pāpakehi attano parivārehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ kiṭāgirismiṃ
viharantā mālāvacchaṃ ropentipi ropāpentipītiādikaṃ nānappakāraṃ
anācāraṃ karontā kuladūsakakammaṃ katvā tato uppannehi paccayehi
jīvitaṃ kappentā taṃ āvāsaṃ pesalānaṃ bhikkhūnaṃ anāvāsaṃ akaṃsu.
Satthā taṃ pavattiṃ sutvā tesaṃ pabbājanīyakammakaraṇatthāya saparivāre
dve aggasāvake āmantetvā "gacchatha sārīputtā, tesu ye
tumhākaṃ vacanaṃ na karonti, tesaṃ pabbājanīyakammaṃ karotha: ye
pana karonti, te ovadatha anusāsatha; ovadanto hi anusāsanto
apaṇḍitānaṃyeva appiyo hoti, [3]- paṇḍitānaṃ pana piyo hoti
manāpoti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha
@Footnote: 1. Ma. etthantare "dve bhikkhūti atthi.
@2. vinayapiṭaka mahāvibhaṅga. 1/415.
@3. Ma. etthantare "amanāpoti atthi.
     "ovadeyyānusāseyya   asabbhā ca nivāraye
      sataṃ hi so piyo hoti asataṃ hoti appiyoti.
     Tattha "ovadeyyāti: uppanne vatthusmiṃ, vadanto ovadati
nāma, anuppanne vatthusmiṃ, "ayasopi te siyātiādivasena anāgataṃ
vajjaṃ dassento anusāsati nāma; sammukhā vadanto ovadati nāma,
parammukhā dūtaṃ vā sāsanaṃ vā pesento anusāsati nāma; sakiṃ
vadantopi ovadati nāma, punappunaṃ vadanto anusāsati nāma;
ovadantoeva vā anusāsati nāmāti evaṃ ovadeyya anusāseyya.
Asabbhāti: akusaladhammā nivāreyya kusaladhamme patiṭaṭhāpeyyāti
attho. Satanti: so evarūpo puggalo buddhādīnaṃ sappurisānaṃ
piyo hoti; ye pana adiṭaṭhadhammā vitiṇṇaparalokā āmisacakkhukā
jīvitatthāya pabbajitā, tesaṃ asataṃ so ovādako anusāsako
"na tvaṃ amhākaṃ upajjhāyo, na ācariyo, kasmā amhe
ovadasīti evaṃ mukhasattīhi vijjhantānaṃ appiyo hotīti.
         Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu.
      Sārīputtamoggallānāpi tattha gantvā te bhikkhū ovadiṃsu
anusāsiṃsu. Tesu ekacce ovādaṃ sampaṭicchitvā sammā vattiṃsu,
ekacce vibbhamiṃsu, ekacce pabbājanīyakammaṃ pāpuṇiṃsūti.
                    Assajipunabbasukavatthu.
                     -------------
                  3. Channattheravatthu. (62)
      "na bhaje pāpake mitteti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto channattheraṃ ārabbha kathesi.
      So kirāyasmā "amhākaṃ ayyaputtena saddhiṃ mahābhinikkhamanaṃ
nikkhamanto tadā aññaṃ ekampi na passāmi, idāni pana `ahaṃ
sārīputto nāma, ahaṃ moggallāno nāma, mayaṃ aggasāvakamhāti
vatvā ime vicarantīti dve aggasāvake akkosati. Satthā bhikkhūnaṃ
santikā taṃ pavattiṃ sutvā channattheraṃ pakkosāpetvā ovadi.
So taṃkhaṇaññeva tuṇhī hutvā puna gantvā there akkosatiyeva.
Evaṃ yāvatatiyaṃ akkosantaṃ pakkosāpetvā satthā ovaditvā
"../../bdpicture/channa dve aggasāvakā nāma tuyhaṃ kalyāṇamittā uttamapurisā,
evarūpe kalyāṇamitte sevassu bhajassūti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā
dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha
        "na bhaje pāpake mitte,   na bhaje purisādhame,
         bhajetha mitte kalyāṇe,   bhajetha purisuttameti.
     Tassattho: kāyaduccaritādiakusalakammābhiratā pāpamittā nāma,
sandhicchedanādike vā ekavīsatianesanāpabhede 1- vā aṭṭhāne niyojakā
purisādhamā nāma: ubhopi ete pāpamittā ceva purisādhamā ca; te
@Footnote: 1. veḷudānaṃ pattadānaṃ pupphadānaṃ phaladānaṃ dantakaṭṭhadānaṃ mukhodakadānaṃ sinānadānaṃ
@cuṇṇadānaṃ mattikādānaṃ pātukamyatā muggasuppatā pāribhaṭyatā jaṅghapesanikaṃ
@vejjakammaṃ dūtakammaṃ pahiṇagamanaṃ piṇḍapaṭipiṇḍadānānuppadānaṃ vatthuvijjā
@khettavijjā nakkhattavijjā aṅgavijjāti mettasuttavaṇṇanānayo.
Na bhajeyya na payirupāseyya; viparitā pana kalyāṇamittā ceva
sappurisā ca, te bhajetha payirupāsethāti.
      Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsu.
      Channatthero pana ovādaṃ sutvāpi purimanayeneva puna bhikkhū
akkosati paribhāsati. Punapi satthu bhikkhū ārocayiṃsu. Satthā "bhikkhave
mayi dharante channaṃ sikkhāpetuṃ na sakkhissatha, mayi pana parinibbute
sakkhissathāti vatvā, parinibbānakāle āyasmatā ānandena "bhante
kathaṃ channatthere amhehi paṭipajjitabbanti vutte "ānanda
channassa bhikkhuno brahmadaṇḍo dātabboti āṇāpesi. So  satthari
parinibbute ānandattherena āropitaṃ brahmadaṇḍaṃ sutvā dukkhī
dummano tikkhattuṃ mucchito papatitvā "mā maṃ bhante nāsayitthāti
yācitvā sammā vattaṃ pūrento na cirasseva saha paṭisambhidāhi
arahattaṃ pāpuṇīti.
                      Channattheravatthu.
                      ----------
                4. Mahākappinattheravatthu. (63)
      "dhammapīti sukhaṃ setīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto mahākappinattheraṃ ārabbha  kathesi.
      Tatrāyaṃ anupubbīkathā:  "atīte kirāyasmā mahākappino
padumuttarabuddhassa pādamūle katābhinīhāro saṃsāre saṃsaranto
bārāṇasito avidūre ekasmiṃ pesakāragāme jeṭṭhakapesakāro
hutvā nibbatti. Tadā sahassamattā paccekabuddhā aṭṭha māse
himavante vasitvā vassike cattāro māse janapade vasanti. Te
ekavāraṃ bārāṇasiyā avidūre otaritvā "senāsanakaraṇatthāya
hatthakammaṃ yācathāti rañño santikaṃ aṭṭha paccekabuddhe pahiṇiṃsu.
Tadā pana rañño vappamaṅgalakālo hoti. So "paccekabuddhā
kirāgatāti sutvā nikkhamitvā āgatakāraṇaṃ pucchitvā "ajja
bhante okāso natthi, sve amhākaṃ vappamaṅgalaṃ, tatiyadivase
karissāmīti vatvā paccekabuddhe animantetvāva pāvisi.
Paccekabuddhā "aññaṃ gāmaṃ pavisissāmāti pakkamiṃsu. Tasmiṃ khaṇe
jeṭṭhakapesakārassa bhariyā kenacideva karaṇīyena bārāṇasiṃ gacchantī
te paccekabuddhe disvā vanditvā "kiṃ bhante avelāya ayyā
āgatāti pucchitvā ādito paṭṭhāya taṃ pavattiṃ sutvā saddhā
paññāsampannā itthī "sve bhante amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhathāti
nimantesi. "bahukā mayaṃ bhaginīti. "kittakā bhanteti. "sahassamāttā
Bhaginīti "bhante imasmiṃ gāme sahassamattā vasimhā, ekeko
ekekassa bhikkhaṃ dassati, bhikkhaṃ adhivāsetha, ahameva tumhākaṃ
vasanaṭṭhānaṃpi kārāpessāmīti āha. Paccekabuddhā adhivāsayiṃsu. Sā
gāmaṃ pavisitvā ugghosesi "ahaṃ sahassamatte paccekabuddhe disvā
nimantesiṃ, ayyānaṃ nisīdanaṭṭhānaṃ saṃvidahatha, yāgubhattādīni
sampādethāti, gāmamajjhe maṇḍapaṃ kārāpetvā āsanāni paññāpetvā
punadivase paccekabuddhe nisīdāpetvā paṇītena [1]- bhojanena parivisitvā
bhattakiccāvasāne tasmiṃ gāme sabbā itthiyo ādāya tāhi saddhiṃ
paccekabuddhe vanditvā temāsaṃ vasanatthāya paṭiññaṃ gahetvā puna
gāme ugghosesi "ammatātā ekekakulato ekeko puriso vāsīādīni
gahetvā araññaṃ pavisitvā dabbasambhāre āharitvā ayyānaṃ
vasanaṭṭhānaṃ karotūti. Gāmavāsino tassā vacane ṭhatvā ekeko ekekaṃ
katvā saddhiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānehi paṇṇasālāsahassaṃ kāretvā
attano attano paṇṇasālāyaṃ vassūpagate paccekabuddhe "ahaṃ
sakkaccaṃ upaṭṭhahissāmi, ahaṃ sakkaccaṃ upaṭṭhahissāmīti upaṭṭhahiṃsu.
Vassaṃ vutthakāle "attano attano paṇṇasālāya vassaṃ vutthānaṃ
paccekabuddhānaṃ cīvarasāṭake sajjethāti samādapetvā ekekassa
sahassamūlaṃ cīvaraṃ 2- dāpesi. Paccekabuddhā vutthavassā anumodanaṃ
katvā pakkamiṃsu. Gāmavāsinopi imaṃ puññaṃ katvā tato 3- cutā
tāvatiṃsabhavane nibbattitvā gaṇadevaputtā nāma ahesuṃ. Te tattha
@Footnote: 1. Ma. etthantare "khādanīyenāti atthi. 2. Sī. Yu. ticīvaraṃ. 3. Ma. ito.
Dibbasampattiṃ anubhavitvā kassapasammāsambuddhakāle bārāṇasiyaṃ
kuṭumbikagehesu nibbattiṃsu. Jeṭṭhakapesakāro jeṭṭhakakuṭumbikassa
putto ahosi. Bhariyāpissa jeṭṭhakakuṭumbikasseva dhītā ahosi. Tā
sabbāpi vayappattā parakulaṃ gacchantiyo tesaṃyeva gehāni agamaṃsu.
      Athekadivasaṃ vihāre dhammassavanaṃ saṅghuṭṭhaṃ. "satthā dhammaṃ
desetīti sutvā sabbepi te kuṭumbikā "dhammaṃ suṇissāmāti bhariyāya
saddhiṃ vihāraṃ agamaṃsu. Tesaṃ vihāramajjhaṃ paviṭṭhakkhaṇe vassaṃ uṭṭhahi.
Yesaṃ kulupakā vā ñātī vā sāmaṇerādayo atthi; te tesaṃ
pariveṇāni pavisiṃsu. Te pana tathārūpānaṃ natthitāya katthaci pavisituṃ
avisahantā vihāramajjheyeva aṭṭhaṃsu. Atha ne jeṭṭhakakuṭumbiko āha
"passatha amhākaṃ vippakāraṃ, kulaputtehi nāma ettakena lajjituṃ
yuttanti. "ayya kiṃ karomāti. "mayaṃ vissāsikaṭṭhānassa abhāvena
imaṃ vippakāraṃ pattā, sabbe dhanaṃ saṃharitvā pariveṇaṃ karomāti.
"sādhu ayyāti. Jeṭṭhako sahassaṃ adāsi, sesā pañca pañca
satāni, itthiyo aḍḍhateyyāni aḍḍhateyyāni satāni. Te taṃ dhanaṃ
saṃharitvā sahassakūṭāgāraparivāraṃ satthu vasanatthāya mahāpariveṇaṃ nāma
ārabhiṃsu. Navakammassa mahantatāya dhane appahonte, pubbe
dinnadhanato puna upaḍḍhupaḍḍhaṃ adaṃsu. Niṭṭhite pariveṇe, vihāramahaṃ
karontā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ mahādānaṃ datvā
vīsatiyā bhikkhusahassānaṃ cīvarāni sajjayiṃsu. Jeṭṭhakakuṭumbikassa pana
bhariyā sabbehi samabhāgikaṃ akatvā attano paññāya ṭhitā
"atirekataraṃ katvā satthāraṃ pūjessāmīti anojapupphavaṇṇena
sahassamūlena sāṭakena saddhiṃ anojapupphacaṅgoṭakaṃ gahetvā
anumodanakāle satthāraṃ anojapupphehi pūjetvā taṃ sāṭakaṃ satthu
pādamūle ṭhapetvā "bhante nibbattanibbattaṭṭhāne anojapuppha-
vaṇṇaṃyeva me sarīraṃ hotu, anojāeva ca me nāmaṃ hotūti
patthanaṃ  ṭhapesi. Satthā "evaṃ hotūti anumodanaṃ akāsi. Te
sabbepi yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cutā devaloke nibbattitvā imasmiṃ
buddhuppāde devalokā cavitvā, jeṭṭhakakuṭumbiko kukkuṭavatīnagare
rājakule nibbattitvā vayappatto mahākappinarājā nāma ahosi,
sesā amaccakulesu nibbattiṃsu; jeṭṭhakakuṭumbikassa bhariyā maddaraṭṭhe
sāgalanagare 1- rājakule nibbatti, anojapupphavaṇṇamevassā sarīraṃ
ahosi. "anojātvevassā nāmaṃ kariṃsu, sā vayappattā kappinarañño
gehaṃ gantvā anojādevī nāma ahosi, sesitthiyopi amaccakulesu
nibbattitvā vayappattā tesaṃyeva amaccaputtānaṃ gehāni agamaṃsu.
Te sabbepi rañño sampattisadisaṃ sampattiṃ anubhaviṃsu. Yadā rājā
sabbālaṅkārappaṭimaṇḍito hatthiṃ abhiruhitvā vicarati; tadā tepi
tatheva vicaranti. Tasmiṃ assena vā rathena vā vicarante, tepi
tatheva vicaranti. Evaṃ te ekato hutvā katānaṃ puññānaṃ
ānubhāvena ekatova sampattiṃ anubhaviṃsu. Rañño pana "balo
balavāhano puppho pupphavāhano supattoti pañca assā honti.
@Footnote: 1. sākalanagaretipi atthi.
Rājā tesu supattaṃ sayaṃ ārohati. Itare cattāro assārohānaṃ
sāsanāharaṇatthāya adāsi. Rājā te pātova bhojetvā "gacchatha,
dve vā tīṇi vā yojanāni āhiṇḍitvā buddhassa vā dhammassa
vā saṅghassa vā uppannabhāvaṃ ñatvā mayhaṃ sukhasāsanaṃ āharathāti
pesesi. Te catūhi dvārehi nikkhamitvā dve tīṇi yojanāni
āhiṇḍitvā sāsanaṃ alabhitvā paccāgacchanti.
      Athekadivasaṃ rājā supattaṃ nāma assamāruyha amaccasahassa-
parivuto uyyānaṃ gacchanto kilantarūpe pañcasatamatte vāṇijake
nagaraṃ pavisante disvā "ime addhānakilantā, addhā imesaṃ
santikā ekaṃ bhaddakaṃ sāsanaṃ sossāmīti te pakkosāpetvā
"kuto āgacchathāti pucchi. "atthi deva ito vīsatiyojanasatamatthake
sāvatthī nāma nagaraṃ, tato  āgacchāmāti. "atthi  pana vo
dese kiñci sāsanaṃ uppannanti. "deva aññaṃ kiñci natthi,
sammāsambuddho pana uppannoti. Rājā tāvadeva pañcavaṇṇāya
pītiyā phuṭṭhasarīro kiñci sallakkhetuṃ asakkonto muhuttaṃ
vītināmetvā "tātā kiṃ vadethāti pucchi. "buddho deva
uppannoti. Rājā dutiyaṃpi tatiyaṃpi tatheva vītināmetvā catutthavāre
"kiṃ vadetha tātāti pucchitvā, "buddho deva uppannoti
vutte, "tātā satasahassaṃ vo dammīti vatvā "aparaṃpi kiñci
sāsanaṃ atthi tātāti pucchi. "atthi deva, dhammo uppannoti.
Rājā taṃpi sutvā purimanayeneva tayo vāre vītināmetvā,
Catutthavāre "dhammoti pade vutte, "idhāpi vo satasahassaṃ
dammīti vatvā "aparaṃpi sāsanaṃ atthi tātāti pucchi. "atthi
deva, saṅgharatanaṃ uppannanti. Rājā taṃpi sutvā tatheva tayo
vāre vītināmetvā, catutthavāre "saṅghoti pade vutte, "idhāpi
vo satasahassaṃ dammīti vatvā amaccasahassaṃ oloketvā "tātā
kiṃ karissathāti pucchi. "deva kiṃ karissathāti. "ahaṃ tātā `buddho
uppanno, dhammo uppanno, saṅgho uppannoti sutvā na puna
nivattissāmi, satthāraṃ uddissa gantvā tassa santike pabbajissāmīti.
"mayaṃpi deva tumhehi saddhiṃ pabbajissāmāti. Rājā suvaṇṇapaṭṭe
akkharāni likhāpetvā vāṇijake āha "anojā nāma devī tumhākaṃ
tīṇi satasahassāni dassati; evañca pana vadeyyātha `raññā kira te
issariyaṃ vissaṭṭhaṃ, yathāsukhaṃ sampattiṃ bhuñjāhīti; sace pana vo `rājā
kahanti pucchissati, `satthāraṃ uddissa pabbajissāmīti vatvā gatoti
āroceyyāthāti. Amaccāpi attano attano bhariyānaṃ tatheva
sāsanāni pahiṇiṃsu. Rājā vāṇijake uyyojetvā [1]- amaccasahassaparivuto
taṃkhaṇaññeva nikkhami.
      Satthāpi taṃdivasaṃ paccūsakāle lokaṃ volokento
mahākappinarājānaṃ saparivāraṃ disvā "ayaṃ mahākappino vāṇijakānaṃ
santikā tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppannabhāvaṃ sutvā tesaṃ vacanaṃ tīhi
satasahassehi pūjetvā rajjaṃ pahāya amaccasahassaparivuto maṃ uddissa
pabbajitukāmo sve nikkhamissati, so saparivāro saha paṭisambhidāhi
@Footnote: 1. Ma. etthantare "assaṃ abhiruyhāti atthi.
Arahattaṃ pāpuṇissati, paccuggamanamassa karissāmīti punadivase cakkavatti
viya khuddakagāmabhojakaṃ paccuggacchanto sayameva pattacīvaraṃ gahetvā
vīsatiyojanasatamaggaṃ paccuggantvā 1- candabhāgāya nadiyā tīre nigrodha-
rukkhamūle chabbaṇṇarasmiyo vissajjento nisīdi. Rājāpi āgacchanto
ekaṃ nadiṃ patvā "kā nāmesāti pucchi. "āravapacchā 2- nāma
devāti. "kimassā parimāṇaṃ tātāti. "gambhīrato gāvutaṃ, puthulato
dve gāvutāni devāti. "atthi panettha nāvā vā uḷumpo vāti.
"natthi devāti. "nāvādīni olokentānaṃ amhākaṃ jāti jaraṃ
upaneti, jarā maraṇaṃ; ahaṃ nibbematiko hutvā tīṇi ratanāni uddissa
nikkhanto, tesaṃ ānubhāvena idaṃ udakaṃ viya mā ahosīti tiṇṇaṃ
ratanānaṃ guṇaṃ āvajjetvā "itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddhoti
buddhānussatiṃ anussaranto saparivāro assasahassena udakapiṭṭhe
pakkhandi. Sindhavā piṭṭhipāsāṇe viya pakkhandiṃsu. Khurānaṃ aggā neva 3-
temiṃsu. So taṃ uttaritvā purato gacchanto aparaṃpi  nadiṃ disvā
"ayaṃ kā nāmāti pucchi. "nīlavāhanā nāma devāti. "kimassā
parimāṇanti. "gambhīratopi puthulatopi aḍḍhayojanaṃ devāti. Sesaṃ
purimasadisameva. Taṃ pana nadiṃ disvā "svākkhāto bhagavatā dhammoti
dhammānussatiṃ anussaranto pakkhandi. Taṃpi nadiṃ atikkamitvā [4]- aparaṃpi
nadiṃ disvā "ayaṃ kā nāmāti pucchi. "candabhāgā nāma devāti.
@Footnote: 1. gantvā [?] 2. aparacchātipi atthi. 3. katthaci "aggānevāti dissati.
@4. Ma. etthantare gacchantoti atthi.
"kimassā parimāṇanti. "gambhīratopi puthulatopi yojanaṃ devāti. Sesaṃ
purimasadisameva. Imaṃ pana nadiṃ disvā "supaṭipanno bhagavato
sāvakasaṅghoti saṅghānussatiṃ anussaranto pakkhandi. Taṃ pana  nadiṃ
atikkamitvā  gacchanto satthu sarīrato chabbaṇṇarasmiyo addasa.
Nigrodharukkhassa sākhāviṭapapalāsāni sovaṇṇamayāni viya ahesuṃ. Rājā
cintesi "ayaṃ obhāso neva candassa, na suriyassa, na devamāra-
brahmanāgasupaṇṇādīnaṃ aññatarassa; addhā satthāraṃ uddissa
āgacchanto mahāgotamabuddhena diṭṭho bhavissāmīti. So tāvadeva
assapiṭṭhito otaritvā onatasarīro rasmīnaṃ anusārena satthāraṃ
upasaṅkamitvā manosilārase nimujjanto viya buddharasmīnaṃ anto
pavisitvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi saddhiṃ amaccasahassena.
Satthā anupubbīkathaṃ kathesi. Desanāvasāne rājā saparivāro
sotāpattiphale patiṭṭhahi. Atha sabbeva uṭṭhahitvā pabbajjaṃ yāciṃsu.
Satthā "āgamissati nu kho imesaṃ kulaputtānaṃ iddhimayapattacīvaranti
upadhārento "ime kulaputtā paccekabuddhasahassassa cīvarasahassaṃ
adaṃsu, kassapabuddhakāle vīsatiyā bhikkhusahassānaṃpi vīsati cīvarasahassāni
adaṃsu, anacchariyaṃ imesaṃ iddhimayapattacīvarāgamananti ñatvā
dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā "etha bhikkhavo, caratha brahmacariyaṃ sammā
dukkhassa antakiriyāyāti āha. Te tāvadeva aṭṭhaparikkhāradharā
vassasatikattherā viya hutvā vehāsaṃ abbhuggantvā paccorohitvā
[?] satthāraṃ vanditvā nisīdiṃsu.
      Tepi vāṇijakā rājakulaṃ gantvā raññā pahitasāsanaṃ
ārocāpetvā, deviyā. "āgacchantūti vutte, pavisitvā vanditvā
ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Atha ne devī pucchi "tātā kiṃkāraṇā
āgatatthāti. "mayaṃ raññā tumhākaṃ santikaṃ pahitā, tīṇi kira no
satasahassāni dethāti. 1- "tātā atibahuṃ bhaṇatha, kiṃ tumhehi  rañño
kataṃ, kismiṃ vo rājā pasanno ettakaṃ dhanaṃ dāpesīti. "devi na
aññaṃ kiñci kataṃ, rañño pana sāsanaṃ ārocayimhāti. "sakkā pana
tātā mayhaṃpi ārocetunti. "sakkā devīti. "tenahi tātā
vadethāti. "devi buddho loke uppannoti. Sāpi taṃ sutvā
purimanayeneva pītiyā phuṭṭhasarīrā tikkhattuṃ kiñci asallakkhetvā
catutthavāre "buddhoti padaṃ sutvā "tātā imasmiṃ pade raññā
kiṃ dinnanti. "satasahasasaṃ devīti. "tātā nānucchavikaṃ  raññā kataṃ
evarūpaṃ sāsanaṃ sutvā tumhākaṃ satasahassaṃ dadamānena, ahaṃ hi vo mama
duggatapaṇṇākāre tīṇi satasahassāni dammi, aparaṃ tumhehi kiṃ
ārocitanti. "idañcidañcāti aparānipi dve sāsanāni ārocesuṃ.
Devī purimanayeneva pītiyā phuṭṭhasarīrā tikkhattuṃ kiñci asallakkhetvā
catutthavāre tatheva sutvā tīṇi tīṇi satasahassāni dāpesi. Evaṃ
te sabbāni dvādasa satasahassāni labhiṃsu. Atha ne devī pucchi
"rājā kahaṃ  tātāti. "devi  `satthāraṃ uddissa pabbajissāmīti
@Footnote: 1. Sī. Yu. adāsi devīti.
Gatoti. "mayhaṃ tena kiṃ sāsanaṃ dinnanti. "sabbaṃ kira tena
tumhākaṃ issariyaṃ vissaṭṭhaṃ, tumhe kira yathāruciyā sampattiṃ
anubhavathāti. "amaccā pana kahaṃ tātāti. "tepi  `raññā saddhiṃyeva
pabbajissāmāti gatā devīti. Sā tesaṃ bhariyāyo pakkosāpetvā
"ammā tumhākaṃ sāmikā `raññā saddhiṃ pabbajissāmāti gatā,
tumhe kiṃ karissathāti. "kiṃ pana tehi amhākaṃ sāsanaṃ pahitaṃ
devīti. "tehi kira attano sampatti tumhākaṃ vissaṭṭhā, tumhe
kira taṃ yathāruciyā paribhuñjathāti. "tumhe pana devi kiṃ karissathāti.
"ammā so tāva rājā sāsanaṃ sutvā magge ṭhitakova tīhi
satasahassehi tīṇi ratanāni pūjetvā kheḷapiṇḍaṃ viya sampattiṃ pahāya
`pabbajissāmīti nikkhanto; mayā pana tiṇṇaṃ ratanānaṃ sāsanaṃ sutvā
tīṇi ratanāni navahi satasahassehi pūjitāni; na kho panesā sampatti
nāma raññoyeva dukkhā, mayhaṃpi dukkhāyeva, ko rañño chaḍḍitaṃ
kheḷapiṇḍaṃ jannukehi patiṭṭhahitvā mukhena gaṇhissati, na mayhaṃ
sampattiyā attho, ahaṃpi satthāraṃ uddissa gantvā pabbajissāmīti.
"devi mayaṃpi tumhehiyeva saddhiṃ pabbajissāmāti. "sace  sakkotha,
sādhu ammāti. "sakkoma devīti. "tenahi ethāti rathasahassaṃ
yojāpetvā rathaṃ āruyha tāhi saddhiṃ nikkhamitvā  antarāmagge
paṭhamanadiṃ disvā, yathā raññā puṭṭhaṃ; tatheva pucchitvā sabbaṃ
pavattiṃ sutvā "rañño gamanamaggaṃ 1- olokethāti vatvā "sindhavānaṃ
@Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. gatamaggaṃ.
Padavalañjaṃ na passāma devīti vutte, "rājā `tīṇi ratanāni
uddissa nikkhantosmīti saccakiriyaṃ katvā gato bhavissati, ahaṃpi tīṇi
ratanāni  uddissa nikkhantā, tesameva ānubhāvena idaṃ udakaṃ udakaṃ
viya mā ahosīti tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaṃ anussaritvā rathasahassaṃ
pesesi. Udakaṃ  piṭṭhipāsāṇasadisaṃ ahosi. Cakkānaṃ akkhagganemivaṭṭiyo
neva temiṃsu. Eteneva upāyena itarāpi dve nadiyo uttari.
      Satthā tassā āgamanabhāvaṃ ñatvā, yathā attano santike
nisinnā bhikkhū na paññāyanti; evamakāsi. Sāpi gacchantī gacchantī
satthu sarīrato nikkhantarasmiyo disvā tatheva cintetvā satthāraṃ
upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhitā pucchi "bhante mahākappino
tumhe uddissa nikkhanto, āgatettha maññe, kahaṃ so, amhākaṃpi
naṃ dassethāti. "nisīdatha tāva, idheva taṃ passissathāti. Tā
sabbāpi tuṭṭhacittā "idheva kira nisinnā sāmike passissāmāti
nisīdiṃsu. Satthā anupubbīkathaṃ kathesi. Anojā devī desanāvasāne
saparivārā sotāpattiphalaṃ pāpuṇi. Mahākappinatthero tāsaṃ vaḍḍhitaṃ
dhammadesanaṃ suṇanto saparivāro saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.
Tasmiṃ khaṇe satthā tāsaṃ te bhikkhū arahattaṃ patte dassesi. Tāsaṃ
kira āgatakkhaṇeyeva attano sāmike kāsāvadhare muṇḍasire disvā
cittaṃ ekaggaṃ na bhaveyya, tena maggaphalāni pattuṃ na sakkuṇeyyuṃ;
tasmā acalassaddhāya patiṭṭhitakāle tāsaṃ te bhikkhū arahattaṃ patte
dassesi. Tāpi te disvā pañcappatiṭṭhitena vanditvā "bhante
Tumhākaṃ tāva pabbajitakiccaṃ matthakaṃ pattanti vatvā satthāraṃ
vanditvā ekamantaṃ ṭhitā pabbajjaṃ yāciṃsu. "evaṃ kira vutte,
satthā uppalavaṇṇāya āgamanaṃ cintesīti ekacce vadanti. Satthā
pana tā upāsikāyo āha "sāvatthiṃ gantvā bhikkhunūpassaye
pabbajathāti. Tā anupubbena cārikañcaramānā antarāmagge
mahājanena abhihaṭasakkārasammānā padasāva vīsatiyojanasatikaṃ maggaṃ
gantvā bhikkhunūpassaye pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthāpi
bhikkhusahassaṃ ādāya ākāseneva jetavanaṃ agamāsi.
      Tatra sudaṃ āyasmā mahākappino rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīsu
"aho sukhaṃ, aho sukhanti udānaṃ  udānento vicarati. Bhikkhū bhagavato
ārocesuṃ "bhante mahākappino `aho sukhaṃ, aho sukhanti udānaṃ
udānento vicarati, attano [1]- rajjasukhaṃ ārabbha katheti maññeti.
Satthā taṃ pakkosāpetvā "saccaṃ kira tvaṃ kappina kāmasukhaṃ rajjasukhaṃ ārabbha
udānaṃ udānesīti. "bhagavā me bhante taṃ ārabbha udānabhāvaṃ vā
anudānabhāvaṃ vā jānātīti. Satthā "na bhikkhave mama putto kāmasukhaṃ
rajjasukhaṃ ārabbha udānaṃ udāneti, puttassa pana me dhammapīti [2]-
uppajjati, so amatamahānibbānaṃ ārabbha evaṃ udānaṃ udānetīti
anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha
      "dhammapīti sukhaṃ seti        vippasannena cetasā
       ariyappavedite dhamme     sadā ramati paṇḍitoti.
@Footnote: 1. Ma. etthantare "kāmasukhanti atthi.
@2. Ma. etthantare "nāma dhammarati nāmāti atthi.
       Tattha "dhammapītīti: dhammapāyako dhammaṃ pivantoti attho.
Dhammo ca nāmesa na sakkā bhājanena yāguādīni viya pātuṃ, navavidhaṃ
pana lokuttaradhammaṃ nāmakāyena phusanto ārammaṇato sacchikaronto
pariññābhisamayādīhi dukkhādīni ariyasaccāni paṭivijjhanto dhammaṃ
pivati nāma. Sukhaṃ setīti: desanāsīsamattametaṃ. Catūhipi iriyāpathehi
sukhaṃ viharatīti attho. Vippasannenāti: anāvilena nirupakkilesena.
Ariyappavediteti: buddhādīhi ariyehi pavedite satipaṭṭhānādibhede
bodhipakkhiyadhamme. Sadā ramatīti: evarūpo dhammapīti vippasannena
cetasā viharanto paṇḍiccena samannāgato sadā ramati abhiramatīti.
          Desanāvasāne  bahū sotāpannādayo ahesunti.
                    Mahākappinattheravatthu.
                      -----------
                5. Paṇḍitasāmaṇeravatthu. (64)
      "udakaṃ hi nayantīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto paṇḍitasāmaṇeraṃ ārabbha kathesi.
      Atīte kira kassapasammāsambuddho vīsatikhīṇāsavasahassaparivāro
bārāṇasiṃ agamāsi. Manussā attano balaṃ sallakkhetvā aṭṭhapi
dasapi ekato hutvā āgantukadānāni adaṃsu. Athekadivasaṃ satthā
bhattakiccāvasāne evaṃ anumodanaṃ akāsi "upāsakā idhekacco
`attano Santakameva dātuṃ vaṭṭati, kiṃ parena samādapitenāti
attanāva dānaṃ deti paraṃ na samādapeti, so nibbattaṭṭhāne 1-
bhogasampadaṃ labhati no parivārasampadaṃ; ekacco paraṃ samādapeti
attanā na deti, so nibbattaṭṭhāne parivārasampadaṃ labhati
no bhogasampadaṃ; ekacco attanāpi na deti parampi na
samādapeti, so nibbattaṭṭhāne neva bhogasampadaṃ labhati no
parivārasampadaṃ, vighāsādo  hutvā jīvati; ekacco attanā ca
deti parañca samādapeti, so nibbattaṭṭhāne bhogasampadampi
labhati parivārasampadampīti. Taṃ sutvā samīpe ṭhito eko
paṇḍitapuriso cintesi "ahandāni tathā karissāmi; yathā me
dve sampattiyo bhavissantīti. So satthāraṃ vanditvā āha "bhante
sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathāti. "kittakehi bhikkhūhi atthoti. "kittako
pana vo bhante parivāroti. "vīsati bhikkhusahassānīti. "bhante
sabbehi saddhiṃ sve mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathāti. Satthā adhivāsesi. So
gāmaṃ pavisitvā "ammatātā sve mayā buddhappamukho bhikkhusaṅgho
nimantito, tumhe yattakānaṃ bhikkhūnaṃ [2]- sakkotha tattakānaṃ [3]- dethāti
ārocetvā vicaranto, attano balaṃ sallakkhetvā "mayaṃ dasannaṃ
dassāma, mayaṃ vīsatiyā. Mayaṃ satassa, mayaṃ pañcannaṃ satānanti vutte,
sabbesaṃ vacanaṃ ādito paṭṭhāya paṇṇe āropesi. Tena ca
samayena tasmiṃ nagare atiduggatabhāveneva "mahāduggatoti paññāto
@Footnote: 1. Sī. Ma. nibbatanibbatattaṭṭhāne. 2. Ma. etthantare "dātunti atthi.
@3. Ma. etthantare "dānanti atthi.
Eko puriso atthi. So taṃpi sammukhāgataṃ disvā "samma mahāduggata
mayā svātanāya buddhappamukho bhikkhusaṅgho nimantito, sve
nagaravāsino dānaṃ dassanti, tvaṃ katī bhikkhū bhojessasīti. "sāmi
mayhaṃ kiṃ bhikkhūhi bhikkhūhi nāma sadhanānaṃ attho, mayhaṃ pana sve
yāguatthāya taṇḍulanāḷīmattaṃpi natthi, ahaṃ bhatiṃ katvā jīvāmi, kiṃ
me bhikkhūhīti. Samādapakena nāma byattena bhavitabbaṃ; tasmā so
tena "natthīti vuttepi tuṇhībhūto ahutvā evamāha "samma
mahāduggata imasmiṃ nagare subhojanaṃ bhuñjitvā sukhumavatthanivatthā
nānābharaṇappaṭimaṇḍitā sirisayane sayamānā bahū janā sampattiṃ
anubhavanti, tvaṃ pana divasaṃ bhatiṃ katvā kucchipūramattaṃpi na labhasi;
evaṃ santepi `ahaṃ pubbepi kiñci [1]- akatattā kiñci na labhāmīti
na jānāsīti. "jānāmi sāmīti. "atha kasmā idāni puññaṃ na
karosi, tvaṃ yuvā balasampanno, kiṃ tayā bhatiṃ katvāpi yathābalaṃ
dānaṃ dātuṃ na vaṭṭatīti. So tasmiṃ kathente saṃvegappatto hutvā
"mayhaṃpi ekaṃ bhikkhuṃ paṇṇe āropehi, kañcideva bhatiṃ katvā
ekassa bhikkhaṃ dassāmīti āha. Itaro "kiṃ ekena bhikkhunā paṇṇe
āropitenāti na āropesi. Mahāduggatopi gehaṃ gantvā bhariyaṃ
āha "bhadde nagaravāsino sve saṅghassa bhattaṃ karonti, ahaṃpi
samādapakena `ekassa bhikkhaṃ dehīti vutto, mayaṃ sve ekassa bhikkhaṃ
dassāmāti. Athassa bhariyā "mayaṃ daliddā, kasmā tayā paṭissutanti
avatvāva "sāmi bhaddakaṃ te  kataṃ, mayaṃ pubbepi kiñci adatvā
@Footnote: 1. Ma. etthantare "puññanti atthi.
Idāni duggatā jātā, mayaṃ ubhopi bhatiṃ katvā ekassa bhikkhaṃ
dassāmāti vatvā, ubhopi nikkhamitvā bhatiṭṭhānaṃ agamaṃsu. Mahāseṭṭhī
mahāduggataṃ disvā "kiṃ samma mahāduggata bhatiṃ karissasīti pucchi.
"āma ayyāti. "kiṃ karissasīti. "yaṃ tumhe kāressathāti. "tenahi
mayaṃ sve dve tīṇi bhikkhusatāni bhojessāma, ehi dārūni  phālehīti
vāsīpharasuṃ nīharitvā dāpesi. Mahāduggato bāḷhaṃ kacchaṃ bandhitvā
ussāhappatto vāsiṃ pahāya pharasuṃ gaṇhanto pharasuṃ hitvā vāsiṃ
gaṇhanto dārūni phāleti. Atha naṃ seṭṭhī āha "samma tvaṃ ajja
ativiya ussāhappatto kammaṃ karosi, kiṃ nu kho kāraṇanti. "sāmi
ekaṃ bhikkhuṃ bhojessāmīti. Taṃ sutvā seṭṭhī pasannamānaso cintesi
"aho iminā dukkaraṃ kataṃ, `ahaṃ duggatoti tuṇhībhāvaṃ
anāpajjitvā `bhatiṃ katvā ekaṃ bhikkhuṃ bhojessāmīti vadatīti.
Seṭṭhibhariyāpi tassa bhariyaṃ disvā "amma kiṃ kammaṃ karissasīti
pucchitvā, "yaṃ tumhe kārethāti vutte, udukkhalasālaṃ pavesetvā
suppamusalādīni dāpesi. Sā naccantī viya tuṭṭhahaṭṭhā vīhī koṭṭeti
ceva ophunāti ca. Atha naṃ seṭṭhibhariyā pucchi "amma ativiya
tuṭṭhahaṭṭhā kammaṃ karosi, kinnu kho kāraṇanti. "ayye imaṃ bhatiṃ
katvā mayaṃpi ekaṃ bhikkhuṃ bhojessāmāti. Taṃ sutvā seṭṭhibhariyāpi
tassaṃ "aho ayaṃ dukkarakārikāti pasīdi. Seṭṭhī mahāduggatassa
dārūnaṃ phālitakāle "ayante bhatīti sālīnaṃ catasso nāḷiyo
dāpetvā "ayante tuṭṭhidāyoti aparāpi catasso nāḷiyo
Dāpesi. So gehaṃ gantvā bhariyaṃ āha "mayā bhatiṃ katvā
sāli laddho, ayaṃ nivāpo bhavissati, tayā laddhāya bhatiyā
dadhitelakaṭukabhaṇḍāni gaṇhāhīti. Seṭṭhibhariyā pana tassā ekaṃ
sappikaraṇḍakañceva dadhibhājanañca kaṭukabhaṇḍañca suddhasālitaṇḍulanāḷiñca
dāpesi. Iti ubhinnaṃpi nava taṇḍulanāḷiyo ahesuṃ. Te
"deyyadhammo no laddhoti tuṭṭhahaṭṭhā pātova uṭṭhahiṃsu. Bhariyā
mahāduggataṃ āha "gaccha sāmi, paṇṇaṃ pariyesitvā āharāti. So
antarāpaṇe  paṇṇaṃ adisvā nadītīraṃ gantvā "[1]- ayyānaṃ bhojanaṃ
dātuṃ labhissāmīti pahaṭṭhamānaso gāyanto paṇṇaṃ uccināti.
Mahājālaṃ khipitvā ṭhitakevaṭṭo "mahāduggatassa saddena bhavitabbanti
taṃ pakkositvā pucchi "ativiya tuṭṭhacitto gāyasi, kinnu kho
kāraṇanti. "paṇṇaṃ uccināmi sammāti. "kiṃ karissasīti. "ekaṃ
bhikkhuṃ bhojessāmīti. "aho suhito bhikkhu, yo tava paṇṇaṃ
khādissatīti. 2- "kiṃ karomi samma, attanā laddhapaṇṇena bhojessāmīti.
"tenahi ehīti. "kiṃ karomi sammāti. "ime macche gahetvā
pādagghanakāni aḍḍhagghanakāni kahāpaṇagghanakāni ca uddānāni
karohīti. So tathā akāsi. Baddhabaddhe macche nagaravāsino
nimantitanimantitabhikkhūnaṃ atthāya hariṃsu. Tassa macchuddānāni
karontasseva, bhikkhācāravelā sampāpuṇi. So velaṃ sallakkhetvā
"gamissāmi samma, bhikkhūnaṃ āgamanavelāti āha. "atthi pana kiñci
@Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. etthantare "ajjāti"atthi.
@2. Sī. Ma. Yu. aho sukhito bhikkhu, so tava kiṃ paṇṇaṃ khādissatīti.
Macchuddānanti. "natthi samma, sabbāni khīṇānīti. "tenahi mayā attano
atthāya vālikāya nikkhanitvā cattāro rohitamacchā ṭhapitā, sacepi
bhikkhuṃ bhojetukāmo, ime gahetvā gacchāti te tassa adāsi.
      Taṃ divasaṃ pana satthā paccūsakāle lokaṃ volokento
mahāduggataṃ attano ñāṇajālassa anto paviṭṭhaṃ disvā "kinnu
kho bhavissatīti āvajjento "mahāduggato `ekaṃ bhikkhuṃ
bhojessāmīti bhariyāya saddhiṃ hiyyo bhatiṃ akāsi, katarannu kho bhikkhuṃ
labhissatīti cintetvā "manussā paṇṇe āropitasaññāya bhikkhuṃ
gahetvā attano attano gehesu nisīdāpessanti, mahāduggato
maṃ ṭhapetvā aññaṃ bhikkhuṃ na labhissatīti upadhāresi. Buddhā kira
duggatesu anukampaṃ karonti. Tasmā satthā pātova sarīrakiccaṃ
katvā "mahāduggataṃ saṅgaṇhissāmīti gandhakuṭiṃ pavisitvā nisīdi.
Mahāduggatepi macche gahetvā gehaṃ pavisante, sakkassa
paṇḍukambalasilāsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So "kinnu kho kāraṇanti
olokento "hiyyo mahāduggato `ekassa bhikkhuno bhikkhaṃ
dassāmīti attano bhariyāya saddhiṃ bhatiṃ akāsi, kataraṃ nu kho bhikkhuṃ
labhissatīti cintetvā "natthetassa añño bhikkhu, satthā pana
`mahāduggatassa saṅgahaṃ karissāmīti gandhakuṭiyaṃ nisinnova, mahāduggato
attano upakappanakaṃ yāgubhattaṃ paṇṇasūpeyyaṃpi tathāgatassa dadeyya,
yannūnāhaṃ mahāduggatassa gehaṃ gantvā bhattakārakakammaṃ kareyyanti
aññātakavesena tassa gehasamīpaṃ gantvā "atthi nu kho kassaci kiñci
Bhatiyā kattabbanti pucchi. Mahāduggato taṃ disvā āha "samma kiṃ
kammaṃ karissasīti. "ahaṃ sāmi sabbasippiko, mayhaṃ ajānanasippaṃ
nāma natthi, yāgubhattādīnipi sampādetuṃ jānāmīti. "samma mayaṃ
tava kammena atthikā, tuyhaṃ pana dātabbaṃ bhatiṃ na passāmāti.
"kiṃ pana te kattabbanti. "ekassa bhikkhussa bhikkhaṃ dātukāmomhi,
tassa yāgubhattasaṃvidhānaṃ icchāmīti. "sace bhikkhussa bhikkhaṃ dassasi,
na me bhatiyā attho, kiṃ mama puññaṃ dātuṃ na vaṭṭatīti. "evaṃ
sante sādhu samma, pavisāti. So tassa gehaṃ pavisitvā taṇḍulādīni
āharāpetvā "tvaṃ gaccha attano pattabhikkhuṃ ānehīti taṃ
uyyojesi. Dānaveyyāvaṭikopi paṇṇe āropitaniyāmeneva tesaṃ tesaṃ
gehāni bhikkhū pahiṇi. Mahāduggato tassa santikaṃ gantvā "mayhaṃ
pattabhikkhuṃ dehīti āha. So tasmiṃ khaṇe satiṃ labhitvā "ahaṃ tava
bhikkhuṃ pammuṭṭhoti āha. Mahāduggato tikhiṇāya sattiyā kucchiyaṃ
pahaṭo viya "samma kasmā maṃ  nāsesi, ahaṃpi tayā hiyyo
samādapito bhariyāya saddhiṃ divasaṃ bhatiṃ katvā ajja pātova
paṇṇatthāya nadītīre āhiṇḍitvā āgato, dehi me ekaṃ bhikkhunti bāhā
paggayha paridevi. Manussā sannipatitvā "kimetaṃ mahāduggatāti
pucchiṃsu. So tamatthaṃ ārocesi. Te veyyāvaṭikaṃ pucchiṃsu "saccaṃ kira
samma tayā esa `bhatiṃ katvā ekassa bhikkhussa bhikkhaṃ dehīti
samādapitoti. "āma ayyāti. "bhāriyaṃ te kammaṃ kataṃ, yo ettake
bhikkhū saṃvidahanto etassa ekaṃ bhikkhuṃ nādāsīti. So tesaṃ vacanena
Maṅkubhūto taṃ āha "samma mahāduggata mā maṃ nāsayi, ahaṃ tava
kāraṇā mahāvihesaṃ patto, manussā paṇṇe āropitaniyāmena
attano attano pattabhikkhū nayiṃsu, attano gehe nisinnabhikkhuṃ
nīharitvā dento nāma natthi, satthā pana mukhaṃ dhovitvā
gandhakuṭiyameva nisinno, rājayuvarājasenāpatiādayo satthu gandhakuṭito
nikkhamanaṃ oloketvā nisinnā `satthu pattaṃ gahetvā gamissāmāti,
buddhā nāma duggate anukampaṃ karonti, tvaṃ vihāraṃ gantvā
`duggatomhi bhante, mama saṅgahaṃ karothāti satthāraṃ vada; sace te
puññaṃ atthi, addhā lacchasīti. So vihāraṃ agamāsi. Atha naṃ
aññesu divasesu vihāre vighāsādabhāvena diṭṭhattā  rājayuvarājādayo
"mahāduggata na tāva bhattakālo, kasmā āgacchasīti āhaṃsu. So
"jānāmi sāmi  `na tāva bhattakāloti, satthāraṃ pana vandituṃ
āgacchāmīti vadanto gandhakuṭiyā ummāre sīsaṃ ṭhapetvā
pañcappatiṭṭhitena vanditvā "bhante imasmiṃ nagare mayā duggatataro
natthi, avassayo me hotha, karotha me saṅgahanti āha. Satthā
gandhakuṭidvāraṃ vivaritvā pattaṃ nīharitvā tassa hatthe ṭhapesi. So
cakkavattisiriṃ patto viya ahosi. Rājayuvarājādayo aññamaññassa
mukhāni olokayiṃsu. Mahāduggatassa satthārā dinnapattaṃ hi koci
issariyavasena gahetuṃ samattho nāma natthi. Evaṃ pana vadiṃsu "samma
mahāduggata satthu pattaṃ amhākaṃ dehi, ettakannāma sahassaṃ vā
satasahassaṃ vā te dhanaṃ dassāma, tvaṃ duggato dhanaṃ gaṇha, kinte
Pattenāti. Mahāduggato "na kassaci dassāmi, na me dhanena
attho, satthāraṃyeva bhojessāmīti āha. Avasesā taṃ yācitvā
pattaṃ alabhitvā nivattiṃsu. Rājā pana "mahāduggato dhanena
palobhiyamānopi satthu pattaṃ na deti, satthārā ca sayaṃ dinnaṃ koci
gahetuṃ na sakkoti, imassa deyyadhammo nāma kittako bhavissati,
iminā deyyadhammassa dinnakāle satthāraṃ ādāya gehaṃ netvā
mayhaṃ sampāditaṃ āhāraṃ dassāmīti cintetvā satthārā saddhiṃyeva
agamāsi. Sakkopi devarājā yāgubhattapaṇṇādīni sampādetvā
satthu nisīdanārahaṃ āsanaṃ paññāpetvā nisīdi. Mahāduggato
satthāraṃ netvā "pavisatha bhanteti āha. Vasanagehañcassa nīcaṃ
hoti, anonatena pavisituṃ na sakkā, buddhā ca nāma gehaṃ
pavisantā na onamitvā pavisanti, gehaṃ hi pavisanakāle mahāpaṭhavī
vā heṭṭhā ogacchati, gehaṃ vā uddhaṃ gacchati. 1- Idaṃ tesaṃ
sudinnassa dānassa phalaṃ. Puna nikkhamitvā gatakāle sabbaṃ pākatikameva
hoti; tasmā satthā ṭhitakova gehaṃ pavisitvā sakkena paññattāsane
nisīdi. Satthari nisinne, rājā āha "samma mahāduggata tayā
amhākaṃ yācantānaṃpi satthu patto na dinno, passāma tāva,
kīdiso te satthu sakkāro katoti. Atha sakko yāgubhattādīni
vivaritvā dassesi. Tesaṃ vāsagandho sakalanagaraṃ chādetvā aṭṭhāsi.
Rājā yāguādīni oloketvā bhagavantaṃ āha "bhante ahaṃ
`mahāduggatassa deyyadhammo kittako bhavissati, iminā deyyadhamme
@Footnote: 1. uggacchatītipi dissati.
Dinne satthāraṃ gehaṃ netvā attano sampāditaṃ āhāraṃ dassāmīti
cintetvā āgato, mayā evarūpo āhāro na diṭṭhapubbo,
mayi idha ṭhite mahāduggato atikilameyya, gacchāmahanti satthāraṃ
vanditvā pakkāmi.
      Sakkopi satthāraṃ yāguādīni datvā sakkaccaṃ parivisi, satthāpi
katabhattakicco anumodanaṃ katvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Sakko
mahāduggatassa saññaṃ adāsi. So pattaṃ gahetvā satthāraṃ anugacchi.
Sakko nivattitvā mahāduggatassa gehadvāre ṭhito ākāsaṃ
olokesi. Ākāsato sattaratanavassaṃ vassitvā tassa gehe
sabbabhājanāni pūretvā sakalaṃ gehaṃ pūresi. Tassa gehe okāso
nāhosi. Tassa bhariyā dārake hatthesu gahetvā nīharitvā bahi
aṭṭhāsi. So satthāraṃ anugantvā nivatto dārake bahi disvā
"kiṃ idanti pucchi. "sāmi sakalaṃ no gehaṃ sattahi ratanehi
paripuṇṇaṃ, pavisituṃ okāso natthīti. So "ajjeva me dānena
vipāko dinnoti cintetvā rañño santikaṃ gantvā rājānaṃ
vanditvā, "kasmā āgatosīti vutte, āha "deva me gehaṃ
sattahi ratanehi puṇṇaṃ, taṃ dhanaṃ gaṇhathāti. Rājā "aho buddhānaṃ
dinnadānaṃ ajjeva matthakaṃ pattanti cintetvā taṃ āha "kiṃ te
laddhuṃ vaṭṭatīti. "dhanāharaṇatthāya sakaṭasahassaṃ dethāti. Rājā
sakaṭasahassaṃpesetvādhanaṃāharāpetvārājaṅgaṇe okirāpesi. Tālappamāṇo
rāsi ahosi. Rājā nāgare sannipātāpetvā "imasmiṃ nagare atthi
Kassaci ettakaṃ dhananti pucchi. "natthi devāti. "evaṃ mahādhanassa
kiṃ kātuṃ vaṭṭatīti. "seṭṭhiṭṭhānaṃ devāti. Rājā tassa mahāsakkāraṃ
katvā seṭṭhiṭṭhānaṃ dāpesi. Athassa pubbe ekassa seṭṭhino
gehaṭṭhānaṃ ācikkhitvā "ettha jātagacche hāretvā gehaṃ
uṭṭhāpetvā vasāhīti āha. Tassa taṇṭhānaṃ sodhetvā 1- samaṃ katvā
bhūmiyā khaniyamānāya, aññamaññaṃ āhacca nidhikumbhiyo uṭṭhahiṃsu. Rañño
ārocite, "tava puññeneva nibbattā, tvameva gaṇhāhīti āha.
So gehaṃ kāretvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ
adāsi. Tato paraṃpi yāvatāyukaṃ tiṭṭhanto puññāni karitvā
āyuhapariyosāne devaloke nibbatto ekaṃ buddhantaraṃ dibbasampattiṃ
anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde tato cuto sāvatthiyaṃ sārīputtattherassa
upaṭṭhākakule jeṭṭhadhītu kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi.
       Athassā mātāpitaro gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ ñatvā 2-
gabbhaparihāraṃ adaṃsu. Tassāparena samayena evarūpo dohaḷo uppajji
"aho vatāhaṃ dhammasenāpatiṃ ādiṃ katvā pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ
rohitamaccharasena dānaṃ datvā kāsāyāni vatthāni nivāsetvā
āsanapariyante nisinnā tesaṃ bhikkhūnaṃ ucchiṭṭhabhattaṃ bhuñjeyyanti.
Sā mātāpitūnaṃ ācikkhitvā tathā akāsi. Dohaḷo paṭippassambhi.
Athassā tato paresupi sattasu maṅgalesu rohitamaccharaseneva
dhammasenāpatittherappamukhāni pañca bhikkhusatāni bhojesuṃ. Sabbaṃ
@Footnote: 1. Sī. Yu. sodhetuṃ.  2. Sī. Yu. sutvā.
Tissakumārassa vatthumhi 1- vuttanayeneva veditabbaṃ. Imassa pana
mahāduggatakāle dinnassa rohitamaccharasadānasseva nissando.
Nāmaggahaṇadivase panassa "bhante dāsassa vo sikkhāpadāni
dethāti mātarā vutte, thero āha "ko nāmo 2- ayaṃ dārakoti.
"bhante imassa kucchiyaṃ paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya imasmiṃ
gehe jaḷā eḷamūgāpi paṇḍitā jātā; tasmā me puttassa
`paṇḍitadārakotveva nāmaṃ bhavissatīti. Thero sikkhāpadāni adāsi.
Jātadivasato paṭṭhāya panassa "nāhaṃ mama puttassa ajjhāsayaṃ
bhindissāmīti mātu cittaṃ uppajji. So sattavassikakāle mātaraṃ
āha "ahaṃ therassa santike pabbajissāmīti. Sā "sādhu tāta,
`ahaṃ tava ajjhāsayaṃ na bhindissāmiccevaṃ manaṃ uppādesinti
vatvā theraṃ nimantetvā bhojetvā "bhante dāso vo pabbajitukāmo,
ahaṃ imaṃ sāyaṇhasamaye vihāraṃ nessāmīti  theraṃ uyyojetvā ñātake
sannipātetvā "mama puttassa gihikāle kattabbaṃ sakkāraṃ ajjeva
karissāmāti mahantaṃ sakkāraṃ kāretvā taṃ ādāya vihāraṃ gantvā
"imaṃ bhante pabbājethāti therassa adāsi. Thero pabbajjāya
dukkarabhāvaṃ ācikkhitvā "karissāmahaṃ bhante tumhākaṃ ovādanti
vutte, "tenahi ehīti kese temetvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ
ācikkhitvā pabbājesi. Mātāpitaropissa sattāhaṃ vihāreyeva
vasantā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa rohitamaccharaseneva dānaṃ
@Footnote: 1. bālavaggavaṇṇanāyaṃ vanavāsitissattheravatthunāmena āgatamidaṃ.
@2. ko nāmāti bhavitabbaṃ. ña. va. konāmoti vā bhavitabbaṃ konāmo
@te upajjhāyotiādīsu viYu.
Datvā sattame divase sāyaṃ gehaṃ agamaṃsu.
      Thero aṭṭhame divase antogāmaṃ gacchanto taṃ ādāya
bhikkhusaṅghena saddhiṃ na agamāsi. Kiṃkāraṇā? na tāvassa
cīvarapattaggahaṇāni vā iriyāpatho vā pāsādiko hoti; apica vihāre
therassa kattabbavattaṃ atthi, theropica, bhikkhusaṅghe antogāmaṃ paviṭṭhe,
sakalavihāraṃ vicaranto asammaṭṭhaṭṭhānaṃ sammajjitvā tucchabhājanesu
pānīyaparibhojanīyāni upaṭṭhapetvā dunnikkhittāni mañcapīṭhādīni
paṭisāmetvā pacchā gāmaṃ pavisati; apica "titthiyā tucchavihāraṃ pavisitvā
`passatha samaṇassa gotamassa sāvakānaṃ nisinnaṭṭhānānīti vattuṃ mā
labhiṃsūti sakalavihāraṃ paṭijaggitvā pacchā gāmaṃ pavisati; tasmā
taṃ divasaṃpi sāmaṇereneva pattacīvaraṃ gāhāpetvā divātaraṃ gāmaṃ 1-
pāvisi. Sāmaṇero upajjhāyena saddhiṃ gacchanto antarāmagge
mātikaṃ disvā "bhante idaṃ kinnāmāti pucchi. "mātikā nāma
sāmaṇerāti. "imāya kiṃ karontīti. "ito cito ca udakaṃ
haritvā attano sassakammaṃ karontīti. "kiṃ pana bhante udakassa
cittaṃ atthīti. "natthāvusoti. "evarūpaṃ acittakaṃ attano
icchiticchitaṭṭhānaṃ haranti bhanteti. "āmāvusoti. So cintesi
"sace evarūpampi acittakaṃ attano icchiticchitaṭṭhānaṃ haritvā
kammaṃ karonti; kasmā sacittakāpi cittaṃ attano vase vattetvā
samaṇadhammaṃ kātuṃ na sakkhissantīti. So purato gacchanto
@Footnote: 1. Sī. Ma. Yu. "gāmanti natthi."
Usukāre saradaṇḍakaṃ aggimhi tāpetvā akkhikoṭiyā oloketvā
ujuṃ karonte disvā "bhante ime ke nāmāti pucchi. "usukārā
nāmāvusoti. "kiṃ pana te karontīti. "aggimhi tāpetvā
saradaṇḍakaṃ ujuṃ karontīti. "sacittako bhante esoti. "acittako
āvusoti. So cintesi "sace acittakaṃ gahetvā aggimhi
tāpetvā ujuṃ karonti; kasmā sacittakāpi attano cittaṃ
vase vattetvā samaṇadhammaṃ kātuṃ na sakkhissantīti. Atha purato
gantvā araneminābhiādīni tacchante disvā "bhante ime ke
nāmāti pucchi. "tacchakā nāmāvusoti. "kiṃ pana te karontīti.
"dārūni gahetvā yānakādīnaṃ cakkāni karonti āvusoti.
"etāni pana sacittakāni bhanteti. "acittakāni āvusoti.
Athassa etadahosi "sace acittakāni kaṭṭhakaliṅgarāni gahetvā
cakkādīni karonti;  sacittakā kasmā attano cittaṃ vase
vattetvā samaṇadhammaṃ kātuṃ na sakkhissantīti. So imāni
kāraṇāni disvā "bhante sace tumhākaṃ pattacīvaraṃ tumhe
gaṇheyyātha; ahaṃ nivatteyyanti. Thero "ayaṃ adhunā pabbajito
daharasāmaṇero maṃ anubandhamāno evaṃ vadatīti cittaṃ
anuppādetvāva "āhara sāmaṇerāti vatvā attano pattacīvaraṃ
aggahesi. Sāmaṇeropi upajjhāyaṃ vanditvā nivattanto "bhante
mayhaṃ āhāraṃ āharantā rohitamaccharaseneva āhareyyāthāti āha.
"kahaṃ labhissāmi āvusoti. "bhante sace attano puññena
Alabhantā mama puññena labhissathāti āha. Thero "daharasāmaṇerassa
bahi nisinnakassa paripanthopi bhaveyyāti kuñcikaṃ datvā "mayhaṃ
vasanagabbhassa dvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā nisīdeyyāsīti
āha. So tathā katvā attano karajakāye ñāṇaṃ otāretvā
attabhāvaṃ sammasanto nisīdi.
      Athassa guṇatejena sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi.
So "kinnu kho kāraṇanti upadhārento "paṇḍitasāmaṇero
upajjhāyassa pattacīvaraṃ datvā `samaṇadhammaṃ karissāmīti nivatto,
mayāpi tattha gantuṃ vaṭṭatīti cintetvā, cattāro mahārāje
āmantetvā "vihārassa upavane vicarante sakuṇe palāpetvā
samantā ārakkhaṃ gaṇhathāti vatvā, candadevaputtaṃ "candamaṇḍalaṃ
ākaḍḍhitvā gaṇhāhīti, suriyadevaputtaṃ "suriyamaṇḍalaṃ ākaḍḍhitvā
gaṇhāhīti vatvā, sayaṃ gantvā āviñjanarajjuṭṭhāne ārakkhaṃ
gahetvā aṭṭhāsi. Vihāre purāṇapaṇṇassāpi saddo nāhosi.
Sāmaṇerassa cittaṃ ekaggaṃ ahosi. So  antarābhatteyeva
attabhāvaṃ sammasitvā tīṇi phalāni pāpuṇi. Theropi "sāmaṇero
vihāre nisinno, tassa upakappanakaṃ bhojanaṃ asukakule nāma
sakkā laddhunti ekaṃ pemagāravayuttaṃ upaṭṭhākakulaṃ agamāsi.
Tattha ca manussā taṃ divasaṃ rohitamacche labhitvā therasseva
āgamanaṃ olokentā nisīdiṃsu. Te theraṃ āgacchantaṃ disvā
"bhante bhaddakaṃ vo kataṃ idhāgacchantehīti anto pavesetvā
Yāgukhajjakādīni datvā rohitamaccharasena piṇḍapātaṃ adaṃsu. Thero
haraṇākāraṃ 1- dassesi. Manussā "paribhuñjatha bhante, haraṇakabhattaṃpi
labhissathāti vatvā therassa bhattakiccāvasāne pattaṃ rohitamaccharasabhojanassa
pūretvā adaṃsu. Thero "sāmaṇero me chātoti
sīghaṃ agamāsi. Satthāpi taṃ divasaṃ sakālasseva bhuñjitvā vihāraṃ
gantvā "paṇḍitasāmaṇero upajjhāyassa pattacīvaraṃ datvā
`samaṇadhammaṃ karissāmīti nivatto; nippajjissati nu kho assa
pabbajitakiccanti upadhārento tiṇṇaṃ phalānaṃ pattabhāvaṃ ñatvā
"arahattassa upanissayo atthi natthīti āvajjento "atthīti
disvā "purebhattameva arahattaṃ pattuṃ sakkhissati na sakkhissatīti
upadhārento "sakkhissatīti aññāsi. Athassa etadahosi "sārīputto
sāmaṇerassa bhattamādāya sīghamāgacchati, antarāyaṃpissa kareyya,
dvārakoṭṭhake ārakkhaṃ gahetvā nisīdissāmi, atha naṃ cattāro pañhe
pucchissāmi, tasmiṃ vissajjamāne sāmaṇero saha paṭisambhidāhi arahattaṃ
pāpuṇissatīti tato gantvā dvārakoṭṭhake ṭhatvā sampattaṃ
theraṃ cattāro pañhe pucchi. Puṭṭhapañhe thero vissajjesi.
      Tatridaṃ pucchāvissajjanaṃ: satthā kira naṃ āha "sārīputta
kinte laddhanti. "āhāro bhanteti. "āhāro nāma kimāharati
sārīputtāti. "vedanaṃ bhanteti. "vedanā kimāharati sārīputtāti.
"rūpaṃ bhanteti. "rūpaṃ pana kimāharati sārīputtāti. "phassaṃ bhanteti.
@Footnote: 1. Sī. Yu. gamanākāraṃ.
Tatrāyaṃ adhippāyo: jighacchitena hi paribhutto āhāro tassa
khudaṃ paṭihanitvā sukhaṃ vedanaṃ āharati. Āhāraparibhogena sukhitassa
sukhāya vedanāya uppajjamānāya sarīre vaṇṇasampatti hoti,
evaṃ vedanā rūpaṃ āharati, sukhito pana āhārajarūpavasena
uppannasukhasomanasso "idāni me assādo jātoti nippajjanto
vā nisīdanto vā sukhasamphassaṃ paṭilabhati.
      Evaṃ imesu catūsu pañhesu vissajjitesu, sāmaṇero saha
paṭisambhidāhi arahattaṃ patto. Satthāpi theraṃ āha "gaccha
sārīputta, tava sāmaṇerassa bhattaṃ dehīti. Thero gantvā dvāraṃ
ākoṭesi. Sāmaṇero nikkhamitvā therassa hatthato pattaṃ
gahetvā ekamantaṃ ṭhapetvā tālavaṇṭena theraṃ vīji. Atha naṃ
thero āha "sāmaṇera bhattakiccaṃ karohīti. "tumhe pana bhanteti.
"kataṃ mayā bhattakiccaṃ, tvaṃ karohīti. Sattavassiko dārako
pabbajitvā aṭṭhame divase taṃkhaṇaṃ vikasitapadumasadiso arahattaṃ patto 1-
bhattapakkhipanaṭṭhānaṃ 2- paccavekkhanto nisīditvā bhattakiccamakāsi.
Tena pattaṃ dhovitvā paṭisāmitakāle candadevaputto candamaṇḍalaṃ
vissajjesi, suriyadevaputto suriyamaṇḍalaṃ vissajjesi, cattāro mahārājā
catuddisaṃ ārakkhaṃ vissajjesuṃ, sakko devarājā āviñjanake
ārakkhaṃ vissajjesi, suriyo majjhaṭṭhānato galitvā gato.
      Bhikkhū ujjhāyiṃsu "../../bdpicture/chāyā adhikappamāṇā jātā, suriyo
@Footnote: 1.Sī. Yu. "arahattaṃ pattoti natthi.  2. Sī. Yu. paccavekkhaṇaṭṭhānaṃ.
Majjhaṭṭhānato galitvā gato, sāmaṇerena ca idāneva bhuttaṃ;
kinnu kho etanti. Satthā taṃ pavattiṃ ñatvā āgantvā pucchi
"bhikkhave kiṃ kathethāti. "idannāma bhanteti. "āma bhikkhave,
puññavato samaṇadhammaṃ karaṇakāle cando devaputto candamaṇḍalaṃ,
suriyo devaputto suriyamaṇḍalaṃ ākaḍḍhitvāva gaṇhi, cattāro
mahārājā vihārupavane catuddisaṃ ārakkhaṃ gaṇhiṃsu, sakko devarājā
āgantvā āviñjanake ārakkhaṃ gaṇhi, ahaṃpi `buddhomhīti
appossukko nisīdituṃ nālatthaṃ, gantvā dvārakoṭṭhake mama
puttassa ārakkhaṃ aggahesiṃ; nettike ca mātikāya udakaṃ harante
usukāre ca usuṃ ujuṃ karonte tacchake ca dārūni tacchante disvā
ettakaṃ ārammaṇaṃ gahetvā paṇḍitā attānaṃ dametvā arahattaṃ
gaṇhantiyevāti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha
             "udakaṃ hi nayanti nettikā,
              usukārā namayanti tejanaṃ,
              dāruṃ namayanti tacchakā,
              attānaṃ damayanti paṇḍitāti.
      Tattha "udakanti paṭhaviyā thalaṭṭhānaṃ khanitvā āvāṭaṭṭhānaṃ
pūretvā mātikaṃ vā katvā rukkhadoṇiṃ vā ṭhapetvā attanā
icchiticchitaṭṭhānaṃ udakaṃ nentīti nettikā. Tejananti: kaṇḍaṃ. Idaṃ
vuttaṃ hoti "nettikā attano ruciyā udakaṃ nayanti, usukārāpi
tāpetvā tejanaṃ namayanti ujuṃ karonti, tacchakāpi nemiādīnaṃ atthāya
Tacchantā dārūni namayanti attano ruciyā ujuṃ vā vaṅkaṃ vā
karonti; evaṃ ettakaṃ ārammaṇaṃ katvā paṇḍitā sotāpattimaggādīni
uppādentā attānaṃ damenti, arahatte pana patte ekantadantā
nāma hontīti.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                    Paṇḍitasāmaṇeravatthu.
                     ------------
               6. Lakuṇṭakabhaddiyattheravatthu. (65)
      "selo yathāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto
lakuṇṭakabhaddiyattheraṃ ārabbha kathesi.
      Puthujjanā kira sāmaṇerādayo theraṃ disvā sīsepi kaṇṇesupi
nāsāyapi gahetvā "kiṃ cūḷapitā sāsanasmiṃ na ukkaṇṭhasi abhiramasīti
vadanti. Thero tesu neva kujjhati na dussati. Dhammasabhāyaṃ kathaṃ
samuṭṭhāpesuṃ "passathāvuso lakuṇṭakabhaddiyattheraṃ disvā sāmaṇerādayo
evañcevañca viheṭhenti, so tesu neva kuppati na dussatīti. Satthā
āgantvā "kiṃ kathetha bhikkhaveti pucchitvā, "idannāma bhanteti
vutte, "āma bhikkhave khīṇāsavā nāma neva kuppanti na dussanti,
ghanaselasadisā hete acalā akampiyāti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā
dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha
     "selo yathā ekaghano   vātena na samīrati,
      evaṃ nindāpasaṃsāsu     na samiñjanti paṇḍitāti.
       Tattha "nindāpasaṃsāsūti: kiñcāpi idha dve lokadhammā
vuttā, attho pana aṭṭhannampi vasena veditabbo. Yathā hi
ekaghano asusiro selo puratthimādibhedena vātena na samīrati na
iñjati na calati; evaṃ aṭṭhasupi lokadhammesu ajjhottharantesu
paṇḍitā na samiñjanti paṭighavasena vā anunayavasena vā na calanti
na kampantīti.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                   Lakuṇṭakabhaddiyattheravatthu.
                      -----------
                  7. Kāṇamātāvatthu. (66)
      "yathāpi rahado gambhīroti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto kāṇamātaraṃ ārabbha kathesi.
      Vatthuṃ vinaye āgatameva. 1- Tadā pana kāṇamātarā atucchahatthaṃ
dhītaraṃ patikulaṃ pesetuṃ pakkesu pūvesu catukkhattuṃ catunnaṃ bhikkhūnaṃ
dinnakāle satthārā tasmiṃ vatthusmiṃ sikkhāpade paññatte,
kāṇāya sāmikena aññāya pajāpatiyā ānītāya, kāṇā taṃ
pavattiṃ sutvā "imehi me gharāvāso nāsitoti diṭṭhadiṭṭhe
@Footnote: 1. mahāvibhaṅga. 2/322.
Bhikkhū akkosati paribhāsati. Bhikkhū taṃ vīthiṃ paṭipajjituṃ na visahiṃsu.
Satthā taṃ pavattiṃ ñatvā tattha agamāsi. Kāṇamātā satthāraṃ
vanditvā paññattāsane nisīdāpetvā yāgukhajjakaṃ adāsi. Satthā
katapātarāso "kahaṃ kāṇāti pucchi. "esā bhante tumhe
disvā maṅkubhūtā rodantī ṭhitāti. "kiṃkāraṇāti. "esā bhante
bhikkhū akkosati paribhāsati; tasmā tumhe disvā maṅku hutvā
rodamānā ṭhitāti. Atha naṃ satthā pakkosāpetvā "kāṇe
kasmā maṃ disvā maṅkubhūtā nilīyitvā rodasīti. Athassā mātā
tāya katakiriyaṃ ārocesi. Atha naṃ satthā āha "kiṃ pana
kāṇamāte mama sāvakā tayā dinnakaṃ gaṇhiṃsu adinnakanti.
"dinnakaṃ bhanteti. "sace mama sāvakā piṇḍāya carantā tava
gehadvāraṃ pattā tayā dinnakaṃ gaṇhiṃsu, ko tesaṃ dosoti.
"natthi bhante ayyānaṃ doso, etissā eva dosoti. Satthā
kāṇamāha "kāṇe mayhaṃ kira sāvakā piṇḍāya caramānā imaṃ
gehadvāraṃ āgatā, atha nesaṃ tava mātarā pūvā dinnā; ko
nāmettha mama sāvakānaṃ dosoti. "natthi bhante ayyānaṃ doso,
mayhameva dosoti. Sā satthāraṃ vanditvā khamāpesi. Athassā
satthā anupubbīkathaṃ kathesi. Sā sotāpattiphalaṃ pāpuṇi. Satthā
uṭṭhāyāsanā vihāraṃ gacchanto rājaṅgaṇena pāyāsi. Rājā
disvā "satthā viya bhaṇeti pucchitvā, "āma devāti vutte,
"gacchatha mama āgantvā vandanabhāvaṃ ārocethāti pesetvā
Rājaṅgaṇe ṭhitaṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā
"bhante kahaṃ gacchathāti pucchi. "kāṇamātāya gehaṃ mahārājāti.
"kiṃkāraṇā bhanteti. "kāṇā kira bhikkhū akkosati paribhāsati,
taṃkāraṇā gatomhīti. "kiṃ pana vo bhante tassā anakkosanabhāvo
katoti. "āma mahārāja bhikkhūnañca me anakkosikā katā
lokuttarakuṭumbasāminī cāti. "hotu bhante tumhehi sā
lokuttarakuṭumbasāminī katā, ahaṃ pana taṃ lokiyakuṭumbasāminiṃ karissāmīti
vatvā satthāraṃ vanditvā paṭinivatto paṭicchannamahāyoggaṃ pahiṇitvā
kāṇaṃ pakkosāpetvā sabbābharaṇehi alaṅkaritvā jeṭṭhadhītuṭṭhāne
ṭhapetvā "yo mama dhītaraṃ posetuṃ samattho; so naṃ gaṇhātūti āha
atheko sabbatthakamahāmatto "ahaṃ devassa dhītaraṃ posessāmīti taṃ
attano gehaṃ netvā sabbaṃ issariyaṃ paṭicchāpetvā "yathāruciṃ
puññāni karohīti āha. Tato paṭṭhāya kāṇā catūsu dvāresu
purise ṭhapetvā attanā upaṭṭhātabbe  bhikkhū ca bhikkhuniyo ca na
labhati. Kāṇāya gehadvāre paṭiyādetvā ṭhapitaṃ khādanīyabhojanīyaṃ
mahogho viya pavattati. Dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ "pubbe āvuso
cattāro mahallakattherā kāṇāya vippaṭisāraṃ kariṃsu, sā evaṃ
vippaṭisārinī hutvāpi satthāraṃ āgamma saddhāsampadaṃ labhi, satthārā
puna tassā gehadvāraṃ bhikkhūnaṃ upasaṅkamanārahaṃ kataṃ, idāni
upaṭṭhātabbe bhikkhū vā bhikkhuniyo vā pariyesamānāpi na labhati,
aho buddhā nāma acchariyaguṇāti. Satthā āgantvā "kāya nuttha
Bhikkhave etarahi kathāya sannisinnāti pucchitvā, "imāya nāmāti
vutte, "na bhikkhave idāneva tehi mahallakabhikkhūhi kāṇāya
vippaṭisāro kato, pubbepi kariṃsuyeva; na ca idāneva mayā kāṇā
mama vacanakārikā katā, pubbepi katāyevāti vatvā tamatthaṃ
sotukāmehi bhikkhūhi yācito
     "yattheko labhatī babbu,      dutiyo tattha jāyati
      tatiyo ca catuttho ca,      idante babbukā bilanti
imaṃ babbujātakaṃ 1-  vitthārena kathetvā "tadā cattāro mahallakabhikkhū
cattāro biḷārā ahesuṃ, mūsikā kāṇā, maṇikāro ahamevāti
jātakaṃ samodhānetvā "evaṃ bhikkhave atītepi kāṇā dummanā
āvilacittā hutvā mama vacanena pasannaudakarahado viya vippasannacittā
ahosīti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha
     "yathāpi rahado gambhīro       vippasanno anāvilo;
      evaṃ dhammāni sutvāna       vippasīdanti paṇḍitāti.
   Tattha "rahadoti: yo caturaṅginiyāpi senāya ogāhantiyā
na khubhati, evarūpo udakaṇṇavo, sabbākārena pana
caturāsītiyojanasahassagambhīro nīlamahāsamuddo rahado nāma, tassa hi heṭṭhā
cattāḷīsayojanasahassamatte ṭhāne udakaṃ macchehi calati, upari
tāvattakeyeva ṭhāne udakaṃ vātena calati, majjhe catuyojanasahassamatte
ṭhāne udakaṃ niccalaṃ tiṭṭhati; ayaṃ gambhīrarahado nāma. Dhammānīti:
@Footnote: 1. khu. jā. eka. 27/44. tadaṭṭhakathā. 2/364.
Desanādhammāni. Idaṃ vuttaṃ hoti "yathā so rahado anākulatāya
vippasanno acalatāya anāvilo; evaṃ mama desanādhammaṃ sutvā
sotāpattimaggādivasena nirupakkilesacittataṃ āpajjantā vippasīdanti
paṇḍitā, arahattappattā pana ekantavippasannāva hontīti.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                      Kāṇamātāvatthu.
                       ---------
                 8. Pañcasatabhikkhuvatthu. (67)
      "sabbattha ve sappurisā vajantīti imaṃ dhammadesanaṃ satthā
jetavane viharanto pañcasate bhikkhū ārabbha kathesi.
      Desanā verañjāyaṃ samuṭṭhitā. Paṭhamabodhiyaṃ hi bhagavā
verañjaṃ gantvā verañjena brāhmaṇena nimantito    pañcahi
bhikkhusatehi saddhiṃ vassaṃ upagacchi. Verañjo brāhmaṇo mārāvaṭṭanena
āvaṭṭo ekadivasaṃpi satthāraṃ ārabbha satiṃ na  uppādesi. Verañjāpi
dubbhikkhā ahosi. Bhikkhū santarabāhiraṃ verañjaṃ piṇḍāya caritvā
piṇḍapātaṃ alabhantā kilamiṃsu. Tesaṃ assavāṇijakā patthapatthapūlakaṃ
bhikkhaṃ paññāpesuṃ. Te kilamante disvā mahāmoggallānatthero
paṭhavojaṃ bhojetukāmo uttarakuruṃ ca piṇḍāya pavesetukāmo ahosi.
Satthā taṃ paṭikkhipi. Bhikkhūnaṃ ekadivasaṃpi piṇḍapātaṃ ārabbha parittāso
nāhosi.  icchācāraṃ vajjetvāva vihariṃsu. Satthā tattha temāsaṃ
Vasitvā verañjaṃ brāhmaṇaṃ  apaloketvā tena katasakkārasammāno taṃ
saraṇesu patiṭṭhāpetvā tato nikkhanto anupubbena cārikañcaramāno
ekasmiṃ samaye sāvatthiṃ patvā jetavane vihāsi. Sāvatthīvāsino
satthu āgantukabhattāni kariṃsu. Tadā pana pañcasatamattā vighāsādā
bhikkhū nissāya antovihāreyeva vasanti. Te bhikkhūnaṃ bhuttāvasesāni
paṇītabhojanāni bhuñjitvā niddāyitvā uṭṭhāya nadītīraṃ gantvā
nadantā vaggantā mallamuṭṭhiyuddhaṃ  yujjhantā kīḷantā antovihārepi
bahivihārepi anācārameva caranti. Dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ
"passathāvuso, ime vighāsādā dubbhikkhakāle verañjāyaṃ kañci
vikāraṃ na dassesuṃ, idāni pana evarūpāni paṇītabhojanāni bhuñjitvā
anekappakāraṃ vikāraṃ dassentā vicaranti; bhikkhū pana verañjāyaṃpi
upasantarūpā viharitvā idānipi upasantā va viharantīti. Satthā
dhammasabhaṃ gantvā "bhikkhave kiṃ kathethāti pucchitvā, "idannāmāti
vutte, "pubbepete gadrabhayoniyaṃ nibbattā pañcasatā gadrabhā
hutvā pañcasatānaṃ ājānīyasindhavānaṃ allarasamuddikapānakapītāvasesaṃ
ucchiṭṭhakasaṭaṃ udakena madditvā makacipilotikāhi parissāvitattā
`vālodakanti saṅkhyaṃ gataṃ apparasaṃ nihīnaṃ pivitvā madhumattā viya
nadantā vicariṃsūti vatvā raññā tesaṃ saddaṃ sutvā pucchitena
bodhisattena rañño kathitaṃ tesaṃ kiriyaṃ dassento
               "vālodakaṃ apparasaṃ nihīnaṃ
                pitvā mado jāyati gadrabhānaṃ,
                Imañca pitvāna rasaṃ paṇītaṃ
                mado na sañjāyati sindhavānaṃ.
                Appampivitvāna  nihīnajacco
                so majjatī tena janinda phuṭṭho,
                dhorayhasīlo ca kulamhi jāto
                na majjatī  aggarasaṃ pivitvāti
imaṃ vālodakajātakaṃ 1- vitthārena   kathetvā "evaṃ bhikkhave
sappurisā lobhadhammaṃ 2- vivajjetvā sukhitakālepi  dukkhitakālepi
nibbikārāva hontīti  anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ
gāthamāha
               "sabbattha ve sappurisā vajanti,
                na   kāmakāmā lapayanti santo,
                sukhena phuṭṭhā athavā dukkhena
                na uccāvacaṃ paṇḍitā dassayantīti.
      Tattha "sabbatthāti: pañcakkhandhādibhedesu sabbadhammesu.
Sappurisāti: supurisā. Vajantīti: arahattamaggañāṇena apakaḍḍhantā
chandarāgaṃ vijahanti. Na kāmakāmāti: kāme kāmayantā, kāmahetu
kāmakāraṇā. Lapayanti santoti:  buddhādayo santo kāmahetu neva
attanā lapanti na paraṃ lapāpenti. Ye hi bhikkhāya paviṭṭhā icchācāre
ṭhitā "kiṃ upāsaka sukhaṃ te puttadārassa, rācorādīnaṃ vasena
@Footnote: 1. khu. jā. duka. 27/65. tadaṭṭhakathā. 3/126. 2. Ma. lokadhammaṃ.
Dvipadacatuppadesu natthi koci upaddavotiādīni vadanti, te lapayanti
nāma. Tathā pana  vatvā "āma bhante sabbesaṃ no sukhaṃ, natthi
koci upaddavo, idāni no gehaṃ pahūtannapānaṃ, idheva vasathāti
attānaṃ nimantāpetvā 1- lapāpenti nāma. Santo pana idaṃ ubhayaṃpi
na karonti. Sukhena phuṭṭhā athavā dukkhenāti desanāmattametaṃ.
Aṭṭhahi pana lokadhammehi phuṭṭhā tuṭṭhibhāvamaṅkubhāvavasena vā
vaṇṇabhaṇanaavaṇṇabhaṇanavasena vā uccāvacaṃ ākāraṃ paṇḍitā na
dassayantīti.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                     Pañcasatabhikkhuvatthu.
                      ----------
                 9. Dhammikattheravatthu. (68)
      "na attahetūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto
dhammikattheraṃ ārabbha kathesi.
      Sāvatthiyaṃ kira eko upāsako dhammena agāraṃ ajjhāvasati.
So pabbajitukāmo   hutvā ekadivasaṃ bhariyāya saddhiṃ nisīditvā
sukhakathaṃ kathento āha "bhadde icchāmahaṃ pabbajitunti. "tenahi
sāmi āgamehi tāva, yāvāhaṃ    kucchigataṃ dārakaṃ vijāyāmīti. So
āgametvā dārakassa padasā gamanakāle puna taṃ  āpucchitvā,
"āgamehi tāva sāmi, yāva ayaṃ vayappatto hotīti vutte, "kiṃ
@Footnote: 1. nimantāpentā [?]
Mama imāya apalokitāya vā anapalokitāya vā, attano
dukkhanissaraṇaṃ karissāmīti nikkhamitvā pabbaji. So kammaṭṭhānaṃ
gahetvā ghaṭento vāyamanto attano pabbajitakiccaṃ niṭṭhāpetvā
tesaṃ dassanatthāya puna sāvatthiṃ gantvā puttassa dhammakathaṃ kathesi.
Sopi nikkhamitvā pabbaji. Pabbajitvā ca pana nacirasseva arahattaṃ
pāpuṇi. Purāṇadutiyikāpissa "yesaṃ atthāya ahaṃ gharāvāsaṃ vaseyyaṃ,
te ubhopi pabbajitā; idāni me kiṃ gharāvāsena, pabbajissāmīti
nikkhamitvā bhikkhunīnaṃ santike pabbaji, pabbajitvā ca pana nacirasseva
arahattaṃ pāpuṇi.
      Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ "āvuso
dhammikaupāsako attano dhamme patiṭṭhitattā nikkhamitvā pabbajitvā
arahattaṃ patto puttadārassāpi patiṭṭhā jātoti. Satthā
āgantvā "kāya nuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnāti
pucchitvā, "imāya nāmāti vutte, "bhikkhave paṇḍitena nāma
neva attahetu na parassa hetu samiddhi icchitabbā, dhammikeneva
pana dhammappaṭisaraṇena bhavitabbanti anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ
desento imaṃ gāthamāha
               "na attahetu, na parassa hetu,
                na puttamicche, na dhanaṃ na raṭṭhaṃ,
                na iccheyya adhammena samiddhimattano,
                sa sīlavā  paññavā dhammiko siyāti.
      Tattha "na attahetūti: paṇḍito nāma attahetu vā
parassa hetu vā pāpaṃ na karoti. Na puttamiccheti: puttaṃ vā
dhanaṃ vā raṭṭhaṃ vā pāpakammena na iccheyya, etānipi icchanto
pāpakammaṃ na karotievāti attho. Samiddhimattanoti: yā attano
samiddhi, taṃpi adhammena na iccheyya.  samiddhikāraṇāpi pāpaṃ na
karotīti attho. Sa sīlavāti: yo evarūpo puggalo, so eva
sīlavā ca paññavā ca dhammiko ca siyā. Na aññoti attho.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                     Dhammikattheravatthu.
                      ----------
                 10. Dhammassavanavatthu. (69)
      "appakā te manussesūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto dhammassavanaṃ. Ārabbha kathesi.
      Sāvatthiyaṃ kira ekavīthivāsino manussā samaggā hutvā
gaṇabandhena dānaṃ datvā sabbarattiṃ dhammassavanaṃ kāresuṃ, sabbarattiṃ
pana dhammaṃ sotuṃ nāsakkhiṃsu; ekacce kāmaratinissitā hutvā puna
gehameva gatā, ekacce dosanissitā hutvā gatā, ekacce
pana thīnamiddhasamaṅgino hutvā tattheva nisīditvā capalāyantā
sotuṃ nāsakkhiṃsu. Punadivase bhikkhū taṃ pavattiṃ uddissa 1- dhammasabhāyaṃ
kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ. Satthā āgantvā "kāya nuttha bhikkhave
@Footnote: 1. Ma. ñatvā.
Etarahi kathāya sannisinnāti pucchitvā, "imāya nāmāti vutte,
"bhikkhave ime sattā nāma yebhuyyena bhavanissitā bhavesuyeva
laggā viharanti, pāragāmino nāma appakāti anusandhiṃ ghaṭetvā
dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi
      "appakā te manussesu,    ye janā pāragāmino;
       athāyaṃ itarā pajā       tīramevānudhāvati.
       Ye ca kho sammadakkhāte   dhamme dhammānuvattino,
       te janā pāramessanti    maccudheyyaṃ suduttaranti.
      Tattha "appakāti thokā na bahū. Pāragāminoti:
nibbānagāmino. Athāyaṃ itarā pajāti: yā panāyaṃ avasesā pajā
sakkāyadiṭṭhitīramevānudhāvati, ayameva bahutarāti attho. Sammadakkhāteti:
sammā akkhāte sukathite. Dhammeti: desanādhamme. Dhammānuvattinoti:
taṃ dhammaṃ sutvā tadanucchavikaṃ paṭipadaṃ pūretvā maggaphalasacchikaraṇavasena
dhammānuvattino. Pāramessantīti: te evarūpā janā nibbānapāraṃ
gamissanti. Maccudheyyanti: kilesamārasaṅkhātassa maccussa nivāsanaṭṭhānabhūtaṃ
tebhūmikavaṭṭaṃ. Suduttaranti; ye janā dhammānuvattino, te etaṃ
suduttaraṃ duratikkamaṃ māradheyyaṃ taritvā atikkamitvā nibbānapāraṃ
gamissantīti attho.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                      Dhammassavanavatthu.
                       ---------
                11. Āgantukabhikkhuvatthu. (70)
      "kaṇhaṃ dhammaṃ vippahāyāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane
viharanto āgantukabhikkhū ārabbha kathesi.
      Kosalaraṭṭhe kira pañcasatā bhikkhū vassaṃ vasitvā vutthavassā
"satthāraṃ passissāmāti jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā
ekamantaṃ nisīdiṃsu. Satthā tesaṃ cariyapaṭipakkhaṃ nisāmetvā dhammaṃ
desento imā gāthā abhāsi
         "kaṇhaṃ dhammaṃ vippahāya     sukkaṃ bhāvetha paṇḍito
          okā anokamāgamma,    viveke yattha dūramaṃ,
          tatrābhiratimiccheyya      hitvā kāme akiñcano,
          pariyodapeyya attānaṃ    cittaklesehi paṇḍito.
          Yesaṃ sambodhiyaṅgesu     sammā cittaṃ subhāvitaṃ,
          ādānapaṭinissagge      anupādāya ye ratā,
          khīṇāsavā jutimanto      te loke parinibbutāti.
      Tattha "kaṇhaṃ dhammanti: kāyaduccaritādibhedaṃ akusaladhammaṃ
vippahāya jahitvā. Sukkaṃ bhāvethāti: paṇḍito bhikkhu abhinikkhamanato
paṭṭhāya yāva arahattamaggā kāyasucaritādibhedaṃ sukkaṃ dhammaṃ bhāveyya.
Kathaṃ? okā anokamāgammāti okaṃ vuccati ālayo, anokaṃ vuccati
Anālayo, ālayato nikkhamitvā anālayasaṅkhātaṃ nibbānaṃ paṭicca
ārabbha taṃ patthayamāno bhāveyyāti attho. Tatrābhiratimiccheyyāti:
Yasmiṃ  anālayasaṅkhāte viveke nibbāne imehi sattehi dūrabhiramaṃ,
tatra abhiratimiccheyya. Hitvā  kāmeti: vatthukāmakkilesakāme hitvā
akiñcano hutvā viveke abhiratimiccheyyāti attho. Cittaklesehīti:
pañcanīvaraṇehi attānaṃ vodāpeyya parisodheyyāti attho.
Sambodhiyaṅgesūti: bojjhaṅgesu. Sammā cittaṃ subhāvitanti: hetunā
nayena  cittaṃ suṭṭhu bhāvitaṃ vaḍḍhitaṃ. Ādānapaṭinissaggeti: ādānaṃ
vuccati gahaṇaṃ, tassa paṭinissaggasaṅkhāte aggahaṇe catūhi
upādānehi kiñci anupādayitvā ye ratāti attho. Jutimantoti:
ānubhāvavanto arahattamaggañāṇajutiyā khandhādibhede dhamme jotetvā
ṭhitāti attho. Te loketi: te imasmiṃ khandhādiloke parinibbutā nāma
"arahattappattito paṭṭhāya kilesavaṭṭassa khepitattā saupādisesena
carimacittanirodhena khandhavaṭṭassa khepitattā anupādisesena cāti dvīhi
parinibbānehi parinibbutā anupādāno viya padīpo apaṇṇattikabhāvaṃ
gatāti attho.
          Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                     Āgantukabhikkhuvatthu.
                  Paṇḍitavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
                      Chaṭṭho vaggo.
                       ---------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 21 page 1-52. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=21&A=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=21&A=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=16              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=479              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=463              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=463              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]