ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 19 : PALI ROMAN Dha.A.2 appamada-cittavagga

                    2. Appamadavaggavannana
                         ----
                  1. Samavativatthu. (15)
     "appamado amatam padanti imam dhammadesanam sattha kosambim 1-
upanissaya ghositarame viharanto samavatipamukhanam pancannam
itthisatanam. Magandiyapamukhananca tassa pancannam natisatanam
marana byasanam arabbha kathesi. Tatrayam anupubbikatha:
     atite "allakapparatthe allakapparaja nama vetthadipakaratthe
vetthadipakaraja namati ime dve daharakalato patthaya sahayaka
hutva ekacariyakule sippam ugganhitva attano attano pitunam
accayena chattam ussapetva dasadasayojanike ratthe rajano ahesum.
Te kalena kalam samagantva ekato titthanta nisidanta nipajjanta
mahajanam jayamananca miyamananca disva "paralokam gacchantam
anugacchanto nama natthi, antamaso attano sarirampi; sabbam pahaya
gantabbam, kinno gharavasena, pabbajissamati mantetva rajjani
puttadarassa niyyadetva isipabbajjam pabbajitva himavantappadese
vasanta mantayimsu "mayam rajjam pahaya pabbajita, na jivitum asakkonta,
te mayam ekatthane vasanta apabbajitasadisayeva homa; tasma visum
@Footnote: 1. Ma. Yu. kosambiyam.
Vasissama: tvam etasmim pabbate vasa, aham imasmim pabbate vasissami;
anvaddhamasam pana uposathadivase ekato bhavissamati. Atha nesam
etadahosi "evampi no ganasanganikava bhavissati, tvam tava pabbate
aggim jaleyyasi, aham mama pabbate aggim jalessami; taya
sannaya atthibhavam janissamati. Te tatha karimsu.
     Athaparabhage vetthadipakatapaso kalam katva mahesakkho
devaraja hutva nibbatti. Tato addhamase sampatte 1-, aggim
adisva itaro  "sahayako me kalakatoti annasi. Itaropi
nibbattakkhaneyeva attano devasirim oloketva kamamam upadharento
nekkhammato 2- patthaya attana 3- katakiriyam disva "idanaham gantva
mama sahayakam passissamiti cintetva tasmim khane tam attabhavam
vijahitva maggamulhapuriso 4- viya tassa santikam gantva vanditva
ekamantam atthasi. Atha nam so aha "kuto agatositi.
"maggamulhapuriso aham bhante duratova agatomhi, kim pana bhante ayyo
imasmim thane ekakova vasati, annopi koci atthiti aha. "atthi
me eko sahayakoti. "kuhim soti. "etasmim pabbate vasati,
uposathadivase pana aggim na jalesi, nuna mato bhavissatiti. "evam
bhanteti. "evamavusoti. "aham so bhanteti. "kuhim nibbattositi.
"devaloke mahesakkho devaraja hutva nibbattosmi bhante, `ayyam
@Footnote: 1. Si. Yu. pabbate.          2. Si. Ma. nikkhamanato.
@3. Si. Ma. Yu. attano tapacariyam. 4. Si. Ma. Yu. maggikapuriso.
Passissamiti puna agatomhi, api nu kho ayyanam imasmim thane
vasantanam koci upaddavo atthiti. "ama avuso, hatthim 1- nissaya
kilamamiti. "kim pana vo bhante hatthi karontiti. "sammajjanatthane
landam patenti, padehi paharitva pamsum uddharanti; svaham landam
chaddento pamsum samam karonto kilamamiti. "kim pana tesam anagamanam
icchathati. "amavusoti. "tenahi tesam anagamanam karissamiti tapasassa
hatthikantavinanceva hatthikantamantanca adasi; dadanto ca pana
vinaya tisso tantiyo dassetva tayo mante ugganhapetva
"imam tantim paharitva imasmim mante vutte, nivattitva oloketumpi
asakkonta hatthi palayanti; imam tantim paharitva imasmim  mante
vutte, nivattitva pacchato olokenta palayanti; imam tantim
paharitva imasmim mante vutte, hatthi yuthapati pitthim upanamento 2-
agacchatiti acikkhitva, "yam vo ruccati, tam kareyyathati vatva
tapasam vanditva pakkami. Tapaso palayanamantam vatva palayanatantim
paharitva hatthi palapetva vasi.
     Tasmim samaye kosambiyam parantapo nama raja ahosi. 3- So
ekadivasam gabbhiniya deviya saddhim balatapam tappamano akasatale
nisidi. Devi ranano parupanam satasahassagghanikam rattakambalam parupitva
nisinna ranna saddhim samullapamana ranno angulito satasahassagghanikam
rajamuddikam niharitva attano anguliyam pilandhi. Tasmim
@Footnote: 1. Si. Yu. hatthi. 2.Si. Ma. Yu. upanento. 3. Si. Ma. Yu. hoti.
Samaye hatthilingasakuno akasenagacchanto devim disva `mamsapesiti
sannaya pakkhe vissajjetva otari. Raja tassa otaranasaddena
bhito utthaya antonivesanam pavisi. Devi garugabbhataya ceva
bhirukajatikataya ca vegena gantum nasakkhi. Atha nam so sakuno
ajjhuppatto 1- nakhapanjare nisidapetva akasam pakkhandi. Te
kira sakuna panacannam hatthinam balam dharenti; tasma akasena
netva yatharucitatthane nisiditva mamsam khadanti; sapi tena
niyamana maranabhayabhita cintesi "sacaham viravissami, manussasaddo
nama tiracchanagatanam ubbejaniyo; tam sutva mam chaddessati,
evam sante, saha gabbhena jivitakkhayam papunissami; yasmim pana
thane nisiditva mam khaditum arabhissati, tatra nam saddam katva
palapessamiti. Sa attano panditataya adhivasesi. Tada ca
himavantappadese thokam vaddhitva mandapakarena thito eko
mahanigrodho hoti. So sakuno migarupadini tattha netva khadati;
tasma tampi tattheva netva vitapantare thapetva agatamaggam
olokesi. Agatamaggolokanam kira tesam dhammata. Tasmim khane
devi "idani imam palapetum vattatiti cintetva ubho hatthe
ukkhipitva panisaddanceva mukhasaddanca katva tam palapesi.
Athassa suriyatthangamanakale gabbhe kammajavata calimsu. Sabbadisasu
gajjanto mahamegho utthahi. Sukhe thitaya rajamahesiya "ma bhayi
@Footnote: 1. Si. Yu. ajjhappatto.
Ayyeti vacanamattampi alabhamanaya dukkhaparetaya sabbarattim nidda
nama nahosi. Vibhayamanaya pana rattiya, valahakavigamo ca
arunuggamananca tassa gabbhavutthananca ekakkhaneyeva ahosi.
Sa meghautunca 1- arunuggamanautunca gahetva jatatta puttasasa
"udenoti namamakasi.
     Allakappatapasassapi kho tato avidure vasanatthanam hoti. So
pakatiya vassadivase sitabhayena phalaphalatthaya vanam na pavisati, tam
rukkhamulam gantva sakunena khaditamamsanam atthim 2- aharitva kottetva
rasam pacitva pivati; tasma tamdivasampi "atthim aharissamiti tattha
gantva rukkhamule atthim pariyesanto upari darakasaddam sutva
olokento devim disva "kasi tvanti vatva, "manusimhiti, "katham
agatasiti, "hatthilingasakunena anitamhiti vutte, "otarati aha.
"jatisambhedato bhayami ayyati. "kasi tvanti. "khattiyati. "ahampi
khattiyovati. "tenahi khattiyamayam kathehiti. So kathesi. "tenahi
aruyha puttakam me otarehiti. So ekena passena abhiruhanamaggam
katva abhiruhitva darakam ganhitva, "ma mam hatthena chupiti vutte,
tam acchupitvava darakam otaresi. Devipi otari. Atha nam assamapadam
netva silabhedam akatvava anukampaya patijaggi, nimmakkhikamadhum
aharitva sanjatasalim aharitva yagum pacitva adasi. Evam
tasmim patijaggante, sa aparabhage cintesi "aham neva agatamaggam,
@Footnote: 1. Si.Ma.Yu. pabbatautunaca. 2. Si. Yu. atthi.
Na gamanamaggam janami, iminapi me saddhim vissasamattampi natthi;
sace panayam amhe pahaya katthaci gamissati, ubhopi idheva maranam
papunissama, yankinci katva imassa silam bhinditva, yatha mam
na munacatu, 1-  tatha katum vattatiti. Atha nam dunnivatthadupparutadassanena
palobhetva silavinasam papesi. Tato patthaya dvepi samaggasamvasam vasimsu.
     Athekadivasam tapaso nakkhattayogam olokento parantapassa
nakkhattapilanam disva "bhadde kosambiyam parantaparaja matoti aha.
"kasma ayya evam vadesi, kinte tena saddhim aghato  atthiti.
"natthi bhadde, nakkhattapilanamassa disva evam vadamiti. Sa parodi.
Atha nam "kasma rodasiti pucchitva, taya tassa attano samikabhave
akkhate, aha "ma bhadde rodi, jatassa nama niyato maccuti.
"janami ayyati. "atha kasma rodasiti. "putto me kulasantakassa
rajjassa anucchaviko; sace tatrayam bhavissati, setacchattam ussapayissati;
idani mahajaniko vata jatoti sokena rodami ayyati. "hotu
bhadde, ma cintayi; sacassa rajjam patthesi, ahamassa rajjalabhanakaram
karissamiti. Athassa hatthikantavinanceva hatthikantamante ca adasi.
Tada anekani hatthisatasahassani agantva vattarukkhamule nisidanti.
Atha nam aha "hatthisu anagatesuyeva, rukkham abhiruhitva, tesu
agatesu, imam mantam vatva imam tantim pahara; sabbe nivattitva
oloketumpi asakkonta palayissanti, athotaritva agaccheyyasiti.
@Footnote: 1. Si. Yu. muncati.
So tatha katva agantva tam pavattim arocesi. Atha nam dutiyadivase
aha "ajja imam mantam vatva imam tantim pahareyyasi; hatthi
nivattitva pacchato olokenta palayissantiti. Tadapi tatha katva
agantva tam pavattim arocesi. Athassa mataram amantetva "bhadde
puttassa te sasanam dehi, etova gantva raja bhavissatiti aha.
Sa puttam amantetva "tata tvam kosambiyam parantaparanno
putto, mam sagabbham hatthilingasakuno anesiti vatva senapatiadinam
namani acikkhitva "asaddahantanam imam pitu parupanakambalanaceva
pilandhanamuddikanca dasseyyasiti vatva 1- uyyojesi. Kumaro tapasam
"idani kim karomiti aha. "rukkhassa hetthimasakhaya nisiditva imam
mantam vatva imam tantim pahara; jetthahatthi te pitthim upanametva
upasankamissati, tvam tassa pitthiyam nisinnova gantva rajjam
ganhahiti. So matapitaro vanditva tatha katva agatassa
hatthino pitthiyam nisiditva tam kanne mantayi "aham kosambiyam
parantaparanno putto, pettikam me rajjam ganhitva dehi samiti.
So tam sutva "anekani hatthisahassani sannipatantuti hatthiravam
ravi. Anekani hatthisahassani sannipatimsu. Puna "jinnahatthi
patikkamantuti ravam ravi. Jinnahatthi patikkamimsu. Puna "atitaruna
hatthi nivattantuti ravam ravi. Tepi nivattimsu. So anekehi
yodhahatthisahasseheva parivuto paccantagamam patva "aham ranno
@Footnote: 1. Si. Yu. datva.
Putto, sampattim patthayamana maya saddhim agacchantuti tato patthaya
manussasangaham karonto gantva nagaram parivaretva "yuddham va
me dentu rajjam vati sasanam pesesi. Nagara ahamsu "mayam dvepi
na dassama, amhakam hi devi garugabbha hatthilingasakunena nita,  1-
tassa atthibhavam va natthibhavam va na janama; yava tassa
pavattim na 2- sunoma, tava neva yuddham dassama na rajjanti. Tada
kira tam pavenirajjam ahosi. Tato kumaro "aham tassa puttoti
vatva senapatiadinam namani kathetva tathapi asaddahantanam
rattakambalanca muddikanca dassesi. Te tam rattakambalanca muddikanca
sanjanitva nikkankha hutva dvaram vivaritva tam rajje abhisincimsu.
                 Ayam tava udenassa uppatti.
     Allakapparatthe 3- pana dubbhikkhe uppanne, jivitum asakkonto
eko kotuhaliko nama manusso kalim nama tarunaputtam bhariyam
adaya 4- "kosambiyam gantva jivissamati 5- patheyyam gahetva nikkhami.
"ahivatakarogena mahajane marante, nikkhamitipi vadantiyeva. Te
gacchanta, patheyye parikkhine, khudabhibhuta darakam vahitum nasakkhimsu.
Atha samiko pajapatim aha "bhadde mayam jivanta puna puttam
labhissama, chaddetva nam gacchamati. Matu hadayam nama mudukam hoti;
@Footnote: 1. Si. Yu. hatthilingasakunenahata. 2. Si. Yu. "nati natthi.
@3. Si. Yu. ajitaratathe.
@4. Si. Ma. Yu. kapi nama tarunaputtam kalim nama bhariyam adaYu.
@5. Si. Ma. Yu. kosamlim... jivissamiti.
Tasma sa aha "naham jivantameva puttam chaddetum sakkhissamiti.
"atha kim karomati. "varena nam vahamati. Mata attano vare
pupphadamam viya nam ukkhipitva ure nipajjapetva ankena vahitva
pitu deti. Tassa tam gahetva thapitathapitatthane chatakatopi balavatara
vedana uppajji. So tam punappunam aha "bhadde mayam jivanta puttam
labhissama, chaddema nanti. Sapi punappunam patikkhipitva pativacanam
nadasi. Darako varena parivattiyamano kilanto pitu hatthe niddayi.
So tassa niddayanabhavam natva mataram purato katva ekassa
gacchassa hettha pannasanthare tam nipajjapetva payasi. Mata
nivattitva olokenti puttam adisva "sami kuhim me puttoti
pucchi. "ekassa me gacchassa  hettha nipajjapitoti. "sami ma
mam nasayi, puttam vina jivitum na sakkhissami, anehi me puttanti
uram paharitva paridevi. Atha nam nivattitva anesi. Puttopi
antaramagge mato hoti. Iti so ettake thane puttam chaddetva
tassa nissandena bhavantare satta vare chaddito. Papakammam nametam
"appakanti navamannitabbam. Te gacchanta ekam gopalakulam papunimsu.
     Tamdivasanca gopalakassa dhenumangalam hoti. Gopalakassa gehe
nibaddham eko paccekabuddho bhunajati. So tam bhojetva mangalamakasi.
Bahu payaso patiyatto hoti. Gopalako te agate disva "kuto
agatatthati pucchitva sabbam pavattim sutva mudujatiko kulaputto
tesu anukampam katva pahutena sappina payasam dapesi. Bhariya
"sami tayi jivante, aham jivami nama, digharattam unodarosi,
yavadattham bhunjati vatva sappina saddhim tadabhimukhanneva 1- katva
attana mandasappim     thokameva bhunji. Itaro bahum bhunjitva
sattatthadivase chatataya aharatanham chinditum nasakkhi. Gopalako tesam
payasam dapetva sayam bhunjitum arabhi. Kotuhaliko tam olokento
nisiditva hetthapithe nipannaya sunakhiya gopalakena vattetva
diyamanam payasapindam disva "punnavatayam sunakhi nibaddham evarupam
bhojanam labhatiti cintesi. So rattibhage tam payasam jirapetum
asakkonto kalam katva tassa sunakhiya  kucchismim nibbatti.
Athassa bhariya sarirakiccam katva tasmimyeva gehe bhatim katva
tandulanalim labhitva pacitva paccekabuddhassa patte patitthapetva
"bhante dasassa vo papunatuti vatva cintesi "maya idheva vasitum
vattati, nibaddham ayyo idhagacchati, deyyadhammo hotu va ma va,
devasikam vandanti veyyavaccam karonti cittam pasadenti bahum punnam
pasavissamiti sa tattheva bhatim karonti vasi.
     Sapi kho sunakhi chatthe va sattame va mase ekameva kukkuram
vijayi. Gopalako tassa ekadhenuya khiram dapesi. So nacirasseva
vaddhi. Athassa paccekabuddho bhunjanto nibaddham ekam bhattapindam
deti. So bhattapindam nissaya paccekabuddhe sinehamakasi. Gopalako
nibaddham dve vare paccekabuddhassa upatthanam yati. So gacchantopi
@Footnote: 1. Si. Yu. bhunjahiti sappim tadabhimukhanneva. Ma. bhunajahiti sappinca
@dadhinca tadabhimukhanneva.
Antaramagge valamigatthane dandena gacche ca bhuminca paharitva
"susuti tikkhattum saddam katva valamige palapesi. Sunakhopi tena
saddhim gacchati. So ekadivasam paccekabuddham aha "bhante yada me
okaso na bhavissati, tada imam sunakham pesessami; imassa
pahitasannanena agaccheyyathati. Tato patthaya anokasadivase
"gaccha tata ayyam anehiti sunakham pesesi. So  ekavacaneneva
pakkhanditva samikassa gacchabhumipothanatthane 1- tikkhattum bhussitva
tena saddena valamiganam palayanabhavam natva patova sarirappatijagganam
katva pannasalam  pavisitva nisinnassa paccekabuddhassa vasanatthanam
gantva pannasaladvare tikkhattum bhussitva attano agatabhavam
janapetva ekamante nipajjati. Paccekabuddhe velam sallakkhetva
nikkhante, so bhussanto purato puratova  gacchati. Antarantara
paccekabuddho tam vimamsanto annam maggam patipajjati. Athassa purato
tiriyam thatva bhussitva itaramaggameva nam aropesi.  athekadivasam
annam maggam patipajjitva  tena purato tiriyam thatva
variyamanopi anivattitva sunakham padena apanuditva payasi. Sunakho
tassa anivattanabhavam natva nivattitva nivasanakanne damsitva
akaddhanto itaramaggameva nam aropesi. Evam so tasmim balavasineham
uppadesi. Tato aparabhage paccekabuddhassa civaram jiri. Athassa
gopalako civaravatthani adasi. Tamenam paccekabuddho aha "avuso
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. gacchapothanabhumipothanatthane.
Civarannama ekakena dukkaram katum, phasukatthanam gantva karessamiti.
"idheva bhante karothati. "na sakka avusoti. "tenahi bhante
ma ciram bahi vasitthati. Sunakho tesam katham sunantova atthasi.
Paccekabuddho "tittha upasakati gopalakam nivattapetva vehasam
abbhuggantva gandhamadanabhimukho pakkami. Sunakhassa tam akasena
gacchantam disva bhukkaritva 1- thitassa, tasmim cakkhupatham vijahante,
hadayam phalitam.
     Tiracchana [2]- namete ujujatika honti akutila; manussa pana
annam hadayena cintenati, annam mukhena kathenti; tenevaha 3- "gahanam
hetam bhante yadidam manussa, uttanam hetam bhante yadidam pasavoti.
Iti so taya ujuditthitaya akutilataya kalam katva tavatimsabhavane
nibbatto accharasahassaparivuto mahasampattim anubhosi. Tassa
kassaci kannamule mantayantassa saddo solasayojanatthanam pharati,
pakatikathasaddo pana sakalam dasayojanasahasasam devanagaram chadeti.
Tenevassa ghosakadevaputtoti namam ahosi. "kassa panesa nissandoti;
paccekabuddhe pemena bhukkaranassa. So tattha na ciram  thatva cavi.
     Devalokato hi devaputta "ayukkhayena punnakkhayena aharakkhayena
kopenati catuhi karanehi cavanti. Tattha  yena bahum punnakammam
katam hoti, so devaloke uppajjitva yavatayukam thatva uparupari
nibbattati: evam ayukkhayena cavati nama. Yena parittam punnam
@Footnote: 1. Si. Yu. bhunkaritva. [2] Si. Ma. Yu. etthantare. "kirati atthi.
@3. Ma.Ma. 13/4.
Katam hoti; tassa rajakotthagare pakkhittam catupancanalimattam viya
dhannam antarava tam punnam khiyati, antarava kalam karoti:
evam punnakkhayena cavati nama. Aparo kamagune paribhunjamano
satisammosena aharam aparibhunjitva kilantakayo kalam karoti: evam
aharakkhayena cavati nama. Aparo parassa sampattim asahanto
kujjhitva kalam karoti: evam kopena cavati nama. Ayam pana
kamagune paribhunjanto mutthassati hutva aharakkhayena cavati. 1-
Cavitva ca pana kosambiyam nagarasobhiniya kucchismim patisandhim ganhi.
Sa vijatadivase "kim etanti dasim  pucchitva, "putto ayyeti
vutte, "handa je imam darakam kattarasuppe aropetva sankarakute
chaddehiti chaddapesi. Nagarasobhiniyo hi dhitaram  patijagganti na puttam;
dhitara hi tasam paveni ghatiyati. Darakam kakapi sunakhapi  parivaretva
nisidimsu. Paccekabuddhe sinehappabhavassa bhukkaranassa nissandena
ekopi upagantum na visahi. Tasmim khane eko manusso bahi
nikkhanto tam kakasunakhasannipatam disva "kinnu kho etanti tattha
gacchanto 2- darakam disva puttasineham patilabhitva "putto me
laddhoti geham nesi.
     Tada kosambikasetthi rajakulam gacchanto rajanivesanato
agacchantam purohitam disva "kim acariya ajja te tithikarananakkhattayogo
olokitoti pucchi. "ama mahasetthi, amhakam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. cavi.  2. Si. Ma. Yu. gantva.
Kimannam kiccanti. "janapadassa kim bhavissati acariyati. "annam
natthi, imasmim pana nagare ajja jatadarako jetthakasetthi bhavissatiti.
Tada setthino bhariya garugabbha hoti; tasma so sigham geham purisam
pesesi "gaccha janahi nam vijata va no vati, "na vijatati
sutva rajanam disva vegena geham gantva kalim nama dasim
pakkositva sahassam datva "gaccha imasmim nagare upadharetva,
sahassam datva ajja jatadarakam ganhitva ehiti. Sa upadharenti
tam geham gantva darakam disva  "ayam darako kada jatoti
gahapatanim pucchitva, "ajja jatoti vutte, 1- "imam mayham dehiti
ekam kahapanam adim katva mulam vaddhenti sahassam datva tam
anetva setthino dassesi. Setthi "sace me dhita jayissati,
taya nam saddhim nivesetva setthitthanassa samikam karissami; sace
me putto jayissati, maressami nanti cintetva nam gehe karesi.
Athassa bhariya katipahaccayena puttam vijayi. Setthi "imasmim asati
mama putto setthitthanam labhissati, idaneva tam maretum vattatiti
cintetva kalim amantetva "gaccha je vajato  gunnam nikkhamanavelaya
vajadvaramajjhe imam tiriyam nipajjapehi, gaviyo nam madditva
maressanti, maddanamaddanabhavam panassa natva ehiti aha. Sa
gantva gopalakena vajadvare vivatamatteyeva tam tatha nipajjapesi.
Goganajetthako usabho annasmim kale sabbapaccha nikkhamantopi 2-
@Footnote: 1. Si. vutta.  2. Si. Ma. Yu. gacchantopi.
Tam divasam sabbapathamam  nikkhamitva darakam catunnam padanam antare
katva atthasi. Anekasata gaviyo usabhassa dve passani ghamsantiyo
nikkhamimsu. Gopalakopi "ayam usabho pubbe sabbapaccha nikkhamati,
ajja pana sabbapathamam nikkhamitva vajadvare niccalova thito, kinnu kho
etanti cintetva gantva tassa hettha nipannam darakam disva
puttasineham patilabhitva "putto me laddhoti geham nesi. Kali
gantva setthina pucchita tamattham arocetva "gaccha, nam puna
sahassam datva anehiti vutta sahassam datva puna anetva
adasi. Atha nam aha "amma kali imasmim nagare panca sakatasatani
paccusakale utthaya vanijjaya gacchanti, tvam imam netva  cakkamagge
nipajjapehi, gona va nam maddissanti cakkani va chindissanti,
pavattincassa natvava agaccheyyasiti. Sa tam netva cakkamagge
nipajjapesi. Tada sakatajetthako purato ahosi. Athassa gona tam
thanam patva dhuram chaddesum, punappunam aropetva pajiyamanapi
purato na gacchimsu. Evam tassa   tehi saddhim vayamantasseva, arunam
utthahi. So "kinnametam gona karimsuti maggam olokento darakam
disva "bhariyam vata me kammanti cintetva "putto me laddhoti
tutthamanaso tam geham nesi. Kali gantva setthina pucchita tam
pavattim acikkhitva "gaccha, nam puna sahassam datva anehiti vutta
tatha akasi. Atha nam aha "idani nam amakasusanam netva gacchantare
nipajjapehi, tattha sunakhadihi va khadito amanussena va pahato
Marissati, matamatabhavancassa janitvava agaccheyyasiti. Sa tam
netva tattha nipajjapetva ekamante atthasi. Tam sunakho va
kako va amanusso va upasankamitum nasakkhi. "nanu  cassa neva
mata na pita na bhatikadisu koci rakkhita nama atthi, ko nam
rakkhatiti. Sunakhakale paccekabuddhe sinehena pavattitam bhukkaranamattameva
nam rakkhati. Atheko ajapalo anekasatasahassa aja gocaram   nento
susanapassena gacchati. Eka aja    pannadini khadamana gacchantaram
pavisitva darakam disva jannukehi thatva darakassa thanam adasi.
Ajapalakena "heheti sadde katepi, na nikkhami. So "yatthiya nam
paharitva niharissamiti gacchantaram pavittho  ajim jannukehi   thatva
darakam khiram payentim disva darake puttasineham patilabhitva "putto
me laddhoti tam adaya pakkami. Kali tam disva gantva setthina
pucchita tam  pavattim acikkhitva "gaccha, nam puna sahassam datva
anehiti vutta tatha akasi. Atha nam aha "amma kali imam
adaya corapapatapabbatam abhiruhitva papate khipa,   pabbatakucchiyam
patihannamano khandakhandiko hutva bhumiyam patissati, matamatabhavancassa
natvava agaccheyyasiti. Sa tam tattha   netva
pabbatamattake thatva khipi. Tam kho pana pabbatakucchim nissaya
mahavenugumbo pabbatanusareneva vaddhi. Tassa matthakam ghanajato
jinjukagumabo avatthari. Darako patanto kojave viya tasmim pati.
Tamdivasam nalakarajetthakassa venuna attho hoti. So puttena
Saddhim gantva tam venugumbam chinditum arabhi. Tasmim calante, darako
saddamakasi. So "darakasaddo viyati ekena passena abhiruhitva
tam disva "putto me laddhoti tutthacitto adaya gato. Kali
setthissa santikam gantva tena pucchita tampavattim acikkhitva
"gaccha, nam puna sahassam datva anehiti vutta tatha akasi.
     Setthino idancidanca karontasseva, darako vaddhito.
"ghosakotvevassa namam ahosi. So setthino akkhimhi kantako
viya khayi. Ujukam oloketumpi na visahi. Athassa maranupayam cintento
attano sahayakakumbhakarassa santikam gantva "kada avapam
alimpessasiti pucchitva, "sveti vutte, "tenahi idam sahassam
gahetva mamekam kammam karohiti aha. "kim samiti. "eko me
avajataputto atthi, tam tava santikam pesessami, atha nam [1]- gabbham
pavesetva tikhinaya vasiya khandakhandikam chinditva catiyam
pakkhipitva avape paceyyasi, idante sahassam lancakarasadisam, 2-
uttarim puna te kattabbayuttakam paccha karissamiti. Kumabhakaro
"sadhuti sampaticchi. Setthi punadivase ghosakam pakkosapetva 3- "tata
hiyo maya kumbhakaro ekam kammam anatto, 4- ehi tvam  tassa
santikam gantva evam vadehi `hiyo kira me pitara anattam kammam
nipphadehiti pahini. So "sadhuti agamasi. Tam tattha gacchantam itaro
@Footnote: 1. Si. Ma. etthantare gahetvati atthi.
@2. Si. Yu. saccakarasadisam. 3. Si. Ma. Yu.
@pakkositva. 4. Ma. Yu. kumbhakarassa ekam kammam anattam.
Setthino putto darakehi saddhim gulam kilanto disva tam pakkositva
"kuhim gacchasi bhatikati pucchitva, "pitu sasanam gahetva kumbhakarassa
santikanti vutte,  "aham tattha gamissami, ime daraka mam bahulakkham
jinimsu, tam me patijinitva dehiti aha. "aham pitu bhayamiti. "ma
bhayi bhatika, ahantam sasanam harissami, bahuhi jito; yavaham
agacchami, tava me lakkham patijinahiti. Ghosako kira gulakilaya
cheko, tena tam evam nibbandhi. Sopi nam "tenahi gantva kumbhakaram
vadehi "pitara kira me hiyo ekam kammam anattam, tam nipphadehiti
vatva uyyojesi. So tassa santikam gantva  tatha avaca. Atha nam
kumbhakaro setthina vuttaniyameneva maretva avape khipi.
Ghosakopi divasabhagam kilitva sayanhasamaye geham gantva, setthina
disva "kim tata na gatositi vutte, attano agatakarananca
kanitthassa gatakarananca arocesi. Setthi tam sutva "ma avadhiti
mahaviravam viravitva sakalasarire pakkutthitalohito viya hutva "ambho
kumbhakara ma mam nasayi ma mam nasayiti baha paggayha kandanto
tassa santikam agamasi. Kumbhakaro tam tatha agacchantam disva
"sami ma saddam kari, kammante nipphannanti aha. So pabbatena
viya mahantena sokena avattharito 1- hutva anappakam domanassam
patisamvedesi, yathatam appadutthassa padutthamano. Tenaha bhagava
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. avatthato.
        "yo dandena adandesu    appadutthesu dussati,
         dasannamannataram  thanam     khippameva nigacchati:
         vedanam pharusam janim       sarirassa va bhedanam  1-
         garukam vapi abadham      cittakkhepamva papune
         rajato va upasaggam     abbhakkhanamva 2- darunam
         parikkhayamva natinam        bhoganamva pabhangunam
         atha vassa agarani     aggi dahati pavako
         kayassa bheda duppanno  nirayam so upapajjatiti. 3-
     Evam santepi, puna nam setthi ujukam oloketum na sakkoti.
"kinti nam mareyyanti cintento "mama gamasate ayuttakassa
santikam pesetva marapessamiti upayam disva "ayam me
avajataputto, imam maretva vaccakupe khipatu, evam kate, aham
matulassa kattabbayuttakam paccha janissamiti tassa pannam likhitva
"tata ghosaka amhakam gamasate ayuttako atthi, imam pannam
haritva tassa dehiti vatva pannam tassa dussante bandhi. So pana
akkharasamayam na janati. Daharakalato patthaya hi nam marapentova
setthi marapetum nasakkhi, kim akkharasamayam sikkhapessati. Iti so
attano marapanapannameva dussante  bandhitva nikkhamanto aha
"patheyyam me tata natthiti. "patheyyena te kiccam natthi, antaramagge
asukagame mama sahayako setthi atthi, tassa ghare patarasam katva
@Footnote: 1. pali 25/33 sarirassa pabhedanam.
@2. pali 25/33 abbhakkhananca darunam.
@3. tabbannanayam pana dandavagge dissati.
Purato gacchahiti. So "sadhuti pitaram vanditva nikkhanto tam gamam
patva setthigharam pucchitva gantva setthijayam passitva, "kuto
agatositi vutte, "antonagaratoti aha. "kassa puttositi.
"tumhakam sahayakasetthino ammati. "tvamasi ghosako namati.
"ama ammati. Tassa saha dassaneneva tasmim puttasineho uppajji.
     Setthino paneka dhita atthi, pannarasasolasavassuddesika
abhirupa pasadika. Tam rakkhitum ekameva pesanakarikam dasim datva
sattabhumikassa pasadassa uparitale sirigabbhe vasapesi. 1- Setthidhita
tasmim khane tam dasim antarapanam pesesi. Atha nam setthijaya disva
"kuhim gacchasiti pucchitva, "ayye dhitaya pesanenati vutte, "ito
tava ehi, titthatu pesanam, puttassa me pithakam attharitva pade
dhovitva telam makkhitva sayanam attharitva dehi, paccha pesanam
karissasiti aha. Sa tatha akasi.  atha nam cirenagatam setthidhita
santajjesi. Atha nam sa aha "ayye ma me kujjhi, setthiputto
ghosako agato, tassa idancidanca katva tattha gantva
agatamhiti. Setthidhitaya "setthiputto ghosakoti namam sutvava
pemam chaviadini chinditva atthiminjam ahacca thitam. Kotuhalikakalasmim
hi sa tassa pajapati hutva nalikodanam paccekabuddhassa adasi.
Tassanubhavenagantva imasmim setthikule nibbatta. Iti nam so
pubbasineho avattharitva  ganhi. Tenaha bhagava
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. vasapenti.
          "pubbeva sannivasena         paccuppannahitena va
           evantam jayate pemam        uppalamva yathodaketi.
     Atha nam pucchi "kuhim so ammati. "ayye sayane nipanno
niddayatiti. "atthi panassa hatthe kinciti. "dussante pannam
atthi ammati. Sa "kim pannam nu kho etanti, tasmim niddayante,
matapitunam annavihitataya 1- apassantanam, otaritva santikam gantva 2-
tam  pannam mocetva adaya attano gabbham pavisitva dvaram pidhaya
vatapanam vivaritva akkharasamaye kusalataya pannam vacetva "aho
balo attano maranapannam dussante bandhitva vicarati; sace maya
na dittham assa, natthi tassa jivitanti tam pannam phaletva setthissa
vacanena aparam pannam likhi "ayam mama putto ghosako nama,
gamasatato pannakaram aharapetva imassa janapadasetthino
dhitara saddhim mangalam katva attano vasanagamassa majjhe dvibhumikam
geham karetava pakaraparikkhepena ceva purisaguttiya ca susamvihitarakkham
karotu, mayhanca `idancidanca maya katanti sasanam pesetu; evam kate,
aham matulassa kattabbayuttakam paccha janissamiti, likhitva ca pana
samharitva otaritva dussanteyevassa bandhi.
     So divasabhagam niddayitva utthaya bhunjitva pakkami.
Punadivase patova tam gamam gantva ayuttakam gamakiccam karontanneva
passi. So tam disva "kim tatati pucchi. So "pitara me tumhakam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. annavihitataYu. 2. Yu. "santikam gantvati natthi.
Pannam pesitanti aha. "kissa pannam tata, aharati pannam
gahetva vacetva tutthamanaso "passatha bho mama samino mayi
sineham, `jetthaputtassa me mangalam karotuti mama santikam pahini,
sigham daruadini aharathati gahapatike vatva gamamajjhe vuttappakaram
geham karetva gamasatato pannakaram aharapetva janapadasetthino
dhitaram anetva mangalam katva  setthissa sasanam pahini "idancidanca
maya katanti.
     Tam sutva setthino "yam karemi, tam na hoti; yam na karemi,
tadeva hotiti mahantam domanassam uppajji.  puttasokena saddhim so
soko ekatova hutva kucchidaham uppadetva atisaram janesi.
Setthidhitapi "sace koci setthino santika agacchati, tumhe mama
akathetva setthiputtassa pathamataram ma kathayitthati jane anapesi.
Setthipi kho "nadani tam dutthaputtam mama sapateyyassa samikam
karissamiti cintetva ekam ayuttakam aha "matula puttam me
datthukamomhi, ekam padamulikam pesetva mama puttam pakkosapehiti.
So "sadhuti pannam datva ekam purisam pesesi. Setthidhitapi
tassagantva dvare thitabhavam sutva tam pakkosapetva "kim
tatati pucchi. "setthi gilano puttam passitum pakkosapeti 1- ayyeti.
"tata setthi balava dubbaloti. "balava tava aharam bhunjatiyeva
ayyeti. Sa setthiputtam ajanapetvava tassa nivasanca paribbayanca
@Footnote: 1. Yu. pakkosapesi.
Dapetva "maya pesitakale gamissasi, accha tavati aha.
Mahasetthi puna ayuttakam avoca "kim matula na te mama puttassa
santikam pahitanti. "pahitam sami, gatapuriso na tava etiti. "tenahi
puna aparam  pesehiti. So pesesi. Setthidhita tasmimpi tatheva patipajji.
Atha setthino rogo balava jato, ekam bhajanam pavisati, ekam
nikkhamati. Puna setthi ayuttakam pucchi "kim matula na te mama
puttassa santikam pahitanti. "pahitam sami, gatapuriso pana na etiti.
"tenahi puna aparam pesehiti. So pesesi. Setthidhita tatiyavare
agatampi tam pavattim pucchi. So "balhagilano ayye setthi aharam
pacchinditva maccuparayano jato; ekam bhajanam nikkhamati, ekam
pavisatiti aha. Setthidhita cintesi "idani gantum kaloti
setthiputtassa "pita kira te gilanoti arocetva, "kim vadasi bhaddeti
vutte; "aphasukamassa samiti aha. "idani kim katabbanti. "sami
gamasatato 1- utthanakam pannakaram adaya gantva passissama
nanti aha. So "sadhuti  pannakaram aharapetva sakatehi adaya 2-
pakkami. Atha nam sa "pita te dubbalo, ettakam pannakaram
gahetva gacchantanam papanco bhavissati, etam nivattehiti vatva tam
sabbam attano kulageham pesetva puna aha "sami tvam attano
pitu padapasse tittheyyasi, aham ussisakapasse thassamiti, geham
pavisamanayeva "gehassa purato ca pacchato ca arakkham ganhathati
@Footnote: 1. Si. Yu. gamasate. 2. Si. Yu. sakatenadaYu.
Attano purise anapesi. Pavitthakale pana setthiputto pitu
padapasse atthasi, itara ussisakapasse. Tasmim khane setthi
uttanako nipanno hoti. Ayuttako panassa pade parimajjanto
"putto te sami agatoti aha. "kaham soti. "esa  padamule
thitoti aha. Atha nam disva ayuttakam   pakkosapetva "mama
gehe kittakam dhananti pucchitva, "sami dhanasseva cattalisa
kotiyo, upabhogaparibhogabhandanam pana gamakkhettadvipadacatuppada-
yanavahanananca ayanca ayanca paricchedoti vutte, "aham ettakam
mama puttassa ghosakassa na demiti vattukamo "demiti aha. Tam
sutva setthidhita "ayam puna kathento annam kinci katheyyati
cintetva sokatura viya kese vikiritva rodamana  "kinnametam
tata vadetha, idampi nama vo vacanam sunoma, alakkhika vatamhati
vatva matthakena tam uramajjhe paharanti patitva, yatha puna vattum
na sakkoti, tathassa uramajjhe matthakena ghamsanti arodanam dassesi.
Setthipi tamkhananneva kalamakasi.
     "setthi matoti 1- gantva udenassa ranno arocesum. Raja
tassa sarirakiccam karapetva "atthi panassa putto va dhita vati
pucchi. "atthi deva ghosako nama tassa putto, sabbam sapateyyam
tassa niyyadetva mato devati. Raja aparabhage setthiputtam
pakkosapesi. Tasminca divase devo vassi, rajangane tattha tattha
@Footnote: 1. Yu. "setthi matoti natthi.
Udakam santhati. Setthiputto "rajanam passissamiti payasi. Raja
vatapanam vivaritva tam agacachantam olokento rajangane udakam
langhetva agacchantam disva agantva vanditva thitam "tvam ghosako
nama tatati pucchitva, "ama devati vutte, "pita me matoti
ma soci, tava pettikam setthitthanam tuyahameva dassamiti tam
samassasetva "gaccha tatati uyayojesi. Raja gacchantanca nam
olokentova atthasi. So agamanakale  langhitam alanghitva
otaritva sanikam agamasi. Atha nam raja tatova pakkosapetva
"kinnu tata tvam mama santikam agacchanto udakam langhitva agamma
gacchanto idani otaritva sanikam gacchasiti pucchi. "ama deva;
aham tasmim khane kumarako, kilanakalo nameso; idani pana me
devena thanantaram patissutam; tasma yathapuram acaritva idani sanikena
hutva caritum vattatiti. Tam sutva raja "dhitima ayam puriso,
idanevassa thanantaram dassamiti pitara bhuttabhogam datva sabbasatena
setthitthanam adasi. So rathe thatva nagaram padakkhinam akasi.
Olokitolokitatthanam kampati. Setthidhitapi kalidasiya saddhim
mantayamana nisinna "amma kali puttassa te ettaka sampatti
mam nissaya nipphannati aha. "kimkarana ammati. "ayam hi
attano maranapannam dussante bandhitva amhakam gharam agato,
athassa maya tam pannam phaletva maya saddhim mangalakaranatthaya
annam pannam likhitva ettakam kalam tattha arakkho katoti.
"amma tvam ettakam passasi, imam pana setthi daharakalato patthaya
maretukamo maretum nasakkhi, kevalam imam nissaya bahum dhanam khiyiti.
"amma atibhariyam vata setthina katanti. Sa nagaram padakkhinam
katva geham pavisantam nam disva "ayam ettaka sampatti mam
nissaya nipphannati hasitam akasi. Atha nam setthiputto disva
"kimkarana hasiti pucchi. "ekam karanam nissayati. "kathehi nanti.
Sa na kathesi. So "sace na kathesi, dvidha tam chindissamiti
tajjetva asim nikkaddhi. Sa "ayam ettaka sampatti taya
mam nissaya laddhati cintetva hasinti aha. Setthi "yadi mama
pitara attano santakam mayham niyyaditam, tvam ettha kim ahositi. So
kira ettakam kalam kinci na janati,  tenassa vacanam na saddahi.
Athassa sa "tumhakam pita maranapannam datva pesesi,  tumhe
maya idancidanca katva rakkhitati sabbam kathesi. "abhutam kathesiti
asaddahanto "mataram kalim pucchissamiti cintetva "evam kira
ammati aha. "ama tata daharakalato patthaya tam maretukamo
maretum nasakkhi, tam nissaya bahum dhanam khiyi, sattasu thanesu tvam
maranato mutto, idani bhogagamato agamma sabbasatena saddhim
setthitthanam pattoti. So tam sutva "bhariyam vata me kammam,
evarupa kho pana marana muttassa mama pamadajivitam jivitum ayuttam,
appamatto bhavissamiti cintetva devasikam sahassam vissajjetva
addhikakapanadinam danam patthapesi. Mitto namassa katumbiko
Danabyavato ahosi.
                 Idam ghosakasetthino uppatti.
     Tasmim pana kale  bhaddavatinagare bhaddavatiyasetthi nama
ghosakasetthino aditthapubbasahayako ahosi. Bhaddavatinagarato agatanam
vanijanam santike ghosakasetthi bhaddavatiyasetthino sampattinca
vayappadesanca sutva tena saddhim sahayakabhavam icchanto pannakaram
pesesi. Bhaddavatiyasetthipi kosambito agatanam vanijanam santike
ghosakasetthino sampattinca vayappadesanca sutva tena saddhim
sahayakabhavam icchanto   pannakaram pesesi. Evam te annamannam
aditthapubbasahayaka hutva vasimsu. Aparabhage bhaddavatiyasetthino
gehe ahivatakarogo patito. 1- Tasmim patite, pathamam makkhika maranti,
tato anukkameneva kita musika kukkuta sukara sunakha majjara gavo
dasi dasa, sabbapaccha gharamanusaka maranti. Tesu ye bhittim
bhinditva palayanti, te jivitam labhanti. Tadapi setthi ca
bhariya ca dhita ca tatha palayitva ghosakasetthim passitum patthenta
kosambim patipajjimsu. Te antaramaggeyeva khinapatheyya vatatapena
ceva khuppipasahi ca kilantasarira kicchena kosambim patva 2-
udakaphasukatthane nahatva nagaradvare ekam salam pavisimsu.
Tatra 3- setthi bhariyam aha "bhadde imina niharena agacchanta
vijatamatuyapi amanapa honti; sahayo kira me addhikakapanadinam
@Footnote: 1. Si. Yu. pati. tato tasmim.  2. Si. Yu. kosambiyam gantva.
@3. Si. Yu. tato.
Devasikam sahassam vissajjetva danam dapesi; 1- tattha dhitaram pesetva
aharam aharapetva ekaham dviham idheva sariram santappetva
sahayakam passissamati "sadhu samiti. Te salayameva vasimsu.
Punadivase kale arocite, kapanaddhikadisu aharatthaya gacchantesu,
matapitaro "amma gantva amhakam aharam aharati dhitaram pesayimsu.
Mahabhogakulassa dhita vipattiya acchinnalajjataya alajjamanava
patim gahetva kapanajanena saddhim aharatthaya gata mittakutumbikena
"kati pativimse ganhissasi ammati puttha "tayoti aha. Athassa
tayo pativimse adasi. Taya bhatte ahate, tayopi ekato bhunjitum
nisidimsu. Atha matadhitaro setthim ahamsu "sami vipatti nama
mahakulanampi uppajjati, amhe anoloketva bhunja, ma cintayiti;
iti nam nanappakarehi yacitva bhojesum. So bhunjitva aharam
jirapetum asakkonto, arune uggacchante, kalamakasi. Matadhitaro
nanappakarehi paridevitva rodimsu. Kumarika punadivase rodamana
aharatthaya gantva tena tam disva "kati pativimse ganhissasi
ammati vutta "dveti aha. So dve pativimse adasi. Sa
aharitva mataram yacitva bhojesi. Sa taya yaciyamana bhunjitva
aharam jirapetum asakkonti tamdivasam kalamakasi. Kumarika ekikava
roditva paridevitva taya dukkhuppattiya ativiya sanjatacchatakadukkha
punadivase yacakehi saddhim rodanti  aharatthaya gantva,
@Footnote: 1. Si. Yu. deti.
"kati pativimse ganhissasi ammati vutte, 1- "ekanti aha.
Mittakutumbiko tam tayo divase bhattam ganhantim sanjani, 2- tena
nam "nassa vasali, ajja tava kucchippamanam annasiti aha.
Hirottappasampanna kuladhita paccorasmim sattippaharam viya vane
kharaparisekam viya ca patva "kim samiti aha. "taya pure tayo
kotthasa gahita, hiyo dve, ajjekam ganhasi; ajja te attano
kucchippamanam natanti aha. "ma mam sami `attanova atthaya
ganhiti mannitthati. "atha kasma tayo ganhi ammati. "pure
tayo jana ahumha 3- sami, hiyo dve, ajja ekikava jatamhiti.
So "kena karanenati pucchitva adito patthaya taya kathitam
sabbampavattim sutva assuni sandharetum asakkonto sanjatabalavadomanasso
hutva "amma evam sante, ma cintayi, tvam bhaddavatiyasetthino
dhita ajjakalato patthaya mama dhitayeva namati vatva
sise cumbitva gharam netva attano jetthadhitutthane thapesi.
     Sa danagge uccasaddam mahasaddam sutva "tata kasma
etam janam nissaddam katva danam na dethati aha. "na sakka
katum ammati. "sakka tatati. "katham ammati. "tata danaggam
parikkhipitva ekekasseva pavesanappamanena dve dvarani yojetva
`ekena dvarena pavisitva ekena nikkhamathati vadetha, evam nissadda
hutvava ganhissantiti. So tam sutva "bhaddakova amma upayoti
@Footnote: 1. Si. vutta. 2. Si. Yu. sanjanitva.  3. Si. Yu. ahumha
Tatha karesi. Sapi pubbe sama nama, vatiya pana karitatta
samavati nama jata. Tato patthaya danagge kolahalam pacchinnam.
Ghosakasetthi pubbe tam saddam sunanto "mayham danagge saddoti
tusati, dvihatiham pana saddam asunanto mittakutumbikam attano
upatthanam agatam pucchi "diyati kapanaddhikadinam dananti.  "ama
samiti. "atha kim dvihatiham saddo na suyyatiti. "yatha nissadda
hutva ganhanti, tatha me upayo katoti. "atha pubbeva kasma
nakasiti. "ajananataya samiti. "idani te katham natoti. "dhitara
me akkhato samiti. "mayham avidita tava dhita nama atthiti.
So ahivatakaroguppattito patthaya sabbam bhaddavatiyasetthino pavattim
acikkhitva tassa attano jetthadhitutthane thapitabhavam arocesi.
Atha nam setthi "evam sante, mama kasma na kathesi, mama sahayakassa
dhita mama dhita namati tam pakkosapetva pucchi "amma setthino
dhitasiti. "ama tatati. "tenahi ma cintayi, tvam mama dhitasiti
tam sise cumbitva parivaratthaya tassa panca itthisatani datva
tam attano jetthadhitutthane thapesi.
     Athekadivasam tasmim nagare nakkhattam sanghuttham hoti. Tasmim pana
nakkhatte bahi anikkhamanaka kuladhitaropi attano parivarena saddhim
padasava nadim gantva nahayanti. Tasma tamdivasam samavatipi pancahi
itthisatehi parivarita rajanganeneva nahayitum agamasi. Udeno
rajapi sihapanjare thito tam disva "kassima natakitthiyoti
Pucchi. "na kassaci natakitthiyo devati. "atha kassa dhitaroti.
"ghosakasetthino dhita deva, samavati namesati. So disvava
uppannasineho setthino sasanam pahesi "dhitaram kira me pesetuti.
"na pesemi devati. "ma kira evam karotu, pesetuyevati. "mayam
gahapatika nama kumarikanam pothetva vihethetva kaddhanabhayena
na dema devati. Raja kujjhitva geham  lanchapetva setthinca
bhariyancassa hatthe gahetva bahi karapesi. Samavati nahatva
agata geham pavisitum okasam alabhanti "kim etam tatati pucchi.
"amma raja tava karana pahini; atha `mayam na dassamati vutte,
gharam lanchapetva amhe bahi karapesiti. "tata bhariyam vo kammam
katam, ranna nama pahite, `na demati avatva `sace me dhitaram
saparivaram ganhatha, demati vattabbam bhaveyya tatati. "sadhu amma,
tava ruciya sati, evam karissamiti vatva ranno tatha sasanam pahesi.
Raja "sadhuti sampaticchitva tam saparivaram anetva abhisincitva
aggamahesitthane thapesi. Sesa tassayeva parivaritthiyo ahesum.
                   Idam samavatiya vatthum.
     Udenassa pana aparapi vasuladatta nama devi ahosi
candapajjotassa dhita. Ujjeniyam hi candapajjoto nama raja
ahosi. So ekadivasam uyyanato agacchanto attano sampattim
oloketva "atthi nu kho annassapi kassaci evarupa sampattiti
vatva, "kim sampatti namesa, kosambiyam udenassa ranno atimahati
Sampattiti vutte, aha "tenahi ganhissami nanti. "na sakka
so gahetunti. "kinci katva ganhissamevati. "na sakka devati.
"kimkaranati. "so hatthikantam nama sippam janati, mantam parivattetva
hatthikantavinam vadento nage palapetipi ganhatipi, hatthivahanasampanno
tena sadiso nama natthiti. "na sakka maya tam gahetunti.
"sace te deva ekantena ayam nicchayo, tenahi daruhatthim karetva
tassa vasanatthanam pesehi; so hatthivahanam va assavahanam va sutva
durampi gacchati, tattha nam agatam gahetum sakka bhavissatiti. Raja
"attheso upayoti darumayam yantahatthim karetva bahi pilotikahi
vethetva katacittakammam katva tassa vijite asannatthane ekasmim
saratire vissajjapesi. Hatthino antokucchiyam satthi purisa aparaparam
cankamanti, hatthilandam aharitva tattha tattha chaddesum. Eko
vanacarako hatthim disva "amhakam ranno anucchavikoti cintetva
gantva udenassa ranno arocesi "deva maya sabbaseto
kelasakutapatibhago tumhakanneva anucchaviko varavarano ditthoti.
Udeno raja tameva magguddesakam katva hatthim abhiruyha saparivaro
nikkhami. Tassagamanam natva carapurisa gantva candapajjotassa
arocesum. So agantva majjhe tuccham katva ubhosu passesu
balanikayam payojesi. Udeno raja tassagamanam ajananto hatthim
anubandhi. Antothitamanussa vegena palapesum. Katthahatthi ranno
mantam parivattetva vinam  vadentassa tantisaddam asunanto viya
Palayatiyeva. Raja hatthinagam 1- papunitum asakkonto assam aruyha
anubandhi. Tasmim vegena anubandhante, balanikayo ohiyi. Raja
ekakova ahosi. Atha nam ubhosu passesu payutta candapajjotassa
purisa ganhitva attano ranno adamsu. Athassa balanikayo
amittavasam gatabhavam natva bahi khandhavaram nivesetva acchi.
     Candapajjotopi udenam jivagahameva gahapetva ekasmim
coragehe pakkhipitva dvaram pidahapetva tayo divase jayapanam
pivi. Udeno tatiyadivase arakkhake pucchi "kaham vo raja tatati.
"paccamitto me gahitoti jayapanam pivatiti. "ka namesa matugamassa
viya tumhakam ranno kiriya; nanu   patirajanam gahetva vissajjetum va
maretum va vattati, amhe dukkham nisidapetva. Jayapanam kira
pivatiti. Te gantva tamattham ranno kathesum. So gantva "saccam
kira tvam evam vadesiti pucchi. "ama maharajati. "sadhu tam
vissajjessami; evarupo kira te manto atthi, tam mayham dassasiti.
"sadhu dassami, gahanasamaye mam vanditva tam ganhahi; kim pana
tvam mam vandissasiti. "kyaham tam vandissamiti. "kim na vandissasiti.
"na vandissamiti. "ahampi na dassamiti. "evam sante, rajanam
te karissamiti. "karohi, sarirassa me issaro, na pana cittassati.
Raja tassa suragajjitam sutva "kathannu kho  imassa mantam ganhissamiti
cintetva "imam mantam annam janapetum na sakka, mama dhitaram
etassa santike ugganhapetva aham tassa santike ganhissamiti
@Footnote: 1. Po. hatthina tam.
Cintesi. Atha nam aha "annassa vanditva ganhantassa dassasiti.
"ama maharajati. "tenahi amhakam ghare eka khujja atthi,
tassa antosaniyam nisinnaya tvam bahisaniyam thitova mantam
vacehiti. "sadhu maharaja, khujja va hotu pithasappi va, vandantiya
dassamiti. Tato raja gantva dhitaram vasuladattam aha "amma
eko sankhakutthi anaggham mantam janati, tam annam janapetum
na sakka, tvam antosaniyam nisiditva tam vanditva mantam ganha,
so bahisaniyam thatva tuyham vacessati, tava santika aham ganhissamiti.
Evam so nesam annamannam santhavakaranabhayena dhitaram khujjam itaram
sankhakutthim katva kathesi. So tassa antosaniyam vanditva nisinnaya
bahi thitova mantam vacesi.
     Atha nam ekadivasam punappunam vuccamanampi mantapadam vattum
asakkontim "are khujje atibahalotthakapolam te mukham, 1- evam nama
vadehiti aha. Sa kujjhitva "are dutthakutthi kim vadesi, 2- madisa
khujja nama hotiti sanikannam ukkhipitva, "kasi tvanti vutte,
"ranno dhita vasuladatta namahanti aha. "pita te tam mayham
kathento `khujjati kathesiti. "mayham kathentopi tam sankhakutthim  katva
kathesiti. Te ubhopi "amhakam santhavakaranabhayena kathitam bhavissatiti
antosaniyanneva santhavam karimsu. Tato patthaya mantaggahanam va
sippaggahanam va natthi. Rajapi dhitaram niccam pucchati "sippam ganhasi
@Footnote: 1. Ma. mukham pothayissami. 2. Si. Yu. kim evam vadesi.
Ammati. "ganhami tatati. Atha nam ekadivasam udeno aha "bhadde
samikena kattabbannama neva matapitaro na bhatikabhaginiyo katum
sakkonti; sace mayham jivitam dassasi, panca te itthisatani parivaram
datva aggamahesitthanam dassamiti. "sace imasmim vacane patitthatum
sakkhissatha, dassami vo jivitadananti. "sakkhissami  bhaddeti.  sa
"sadhu samiti pitu santikam gantva vanditva ekamantam atthasi.
Atha nam so pucchi "amma nitthitam sippanti. "na 1- tava nitthitam tata
sippanti. Atha nam "kim ammati. "amhakam ekam dvaranca vahananca
laddhum vattati tatati. "idam kim   ammati. "tata rattim kira
tarakasannaya mantassa upacaratthaya ekam osadham gahetabbam
atthi; tasma amhakam velaya va avelaya va nikkhamanakale
ekam dvaranca vahananca laddhum vattatiti. Raja "sadhuti sampaticchi.
Te attano abhirucitam ekam dvaram hatthagatam karimsu.
     Ranno pana panca vahanani ahesum; bhaddavati nama karenuka
ekadivasam pannasayojanani gacchati, kako nama daso satthiyojanani
gacchati, "velakamsi ca munjakesi cati dve assa yojanasatam gacchanti,
nalagiri hatthi visatiyojanasatanti. So kira raja, anuppanne buddhe,
ekassa issarassa upatthako ahosi. Athekadivasam tasmim issare
bahinagaram 2- gantva nahatva agacchante, eko paccekabuddho nagaram
pindaya pavisitva sakalanagaravasinam marena avattitatta ekam
@Footnote: 1. Yu. "nati saddo natthi. 2. Si.Ma.Yu. bahinagare.
Bhikkhampi alabhitva yathadhotena pattena nikkhami. Atha nam nagaradvaram
sampattakale maro annatakavesena upasankamitva  "api vo
bhante kinci laddhanti pucchi. "kim pana me tvam alabhanakaram kariti.
"tenahi nivattitva puna pavisatha, idani na karissamiti. "naham
puna nivattissamiti. Sace  hi nivatteyya, puna so sakalanagaravasinam
sarire  adhimuccitva panim  paharitva hasanakelim kareyya, paccekabuddhe
anivatte, maro tattheva antaradhayi. 1- Atha so issaro yathadhotena
pattenagacchantam paccekabuddham disvava vanditva "api bhante
kinci laddhanti  pucchi. "caritva nikkhantamhavusoti. So cintesi
"ayyo maya pucchitam akathetva annam vadati, na kinci laddham
bhavissatiti. Athassa pattam olokento tuccham pattam disva gehe
bhattassa attano nitthitanitthitabhavam ajananataya suro hutva pattam
gahetum avisahanto "bhante thokam  adhivasethati vatva vegena gharam
gantva "amhakam bhattam nitthitanti pucchitva, "nitthitanti vutte,
tam upatthakam aha "tata anno taya sampannavegataro natthi,
sighena javena tam bhadantam patva `pattam [2]- bhante dethati vatva pattam
gahetva vegena ehiti. So ekavacaneneva  pakkhanditva pattam
gahetva ahari. Issaropi attano bhojanassa pattam puretva
"imam sigham gantva ayyassa sampadehi, ahante ito pattim
@Footnote: 1. Si. Yu. "paccekabuddhe .pe. antaradhayiti natthi.
@2. Si. Yu. etthantare "meti atthi.
Demiti aha. So tam gahetva javena gantva paccekabuddhassa pattam
datva pancapatitthitena vanditva "bhante vela upakattha, aham
atisighena javena gato ca agato ca, etassa me javassa phalena
yojananam pannasasatthisatavisatisatagamanasamatthani panca vahanani
nibbattantu; agacchantassa  ca me gacchantassa ca sariram suriyatejena
tattam, tassa me phalena nibbattanibbattatthane ana suriyatejasadisa
hotu; imasmim me pindapate samina patti dinna, tassa
nissandena tumhehi ditthadhammassa bhagi homiti aha. Paccekabuddho
"evam hotuti vatva
        "icchitam patthitam tuyham       khippameva 1- samijjhatu;
         sabbe purentu sankappa,  cando pannaraso 2- yatha.
         Icchitam patthitam tuyham       khippameva samijjhatu;
         sabbe purentu sankappa,  mani jotiraso yathati
anumodanam akasi. Paccekabuddhanam kira imava dve gatha anumodanagatha
nama honti. Tattha mani jotirasoti: sabbakamadadam maniratanam
vuccati. Idantassa pubbacaritam.  so etarahi candapajjoto ahosi.
Tassa ca kammassa nissandena imani panca vahanani nibbattimsu.
     Athekadivasam raja uyyanakilaya nikkhami. Udeno "ajja
palayitabbanti mahantamahante cammapasibbake hirannasuvannassa
puretva karenukapitthe thapetva vasuladattam adaya palayi.
@Footnote: 1. Si. sabbameva 2. Yu. pannaraSi.
Antepurapalaka palayantam disva gantva ranno arocesum.
Raja "sigham gacchathati balam pahini. Udeno balassa pakkhantabhavam
natva kahapanapasibbakam mocetva patesi. Manussa kahapane
uccinitva puna pakkhandimsu. Itaro suvannapasibbakam mocetva
patetva, tesam suvannalobhena papancantananneva, bahi nivuttham
attano khandhavaram papuni. Atha nam agacchantam disvava attano
balakayo parivaretva nagaram pavesesi. So gantvava vasuladattam
abhisincitva aggamahesitthane thapesi.
                   Idam vasuladattaya vatthum.
     Apara pana magandiya  nama ranno santika aggamahesitthanam
labhi. Sa kira kururatthe magandiyassa brahmanassa dhita, matapissa
magandiyatveva namam. Culapitapissa magandiyova. Sa abhirupa
ahosi devaccharapatibhaga. Pita panassa  anucchavikam samikam alabhanto
mahantehi mahantehi kulehi yacitopi "tumhe na mayham dhitu
anucchavikati tajjetva uyyojesi. Athekadivasam sattha paccusasamaye
lokam olokento magandiyabrahmanassa sapajapatikassa
anagamiphalupanissayam disva attano pattacivaramadaya tassa bahinigame
aggiparicaranatthanam agamasi. So tathagatassa rupasobhaggam 1- attabhavam
oloketva "imasmim loke imina purisena sadiso anno
puriso nama natthi, ayam mayham dhitu anucchaviko, imassa purisassa
@Footnote: 1. Ma. Yu. rupasobhaggappattam.
Posavanatthaya mama dhitaram dassamiti cintetva "samana eka me
dhita atthi, aham ettakam kalam tassa anucchavikam purisam na passami,
tumhe tassa, sa ca tumhakanneva anucchavika, tumhakam
padaparicarikam tassa ca bhattaram laddhum vattati, tam vo aham
dassami, yava mama gamana idheva titthathati aha. Sattha kinci
avatva tunhi ahosi. Brahmano vegena  gharam gantva "bhoti
bhoti dhitu me anucchaviko dittho, sigham sigham tam alankarohiti tam
alankarapetva saddhim brahmaniya adaya satthu santikam payasi.
Sakalanagaram sankhubhi "ayam ettakam kalam `mayham dhitu anucchaviko natthiti
kassaci adatva `ajja me dhitu anucchaviko ditthoti kira vadati;
kidiso nu kho so, passissama nanti. Mahajano teneva saddhim
nikkhami. Tasmim dhitaram gahetva agacchante, sattha tena vuttatthane
athatva tattha padacetiyam dassetva gantva annasmim thane
atthasi. Buddhanam hi  padacetiyam adhitthahitva akkantatthaneyeva
pannayati, na annattha: yesanca  atthaya adhitthitam hoti, teva nam
passanti; tesam pana adassanakaranattham   hatthiadayo va akkamantu,
mahamegho va vassatu, verambavata va paharantu, na nam koci
makkhetum sakkoti. Atha  brahmani brahmanam aha "kuhim so
purisoti. "imasmim thane titthahiti nam avacam, kuhim nu kho so
gatoti olokento padacetiyam disva "ayamassa padavalanjoti aha.
Brahmani salakkhanamantanam tinnam vedanam pagunataya lakkhanamante
Parivattetva padalakkhanam  upadharetva "nayidam brahmana
pancakamagunasevino padanti vatva imam gathamaha
              "rattassa hi  ukkutikam padam bhave,
               dutthassa hoti  sahasanupilitam,
               mulhassa hoti avakaddhitam padam,
               vivatacchadassa idamidisam padanti.
     Atha nam brahmano aha "bhoti tvam udakacatiyam 1- kumbhile
viya gehamajjhe vasanacore viya mante passanasila, tunhi hohiti.
"brahmana yam icchasi, tam vadehi; nayidam pancakamagunasevino padanti.
Ito cito ca olokento sattharam disva "ayam so purisoti vatva
brahmano gantva "samana dhitaram te posavanatthaya dammiti   aha.
Sattha "dhitara te mayham attho atthi va natthi vati avatvava
"brahmana ekante karanam kathemiti vatva, "kathehi samanati
vutte, mahabhinikkhamanato patthaya yava ajapalanigrodhamula marena
anubandhabhavam ajapalanigrodhamule ca "atitodani me esa visayanti
tassa sokaturassa sokavupasamanattham agatahi maradhitahi
kumarikavannadivasena payojitapalobhanam acikkhitva 2-
              "disvana tanham aratinca ragam
               nahosi chando api methunasmim,
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. udakapatiyam. 2. Si. Ma. Yu. acikkhitva tadapi mayham.
                    Kimevidam muttakarisapunnam
               padapimam samphusitum na iccheti  1-
imam gathamaha. Gathapariyosane brahmano ca brahmani ca
anagamiphale patitthahimsu. Magandiyapi kho dhita "sacassa samanassa
maya attho natthi, anatthikabhavo vattabbo; ayam pana mam
muttakarisapunnam karoti; hotu, attano jatikulapapadesabhogayasavayasampattim
agamma tatharupam bhattaram labhitva samanassa gotamassa
kattabbayuttakam janissamiti satthari aghatam bandhi. "kim pana sattha
tassa attani aghatuppattim janati na janatiti. Janatiyeva.
"jananto kasma gathamahati. Itaresam dvinnam vasena.  buddha nama
aghatam aganetva maggaphaladhigamarahanam vasena dhammam desentiyeva.
Matapitaro  tam netva culamagandiyam kanittham paticchapetva
satthu santikam gantva ubhopi pabbajitva arahattam papunimsu.
Culamagandiyopi cintesi "mama dhita omakasattassa nanucchavika,
ekassa rannova anucchavikati tam adaya kosambim gantva
sabbalankarehi alankaritva "imam itthiratanam devassa anucchavikanti
udenassa ranno adasi. So tam disvava uppannabalavasineho
abhisekam datva pancasatamatugamamassa parivaram katva
aggamahesitthane thapesi.
                   Idam magandiyaya vatthum.
@Footnote: 1. ayam parassapadassa e-vattamanavibhatti attanopadassa uttamaprise vattati,
@na sattamiyam eyyam. ayanca kaccayanamulassa akhyatakappanaye oloketabba.
     Evamassa diyaddhasahassanatakitthiparivara tisso aggamahesiyo
ahesum.
     Tasmim kho pana samaye "ghosakasetthi kukkutasetthi pavarikasetthiti
kosambiyam tayo setthino honti. Te upakatthaya vassupanayikaya
pancasate tapase himavantato agantva nagare bhikkhaya carante
disva pasiditva nisidapetva bhojetva patinnam gahetva cattaro
mase attano santike vasapetva puna vassaratte agamanatthaya
patijanapetva uyyojesum. Tapasapi tato patthaya attha mase
himavante vasitva cattaro mase tesam santike vasanti. Te
aparabhage himavantato agacchanta arannayatane ekam mahanigrodham
disva tassa mule nisidimsu. Tesu jetthakatapaso cintesi "imasmim
rukkhe adhivattha devata na oramatika bhavissati, mahesakkhenevettha
devarajena bhavitabbam; sadhu vatassa, sacayam isiganassa paniyam
dadeyyati. So paniyam adasi. Tapaso nahanodakam cintesi. Tampi
adasi. Tato bhojanam cintesi. Tampi adasi. Athassa etadahosi
"ayam devaraja  amhehi  cintitacintitam sabbam deti, aho vata nam
passeyyamati. So rukkhakkhandham padaletva attanam dassesi.
Atha nam "devaraja mahati te sampatti, kinnu kho katva ayam laddhati
pucchimsu. "ma pucchatha ayyati. "acikkha devarajati. So attana
katakammassa parittakatta lajjamano kathetum na visahati, tehi punappunam
nippiliyamano pana "tenahi sunathati vatva kathesi.
     So kira eko duggatamanusso hutva bhatim pariyesanto
anathapindikassa santike bhatikammam labhitva tam nissaya jivitam
kappesi. Athekasmim uposathadivase sampatte, anathapindiko viharato
agantva pucchi "tassa bhatikassa ajja uposathadivasabhavo kenaci
kathitoti. "na kathito samiti. "tenahissa sayamasam pacathati. Athassa
patthodanam pacimsu. So tamdivasam aranne kammam katva sayam agantva,
bhatte vaddhetva dinne, "../../bdpicture/chatosmiti sahasa abhunjitvava "annesu
divasesu imasmim gehe `bhattam detha supam detha byanjanam dethati
mahakolahalam hoti, ajja sabbe nissadda nipajjimsu, mayhamevekassa
aharam vaddhayimsu: kinnu kho etanti cintetva pucchi "avasesa
bhunjimsuti. "na bhunjimsu tatati. "kim karanati. "imasmim gehe
uposathadivasesu sayamasam na pacanti, sabbe uposathika honti,
antamaso thanapayinopi darake mukham vikkhaletva catumadhuram mukhe
pakkhipapetva mahasetthi uposathike karesi, gandhatelappadipe
jalante, khuddakamahallakadaraka sayanagata dvattimsakaram sajjhayanti;
tuyham pana uposathadivasabhavam kathetum satim na karimha; tasma taveva
bhattam pakkam, bhunjassu nanti. "sace idani uposathikena bhavitum
vattati, ahampi bhaveyyanti aha. "idam setthi janatiti. "tenahi
nam pucchathati. Te gantva setthim pucchimsu. So evamaha
"idani abhunjitva mukham vikkhaletva uposathangani adhitthahanto
upaddhuposathakammam labhissatiti. Itaro tam sutva tatha akasi. Tassa
Sakaladivasam kammam katva chatassa sarire vata kuppimsu. So yottena 1-
udaram bandhitva yottakotiyam gahetva parivattati. Setthi tam pavattim
sutva ukkahi dhariyamanahi catumadhuram gahapetva tassa santikam
agantva "kim tatati pucchi. "sami vata me kuppitati. "tenahi
utthaya idam bhesajjam khadahiti. "tumhepi khadittha samiti. "amhakam
aphasukam natthi, tvam khadahiti. "sami uposathakammam karonto sakalam
katum nasakkhim, upaddhuposathakammampi me vikalam ma ahositi na icchi.
"ma evam kari tatati vuccamanopi anicchitva, arune utthahante,
milatamala viya kalam katva tasmim nigrodharukkhe devata hutva
nibbatti. Tasma imamattham kathetva "so setthi buddhamamako
dhammamamako sanghamamako, tam nissaya katassa upaddhuposathakammassa
nissandeneva sa sampatti maya laddhati aha.
     "buddhoti vacanam sutvava pancasata tapasa utthaya devataya
anjalim paggayha `buddhoti vadesiti, 2- "buddhoti vadamiti tikkhattum
patijanapetva, "ghosopi kho eso dullabho lokasminti udanam
udanetva, "devate anekesu kappasatasahassesu assutapubbam saddam
taya sunapitamhati ahamsu. Athantevasika acariyam etadavocum
"tenahi satthu santikam gacchamati. "tata tayo setthino amhakam
bahupakara, sve tesam nivesane bhikkham ganhitva tesampi acikkhitva
gamissama, adhivasetha tatati. Te adhivasayimsu. Punadivase setthino
@Footnote: 1. Si. Yu. yottam. 2. Si. Yu. vadehiti.
Yagubhattam sampadetva asanani   pannapetva "ajja no ayyanam
agamanadivasoti natva paccuggamanam katva te adaya nivesanam
gantva nisidapetva bhikkham adamsu. Te katabhattakicca "mahasetthino
mayam gamissamati vadimsu. "nanu bhante tumhehi cattaro vassike
mase amhakam gahita [?] patinna; idani kuhim gacchathati. "loke
kira buddho uppanno, dhammo uppanno, sangho uppanno; tasma
satthu santikam gamissamati. "kim pana tassa satthu santikam
tumhakanneva gantum vattatiti. "annesampi avaritam avusoti.
"tenahi bhante agametha, mayampi parivaccham katva gacchamati. "tumhesu
parivaccham karontesu, amhakam papanco hoti, mayam purato gacchama,
tumhe pacchato agaccheyyathati vatva te puretaram gantva
sammasambuddham disva abhitthavitva vanditva ekamantam nisidimsu.
Atha nesam sattha anupubbikatham kathetva dhammam desesi. Desana-
pariyosane sabbe saha  patisambhidahi arahattam patva pabbajjam
yacitva "etha bhikkhavoti 1- vacanasamanantarameva iddhimayapattacivaradhara
vassasatikatthera viya ahesum.
     Tepi kho tayo setthino  pancahi pancahi sakatasatehi
vatthacchadanasappimadhuphanitadini danupakaranani adaya savatthim
patva jetavanam pavisitva sattharam vanditva dhammakatham sutva
kathapariyosane sotapattiphale patitthaya addhamasamattam danam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. ehi bhikkhu.
Dadamana satthu santike vasitva kosambigamanatthaya sattharam
yacitva, satthara patinnam dadantena "sunnagare kho gahapatayo
tathagata abhiramantiti vutte, "annatam bhante, amhehi
pahitasasanenagantum vattatiti vatva kosambim gantva ghosakasetthi
ghositaramam kukkutasetthi kukkutaramam pavarikasetthi pavarikaramanti
tayo mahavihare karetva satthu agamanatthaya sasanam
pahinimsu. Sattha tesam sasanam sutva tattha agamasi. Te paccuggantva
sattharam vihare pavesetva "imam viharam catuddisassa buddhappamukhassa
bhikkhusanghassa demiti tikkhattum niyyadetva varena varena patijagganti.
Sattha devasikam ekekasmim vihare vasati, yassa vihare vuttho hoti,
tasseva gharadvare pindaya carati.
     Tesam pana tinnam setthinam upatthako sumano nama malakaro
ahosi. So te setthino evamaha "aham tumhakam digharattam
upakarako, sattharam bhojetukamomhi; mayham ekadivasam sattharam
dethati. "tenahi bhane  sve bhojehiti. "sadhu samiti so sattharam
nimantetva sakkaram patiyadesi. Tada raja samavatiya devasikam
pupphamule attha kahapane deti. Tassa khujjuttara nama dasi
sumanamalakarassa santikam gantva nibaddham pupphani ganhati. Atha nam
tasmim divase agatam malakaro aha "maya sattha nimantito,
ajja aggapupphehi sattharam pujessami; tittha tava tvam, parivesanaya
sahayika hutva dhammam sutva avasesani pupphani gahetva gamissasiti.
Sa "sadhuti adhivasesi. Sumano buddhappamukham bhikkhusangham parivisitva
anumodanakaranatthaya pattam aggahesi.  sattha  anumodanadhammadesanam
arabhi. Khujjuttarapi satthu dhammakatham sunantiyeva sotapattiphale
patitthahi. Sa annesu divasesu cattaro kahapane attano gahetva
catuhi pupphani gahetva gacchati,  tamdivasam atthahipi pupphani gahetva
gata. Atha nam samavati aha "kinnu kho amma amhakam ranna
dvigunam pupphamulam dinnanti.  "no ayyeti. "atha  kasma bahuni
pupphaniti. "annesu divasesu aham cattaro kahapane attano
gahetva  catuhi pupphani aharamiti. "ajja kasma na ganhasiti.
"sammasambuddhassa dhammakatham sutva dhammassa adhigatattati. Atha nam
"are dutthadasi ettakam kalam taya gahitakahapane me dehiti
atajjetva "amma taya pitam amatam amhepi  payehiti vatva,
"tenahi mam  nahapehiti vutte, solasahi gandhodakaghatehi nahapetva
dve matthasatake dapesi. Sa ekam nivasetva ekam parupitva
asanam pannapetva ekam vijanim aharapetva asane nisiditva
citravijanim 1- adaya panca matugamasatani amantetva tasam satthara
desitaniyameneva dhammam desesi. Tassa dhammakatham sutva ta sabbapi
sotapattiphale patitthahimsu. Ta sabbapi khujjuttaram vanditva "amma
ajjato patthaya tvam kilitthakammam ma kari, amhakam matutthane ca
acariyatthane ca thatva satthu santikam gantva satthara desitam
@Footnote: 1. Si. vicittavijanim.
Dhammam sunitva amhakam  kathehiti vadimsu. Sa tatha karonti aparabhage
tipitakadhara jata. Atha nam sattha "etadaggam bhikkhave mama savikanam
upasikanam dhammakathikanam  [1]- yadidam  khujjuttarati etadagge 2- thapesi.
Tapi kho pancasata itthiyo tam evamahamsu "amma sattharam passitukamamha,
tam no dassehi, gandhamaladihi nam pujessamati. "ayye rajakulam
nama  bhariyam, tumhe gahetva bahi gantum na sakkati. "amma ma
no nasehi, dasseheva amhakam sattharanti. "tenahi tumhakam
vasanagabbhanam bhittisu, yattakena oloketum sakka hoti, tattakam
chiddam  katva gandhamaladini aharapetva sattharam tinnam setthinam
gharadvaram gacchantam tumhe tesu tesu thanesu thatva oloketha ceva
hatthe pasaretva vandatha ca pujetha cati. Ta tatha katva sattharam
gacchantanceva agacchantanca oloketva vandimsu ceva pujesum  ca.
     Athekadivasam magandiya attano pasadatalato nikkhamitva
cankamamana tasam vasanatthanam gantva gabbhesu chiddam disva "idam
kinti pucchitva, tahi tassa satthari bandhaghatam ajanantihi "sattha
imam nagaram agato, mayam ettha thatva sattharam vandama ceva
pujema cati vutte, "agato nama imam nagaram samano gotamo,
idanissa kattabbam janissami, imapi tassa upatthayika, imasampi
kattabbam janissamiti cintetva gantva ranno arocesi
"maharaja samavatimissakanam pancasatanam itthinam bahiddha patthana
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. bahussutanam. 2. an. eka. 20/34.
Atthi, katipaheneva te jivitam na bhavissatiti.  raja "na ta evarupam
karissantiti na saddahi, puna vuttepi, na saddahiyeva. Atha nam, evam
tikkhattum vuttepi, asaddahantam "sace me na saddahasi, tasam vasanatthanam
gantva upadharehi maharajati aha. Raja gantva gabbhesu
chiddam disva "idam kinti pucchitva, tasmim  atthe arocite, tasam
akujjhitva kinci avatvava chiddani pidahapetva sabbagabbhesu
khuddacchiddakavatapanani karesi. Khuddacchiddakavatapanani kira tasmim
kale uppannani.
     Magandiya tasam kinci  katum asakkunitva "samanassa
gotamasseva kattabbam karissamiti nagaranam lancam datva "samanam
gotamam antonagaram pavisitva carantam dasakammakaraporisehi saddhim
akkositva paribhasitva palapethati. Micchaditthika tisu ratanesu
appasanna antonagaram pavittham sattharam anubandhitva "corosi
balosi mulhosi otthosi gonosi gadrabhosi nerayikosi
tiracchanagatosi, natthi tuyham sugati, duggatiyeva tuyham patikankhati
dasahi akkosavatthuhi  akkosanti paribhasanti. Tam sutva ayasma
anando sattharam etadavoca "bhante ime nagara amhe akkosanti
paribhasanti, ito annattha gacchamati. "kuhim anandati. "annam
nagaram bhanteti. "tattha manussesu akkosantesu, puna kattha gamissama
anandati. "tatopi annam nagaram bhanteti.  "tattha manussesu
akkosantesu, kuhim gamissamati. "tato annam nagaram bhanteti.
"ananda na evam katum vattati; yattha adhikaranam uppannam, tattheva
tasmim vupasante, annattha gantum vattati; ke pana te ananda
akkosantiti. "bhante dasakammakare upadaya sabbe akkosantiti.
"aham ananda sangamam otinnahatthisadiso, sangamam otinnahatthino
hi catuhi disahi agate sare sahitum bharo, tatheva bahuhi
dussilehi kathitakathanam sahanam nama mayham bharoti vatva attanam
arabbha dhammam desento ima nagavagge tisso gatha abhasi
        "aham nagova sangame     capato patitam saram
         ativakyam titikkhissam,      dussilo hi bahujjano.
         Dantam nayanti samitim,       dantam rajabhiruhati,
         danto settho  manussesu, yotivakyam titikkhati.
         Varamassatara danta,      ajaniya ca sindhava
         kunjara ca mahanaga, attadanto tato varanti.
     Dhammakatha sampattamahajanassa satthika ahosi. Evam  dhammam
desetva "ma cintayittha ananda,   ete sattahamattameva
akkosissanti,  atthame divase tunhi bhavissanti; buddhanam hi
uppannam adhikaranam sattahato uttarim na gacchatiti.
     Magandiya sattharam akkosapetva palapetum asakkonti
"kinnu kho karissamiti cintetva "ima etassa upatthambhabhuta,
etasam byasanam karissamiti ekadivasam ranno surapanatthane
upatthanam karonti culapitu sasanam pahini "attho me kira kukkutehi,
Attha matakukkute attha sajivakukkute gahetva agacchatu, agantva
ca pana sopanamatthake thatva agatabhavam nivedetva, `pavisatuti
vuttepi, apavisitva pathamam attha sajivakukkute pahinatu, paccha
itareti, culupatthakassa ca "mama vacanam kareyyasiti lancam adasi.
Magandiyo agantva ranno nivedapetva, "pavisatuti vutte,
"ranno apanabhumim na pavisissamiti aha. Itara culupatthakam
pahini "gaccha tata mama culapitu santikanti. So gantva tena
dinne attha sajivakukkute anetva "deva purohitena   pannakaro
pahitoti aha. Raja "bhaddako vata no uttaribhango uppanno,
ko nu kho paceyyati aha. Magandiya "maharaja  samavatipamukha
pancasata itthiyo nikkamma vicaranti, tasam  pesehi, ta pacitva
aharissantiti aha. Raja "gaccha tasam datva, annassa kira
hatthe adatva sayameva maretva pacantuti pesesi. Culupatthako
"sadhu devati gantva tatha vatva tahi "mayam panatipatam
na karomati patikkhitto agantva tamattham ranno  arocesi.
Magandiya "dittham te maharaja, idani tasam panatipatassa
karanam va akaranam va janissasi, `samanassa gotamassa pacitva
pesentuti vadehi devati aha. Raja tatha vatva pesesi. Itaro
gahetva gacchanto viya hutva gantva te kukkute purohitassa
datva matakukkute gahetva tasam santikam   netva "ime kira
kukkute pacitva satthu santikam pahinathati aha. "ahara sami,
Idannama amhakam kiccanti paccuggantva ganhimsu. So ranno
santikam agantva "kim tatati puttho "samanassa gotamassa
pacitva pesethati vuttamatteyeva, patimaggam agantva ganhimsuti
acikkhi. Magandiya "passa maharaja, na ta tumhadisanam karonti;
`bahiddha patthana tasam atthiti vutte, na saddahasiti aha. Raja
tam sutvapi  adhivasetva tunhiyeva ahosi. Magandiya "kinnu kho
karissamiti cintesi.
     Tada pana raja "samavatiya ca vasuladattaya ca magandiyaya
cati tissannampi etasam pasadatale varena varena sattaham
vitinameti. Atha "sve va parasve 1- va samavatiya pasadatalam
gamissatiti natva magandiya culapitu sasanam pahini "alagaddena
kira me attho, datha uddharitva ekam sappam pesetuti. So tatha
katva pesesi. Raja attano gamanatthanam hatthikantavinam adayayeva
gacchati. Tassa pokkhare ekam chiddam atthi. Magandiya tena chiddena
sappam pavesetva chiddam malagulena thakesi. Sappo dvihatiham
antovinayameva ahosi. Magandiya ranno gamanadivase "ajja
katarissa 2- pasadam gamissasi devati pucchitva, "samavatiyati vutte,
"ajja maya maharaja amanapo supino dittho, na sakka tattha
gantum devati. "gacchamevati. Sa yavatatiyam varetva "evam sante,
ahampi tumhehi saddhim gamissamiti vatva nivattiyamanapi anivattitva
@Footnote: 1. Yu. pare va. 2. Si. Yu. katarassa.
"na janami `kim bhavissati' devati ranna saddhinneva agamasi.
Raja samavatimissakahi dinnani vatthapupphagandhabharanani dharetva
subhojanam bhunjitva vinam ussisake thapetva sayane nipajji. Magandiya
aparaparam vicaranti viya hutva vinachiddato pupphagulam apanesi.
Sappo dvihatiham niraharo tena chiddena nikkhamitva assasanto 1-
phanam katva sayanapitthe nipajji. Magandiya tam disva "deva sappoti 2-
mahasaddam katva rajananca ta ca akkosanti "ayam dandharaja
alakkhiko mayham vacanam na sunati, imapi nissirika dubbinita,
kinnama ranno santika na labhanti; kim nu tumhe imasmim mateyeva,
sukham jivissatha, jivante, dukkham jivatha; ajja maya papasupino dittho,
`samavatiya pasadam gantum na vattatiti viravantiyapi me taya
saddo na suto devati aha. Raja sappam disva maranabhayatajjito
"evarupampi nama imam karissanti;  aho  papaham imasam papabhavam
acikkhantiyapi imissa vacanam na saddahim; pathamam attano gabbhesu
chiddani katva nisinna, puna maya pesite kukkute patipahinimsu.
Ajja sayane sappam vissajjimsuti kodhena sampajjalito viya ahosi.
Samavatipi pancannam itthisatanam ovadam adasi "amma amhakam
annam patisaranam natthi, narinde ca deviya ca attani ca samameva
mettacittam  pavattetha, ma kassaci kopam karitthati. Raja
sahassathamam singadhanum adaya jiyam pothetva visapitam saram sannayhitva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu.   passanto. 2. Ma. tam disva dhidhi deva sappoti.
Samavatim pure katva sabba ta patipatiya thapapetva samavatiya
ure saram vissajjesi. So tassa mettanubhavena  patinivattitva
agatamaggabhimukhova hutva ranno hadayam pavisanto viya atthasi.
Raja cintesi "maya khitto saro silampi vijjhitva gacchati,
akase   patihananatthanampi natthi, atha panesa nivattitva mama
hadayabhimukho jato; ayam hi niccitto nissatto nijjivo saropi
etissa gunam janati, aham manussabhutopi na janamiti. So dhanum
chaddetva anjalim  paggayha samavatiya padamule ukkutikam
nisiditva imam gathamaha
        "sammuyhami pamuyhami,   sabba muyhanti me disa,
         samavati mam tayassu,   tvanca me saranam bhavati.
Sa tassa vacanam sutva "sadhu deva mam saranam gacchati avatva
"yamaham maharaja saranam gata,  tameva tvampi saranam gacchati.
         Idam vatva samavati    sammasambuddhasavika
        "ma mam tvam saranam gaccha;  yamaham saranam gata,
         esa buddho maharaja,  esa buddho anuttaro,
         saranam gaccha tam buddham;    tvanca me saranam bhavati aha.
Raja tassa vacanam sutva "idanaham atirekataram bhayamiti vatva
imam gathamaha
        "esa bhiyyo pamuyhami,  sabba muyhanti me disa,
         samavati mam tayassu,   tvanca me saranam bhavati.
     Atha nam sa purimanayeneva puna patikkhipitva, "tenahi tanca
saranam gacchami sattharanca, varanca te dammiti vutte, "varo gahito
hotu maharajati aha. So sattharam upasankamitva saranam
gantva nimantetva bhikkhusanghassa sattaham danam 1- datva samavatim
amantetva "utthehi varam ganhahiti aha. "maharaja mayham
hirannadihi attho natthi, idam pana me varam  dehi: tatha karohi,
yatha sattha nibaddham pancahi bhikkhusatehi saddhim idhagacchati; dhammam
sunissamati. Raja sattharam vanditva "bhante pancahi bhikkhusatehi
saddhim nibaddham idhagacchatha, samavatimissaka 2- `dhammam sunissamati
vadantiti aha. "maharaja buddhanam nama ekasmim thane nibaddham
gantum na vattati; mahajano  paccasimsatiti. "tenahi bhante ekam
bhikkhum anapethati. Sattha anandattheram anapesi. So tato
patthaya panca bhikkhusatani adaya nibaddham rajakulam gacchati. Tapi
deviyo nibaddham theram saparivaram bhojenti dhammam sunanti.
     Ta ekadivasam therassa dhammakatham sutva pasiditva pancahi
uttarasangasatehi dhammapujam akamsu. Ekeko uttarasango pancasatani
agghati. Tasam ekam vatthampi adisva raja pucchi "kuhim uttarasangati.
"ayyassa no dinnati. "tena sabbe gahitati. "ama gahitati. Raja
theram upasankamitva tahi uttarasanganam dinnabhavam pucchitva tahi
dinnabhavanca therena gahitabhavanca sutva "nanu bhante atibahuni
@Footnote: 1. Si. Yu. mahadanam.     2. Si. Yu. samavatimissika.
Vatthani, ettakehi kim karissathati pucchi. "amhakam  pahonakani
ganhitva sesani jinnacivarakanam dassami maharajati. "te attano
puranacivarani kim karissantiti. "jinnataracivarakanam dassantiti. "te
attano jinnacivarani kim karissantiti. "paccattharanani karissantiti.
"puranapaccattharanani kim karissantiti. "bhummattharanani karissantiti.
"puranabhummattharanani kim karissantiti. "padapunchanani karissanti
maharajati. "puranapadapunchanani kim karissantiti. "khandakhandikam
kottetva mattikaya madditva bhittim vilimpissantiti.
"bhante ettakam katvapi ayyanam dinnani na nassantiti. "ama
maharajati. Raja pasanno aparani panca vatthasatani aharapetva
therassa padamule thapapesi. Thero kira pancasagghanikani vatthani
pancasatabhagena padamule thapetva dinnani pancasatakkhattum labhi,
sahassagghanikani vatthani sahassabhagena padamule thapetva dinnani
sahassakkhattum labhi, satasahassagghanikani vatthani satasahassabhagena
padamule thapetva dinnani satasahassakkhattum labhi. "ekam dve tini
cattari panca dasatiadina nayena laddhanam pana ganana nama
natthi. Tathagate kira parinibbute, thero sakalajambudipam vicaritva
sabbaviharesu bhikkhunam attano santakaneva pattacivarani adasi.
     Magandiya "yamaham karomi, tam tatha ahutva annathava hoti;
kinnu kho karissamiti cintetva "attheso upayoti, ranne
Uyyanakilam gacchante, 1- culapitu sasanam pahini "samavatiya pasadam
gantva dussakotthagaratelakotthagarani vivarapetva dussani
telacatisu temetva thambhe vethetva ta sabba ekato katva
dvaram pidahitva bahi yantakam datva dandadipakahi gehe aggim
dadamano otaritva gacchatuti. So pasadam abhiruyha kotthagarani
vivarapetva vatthani telacatisu temetva thambhe vethetumarabhi.
Atha nam samavatipamukha itthiyo "kim etam culapitati vadantiyo
upasankamimsu. "amma raja dalhikammatthaya ime thambhe
telapilotikahi vethapeti, rajagehe nama suyuttaduyuttam dujjanam, ma
me santike hotha ammati evam vatva ta agata gabbhe pavesetva
dvarani pidahitva bahi yantakam datva adito patthaya aggim
dadanto otari. Samavati tasam ovadam adasi "amhakam anamatagge
samsare vicarantinam evam aggina jhayamananam attabhavanam
buddhananenapi paricchedo na sukaro, appamatta hothati. Ta, gehe
jhayante, vedanapariggahakammatthanam manasikarontiyo, kaci dutiyaphalam,
kaci tatiyaphalam papunimsu; tena vuttam "athakho sambahula bhikkhu
pacchabhattam pindapatapatikkanta, yena bhagava, tenupasankamimsu;
upasankamitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidimsu; ekamantam
nisinna kho te bhikkhu bhagavantam etadavocum `idha bhante ranno
udenassa uyyanagatassa antepuram daddham, panca itthisatani
@Footnote: 1. Si. Yu. "attheso upayoti uyyanakilam gacchanti...
Kalakatani samavatipamukhani, tasam bhante upasikanam ka gati,
ko abhisamparayoti. `santettha Bhikkhave upasikayo  sotapanna,
santi sakadagaminiyo, santi anagaminiyo, sabba ta bhikkhave
upasikayo anipphala kalakatati. Athakho bhagava etamattham viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
        `mohasambandhano loko    bhabbarupova dissati,
         upadhibandhano balo      tamasa parivarito
         sassati viya khayati,      passato natthi kincananti. 1-
     Evanca pana vatva "bhikkhave satta nama vatte vicaranta
niccakalam appamatta hutva punnakammameva karonti, pamadino
hutva  papakammampi   karonti; tasma vatte vicaranta sukhampi
dukkhampi anubhavantiti dhammam desesi. Raja "samavatiya geham kira
jhayatiti sutva vegenagacchantopi adaddham 2- sampapunitum nasakkhi,
agantva ca pana geham nibbapetva uppannabalavadomanasso
amaccaganaparivuto nisiditva samavatiya gune anussaranto "kassa
nu kho idam kammanti cintetva "magandiyaya karitam bhavissatiti
natva "tasetva pucchiyamana na kathessati, sanikam upayena
pucchissamiti cintetva amacce aha  "ambho aham ito pubbe
utthaya samutthaya asankitaparisankitova homi, samavati me niccam
otarameva gavesati, sa kalakata; idani pana me cittam nibbutam
@Footnote: 1. khu. u. 25/205. 2. Si. Yu. adaddhe.
Bhavissati, sukhena vasitum labhissamiti. "kena nu kho  deva idam kammam
katanti. "mayi sinehena kenaci katam bhavissatiti. Magandiya samipe
thita tam sutva "anno koci katum  na sakkhissati, maya katam,
deva aham culapitaram anapetva karesinti aha. Raja "tam
thapetva anno mayi sinehasatto nama natthi, pasannosmi, varam te
dammi devi, tvam attano natiganam pakkosapehiti. Sa natakanam
sasanam pahini "raja mama pasanno varam deti, sigham agacchatuti.
Raja agatagatanam mahantam sakkaram karesi. Tam disva 1- tassa
annatakapi lancam datva "mayam magandiyaya natakati  agacchimsu.
Raja te sabbe gahapetva rajangane nabhippamane avate
khanapetva te tattha nisidapetva pamsum puretva upari palalam
vikirapetva aggim dapesi, cammassa daddhakale ayanangalehi
kasapetva khandakhandam hirahiram karesi. Magandiyaya sariratopi
tikhineneva satthena ghanaghanatthanesu mamsam uppatetva telena pakkam
uddhanam aropetva puve viya pacapetva tameva khadapesi.
     Athekadivasam dhammasabhayam bhikkhu katham samutthapesum "ananucchavikam
vata avuso evarupaya saddhasampannaya upasikaya evarupam
marananti. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya
sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte, "bhikkhave imasmim
attabhave samavatipamukhanam itthinam etam ayuttam, pubbe katakammassa
@Footnote: 1. Yu. sutva.
Pana yuttameva etahi laddhanti vatva, "kim bhante etahi pubbe
katam, acikkhatha noti tehi yacito atitam ahari:
     atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente, rajagehe
nibaddham attha  paccekabuddha bhunjanti. Pancasata itthiyo te
upatthahanti. Tesu satta  paccekabuddha himavantam gacchanti; eko,
naditire ekam tinagahanam atthi, jhanam samapajjitva nisidi. Athekadivasam
raja, paccekabuddhesu gatesu, ta itthiyo adaya nadiyam udakakilam
kilitum gato. Tattha ta itthiyo divasabhagam udakam kilitva uttaritva
sitapilitava aggim visibbetukama "amhakam aggikaranatthanam
olokeyyathati aparaparam vicarantiyo tam tinagahanam disva
"tinarasiti sannaya parivaretva thita aggim adamsu, tinesu
jhayitva patantesu, paccekabuddham disva "natthamha natthamha, ranno
paccekabuddho jhayati, raja natva amhe nasessati, sudaddham nam
karissamati sabba ito cito ca daruni aharitva tassa upari
rasim karimsu. Maha darurasi ahosi. Atha nam alimpetva "idani
jhayissatiti sannaya pakkamimsu. Ta pathamam asancetanika hutva
idani kammuna bajjhimsu, paccekabuddham pana antosamapattiyam
sakatasahassadaruni aharitva alimapentapi usumakaramattampi katum 1-
na sakkonti. Tasma so sattame divase utthaya yathasukham agamasi.
Ta tassa kammassa katatta bahuni vassasahassani niraye pacitva
@Footnote: 1. Yu. gahetum.
Tasseva kammassa vipakavasesena attabhavasate iminava niyamena
gehe jhayamane jhayimsu. Idam etasam pubbakammanti.
     Evam vutte, bhikkhu sattharam pucchimsu "khujjuttara pana bhante
kena kammena khujja jata, kena mahapanna, kena sotapattiphalam
adhigata, kena paresam pesanakarika jatati. "bhikkhave tasseva
ranno baranasiyam rajjam karanakale sveva paccekabuddho thokam
khujjadhatuko ahosi. Atheka upatthayika itthi kambalam parupitva
suvannasarakam gahetva `amhakam paccekabuddho evanca evanca
vicaratiti khujja hutva tassa vicaranakaram dassesi. Tassa nissandena
khujja jata. Te pana paccekabuddhe pathamadivase raja gehe
nisidapetva patte gahapetva payasassa puretva dapesi,
unhapayasassa pure patte paccekabuddha parivattetva parivattetva
ganhanti. Sa itthi te tatha karonte disva attano santakani
attha dantavalayani datva `idha thapetva ganhathati aha. Te
tatha katva tam olokesum. Sa tesam adhippayam natva `natthi bhante
amhakam etehi attho, tumhakanneva tani pariccattani, gahetva
gacchathati aha. Te gahetva nandamulakapabbharam agamamsu. Ajjapi
tani valayani aroganeva. Sa tassa kammassa nissandena idani
tipitakadhara mahapanna jata. Paccekabuddhanam kataupatthananissandena
sotapattiphalam patta. Idamassa buddhantare pubbakammam.
Kassapasammasambuddhassa kale pana eka baranasisetthino dhita
Vaddhamanakacchayaya adasam gahetva attanam alankaronti nisidi.
Athassa vissasika eka khinasava bhikkhuni tam datthum agamasi.
Bhikkhuniyo hi khinasavapi sayanhasamaye upatthakakulani datthukama
honti. Tasmim pana khane setthidhitaya santike kaci pesanakarika
natthi. Sa "vandami ayye etam tava me pasadhanapelikam gahetva
dethati aha. Theri cintesi "sacassa imam ganhitva na dassami,
mayi aghatam katva niraye nibbattissati; sace pana dassami, parassa
pesanakarika hutva nibbattissati; nirayasantapato kho pana parassa
pesanabhavova seyyoti. Sa anudayam paticca tam gahetva tassa
adasi. Tassa kammassa nissandena paresam pesanakarika jatati.
     Punekadivasam bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "samavatipamukha
pancasata itthiyo gehe aggina jhayimsu, magandiyaya nataka upari
palalaggim datva ayanangalehi bhinna, magandiya pakkutthitatelena 1-
pakka, ke nu kho   ettha jivanti nama, ke mata namati. Sattha
agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati  pucchitva,
"imaya namati vutte, "bhikkhave yekeci pamatta, te vassasatam
jivantapi matayeva nama; ye appamatta, te matapi jivantiyeva;
tasma magandiya jivantipi matapi matayeva nama, samavatipamukha
pancasata itthiyo matapi jivantiyeva nama; na hi bhikkhave appamatta
maranti namati vatva ima gatha abhasi
@Footnote: 1. Si. Yu. pakkutthitatele.
       "appamado amatampadam,     pamado maccuno padam;
        appamatta na miyanti;    ye pamatta, yatha mata;
        etam visesato natva    appamadamhi pandita
        appamade pamodanti     ariyanam gocare rata;
        te jhayino satatika    niccam dalhaparakkama
        phusanti dhira nibbanam     yogakkhemam anuttaranti.
     Tattha appamadoti: padam mahantam attham dipeti mahantam attham
gahetva titthati. Sakalampi hi tepitakam buddhavacanam aharitva kathiyamanam
appamadameva otarati, tena vuttam "seyyathapi bhikkhave yani kanici
jangalanam pananam padajatani, sabbani tani hatthipade samodhanam
gacchanti, hatthipadam tesam aggamakkhayati, yadidam, mahantattena; evameva
kho bhikkhave yekeci kusala dhamma, sabbete appamadamulaka
appamadasamosarana, appamado tesam dhammanam 1- aggamakkhayatiti. 2-
So panesa atthato satiya avippavaso nama, niccam upatthitaya
satiya cetam namam. Amatampadanti: amatam vuccati nibbanam, tanhi
ajatatta na jiyati, na miyati, tasma amatanti vuccati; pajjanti
iminati padam, amatam papunantiti attho; amatassa padam amatampadam,
amatassa adhigamupayoti vuttam hoti.
     Pamadoti: pamajjanabhavo. Mutthasaccasankhatassa satiya
vossaggassetam namam. Maccunoti: maranassa.  padanti: upayo
@Footnote: 1. atirekam manne. 2. mahavara. 19/65.
Maggo. Pamatto hi jatim  nativattati, jatopi jiyati ceva
miyati cati pamado maccuno padannama hoti maranam upaneti.
     Appamatta na miyantiti:  satiya samannagata hi appamatta
"na maranti ajaramara hontiti na sallakkhetabba, na hi koci satto
ajaramaro nama atthi; pamattassa pana vattannama na paricchinnam;
appamattassa paricchinnam; tasma pamatta jatiadihi aparimuttatta
jivantapi matayeva nama, appamatta pana appamadalakkhanam vaddhetva
khippam maggaphalani sacchikatva dutiyatatiyaattabhavesu na nibbattanti;
tasma te jivantapi matapi na miyantiyeva nama.
     Ye pamatta yatha matati: ye pana satta pamatta, te
pamadamaranena matatta yatha jivitindriyupacchedena mata
darukkhandhasadisa apagatavinnana tatheva honti; tesampi hi matanam viya
gahatthanam tava "danam dassama silam rakkhissama uposathakammam
karissamati ekacittampi na uppajjati, pabbajitanampi "acariyupajjhaya-
vattadini puressama dhutangani samadayissama bhavanam vaddhessamati
ekacittampi na uppajjati, matena te kimnanakaranava honti; tena
vuttam "ye pamatta yatha matati.
     Etam visesato natvati: pamattassa vattato nissaranam natthi,
appamattassa atthiti etam visesato janitva. "ke pana etam
visesam janantiti. Appamadamhi panditati: ye pandita medhavino
sappanna attano appamade thatva appamadam vaddhenti, te
Etam visesakaranam jananti. Appamade pamodantiti; te evam
natva tasmim attano appamade pamodanti pahamsitamukha tutthapahattha
honti. Ariyanam gocare ratati: te evam appamade pamodanta
tam appamadam vaddhitva ariyanam buddhapaccekabuddhasavakanam
gocarasankhate catusatipatthanadibhede sattattimsabodhipakkhiyadhamme navavidhe
lokuttaradhamme ca rata abhirata hontiti attho.
     Te jhayinoti: te appamatta pandita "atthasamapattisankhatena
arammanupanijjhanena vipassanamaggaphalasankhatena lakkhanupanijjhanena
cati dubbidhenapi jhanena jhayino. Satatikati: abhinikkhamanato
patthaya yava arahattappatta satatam pavattakayikacetasikaviriya.
Niccam dalhaparakkamati yantam purisatthamena purisaviriyena
purisaparakkamena pattabbam, na tam apapunitva viriyassa santhanam
bhavissatiti evarupena viriyena antara anosakkitva niccam pavattena
dalhena parakkamena samannagata. Phusantiti: ettha dve phusana
nanaphusana vipakaphusana. Tattha cattaro magga nanaphusana nama.
Cattari phalani vipakaphusana nama. Tesu idha vipakaphusana adhippeta.
Ariyaphalena nibbanam sacchikaronta dhira pandita vipakaphusanaya
nibbanam sacchikaronti. Yogakkhemam anuttaranti: ye cattaro yoga
mahajanam vatte osidapenti, tehi khemam nibbhayam sabbehi
lokiyalotuttaradhammehi setthatta anuttaranti.
     Desanapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                      Samavativatthu.
                     ------------
                  2. Kumbhaghosakavatthu. (16)
     "utthanavatoti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
kumbhaghosakasetthim arabbha kathesi.
      Rajagahanagarasmim hi rajagahasetthino gehe ahivatakarogo
uppajjati. Tasmim uppanne, makkhikam adim katva yava gavo pathamam
tiracchanagata maranti, tato dasakammakara, sabbapaccha gehasamika;
tasma so rogo sabbapaccha setthinca bhariyanca ganhi. Te
rogaphuttha puttam santike thitam oloketva assupunnehi nettehi
tam ahamsu "tata imasmim kira roge uppanne, bhittim bhinditva
palata jivitam labhanti, tvam amhe anoloketva yatha tatha
palayitva jivanto punagantva, amhakam asukatthane cattalisa
dhanakotiyo nidahitva thapita, ta uddharitva jivitam kappeyyasiti.
So tesam vacanam sutva rodamano matapitaro vanditva maranabhayabhito
bhittim bhinditva palayitva pabbatagahanam gantva dvadasa vassani
Tattha vasitva matapituvasanatthanam 1- paccagacchi. 2- Atha nam daharakale
gantva parulhakesamassukale agatatta na koci sanjani. So
matapituhi dinnasannavasena dhanatthanam gantva dhanassa arogabhavam
natva cintesi "mam na koci sanjanati, sacaham dhanam uddharitva
valanjissami, "ekena duggatena nidhi uddharitoti mam gahetva
vihetheyyum; yannunaham bhatim katva jiveyyanti, athekam pilotikam
nivasetva "atthi koci bhatikena atthikoti pucchanto bhatakavithim
papuni. Atha nam bhataka disva "sace amhakam ekam kammam karissasi,
bhattavetanam dassamati ahamsu. "kim kammam namati. "pabodhanacodanakammam:
sace ussahasi; patova utthaya "tata utthahatha sakatani
sannayhatha, gone yojetha, hatthiassadinam tinatthaya gamanavelayam,
amma tumhepi utthahatha yagum pacatha  bhattam pacathati vicaritva
arocehiti. So "sadhuti sampaticchi. Athassa santike vasanatthaya
ekam gharam adamsu. So devasikam tam kammam akasi.
     Athassa ekadivasam raja bimbisaro saddamassosi. So pana
sabbaravannu 3- ahosi; tasma "mahadhanassa purisasseso saddoti
aha. Athassa santike thita eka paricarika "raja yam va tam va
na kathessati, imam maya natum vattatiti cintetva "gaccha tata
etam 4- janahiti ekam purisam pahini. So vegena gantva tam disva
@Footnote: 1. Si. Yu. `matapituvasanatthananti natthi. 2. Si. Yu.  pacchagacchi.
@3. Ma. sabbarudannu.    4. Si. Ma. tava etam. Yu. tava evam.
Agantva "eko bhatakanam bhatikarako kapanamanusso esoti
arocesi. Raja tassa vacanam sutva tunhi hutva dutiyadivasepi
tatiyadivasepi tassa saddam sutva tathevaha. Sapi paricarika tatheva
cintetva punappunam pesetva, "kapanamanussoti vutte, cintesi
"raja `kapanamanusso esoti vacanam sutvapi na saddahati, punappunam
`mahadhanassa purisasseso saddoti vadati; bhavitabbamettha karanena;
yathasabhavato etam natum vattatiti. Sa rajanam aha "deva aham
sahassam labhamana dhitaram adaya gantva etam dhanam rajakulam
pavesessamiti. Raja tassa sahassam dapesi. Sa tam gahetva
dhitaram ekam malinadhatukam vattham nivasetva taya saddhim rajagehato
nikkhamitva maggapatipanna 1- viya bhatakavithim gantva ekam gharam pavisitva
"amma mayam maggapatipanna ekahadviham idha vissamitva gamissamati
aha. "amma bahuni gharamanusakani, na sakka idha vasitum, etam
kumbhaghosakassa geham tuccham, tattha gacchathati. Sa tattha gantva
"sami mayam maggika ekahadviham idha vasissamati vatva tena
punappunam patikkhittapi "sami ajjekadivasamattam vasitva patova
gamissamati nikkhamitum na icchi. Sa tattheva vasitva punadivase
tassa arannagamanavelaya "sami tava nivapam datva yahi, ahante 2-
pacissamiti vatva, "alam ahameva pacitva bhunjissamiti vutte,
@Footnote: 1. poranapotthake "magga patipannati dissati.  2. Si. Ma. aharam te.
Punappunam nibandhitva, tena dinne gahitamattakeyeva 1- katva
antarapanato bhojanani ceva  parisuddhatanduladini ca aharapetva
rajakule pacananiyamena suparisuddham odanam sadhurasani ca dve tini
supabyanjanani pacitva tassa arannato agatassa adasi. Atha nam
bhunjitva muducittatam  apannam   natva "sami kilantamha ekahadviham
idheva homati aha. So "sadhuti sampaticchi. Athassa sayampi
punadivasepi madhurabhattam pacitva adasi.  muducittancassa natva
"sami katipaham idheva vasissamati tattha vasamana tikhinena satthena
tassa mancatthanam 2- hetthaataniyam taham taham chindi. Manco, tasmim
agantva nisinnamatteyeva, hettha olambi. So "kasma ayam
manco evam chijjitva gatoti aha. "sami daharadarake nivaretum
na sakkomi,  agantva ettheva sannipatantiti. "amma idam me
dukkham tumhe nissaya jatam, ahanhi pubbe katthaci gacchanto
dvaram pidahitva gacchamiti. "kim karomi tata, varetum na sakkomiti.
Sa iminava niyamena dve tayo divase chinditva tena ujjhayitva
khiyitva vuccamanapi tatheva vatva puna ekadverajjuke thapetva
sese chindi. Tamdivasam tasmim nisinnamatteyeva, sabbam thanam bhumiyam
pati. Sisam jannukehi saddhim ekato ahosi. So utthaya "kim karomi,
idani kuhim gamissami, nipajjanamancassapi tumhehi assamiko
katomhiti aha. "tata kim karomi, pativissakadarake varetum
@Footnote: 1. tena dinnam gahitamattakamyevati yuttataram. 2. Ma. mancavanam.
Na sakkomi, hotu, ma cintayi, imaya velaya kuhim gamissasiti
dhitaram amantetva "amma tava bhatikassa nipajjanokasam karohiti
aha. Sa ekapasse sayitva "idhagaccha samiti aha. Itarapi nam
"gaccha tata bhaginiya saddhim nipajjati vadeti. 1- So taya saddhim
ekamance nipajjitva tamdivasanneva santhavamakasi. Kumarika
parodi. Atha nam mata pucchi "kim amma rodasiti. "amma idannama
jatanti. "hotu amma, kim sakka katum, tayapi ekam bhattaram,
iminapi ekam padaparicarikam laddhum vattatiti tam jamataram akasi.
Te samaggasamvasam vasimsu.
     Sa katipahaccayena ranno sasanam pesesi  "bhatakavithiyam chanam
karontu, yassa pana ghare chano na kariyati, tassa ettako nama
dandoti ghosanam karetu devati. Raja tatha karesi.   atha nam
sassu aha "tata bhatakavithiyam rajanaya chano kattabbova jato,
kim karomati. "amma aham bhatim karontopi jivitum na sakkomi, kim
karissamiti. "tata gharavasam vasanta nama inampi ganhanti, ranno
ana akatum na labbha, inato nama yena kenaci upayena muccitum
sakka, gaccha tata kutoci ekam va dve kahapane aharati. So
ujjhayanto khiyanto gantva cattalisakotidhanatthanato ekameva
kahapanam aharati. 2- Sa tam kahapanam ranno pesetva attano
kahapanena chanam katva puna katipahaccayena tatheva sasanam pahini.
@Footnote: 1. Si. Yu. vadesi. 2. Si. Ma. Yu. ahari.
Puna raja "../../bdpicture/chanam karontu, akarontanam ettako dandoti
anapesi. Punapi so taya tatheva vatva nippiliyamano gantva
tayo kahapane ahari. 1- Sa tepi kahapane ranno pesetva puna
katipahaccayena sasanam pahini "idani purise pesetva imam
pakkosapetuti. Raja pesesi. Purisa tattha gantva "kumbhaghosako
nama kataroti pucchitva pariyesanta tam disva "ehi ambho, raja
tam pakkosatiti ahamsu. So bhito "na mam raja janatitiadini
vatva gantum na icchi. Atha nam balakkarena hatthadisu gahetva
akaddhimsu. Sa itthi te disva "are dubbinita tumhe mama
jamataram hatthadisu gahetum ananucchavikati tajjetva "ehi tata,
ma bhayi, rajanam disva tava hatthadigahakanam hattheyeva
chindapessamiti dhitaram adaya purato gantva rajageham patva
vesam parivattetva sabbalankarapatimandita ekamantam atthasi.
Itarampi parikaddhitva anayimsuyeva. Atha nam vanditva thitam raja
aha "tvam kumbhaghosako namati. "ama devati. "kimkarana
mahadhanam vancetva khadasiti. "kuto me deva dhanam, bhatim katva
jivamiti. "ma evam kari, kim amhe vancesiti. "na vancemi deva,
natthi me dhananti. Athassa raja te kahapane dassetva "ime
kahapana kassati aha. So sanjanitva "aho natthomhi; 2-
katham nu kho ime ranno hattham pattati ito cito ca olokento
@Footnote: 1. Yu. aharitva adasi. 2. Si. Yu. aho hatomhi. Ma. aho balomhi.
Ta dvepi manditapasadhita gabbhadvaramule thita disva "bhariyam
vatidam kammam, imahi ranna payojitahi bhavitabbanti cintesi.
Atha nam raja "vadehi bho kasma evam karositi aha. "nissayo
me natthi devati. "madiso nissayo na vattatiti. "kalyanam deva,
sace me devo nissayo hotiti. "homi bho, kittakam te dhananti.
"cattalisa kotiyo devati. "kim laddhum vattatiti. "sakatani devati.
Raja anekasatani sakatani yojapetva pahinitva tam dhanam
aharapetva rajangane rasim karetva rajagahavasino
sannipatapetva "atthi kassaci imasmim nagare ettakam dhananti pucchitva,
"natthi devati, "kim  panassa katum vattatiti, "sakkaram tassa
devati vutte, mahantena sakkarena tam setthitthane thapetva
tassa dhitaram tassa datva tena saddhim satthu  santikam gantva
vanditva "bhante passathimam purisam, evarupo dhitima nama natthi,
cattalisakotivibhavo hontopi ubbillavitakaram va asmimanamattam
va na karoti, kapano viya pilotikam nivasetva bhatakavithiyam bhatim
katva jivanto maya imina nama upayena nato, janitva ca pana
pakkosapetva sadhanabhavam sampaticchapetva tam  dhanam aharapetva
setthitthane thapito, dhitapissa 1- maya dinna; bhante maya evarupo
dhitima na ditthapubboti aha. Tam sutva sattha "evam jivantassa
jivitam dhammikajivitam nama maharaja; corikadikammam pana idha loke
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. dhita cassa.
Ceva pileti himseti, paraloke ca, tatonidanam sukham nama  natthi;
purisassa hi dhanaparijunnakale bhatim va kasim va katva jivitameva
dhammikajivitannama; evarupassa hi viriyasampannassa satisampannassa
kayavacadihi parisuddhakammassa pannaya nisammakarino kayadihi
sannatassa dhammajivitam jivantassa satiavippavase thitassa issariya
vaddhantiyevati 1- vatva imam gathamaha
               "utthanavato satimato
                sucikammassa nisammakarino
                sannatassa ca dhammajivino
                appamattassa yasobhivaddhatiti.
     Tattha utthanavatoti: utthanaviriyavantassa. Satimatoti:
satisampannassa. Sucikammassati: niddosehi niraparadhehi kayakammadihi
samannagatassa. Nisammakarinoti: "evance bhavissati, evam
karissamiti va "imasmim kamme evam kate, idannama bhavissatiti va
evam nidanam sallakkhetva rogatikicchanam viya sabbakammani nisametva
upadharetva karontassa. Sannatassati: kayadihi sannatassa
nicchiddassa. Dhammajivinoti: agarikassa tulakutadini vajjetva
kasigorakkhadihi anagarikassa vejjakammadutakammadini vajjetva
dhammena samena bhikkhacariya 2-  jivitam 3- kappentassa. Appamattassati:
avippavutthasatino. Yasobhivaddhatiti: issariyabhogasammanasankhato ceva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. issariyam vaddhatiyevati.
@2. Si. Ma. bhikkhacariyaYu. 3. Si. jivikam.
Kittivannabhananasankhato ca yaso vaddhatiti.
     Gathapariyosane kumbhaghosako sotapattiphale patitthahi.
Annepi bahu sotapattiphaladini papunimsu. Evam mahajanassa
satthika desana jatati.
                      Kumbhaghosakavatthu.
                      -----------
                3. Culapanthakattheravatthu. (17)
     "utthanenappamadenati imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto culapanthakattheram arabbha kathesi.
     Rajagahe kira dhanasetthikulassa dhita vayappattakale matapituhi
sattabhumikassa pasadassa uparitale ativiya rakkhiyamana yobbanamadamattataya
purisalola hutva attano daseneva saddhim santhavam katva
"annepi me 1- idam kammam janeyyunti bhita evamaha "amhehi
imasmim thane na sakka vasitum, sace mama matapitaro imam dosam
janissanti, khandakhandikam mam 2- karissanti; videsam gantva vasissamati.
Te gehe hatthasaram gahetva uttarena dvarena nikkhamitva "yattha va
tattha va annehi ajananatthanam gantva vasissamati ubhopi agamamsu.
@Footnote: 1. Si. no. 2. khandakhandike no [?].
Tesam ekasmim thane vasantanam samvasamanvaya tassa kucchismim gabbho
patitthasi. Sa gabbhaparipakamagamma tena saddhim mantesi "gabbho
me paripakam gato, natibandhuvirahite thane gabbhavutthanam nama
ubhinnampi amhakam dukkhavaham, kulagehameva gacchamati. So "sacaham
tattha gamissami, jivitam me natthiti bhayena "ajja gacchama sve
gacchamati divase atikkamesi. Sa cintesi "ayam balo attano
dosamahantataya gantum na ussahati, matapitaro nama ekantahitava,
ayam gacchatu va ma va, aham gamissamiti. Sa, tasmim geha nikkhante,
gehaparikkharam patisametva attano kulagharagamanabhavam anantaragehavasinam
arocetva maggam patipajji. Sopi gharam agantva tam
adisva pativissake pucchitva "kulagharam gatati sutva vegena
anubandhitva antaramagge sampapuni. Tassapi tattheva gabbhavutthanam
ahosi. So "kim idam bhaddeti pucchi. "sami eko putto jatoti.
"idani kim karissamati. "yassatthaya mayam kulagharam gaccheyyama, tam
kammam antaramaggeva nipphannam, tattha gantva kim karissama,
nivattamati dve ekacitta hutva nivattimsu. Tasseva darakassa
panthe jatatta "panthakoti namam karimsu. Tassa nacirasseva aparopi
gabbho patitthahi. Sabbam purimanayeneva vittharetabbam. Tassapi darakassa
panthe jatatta pathamam jatassa "mahapanthakoti namam katva paccha
jatassa "culapanthakoti namam karimsu. Te dvepi darake gahetva
attano vasanatthanameva gata.
     Tesam tattha vasantanam, mahapanthakadarako anne darake
"culapita mahapitati "ayyako ayyikati ca vadante sutva mataram
pucchi "amma anne daraka  `ayyakoti vadanti  `ayyikati vadanti,
kacci  amhakam nataka natthiti. "ama tata amhakam ettha
nataka natthi, rajagahanagare pana vo dhanasetthi nama ayyako,
tattha amhakam bahu natakati. "kasama tattha na gacchama ammati.
Sa attano agamanakaranam puttassa akathetva, puttesu punappunam
kathentesu, samikam aha "ime mam daraka ativiya kilamenti, kim no
matapitaro disva mamsam khadissanti, ehidani darakanam ayyakakulam
dassessamati. "aham sammukha bhavitum na sakkhissami, te pana
nayissamiti. "sadhu yena kenaci upayena darakanam ayyakakulameva
datthum vattatiti. Dvepi jana darake adaya anupubbena rajagaham
patva nagaradvare ekissa salaya vasimsu. Darakamata dve darake
gahetva agatabhavam matapitunam arocapesi. Te tam sasanam sutva
"samsare vicarantanam na putto na dhita bhutapubba nama natthi; te
amhakam mahaparadhika, na sakka tehi amhakam cakkhupathe thatum,
ettakannama dhanam gahetva dvepi jana phasukatthanam gantva
jivantu, darake pana idha pesentuti. Te tehi pesitam dhanam gahetva
darake agatadutananneva hatthe 1-  datva pahinimsu. Daraka
ayyakakule vaddhanti.
@Footnote: 1. hatthesu. [?].
     Tesu culapanthako atidaharo, mahapanthako pana ayyakena saddhim
dasabalassa dhammakatham sotum gacchati. Tassa niccam satthu santikam
gacchantassa, pabbajjaya cittam nami. So ayyakam aha "sace mam
anujaneyyatha, aham pabbajeyyanti. "kim vadesi tata, sakalalokassapi
me pabbajitato tava pabbajja bhaddaka; sace sakkosi, pabbajahiti
tam satthu santikam netva, "kim gahapati darako te laddhoti vutte,
"ama bhante ayam me natta tumhakam santike pabbajitukamoti
aha. Sattha annataram pindacarikam bhikkhum "imam darakam pabbajehiti
anapesi. Thero tassa tacapancakakammatthanam acikkhitva pabbajesi.
So bahum buddhavacanam ugganhitva paripunnavasso upasampadam labhitva
yonisomanasikare kammam karonto arahattam papuni.
     So jhanasukhena phalasukhena vitinamento cintesi "sakka nu kho
imam sukham culapanthakassa datunti tato ayyakasetthissa santikam
gantva evamaha "mahasetthi sace anujaneyyatha, aham culapanthakam
pabbajeyyanti. "pabbajetha nam bhanteti. Setthi kira sasane
suppasanno "kataradhitaya vo ete puttati pucchiyamano ca
"palatadhitayati vattum lajjati; tasma sukheneva tesam pabbajjam
anujanati. Thero culapanthakam pabbajetva silesu patitthapesi. Sopi
pabbajitvava dandho ahosi. Thero tam anusikkhanto imam gathamaha
                 "padmam yatha kokanudam sugandham
                  pato siya phullamavitagandham,
                  Angirasam passa virocamanam,
                  tapantamadiccamivantalikkheti.
Imam ekam gatham catuhi masehi ugganhitum nasakkhi. "kasmati.
So kira kassapasammasambuddhakale pabbajitva pannava hutva
annatarassa dandhabhikkhuno uddesagahanakale parihasakelim akasi.
So bhikkhu tena parihasena lajjito neva uddesam ganhi
na sajjhayamakasi. Tena kammena ayam pabbajitvava dandho jato,
gahitagahitapadam, uparuparipadam ugganhantassa, nassati. Tassa imameva
gatham uggahetum vayamantassa, cattaro masa atikkanta. Atha nam
mahapanthako "culapanthaka tvam imasmim sasane abhabbo, catuhi
masehi ekam gathampi gahetum na sakkosi, pabbajitakiccam pana katham
matthakam papessasi, nikkhama itoti vihara nikkaddhi. Culapanthako
buddhasasane sinehena gihibhavam na pattheti.
     Tasminca kale mahapanthako bhattuddesako hoti. Jivako
komarabhacco bahum malagandhavilepanamadaya ambavanam gantva
sattharam pujetva dhammam sutva utthayasana dasabalam vanditva
mahapanthakam upasankamitva "kittaka bhante satthu santike bhikkhuti
pucchi. "pancamattani bhikkhusataniti. "sve bhante buddhappamukhani
pancabhikkhusatani adaya amhakam nivesane bhikkham ganhathati.
"upasaka culapanthako nama dandho bhikkhu avirulhidhammo, tam thapetva
sesanam nimantanam sampaticchamiti thero aha. Tam sutva culapanthako
Cintesi "thero ettakanam bhikkhunam nimantanam sampaticchanto mam bahiram
katva sampaticchati, nissamsayam mayham bhatikassa mayi cittam bhinnam
bhavissati; kim idani mayham imina sasanena, gihi hutva danadini
punnani karonto jivissamiti. So punadivase patova vibbhamitum
payasi. Sattha paccusakaleyeva lokam volokento imam karanam
disva  pathamataram gantva culapanthakassa gamanamagge dvarakotthake
cankamanto atthasi. Culapanthako gacchanto sattharam disva
upasankamitva vandi. Atha nam sattha "kaham pana tvam culapanthaka
imaya velaya gacchasiti aha. "bhata mam bhante nikkaddhati,
tenaham vibbhamitum gacchamiti. "culapanthaka tava pabbajja nama mama
santike, bhatara nikkaddhitopi kasma mama santikam nagacchi; ehi,
kinte gihibhavena, mama santike bhavissasiti cakkankitatalena panina
tam sirasi paramasitva adaya gantva gandhakutipamukhe nisidapetva
"culapanthaka puratthabhimukho hutva imam pilotikam `rajoharanam
rajoharananti parimajjanto idheva hohiti iddhiya abhisankhatam parisuddham
pilotikam datva, kale arocite, bhikkhusanghaparivuto jivakassa geham
gantva pannattasane nisidi. Culapanthakopi suriyam olokento tam
pilotikam "rajoharanam rajoharananti parimajjanto nisidi. Tassa tam
pilotikakhandam parimajjantassa kilittham ahosi. Tato cintesi "idam
pilotikakhandam ativiya parisuddham, imam pana attabhavam nissaya
purimapakatim jahitva evam kilittham jatam, anicca vata sankharati
Khayavayam patthapento vipassanam vaddhesi. Sattha "culapanthakassa cittam
vipassanam arulhanti natva "culapanthaka tvam etam pilotikakhandameva
sankilittham rajaranjitanti ma sannam kari; abbhantare pana te
ragarajadayo atthi, te harahiti vatva obhasam vissajjetva
purato nisinno viya pannayamanarupo hutva ima gatha abhasi
             "rago rajo, na ca pana renu vuccati;
              ragassetam adhivacanam `rajoti;
              etam rajam vippajahitva  bhikkhavo
              viharanti te vigatarajassa sasane.
              Doso rajo, na ca pana renu vuccati;
              dosassetam adhivacanam `rajoti;
              etam rajam vippajahitva bhikkhavo
              viharanti te vigatarajassa sasane.
              Moho rajo, na ca pana renu vuccati;
              mohassetam adhivacanam `rajoti;
              etam rajam vippajahitva bhikkhavo
              viharanti te vigatarajassa sasaneti.
      Gathapariyosane culapanthako saha patisambhidahi arahattam
papuni. Saha patisambhidahiyevassa tini pitakani agamimsu. So kira
pubbe raja hutva nagarapadakkhinam karonto, nalatato sede
Muncante, 1- parisuddhena satakena nalatantam punchi. Satako kilittho
ahosi. So "imam sariram nissaya evarupo parisuddho satako pakatim
jahitva kilittho jato, anicca vata sankharati aniccasannam
patilabhi, tena karanenassa rajoharanameva paccayo jato.
     Jivakopi kho komarabhacco dasabalassa dakkhinodakam upanamesi.
Sattha "nanu jivaka vihare bhikkhu atthiti hatthena pattam pidahi.
Mahapanthako "nanu bhante vihare natthi  bhikkhuti aha. Sattha
"atthi jivakati aha. Jivako "tenahi bhane gaccha vihare bhikkhunam
atthibhavam va natthibhavam va janahiti purisam pesesi. Tasmim khane
culapanthako "mayham bhatiko `vihare bhikkhu natthiti bhanati, vihare
bhikkhunam atthibhavamassa pakasessamiti sakalam ambavanam bhikkhunanneva
puresi: ekacce bhikkhu civarakammam karonti, ekacce rajanakammam
karonti, ekacce sajjhayam karonti; evam annamannam asadisam
bhikkhusahassam mapesi. So puriso vihare bahu bhikkhu disva nivattitva
"ayya sakalaambavanam bhikkhuhi paripunnanti jivakassa arocesi.
Theropi kho tattheva
        sahassakkhattumattanam    nimminitvana panthako
        nisidi ambavane ramme   yava kalappavedanati.
Atha sattha tam purisam aha "viharam gantva `sattha culapanthakam
nama pakkosatiti vadehiti. Tena gantva tatha vutte, "aham culapanthako
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. muccante.
Aham culapanthakoti mukhasahassam utthahi. So puriso puna gantva
"sabbepi kira bhante culapanthakayeva namati aha. "tenahi
gantva, yo pathamam `aham culapanthakoti vadati, tam hatthe ganha,
avasesa antaradhayissantiti. So tatha akasi. Tavadeva sahassamatta
bhikkhu antaradhayimsu. Thero tena purisena saddhim agamasi. Sattha
bhattakiccapariyosane jivakam amantesi "jivaka culapanthakassa pattam
ganha, ayante anumodanam karissatiti. Jivako tatha akasi. Thero
sihanadam nadanto tarunasiho viya tini pitakani sankhobhetva
anumodanam akasi. Sattha utthayasana bhikkhusanghaparivuto viharam
gantva, bhikkhuhi  vatte dassite, utthayasana gandhakutipamukhe thatva
bhikkhusanghassa sugatovadam datva kammatthanam kathetva bhikkhusangham
uyyojetva surabhigandhavasitam gandhakutim pavisitva dakkhinena passena
sihaseyyam upagato.
     Atha sayanhasamaye bhikkhu ito cito ca samosaritva
rattakambalasaniya parikkhitta viya nisiditva  satthu gunakatham arabhimsu
"avuso mahapanthako culapanthakassa ajjhasayam ajananto catuhi
masehi ekam gatham ugganhapetum na sakkoti, `dandho ayanti
vihara nikkaddhi;  sammasambuddho pana attano anuttaradhammarajataya
ekasminneva antarabhatte saha patisambhidahi arahattam adasi; tini
pitakani saha patisambhidahiyeva agatani; aho buddhanam balannama
mahantanti. Atha bhagava dhammasabhayam imam kathapavattim natva "ajja
Maya gantum vattatiti buddhaseyyaya utthaya surattadupattam nivasetva
vijjulatam viya kayabandhanam bandhitva rattakambalasadisam sugatamahapamsukulacivaram
parupitva surabhigandhakutito nikkhamma mattavaravaranasihavikkantavilasena
anantaya buddhalilhaya dhammasabham gantva alankatamandalamalamajjhe
supannattapavarabuddhasanam aruyha chabbanna buddharamsiyo
vissajjento annavakucchim khobhayamano viya yugandharamatthake
balasuriyo viya asanamajjhe nisidi. Sammasambuddhe pana
agatamatte, bhikkhusangho katham pacchinditva tunhi ahosi. Sattha
mudukena cittena parisam oloketva "ayam parisa ativiya sobhati,
ekassapi hatthakukkuccam va padakukkuccam va ukkasitasaddo va
khipitasaddo va natthi, sabbepime buddhagaravena sagarava buddhatejena
tajjita, mayi ayukappampi akathetva nisinne, keci pathamam katham
samutthapetva na kathessanti, kathasamutthapanavattannama maya
janitabbam, ahameva pathamam kathessamiti madhurena brahmasarena bhikkhu
amantetva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinna,
ka ca pana vo antara katha vippakatati pucchitva, "imaya
namati vutte, "na bhikkhave culapanthako idaneva dandho, pubbepi
dandhova; na kevalancassaham idaneva avassayo jato, pubbepi
avassayo ahosimyeva; pubbe panaham imam lokiyakutumbassa samikam
akasim, idani lokuttarakutumbassati vatva, tamattham vittharato
sotukamehi bhikkhuhi yacito atitam ahari:
     Atite baranasinagaravasi eko manavo takkasilam gantva
sippuggahanatthaya disapamokkhassacariyassa dhammantevasiko hutva
pancannam manavakasatanam antare ativiya acariyassa upakarako
ahosi, padaparikammadini sabbakiccani karoti; dandhataya pana kinci
ugganhitum na sakkoti. Acariyo "ayam mama bahupakaro,
sikkhapessami nanti vayamantopi kinci sikkhapetum na sakkoti. So
ciram vasitva ekam gathampi ugganhitum asakkonto ukkanthitva
"gamissamiti acariyam apucchi. Acariyo cintesi "ayam mayham
upakarako, panditabhavamassa paccasimsami, na ca nam katum sakkomi;
avassam maya imassa paccupakaro katabbo, ekamassa mantam
bandhitva dassamiti. So tam arannam netva "ghatesi ghatesi,
kimkarana ghatesi; ahampi tam janami janamiti imam mantam bandhitva
ugganhapento anekasatakkhattum parivattapetva "pannayati teti
pucchitva, "ama pannayatiti vutte, "dandhena nama vayamam
katva pagunam katam sippam na palayatiti acikkhitva maggaparibbayam
datva "gaccha imam mantam nissaya jivissasi, apalayanatthaya
panassa niccam sajjhayam kareyyasiti vatva tam uyyojesi. Athassa
baranasisampattakale "putto me sippam sikkhitva agatoti
mata mahasakkarasammanamakasi.
     Tada baranasiraja "atthi nu kho me kayakammadisu koci
dosoti paccavekkhanto attano aruccanakam kinci kammam adisva
"attano vajjannama attano na pannayati, paresam pannayati;
nagaranam parigganhissamiti cintetva sayam annatakavesena
nikkhamitva "sayamasam bhunjitva nisinnamanussanam kathasallapo
nama nanappakarako hoti; sacaham adhammena rajjam karemi, `papena
adhammikaranna dandabaliadihi hatamhati vakkhanti; sace dhammena
karemi, `dighayuko no hotu rajatiadini vatva mama gunam
kathessantiti tesam tesam gehanam bhittianusarena vicari. Tasmim khane
ummangacora dvinnam gehanam antare ummangam bhindanti
ekaummangeneva dve gehani pavisanatthaya. Raja te disva
gehacchayaya atthasi. Tesam ummangam bhinditva geham pavisitva bhandanam
olokanakale manavo pabujjhitva tam mantam sajjhayanto "ghatesi
ghatesi, kimkarana ghatesi; ahampi tam janami janamiti aha. Te
tam sutva "imina kiramha nata, idani no nasessatiti
nivatthavatthanipi chaddetva bhita sammukhasammukhatthaneneva palayimsu.
Raja te palayante disva itarassa ca mantam sajjhayantassa
saddam sutva nagaranam parigganhitva nivesanam pavisi; vibhataya pana
rattiya patova ekam purisam pakkositva aha "gaccha bhane
asukavithiyam asukasmim 1- nama gehe ummango bhinno, tattha takkasilato
sippam ugganhitva agatamanavo atthi; tam anehiti. So gantva
"raja tam pakkosatiti vatva manavam anesi. Atha nam raja aha
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. yasmim.
"tvam tata takkasilato sippam ugganhitva agatamanavoti. "ama
devati. "amhakampi tam sippam  dehiti. "sadhu deva samasane nisiditva
ganhati. Atha nam raja tatha katva tam mantam gahetva "ayante
acariyabhagoti sahassam adasi.
     Tada senapati ranno kappakam aha "kada ranno massum
karissasiti. "sve va parasve vati. So tassa sahassam datva
"kiccam no atthiti vatva, "kim samiti  vutte, "ranno massukammam
karonto viya hutva khuram ativiya pahamsitva galanalim chinditva
senapati bhavissasi,  aham rajati. So "sadhuti sampaticchitva ranno
massukaranadivase gandhodakena massum temetva khuram  pahamsitva
nalatante gahetva "khuro thokam kunthadharo, ekappahareneva
galanalim chinditum vattatiti puna ekamantam thatva khuram pahamsi. Tasmim
khane raja attano mantam  saritva sajjhayam karonto "ghatesi
ghatesi, kimkarana ghatesi; ahampi tam janami janamiti aha.
Nahapitassa nalatato seda muccimsu. So "janati mam rajati bhito
khuram bhumiyam khipitva padamule urena nipajji. Rajano nama cheka
honti, tena nam evamaha "are dutthanahapita `na mam raja janatiti
sannam karositi. "abhayam me dehi devati. "hotu, ma bhayi, kathehiti.
"senapati me deva sahassam datva  `ranno massum karonto viya
galanalim chinda; tasmim mate, aham raja hutva tam senapatim karissamiti
ahati. Raja tam sutva "acariyam me nissaya jivitam laddhanti
Senapatim pakkosapetva "ambho senapati kim nama taya mama
santika na laddham, idani tam datthum na sakkomi, mama rattha
nikkhamati tam rattha pabbajetva acariyam pakkosapetva "acariya
tam nissaya maya jivitam laddhanti vatva mahantam sakkaram karitva
tassa senapatitthanam adasi. So tada culapanthako ahosi, 1- sattha
disapamokkhacariyoti.
     Sattha imam 2- atitam aharitva "evam bhikkhave pubbepi
culapanthako dandhova ahosi, tathapissa aham avassayo hutva tam
lokiyakutumbe patitthapesinti vatva, punekadivasam "aho sattha
culapanthakassa avassayo jatoti kathaya samutthitaya, culakasetthijatake
atitavatthum kathetva
          "appakenapi medhavi     pabhatena vicakkhano
           samutthapeti attanam    anum  aggimva sandhamanti 3-
gatham vatva "na bhikkhave idanevaham imassa avassayo jato,
pubbepi avassayo ahosimeva; pubbe panaham imam lokiyakutumbassa
samikam akasim, idani lokuttarakutumbassati vatva "tadapi
culakantevasiko culapanthako ahosi, culakasetthi pana pandito
byatto nakkhattakovido ahamevati jatakam samodhanesi.
     Punekadivasam dhammasabhayam bhikkhu katham samutthapesum  "avuso
@Footnote: 1. tada culapanthako manavo ahositi yuttataram.
@2. Si. Ma. Yu. tasma imam.
@3. khu. ja. eka. 2.
Culapanthako catuhi masehi catuppadam gatham gahetum asakkontopi
viriyam anossajjitva arahatte patitthito, idani lokuttaradhammakutumbassa
samiko jatoti. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave
etarahi kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte,
"bhikkhave mama sasane araddhaviriyo bhikkhu lokuttaradhammassa samiko
hotiyevati vatva imam gathamaha
          "utthanenappamadena    sannamena damena ca
           dipam kayiratha medhavi,   yam ogho nabhikiratiti.
     Tattha dipam kayirathati; "viriyasankhatena utthanena satiya
avippavasasankhatena appamadena catuparisuddhisilasankhatena sannamena
indriyadamanena cati imehi karanabhutehi catuhi  dhammehi
dhammojapannaya samannagato medhavi imasmim atidullabhapatitthataya atigambhire
samsarasagare attano patitthanabhutam arahattaphaladipam kayiratha kareyya
katum sakkuneyyati attho. Kidisam? yam ogho nabhikiratiti: yam
catubbidhopi kilesogho abhikiritum viddhamsetum na sakkoti; na hi
sakka arahattam oghena vikiritunti.
     Gathavasane bahu sotapannadayo ahesum, evam desana
sampattaparisaya satthika jatati.
                    Culapanthakattheravatthu.
                     -------------
                 4. Balanakkhattavatthu. (18)
     "pamadamanuyunjantiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto balanakkhattam arabbha kathesi.
     Ekasmim hi kira samaye savatthiyam     balanakkhattam nama sanghuttham.
Tasmim  nakkhatte bala dummedhino jana charikaya ceva gomayena ca
sariram makkhetva sattaham asabbhivacam bhananta vicaranti, kanci
natim va suhajjam va pabbajitam va disva lajjanta nama natthi,
dvare dvare thatva asabbham bhananti. Manussa tesam asabbham sotum
asakkonta yathabalam addham va padam va kahapanam va pesenti,
tesam tesam gharadvare laddham laddham gahetva pakkamanti. Tada pana
savatthiyam pancakotimatta ariyasavaka honti, te satthu sasanam
pesayimsu "bhagava  bhante sattaham bhikkhusanghena saddhim nagaram apavisitva
vihareyeva hotuti, tanca pana  sattaham bhikkhusanghassa vihareyeva
yagubhattadini sampadetva sayampi geha na nikkhamimsu. Nakkhatte pana
pariyosite, atthame divase buddhappamukham bhikkhusangham nimantetva nagaram
pavesetva mahadanam datva ekamantam nisinna "bhante atidukkhena
no satta divasa atikkanta, balanam asabbham sunantanam    kanna
bhijjanakarappatta viya honti, koci kassaci na lajjati, tena mayam
tumhakam antonagaram pavisitum na damha, mayampi gehato na nikkhamimhati
ahamsu. Sattha tesam katham sutva "balanam dummedhanam kiriya
evarupa hoti, medhavino pana dhanasaram viya appamadam rakkhitva
Amatamahanibbanasampattim papunantiti vatva ima gatha abhasi
         "pamadamanuyunjanti       bala dummedhino jana,
          appamadanca medhavi    dhanam setthamva rakkhati.
          Ma pamadamanuyunjetha,   ma kamaratisanthavam;
          appamatto hi jhayanto  pappoti vipulam sukhanti.
     Tattha balati: balyena samannagata idhalokaparalokattham
ajananta. Dummedhinoti: nippanna. Te pamade adinavam
apassanta pamadam anuyunjanti  [1]- pamadena kalam vitinamenti.
Medhaviti: dhammojapannaya samannagato pana pandito kulavamsanugatam
settham uttamam sattaratanadhanam viya appamadam rakkhati: yatha hi "uttamam
dhanam nissaya kamagunasampattim papunissama  [2]- paralokagamanamaggam
sodhessamati dhane anisamsam passanta tam rakkhanti; evam  panditopi
"appamatto pathamajjhanadini patilabhati maggaphaladini papunati
tisso vijja cha abhinna sampadetiti appamade anisamsam
passanto dhanam settham viya appamadam rakkhatiti attho. Ma
pamadanti: tasma tumhe ma pamadamanuyunjetha ma pamadena
kalam vitinamayittha. Ma kamaratisanthavanti: vatthukamakilesakamesu
ratisankhatam tanhasanthavampi ma anuyunjetha ma cintayittha ma
patilabhittha. Appamatto hiti: upatthitasatitaya hi appamatto
jhayanto puggalo vipulam olaram nibbanasukham papunatiti.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. pavattenti. 2. Si. Ma. Yu. puttadaram posissaMa.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Mahajanassa
satthika desana jatati.
                     Balanakkhattavatthu.
                      -----------
                5. Mahakassapattheravatthu. (19)
     "pamadam appamadenati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto mahakassapattheram arabbha kathesi.
     Ekasmim hi divase thero pipphaliguhayam viharanto rajagahe
pindaya caritva pacchabhattam pindapatapatikkanto alokam
vaddhetva pamatte ca appamatte ca udakapathavipabbatadisu cavanake
upapajjanake 1- satte dibbena cakkhuna olokento nisidi. Sattha
jetavane nisinnakova "kena nu kho viharena ajja mama putto
kassapo viharatiti  dibbena cakkhuna upadharento "sattanam cutupapatam
olokento viharatiti natva "sattanam cutupapato nama buddhananenapi
aparicchinno, matukucchiyam patisandhim gahetva matapitaro
ajanapetva cavanakasattanam paricchedam katum na sakka. Te janitum
tava avisayo, appamattako tava visayo, sabbaso pana cavante ca
upapajjante ca janitum passitum buddhanameva visayoti vatva obhasam
pharitva sammukhe nisinno viya hutva imam gathamaha
@Footnote: 1. Yu. uppajjanake.
       "pamadam  appamadena    yada nudati pandito,
        pannapasadamaruyha    asoko sokinim pajam
        pabbatatthova bhummatthe   dhiro bale avekkhatiti.
     Tattha nudatiti: yatha nama pokkharanim pavisantam navodakam
puranodakam sankhobhetva tassokasam adatva attano matthakena
palayantam nudati niharati; evameva pandito appamadalakkhanam
bruhanto pamadassokasam adatva yada appamadavegena tam nudati
niharati; atha so panunnapamado accuggatatthena parisuddham
dibbacakkhusankhatam pannapasadam tassa anucchavikam patipadam purento taya
patipadaya nisseniya pasadam viya aruyha pahinasokasallataya
asoko appahinasokasallataya sokinim  pajam sattanikayam cavamananca
upapajjamananca dibbacakkhuna avekkhati  passati. Yatha kim?
pabbatatthova bhummattheti: pabbatamuddhanitthito bhumiyam thite uparipasade
va thito pasadaparivene thite akicchena avekkhati; tatha
sopi dhiro pandito mahakhinasavo asamucchinnavattabije bale
cavante ca upapajjante ca akicchena  avekkhatiti.
     Gathapariyosane bahu sotapattiphaladini sacchikarimsuti.
                    Mahakassapattheravatthu.
                    ---------------
                6. Dvesahayakabhikkhuvatthu. (20)
    "appamatto pamattesuti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto dve sahayake bhikkhu arabbha  kathesi.
     Te kira satthu santike kammatthanam gahetva arannakaviharam
pavisimsu. Tesu eko sakalasseva daruni aharitva angarakapallam
sajjetva visibbetva 1- daharasamanerehi saddhim sallapanto pathamayamam
nisidati. Eko appamatto samanadhammam  karonto itaram ovadati
"avuso maevam kari, pamattassa hi cattaro apaya sayanagharasadisa,
buddha nama satheyyena aradhetum na sakkati. So tassovadam
na sunati. Itaro "nayam vacanakkhamoti tam apatthetva appamatto
samanadhammam akasi. Alasattheropi pathamayame visibbetva itarassa
cankamitva gabbham pavitthakale pavisitva "mahakusita nipajjitva
sayanatthaya arannam pavitthosi; kim buddhanam santike kammatthanam
gahetva utthaya rattindivam samanadhammam katum na vattatiti vatva
attano vasanatthanam pavisitva nipajjitva supati. Itaropi majjhimayame
vissamitva pacchimayame paccutthaya samanadhammam karoti. So evam
appamatto viharanto nacirasseva saha patisambhidahi arahattam papuni.
Itaro pamadeneva vitinamesi. Te vutthavassa satthu santikam gantva
sattharam vanditva ekamantam nisidimsu. Sattha tehi saddhim patisantharam
katva "kacci bhikkhave appamatta samanadhammam karittha, kacci vo
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "visibbetvati natthi.
Pabbajitakiccam  matthakam pattanti pucchi. Pamatto bhikkhu aha
"kuto bhante etassa appamado, gatakalato patthaya nipajjitva
niddayanto vitinamesiti. "tvam pana 1- bhikkhuti. "aham bhante sakalasseva
daruni aharitva angarakapallam sajjetva   pathamayamam visibbanto
nisiditva aniddayanto vitinamesinti. Atha nam sattha "tvam pamatto
kalam vitinametva  `appamattomhiti vadasi, appamattam pana pamattam
karosi: tvam mama puttassa santike javacchinno dubbalasso viya,
esa pana tava santike sighajavasso viyati vatva imam gathamaha
         "appamatto pamattesu    suttesu bahujagaro
          abalassamva sighasso      hitva yati sumedhasoti.
     Tattha appamattoti; sativepullapattataya appamadasampanno
khinasavo. Pamattesuti: sativossagge thitesu sattesu. Suttesuti;
satijagariyabhavena sabbiriyapathesu niddayantesuyeva. Bahujagaroti:
mahante sativepullajagariye thito. Abalassamvati: kunthapadachinnajavam
dubbalassam sighajavo sindhavajaniyo viya. Sumedhasoti: uttamapanno
tatharupam puggalam agamenapi adhigamenapi hitva yati: mandapannasmim
hi ekam suttam gahetum vayamanteyeva, sumedhaso ekam vaggam
ganhati, evam tava agamena hitva yati; mandapanne pana
rattitthanadivatthanani katum vayamanteyeva kammatthanam uggahetva
sajjhayanteyeva, ca sumedhaso pubbabhagepi parena katam rattitthanam va
@Footnote: 1. Ma. Yu. kim.  tvam pana.
Divatthanam va pavisitva kammatthanam sammasanto sabbakilese
khepetva nava lokuttaradhamme hatthagate karoti. Evam adhigamena
hitva yati: vatte pana tam mandapannam hitva chaddetva vattato
nissaranto yatiyevati.
     Gathapariyosane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Dvesahayakabhikkhuvatthu.
                    ---------------
                    7. Sakkavatthu. (21)
     "appamadena maghavati imam dhammadesanam sattha vesalim
nissaya 1- kutagarasalayam viharanto sakkam devarajanam arabbha kathesi.
     Vesaliyam hi mahali nama licchavi vasati. So tathagatassa
sakkapanhasuttantadesanam sutva "sammasambuddho sakkassa  sampattim
mahatim  katva katheti; disva nu kho katheti udahu adisva, janati
nu kho sakkam udahu no; pucchissami nanti cintesi. Athakho
mahali licchavi, yena bhagava,   tenupasankami; upasankamitva bhagavantam
abhivadetva ekamantam nisidi; ekamantam nisinno kho mahali
licchavi bhagavantam etadavoca "dittho kho  bhante  bhagavata sakko
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. vesaliyam upanissaYu.
Devanamindoti. "dittho kho me mahali sakko devanamindoti.
"so hi nuna bhante sakkapatirupako bhavissati, duddaso hi bhante
sakko devanamindoti. "sakkancaham mahali pajanami sakkakarane ca
dhamme; yesanca dhammanam samadinnatta sakko sakkattam ajjhaga,
te 1- ca pajanami; sakko mahali devanamindo pubbe manussabhuto
samano magho nama manavo ahosi, tasma `maghavati vuccati;
sakko mahali devanamindo pubbe manussabhuto samano pure
danam adasi, tasma `purindadoti vuccati; sakko mahali devanamindo
pubbe manussabhuto samano sakkaccam danam adasi, tasma `sakkoti
vuccati; sakko mahali devanamindo pubbe manussabhuto samano
avasatham adasi, tasma `vasavoti vuccati; sakko mahali devanamindo
sahassam attham muhuttena cintesi, tasma `sahassakkhoti vuccati;
sakkassa mahali devanamindassa sujata nama asurakanna pajapati,
tasma `sujampatiti vuccati; sakko mahali devanamindo devanam
tavatimsanam issariyadhipaccam rajjam karesi, tasma `devanamindoti
vuccati; sakkassa mahali devanamindassa pubbe manussabhutassa
samanassa satta vattapadani samattani samadinnani ahesum, yesam
samadinnatta sakko sakkattam ajjhaga. Katamani satta? yavajivam
matapetibharo assam; yavajivam kule jetthapacayi assam; yavajivam
sanhavaco assam; yavajivam apisunavaco assam; yavajivam
@Footnote: 1. tancati pali.
Vigatamalamaccherena cetasa agaram ajjhavaseyyam; muttacago payatapani
vossaggarato yacayogo danasamvibhagarato; yavajivam saccavaco
assam; yavajivam akkodhano assam, sace me kodho uppajjeyya,
khippameva nam pativineyyanti, sakkassa mahali devanamindassa pubbe
manussabhutassa samanassa imani satta vattapadani samattani
samadinnani ahesum, yesam samadinnatta sakko sakkattam ajjhagati.
        "matapetibharam jantum     kule jetthapacayinam
         sanham sakhilasambhasam      pesuneyyappahayinam
         maccheravinaye yuttam     saccam kodhabhibhum naram
         tam ve deva tavatimsa  ahu `sappuriso ititi. 1-
     "idam mahali sakkena maghamanavakale katam kammanti vatva
puna tena "katham bhante maghamanavo patipajjatiti tassa patipattim
vittharato sotukamena puttho "tenahi mahali sunahiti vatva
atitam ahari:
     atite magadharatthe acalagame magho nama manavo
gamakammakaranatthanam gantva attano thitatthane  padantena pamsum
viyuhitva ramaniyam katva atthasi. Aparo tam bahuna paharitva
tato apanetva sayam tattha atthasi. So tassa akujjhitva annam
thanam ramaniyam katva atthasi. Tatopi nam anno bahuna paharitva
apanetva sayam tattha  atthasi. So tassapi akujjhitva  annam
@Footnote: 1. sam. sa. 15/337-9.
Thanam ramaniyam katva thito. Iti tam gehato nikkhanta nikkhanta
purisa   bahuna paharitva sodhitasodhitatthanato apanesum. So "sabbepi
te sukhita jata, imina kammena mayham sukhadayakena punnakammena
bhavitabbanti cintetva punadivase kuddalamadaya khalamandalamattam
thanam ramaniyam akasi. Sabbe gantva tattheva atthamsu. Atha nesam
sitasamaye aggim katva adasi, gimhakale udakam. 1- Tato "ramaniyam
thanam nama sabbesam piyam, kassaci appiyam nama natthi, 2- ito
patthaya maya maggam samam karontena vicaritum vattatiti cintetva
patova nikkhamitva maggam samam karonto chinditva haritabbayuttaka
rukkhasakha haranto vicarati. Atha nam aparo disva aha "samma kim
karositi. "mayham saggagaminam maggam karomi sammati. "tenahi ahampi
te sahayo homiti. "hohi samma, saggo nama bahunam piyo
manapoti. Tato patthaya dve jana ahesum. Te disva tatheva
pucchitva sutvava aparopi tesam sahayo jato; evam aparopi
aparopiti sabbepi tettimsa jana jata. Te sabbepi kuddaladihattha
maggam samam karonta ekayojanadviyojanamattam thanam gacchanti. Te
disva gamabhojako cintesi "ime manussa ayoge yutta;
sacepi ime arannato macchamamsadini va ahareyyum suram va katva
piveyyum annam va tadisam kammam kareyyum, ahampi kinci labheyyanti.
Atha ne pakkosapetva pucchi "kim karonta vicarathati. "saggamaggam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "gimhakale udakanti natthi.
@2. Si. Yu. "kassaci appiyam nama natthiti natthi.
Samiti. "gharavasam vasantehi nama evam katum na vattati, arannato
macchamamsadini aharitum suram katva patum nanappakare ca kammante
katum vattatiti. Te tassa vacanam patikkhipimsu, punappunam vuccamanapi
patikkhipimsuyeva. So kujjhitva "nasessami neti ranno santikam
gantva "core deva vaggabandhena vicarante passamiti vatva, "gaccha
te gahetva anehiti vutte, tatha katva ranno dassesi. Raja
avimamsitvava "hatthina maddapethati anapesi. Magho sesanam
ovadam adasi "samma thapetva mettam anno amhakam avassayo
natthi, tumhe  katthaci kopam akatva ranne ca gamabhojake ca
maddanahatthimhi ca attani ca mettacittena samacittava hothati. Te
tatha karimsu. Atha nesam mettanubhavena hatthi upasankamitum na visahi.
Raja tamattham sutva "bahu manusse disva madditum na visahissati,
gacchatha katasarena paticchadetva maddapethati aha. Te katasarena
paticchadetva madditum pesiyamano hatthi duratova patikkami. Raja
tam  pavattim sutva "karanenettha  bhavitabbanti te pakkosapetva
pucchi "tata mam nissaya tumhe kim na labhathati. "kimetam devati.
"tumhe kira vaggabandhena cora hutva aranne vicarathati. "ko
evamaha devati. "gamabhojako tatati. "na mayam deva cora,
mayam pana attano saggamaggam sodhenta idancidanca karoma;
gamabhojako amhe akusalakiriyaya niyojetva attano vacanam
akaronte nasetukamo kujjhitva evamahati. Atha raja tesam
Katham sutva somanassappatto hutva "tata ayam tiracchano
tumhakam gune janati, aham manussabhuto janitum nasakkhim, khamatha
meti, evanca pana vatva saputtadaram gamabhojakam tesam dasam tam
hatthim arohaniyam tanca gamam yathasukham paribhogam katva adasi.
Te "idheva no punnassanisamso ditthoti bhiyyoso mattaya
pasannamanasa hutva tam hatthim varena aruyha gacchanta mantayimsu
"idani amhehi atirekataram punnam katabbanti. "kim karomati.
"catummahapathe thavaram katva mahajanassa vissamanasalam karissamati.
Te vaddhakim pakkosapetva salam patthapesum, matugamesu pana
vigatacchandataya tassa salaya matugamanam pattim nadamsu.
     Maghassa pana gehe "sunanda sucitta sudhamma sujatati catasso
itthiyo honti. Tasu sudhamma vaddhakina saddhim ekato hutva
"bhatika imissa salaya mam jetthakam karohiti vatva lancam adasi.
So "sadhuti sampaticchitva pathamameva kannikarukkham sukkhapetva
tacchetva vijjhitva kannikam nitthapetva "sudhamma nama ayam
salati akkharani chinditva vatthena palivethetva thapesi. Atha ne
vaddhaki salam nitthapetva kannikaropanadivase "aho ayya
ekam karaniyam na sarimhati aha. "kim nama bhoti. "kannikanti.
"hotu, tam aharissamati. "idani chinnarukkhena katum na sakka,
pubbeyeva chinditva tacchetva vijjhitva thapitakannikam laddhum
vattatiti. "idani kim katabbanti. "sace kassaci gehe nitthapetva
Thapita vikkayikakannika atthi, sa pariyesitabbati. Te pariyesanta
sudhammaya gehe disva sahassam datva mulena na labhimsu. "sace mam
salaya pattikam karotha, dassamiti vutte, "mayam matugamanam
pattim na damhati ahamsu. Atha ne vaddhaki  aha "ayya tumhe
kim kathetha, thapetva brahmalokam annam matugamarahitatthanannama
natthi, ganhatha kannikam, evam sante, amhakam kammam nittham
gamissatiti. Te "sadhuti kannikam gahetva salam nitthapetva
tidha vibhajimsu; ekasmim kotthase issaranam vasanatthanam karimsu,
ekasmim duggatanam, ekasmim gilananam. Tettimsa jana tettimsa phalakani
pannapetva hatthissa sannam adamsu "agantuko agantva
yassa atthataphalake nisidati, tam gahetva phalakasamikasseva gehe
patitthapehi, tassa padaparikammam pitthiparikammam khadaniyabhojaniyasayanani
sabbani phalakasamikasseva bharo bhavissatiti. Hatthi agatagatam
gahetva phalakasamikasseva gharam neti. So tassa tamdivasam kattabbam
karoti. Magho salaya avidure ekam kovilararukkham ropetva tassa
mule pasanaphalakam atthari. Salam pavitthapavittha kannikam oloketva
akkharani vacetva "sudhamma nama salati vadanti, tettimsajananam
namam na pannayati. Sunanda cintesi "ime salam karonta
amhehi apattikam 1- karimsu, sudhamma pana attano byattataya kannikam
katva pattika jata, mayapi kinci katum vattati; kim nu kho
@Footnote: 1. Yu.  amhe hi apattiya.
Karissamiti. Athassa etadahosi "salam agatanam paniyanceva
nahanodakanca laddhum  vattati, pokkharanim khanapessamiti. Sa
pokkharanim karesi. Sucitta cintesi "sudhammaya kannika dinna,
sunandaya pokkharani karita, mayapi kinci katum vattati; kim
nu kho karissamiti. Athassa etadahosi "salam agatehi paniyam
pivitva nahatva gamanakale malam pilandhitva gantum vattati,
puppharamam karessamiti. Sa ramaniyam puppharamam karesi. "yebhuyyena
tasmim arame asuko nama pupphupagaphalupagarukkho nama natthiti
nahosi. Sujata pana "aham maghassa matuladhita ceva padaparicarika ca,
etena katam kammam mayhameva, maya katam kammam etassevati cintetva
kinci akatva attabhavameva mandayamana vitinamesi.
     Maghopi "matupituupatthanam kule jetthapacayikakammam saccavacam
apharusavacam apisunavacam maccheravinayam akkodhananti imani satta
vattapadani puretva
           "matapetibharam jantum     kule jetthapacayinam
            sanham sakhilasambhasam      pesuneyyappahayinam
            maccheravinaye yuttam     saccam kodhabhibhum naram
            tam ve deva tavatimsa  ahu `sappuriso ititi
     evam pasamsiyabhavam apajjitva jivitapariyosane tavatimsabhavane
sakko devaraja hutva nibbatti.  tepissa sahayaka tattheva
nibbattimsu. Vaddhaki vissukammadevaputto hutva nibbatti.
     Tada tavatimsabhavane asura vasanti. Te "abhinava devaputta
nibbattati dibbapanam sajjayimsu. Sakko attano parisaya kassaci
apivanatthaya sannam adasi. Asura dibbapanam pivitva pamajjimsu. 1-
Sakko "kim me imehi sadharanena rajjenati attano parisaya
sannam datva te padesu gahapetva mahasamudde khipapesi.
Te avamsira samudde patimsu. Atha nesam punnanubhavena sineruno
hetthimatale asuravimanannama nibbatti. Cittapatali nama nibbatti.
Devasurasangame pana asuresu parajitesu, dasayojanasahassam
tavatimsadevanagaram nama nibbatti. Tassa pana nagarassa pacinapacchimadvaranam
antara dasayojanasahassam hoti, tatha dakkhinuttaradvaranam. Tam pana
nagaram dvarasahassayuttam ahosi aramapokkharanipatimanditam, tassa
majjhe salaya nissandena tiyojanasatubbedhehi dhajehi patimandito
sattaratanamayo sattayojanasatubbedho vejayanto nama pasado
uggacchi. Suvannayatthisu manidhaja ahesum, maniyatthisu suvannadhaja,
pavalayatthisu muttadhaja, muttayatthisu pavaladhaja, sattaratanayatthisu
sattaratanadhaja. Majjhe thito dhajo tiyojanasatubbedho ahosi. 2- Iti
salaya nissandena yojanasahassubbedho pasado sattaratanamayova
hutva nibbatti. Kovilararukkhassa nissandena samanta
tiyojanasataparimandalo paricchattako nibbatti. Pasanaphalakassa nissandena
paricchattakamule dighato satthiyojana vittharato pannasayojana
@Footnote: 1. majjimsu. [?]
@2. si Yu. "majjhe thito dhajo tiyojanasatubbedho ahositi natthi.
Bahalato pannarasayojana jayasumanalattakapatalivanna pandukambalasila
nibbatti; yattha nisinnakale upaddhakayo pavisati, utthitakale
unnameti puna paripureti. 1- Hatthi pana eravano nama devaputto
hutva nibbatti. Devalokasmim hi tiracchanagata na honti; tasma
so uyyanakilaya nikkhamanakale attabhavam vijahitva
diyaddhayojanasatiko eravano nama hatthi ahosi. So tettimsajananam
atthaya tettimsakumbhe mapesi. Avattena tigavutappamano
ayamato addhayojanappamano. Sabbesam majjhe sakkassa atthaya
sudassanam nama timsayojanikam kumbham mapesi. Tassa upari dvadasayojaniko
ratanamandapo hoti. Tattha antarantara sattaratanamaya
yojanubbedha dhaja utthahanti. Pariyante kimkinikajalam olambeti, yassa
mandavateritassa pancangikaturiyasaddasammisso dibbagitasaddo viya
saro niccharati. Mandapamajjhe sakkassa yojaniko manipallanko
supannatto hoti, tattha sakko nisidati. Tettimsadevaputta attano
kumbhe ratanapallanke nisidimsu. Tettimsaya kumbhanam ekekasmim kumbhe
satta satta dante mapesi, tesu ekeko pannasayojanayamo,
ekekasmim dante satta satta pokkharaniyo honti, ekekaya
pokkharaniya satta satta paduminigacchani honti, ekekasmim gacche
satta satta pupphani honti, ekekasmim pupphe satta satta pattani
honti, ekekasmim patte satta satta devadhitaro naccanti; evam
@Footnote: 1. Si. Yu. unam paripureti.
Samanta pannasayojanatthanesu hatthidantesuyeva naccasamajja honti.
Evam mahantam yasam anubhavanto sakko devaraja vicarati.
     Sudhammapi kalam katva gantva tattheva nibbatti. Tassa
sudhamma nama pancayojanasatika devasabha nibbatti. Tato ramaniyataram
kira annam thanam nama natthi. Masassa atthamidivase dhammassavanam
tattheva hoti. Yavajjattana annataram ramaniyam thanam disva "sudhamma
devasabha viyati vadanti. Sunnadapi kalam katva gantva tattheva
nibbatti. Tassa pancayojanasatika nanda nama pokkharani nibbatti.
Sucittapi kalam katva gantva tattheva nibbatti. Tassapi
pancayojanasatikam cittalatavanam nama nibbatti, yattha uppannapubbanimitte
devaputte netva mohayamana vicaranti.
     Sujata pana kalam katva ekissa girikandaraya bakasakunika
hutva nibbatti. Sakko attano paricarikayo olokento
"sudhamma idheva nibbatta. Tatha sunanda ca sucitta cati natva
"sujata nu kho kuhim nibbattati cintento tam tattha nibbattam
disva "ayam bala kinci punnam akatva idani tiracchanayoniyam
nibbatta, idanipi nam punnam  karapetva idhanetum vattatiti,
attabhavam vijahitva annatakavesena tassa santikam gantva "kim
karonti idha vicarasiti pucchi. "ko pana tvam samiti. "aham te
samiko maghoti. "kuhim nibbattosi samiti. "aham tavatimsadevaloke
nibbattomhi, tava sahayikanam pana nibbattatthanam janasiti. "na
Janami samiti. "tapi mameva santike nibbatta,  passissasi te
sahayikati. "kathaham tattha gamissamiti. Sakko "aham tam tattha
nessamiti vatva devalokam netva nandaya pokkharaniya tire
vissajjetva itarasam tissannam arocesi "tumhakam sahayikam
sujatam passissathati. "kuhim sa devati. "nandaya pokkharaniya
tire thitati aha. Ta tissopi tattha gantva "aho ayyaya
rupam, aho attabhavamandanassa phalam: idanissa tundam passatha,
jangha passatha, pade passatha, sobhati vatassa attabhavoti kelim
katva pakkamimsu. Puna sakko tassa santikam gantva "dittha
te sahayikati vatva, "dittha mam upphandetva gata, tattheva
mam nehiti vutte, tam tattheva netva udake vissajjetva "dittha
te tasam sampattiti pucchi. "dittha me devati. "tayapi tattha
nibbattanupayam katum vattatiti. "kim karomi devati. "maya dinnam
ovadam rakkhissasiti. "rakkhissami devati. Athassa panca silani
datva "appamatta rakkhahiti vatva pakkami. Sa tato patthaya
sayam matamacchakeyeva pariyesitva khadati. Sakko katipahaccayena
tassa vimamsanatthaya gantva valukapitthe matamacchako viya hutva
uttano nipajji. Sa tam disva "matamacchakoti sannaya aggahesi.
Maccho gilanakale   nanguttham calesi. Sa "jivamacchakoti udake
vissajjesi. So thokam vitinametva puna tassa  purato uttano
hutva nipajji. Puna sa "matamacchakoti sannaya   gahetva gilanakale
Aggananguttham calentam disva "jivamacchoti vissajjesi. Evam tikkhattum
vimamsitva "sadhukam silam rakkhasiti attanam janapetva "aham tava
vimamsanatthaya agato, sadhukam silam rakkhasi, evam rakkhamana nacirasseva
mama santike nibbattissasi, appamatta hohiti vatva pakkami.
Sa tato patthaya sayam matamaccham labhati va no va, alabhamana
katipahaccayeneva sussitva kalam katva tassa silassa phalena
baranasiyam kumbhakarassa dhita hutva nibbatti.
     Athassa pannarasasolasavassuddesikakale sakko "kuhim nu kho
sa nibbattati avajjento disva "idani maya tattha gantum
vattatiti elalukavannena pannayamanehi sattahi ratanehi yanakam
puretva pajento baranasiyam pavisitva "elalukani ganhathati
ugghosento vithim patipajji; muggamasadini gahetva agate pana
"mulena na   demiti vatva, "katham desiti vutte, "aham silarakkhikaya
itthiya dammiti aha. "silam nama sami kidisam: kim kalam udahu
niladivannanti. "tumhe silam `kidisanti na janatha, kimeva nam
rakkhissatha, silarakkhikaya pana dassamiti. "sami esa kumbhakarassa
dhita `silam rakkhamiti vicarati, etissa dehiti. Sapi tam "tenahi mayham
dehi samiti aha. "kasi tvanti. "aham avijahitapancasilati
aha. "tuyhameva tani maya anitaniti. Sakko yanakam pajento
tassa gharam gantva annehi anahariyam katva elalukavannena
devadattiyadhanam datva attanam janapetva "idam te jivitavuttiya
Dhanam, panca silani akhandani katva rakkhahiti vatva pakkami.
     Sapi tato cavitva asurabhavane asurajetthakassa dhita hutva
sakkassa verighare nibbatti, dvisu pana attabhavesu silassa
surakkhitatta abhirupa ahosi suvannavanna asadharanaya rupasiriya
samannagata. Vepacitti asurindo agatagatanam "tumhe mama dhitu
anucchavika na hothati tam kassaci adatva "mama dhita attanava
attano anucchavikam samikam upadharessatiti asurabalam sannipatapetva
"tuyham anucchavikam samikam ganhahiti tassa hatthe pupphadamam
adasi. Tasmim khane sakko tassa nibbattatthanam olokento
tam pavattim natva "idani maya gantva tam anetum vattatiti
mahallakaasuravannam nimminitva gantva parisapariyante atthasi.
Sapi ito cito ca olokenti tam ditthamattava pubbasannivasavasena
uppannena pemena mahogheneva ajjhotthatahadaya hutva "eso
me samikoti tassa upari pupphadamam khipi. Asura "amhakam raja
ettakam kalam dhitu anucchavikam alabhitva idani labhi, ayamevassa dhitu
pitamahato mahallako anucchavikoti lajjamana pakkamimsu. Sakkopi
tam hatthe gahetva "sakkohamasmiti naditva akase pakkhandi.
Asura "vancitamha 1- jarasakkenati tam anubandhimsu. Matali sangahako
vejayantaratham aharitva antaramagge thapesi. Sakko tam tattha
aropetva devanagarabhimukho payasi. Athassa simbalivanam sampattakale
@Footnote: 1. Si. vancitamaha.
Rathasaddam sutva bhita garulapotaka viravimsu. Tesam saddam sutva
sakko matalim pucchi "ke ete viravantiti. "garulapotaka devati.
"kimkaranati. "rathasaddam sutva maranabhayenati. "mam ekam nissaya
ettako dijo rathavegena vicunnito, ma nassi, nivattehi rathanti.
So sindhavasahassassa dandakena sannam datva ratham nivattesi.
Tam disva asura "jarasakko asurapurato patthaya palayanto idani
ratham nivattesi, addhanena 1- upatthambho laddho bhavissatiti nivattitva
agatamaggeneva asurapuram pavisitva puna sisam na ukkhipimsu. Sakkopi
sujam asurakannam devanagaram netva addhateyyanam accharakotinam
jetthakatthane thapesi. Sa sakkam varam yaci "maharaja mama imasmim
devaloke matapitaro va bhatikabhaginiyo va natthi; yattha yattha
gacchasi, tattha tattha mam gahetva gaccheyyasiti. So "sadhuti
tassa patinnam adasi.
     Tato patthaya ca cittapataliya pupphitaya, asura "amhakam
dibbaparicchattakassa pupphanakaloti sannaya yuddhatthaya sakkam
abhiyujjhitukama abhiruhimsu. Sakko hetthasamudde naganam arakkham
adasi, tato supannanam, tato kumbhandanam, tato yakkhanam, tato
catunnam maharajanam, sabbupari pana devanagaradvaresu vajirahattha
indapatima thapesi. Asura nagadayo jinitva agatapi indapatima
durato disva "sakko nikkhantoti palayanti.
@Footnote: 1. Ma. addha tena.
       "evam mahali magho manavo appamadapatipadam patipajji; evam
appamatto ca panesa evarupam issariyam patva dvisu devalokesu
rajjam karesi, appamado namesa buddhadihi pasattho, appamadam hi
nissaya sabbesampi lokiyalokuttaranam visesanam adhigamo hotiti
vatva imam gathamaha
        "appamadena maghava    devanam setthatam gato;
         appamadam pasamsanti,    pamado garahito sadati.
     Tattha appamadenati: acalagame bhumippadese sodhanam adim
katva katena appamadena. Maghavati: idani "maghavati pannato
magho manavo dvinnam devalokanam rajabhavena devanam setthatam
gato. Pasamsantiti: buddhadayo pandita appamadameva thomenti
vannayanti. Kimkarana? sabbesam lokiyalokuttaranam visesanam
patilabhakaranatta. Pamado garahito sadati: pamado pana
tehi ariyehi niccam garahito nindito. Kimkarana? sabbavipattinam
mulabhavato. Manussadobhagyam va hi apayupapatti va sabba
pamadamulikayevati.
     Gathapariyosane mahali licchavi sotapattiphale patitthahi,
sampattaparisapi bahu sotapannadayo jatati.
                        Sakkavatthu.
                        -------
                 8. Annatarabhikkhuvatthu. (22)
     "appamadarato bhikkhuti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto annataram bhikkhum arabbha kathesi.
     So kira satthu santike yava arahatta kammatthanam kathapetva 1-
arannam pavisitva ghatento vayamanto arahattam pattum nasakkhi.
So "visesetva kammatthanam kathapessamiti tato nikkhamitva
satthu santikam agacchanto antaramagge mahantam davaggim utthitam
disva vegena ekam mundapabbatamatthakam abhiruyha nisinno arannam
dayhamanam aggim disva arammanam ganhi "yatha ayam aggi
mahantani ca khuddakani ca upadanani dahantova gacchati; evam
ariyamaggananagginapi mahantani ca khuddakani ca sannojanani
dahantena gantabbam bhavissatiti. Sattha gandhakutiyam nisinnova tassa
cittavaram natva "evameva bhikkhu mahantanipi khuddakanipi upadanani
viya imesam sattanam abbhantare uppajjamanani anumthulani
sannojanani, tani nanaggina jhapetva abhabbuppattikani katum
vattatiti vatva obhasam vissajjetva tassa bhikkhuno abhimukhe
nisinno viya pannayamano imam gathamaha
        "appamadarato bhikkhu    pamade bhayadassi va
         sannojanam anumthulam      daham aggiva gacchatiti.
     Tattha appamadaratoti: appamade rato abhirato appamadena
@Footnote: 1. uggahetva. [?]
Vitinamentoti attho. Pamade bhayadassi vati: nirayupapattiadikam
pamade bhayam passanto, tasam va upapattinam mulatta pamadam bhayato
passanto. Sannojananti: vattadukkhena saddhim yojanam bandhanam
vatte osidapanasamattham dasavidham sannojanam. Anumthulanti: mahantanca
khuddakanca. Daham aggiva gacchatiti: yatha ayam aggi tam mahantanca
khuddakanca upadanam dahantova gacchati; evameva so appamadarato
bhikkhu appamadadhigatena nanaggina  etam sannojanam dahanto
abhabbuppattikam karonto gacchatiti attho.
     Gathapariyosane so bhikkhu yathanisinnova sabbasannojanani
jhapetva saha   patisambhidahi arahattam patva akasenagantva
tathagatassa suvannavannam sariram thometva vannetva vandamano
pakkamiti.
                     Annatarabhikkhuvatthu.
                     ------------
                9. Nigamavasitissattheravatthu. (23)
     "appamadaratoti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
nigamatissattheram arabbha kathesi.
     Ekasmim hi savatthito avidure nigamagame jatasamvaddho eko
kulaputto satthu sasane pabbajitva laddhupasampado "nigamatissatthero
nama appiccho santuttho pavivitto araddhaviriyoti pannayi.
So nibaddham natigameyeva pindaya carati. Anathapindikadisu
mahadanani karontesupi, pasenadikosale asadisadanam karontepi,
savatthim nagacchati. Bhikkhu "ayam nigamatisso utthaya samutthaya
natisamsattho viharati, anathapindikadisu mahadanani karontesupi,
pasenadikosale asadisadanam karontepi, neva agacchatiti katham
samutthapetva satthu arocayimsu. Sattha tam pakkosapetva "saccam
kira tvam bhikkhu evam karositi pucchitva, "natthi bhante mayham
natisamsaggo, aham ete manusse nissaya ajjhoharaniyamattam labhami,
`lukhe va panite va yapanamatte laddhe, puna kim aharapariyesanenati
nagacchami, natihi pana me samsaggo nama natthi bhanteti vutte,
pakatiyapi tassa ajjhasayam jananto "sadhu sadhu bhikkhuti sadhukaram
datva "anacchariyam kho panetam bhikkhu, yam tvam madisam acariyam labhitva
appiccho ahosi; ayanhi appicchata nama mama tanti mama paveniti
vatva bhikkhuhi yacito atitam ahari:
     atite himavante gangatire ekasmim udumbaravane anekasahassa
suvaka vasimsu. Tattha eko suvaraja attano nivasanarukkhassa phalesu
khinesu, yadeva avasittham hoti ankuro va pattam va taco va,
tam khaditva gangayam paniyam pivitva paramappiccho santuttho hutva
annattha na gacchati. Tassa appicchasantutthabhavagunena sakkassa
bhavanam kampi. Sakko avajjamano tam disva tassa vimamsanattham attano
anubhavena tam rukkham sukkhapesi. Rukkho obhagga khanumattova hutva
Chiddavachiddo, vate paharante, akotito viya saddam niccharento
atthasi. Tassa chiddehi cunnani nikkhamanti, suvaraja tani
khaditva gangayam paniyam pivitva annattha agantva vatatapam
aganetva udumbarakhanumatthake nisidi. Sakko tassa paramappicchabhavam
natva "mittadhammagunam kathapetva varamassa datva udumbaram amataphalam
karitva agamissamiti eko hamsaraja hutva sujam asurakannam purato
katva tam udumbaravanam gantva avidure ekassa rukkhassa sakhaya
nisiditva tena saddhim kathento imam gathamaha
         "santi rukkha haritapatta,     dumanekaphala bahu,
          kasma nu sukkhe kolape    suvassa nirato manoti.
     Sabbam suvajatakam navakanipate 1- agatanayeneva vittharetabbam;
atthuppattiyeva hi tattha ca idha ca nana, sesam tadisameva.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva "tada sakko anando
ahosi, suvaraja ahamevati vatva "evam bhikkhave appicchata
namesa mama tanti mama paveni; anacchariyam mama puttassa
nigamavasitissassa madisam acariyam labhitva appicchata; bhikkhuna
nama nigamavasitissena viya appicchena bhavitabbam; evarupo hi
bhikkhu abhabbo maggaphalehi parihanaya, annadatthu nibbanasseva
santike hotiti vatva imam gathamaha
@Footnote: 1. sabbesu potthakesu "dasanipateti dissati, tattha pana idam jatakam natthi,
@navakanipateyeva vijjati. khu. ja. navaka. 257.
           "appamadarato bhikkhu    pamade bhayadassi va
            abhabbo parihanaya    nibbanasseva santiketi.
     Tattha abhabbo  parihanayati: so evarupo bhikkhu
samathavipassanadhammehi va maggaphalehi va parihanaya abhabbo, napi
pattehi parihayati na appattani na papunati. Nibbanasseva
santiketi: kilesaparinibbanassapi anupadaparinibbanassapi
santikeyevati.
     Gathapariyosane nigamatissatthero saha patisambhidahi arahattam
papuni. Annepi bahu sotapannadayo ahesum, mahajanassa mahapphala
desana jatati.
                   Nigamavasitissattheravatthu.
                 Appamadavaggavannana nitthita.
                      Dutiyo  vaggo
                      ----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 19 page 1-115. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=19&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=19&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=12              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=330              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=328              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=328              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]