ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 18 : PALI ROMAN Dha.A.1 yamakavagga.

                    Dhammapadatthakatha
                   ----------
                    panamagatha
      mahamohatamonaddhe        loke lokantadassina
      yena saddhammapajjoto      jalito jalitiddhina
      tassa pade namassitva     sambuddhassa sirimato
      saddhammancassa pujetva     katva sanghassa canjalim,
      "tam tam karanamagamma       dhammadhammesu kovido
      sampannasaddhammapado        sattha dhammapadam subham
      desesi karunavega        samussahitamanaso
      yam ve devamanussanam       pitipamojjavaddhanam
      paramparabhata tassa        nipuna atthavannana,
      ya tambapannidipamhi       dipabhasaya santhita
      na sadhayati sesanam        sattanam hitasampadam,
      appeva nama sadheyya     sabbalokassa sa hitam "
      iti asimsamanena         dantena samacarina
      kumarakassapenaham         therena thiracetasa
      saddhammatthitikamena        sakkaccam abhiyacito,
      tam bhasam ativittharam        gatanca vacanakkamam
      pahayaropayitvana        tantim bhasam manoramam,
      Gathanam byanjanapadam        yam tattha na vibhavitam
      kevalantam vibhavetva      sesantameva atthato
      bhasantarena bhasissam       avahanto vibhavinam
      manaso pitipamojjam        atthadhammupanissitanti.
                 ---------------
                 1. Yamakavaggavannana
                    -----------
               1. Cakkhupalattheravatthu. (1)
       Manopubbangama dhamma      manosettha manomaya,
       manasa ce padutthena  bhasati va karoti va,
       tato nam dukkhamanveti      cakkamva vahato padanti.
Ayam dhammadesana kattha bhasitati. "savatthiyam." "kam arabbhati.
"cakkhupalattheram. "
     Savatthiyam kira mahasuvanno nama kutumbiko ahosi addho
mahaddhano mahabhogo aputtako. So ekadivasam nahanatittham gantva
nahatva agacchanto antaramagge sampannasakham ekam vanappatim
disva, "ayam mahesakkhaya devataya pariggahito bhavissatiti tassa
hetthabhagam sodhapetva pakaraparikkhepam karapetva valukam
okirapetva dhajapatakam ussapetva vanappatim alankaritva "puttam
va dhitaram va labhitva tumhakam mahasakkaram karissamiti patthanam
katva pakkami.
     Athassa bhariyaya kucchiyam gabbho patitthasi. So tassa gabbha-
pariharam adasi. Sa dasamasaccayena puttam vijayi. Setthi attana
palitam vanappatim nissaya laddhatta tassa "paloti namam akasi.
Aparabhage annam puttam labhi. Tassa "cullapaloti namam katva,
Itarassa "mahapaloti namam kari. Te vayappatte gharabandhanena
bandhimsu. Aparabhage matapitaro kalamakamsu. Sabbam bhogam dvinnamyeva
vivaresum.
     Tasmim samaye sattha pavattitapavaradhammacakko anupubbena gantva,
anathapindikamahasetthina catuppannasakotidhanam vissajjetva karite
jetavanamahavihare viharati; mahajanam saggamagge ca mokkhamagge ca
patitthapayamano. Tathagato hi "matipakkhato asitiya pitipakkhato
asitiyati dveasitinatikulasahassehi karite nigrodhamahavihare
ekameva vassavasam vasi, anathapindikena karite jetavanamahavihare
ekunavisati, visakhaya sattavisatikotidhanapariccagena karite pubbarame
cha vassavaseti dvinnam kulanam gunamahantatam paticca savatthim
nissaya pancavisati vassavase vasi. Anathapindikopi visakhapi
mahaupasika nibaddham divasassa dve vare tathagatassa upatthanam
gacchanti. Gacchanta ca "daharasamanera no hatthe olokessantiti
tucchahattha na gatapubba: purebhattam gacchanta khadaniyadini
gahapetva gacchanti, pacchabhattam panca bhesajjani attha ca
panani. Nivesanesu pana tesam dvinnam dvinnam bhikkhusahassanam niccam
pannattanevasanani honti. Annapanabhesajjesu yo yam icchati,
tassa tam yathicchitameva sampajjati, tesu anathapindikena ekameva
divasam sattharam 1- panho 2- na pucchitapubbo. So kira "tathagato
@Footnote: 1. satthatipi. 2. panhantipi.
Buddhasukhumalo khattiyasukhumalo `bahupakaro me gahapatiti mayham
dhammam desento kilameyyati, satthari adhimattasinehena panham na
pucchati. Sattha pana tasmim nisinnamatteyeva "ayam setthi mam
arakkhitabbatthane rakkhati, aham hi kappasatasahassadhikani cattari
asankheyyani alankatappatiyattam attano sisam chinditva akkhini
uppatetva hadayamamsam ubbattetva panasamam puttadaram pariccajitva
paramiyo purento paresam dhammadesanatthameva puresim, esa mam
arakkhitabbatthane rakkhatiti ekam dhammadesanam kathesiyeva.
     Tada savatthiyam satta manussakotiyo vasanti. Tesu satthu
dhammakatham sutva pancakotimatta manussa ariyasavaka jata,
dvekotimatta puthujjana. Tesu ariyasavakanam dveyeva kiccani
ahesum: purebhattam danam denti, pacchabhattam gandhamaladihattha
vatthabhesajjapanakadim gahapetva dhammassavanatthaya gacchanti.
     Athekadivasam mahapalo ariyasavake gandhamaladihatthe viharam
gacchante disva, "ayam mahajano kuhim gacchatiti pucchitva,
"dhammassavanayati sutva, "ahampi gamissamiti, gantva sattharam
vanditva parisapariyante nisidi.
     Buddha ca nama dhammam desenta, saranasilapabbajjadinam
upanissayam oloketva ajjhasayavasena dhammam desenti; tasma
tamdivasam sattha tassa upanissayam oloketva dhammam desento
anupubbikatham kathesi. Seyyathidam? danakatham silakatham saggakatham kamanam
Adinavam okaram sankilesam nekkhamme anisamsam pakasesi. Tam sutva
mahapalo kutumbiko cintesi "paralokam gacchantam puttadhitaro va
bhoga va nanugacchanti, sarirampi attana saddhim na gacchati; kim
me gharavasena, pabbajissamiti. So desanapariyosane sattharam
upasankamitva pabbajjam yaci. Atha nam sattha "natthi te koci
apucchitabbayuttako natiti aha. "kanitthabhata me atthi bhanteti.
"tenahi tam apucchahiti. So "sadhuti sampaticchitva sattharam
vanditva geham gantva kanittham pakkosapetva "tata yam imasmim
kule savinnanakavinnanakam dhanam kinci atthi, sabbantam tava bharo,
patipajjahi nanti. "tumhe pana samiti. "aham satthu santike
pabbajissamiti. "kim kathesi bhatika; tvam me matari mataya mata viya,
pitari mate pita viya laddho, gehe vo mahavibhavo, sakka geham
ajjhavasanteheva punnani katum; ma evamakatthati. "tata maya satthu
dhammadesana suta, satthara hi sanhasukhumam tilakkhanam aropetva
adimajjhapariyosanakalyanadhammo desito. Na sakka so agaramajjhe
puretum; pabbajissami tatati. "bhatika tarunapica tava, mahallakakale
pabbajissathati. "tata mahallakassa hi attano hatthapadapi
anassava honti, na vase vattanti, kimangam pana nataka, svaham
tava vacanam na karomi, samanapatipattim puressami,
          jarajajjarita honti  hatthapada anassava
          yassa, so vihatatthamo katham dhammam carissati,
Pabbajissamevaham tatati. Tassa viravantasseva, satthu santikam
gantva pabbajjam yacitva, laddhapabbajjupasampado acariyupajjhayanam
santike panca vassani vasitva, vutthavasso pavaretva, sattharam
upasankamitva vanditva pucchi "bhante imasmim sasane kati dhuraniti.
"ganthadhuram vipassanadhuranti dveyeva dhurani bhikkhuti. "katamam pana bhante
ganthadhuram, katamam vipassanadhuranti. "attano pannanurupena ekam va
dve va nikaye sakalam va pana tepitakam buddhavacanam ugganhitva
tassa dharanam kathanam vacananti idam ganthadhuram nama. Sallahukavuttino
pana pantasenasanabhiratassa attabhave khayavayam patthapetva
sataccakiriyavasena vipassanam vaddhetva arahattaggahananti idam 1-
vipassanadhuram namati. "bhante aham mahallakakale pabbajito ganthadhuram
puretum na sakkhissami, vipassanadhuram pana puressami; kammatthanam me
kathethati. Athassa sattha yava arahatta kammatthanam kathesi.
So sattharam vanditva, attana sahagamino bhikkhu pariyesanto
satthi bhikkhu labhitva, tehi saddhim nikkhamitva, visayojanasatamaggam
gantva, ekam mahantam paccantagamam patva, tattha saparivaro
pindaya pavisi.
     Manussa vattasampanne bhikkhu disva pasannacitta, asanani
pannapetva nisidapetva, panitenaharena parivisitva, "bhante
kuhim ayya gacchantiti pucchitva, "yathaphasukatthanam upasakati
@Footnote: 1. katthaci `iti idanti na dissati.
Vutte, panditamanussa "vassavasam senasanam pariyesanti bhadantati
natva "bhante sace ayya imam temasam idha vaseyyum; mayam saranesu
patitthaya, silani ganheyyamati ahamsu. Tepi "mayam imani
kulani nissaya, bhavanissaranam karissamati adhivasesum. Manussa
tesam patinnam gahetva viharam patijaggitva rattitthanadivatthanani
sampadetva adamsu. Te nibaddham tameva gamam pindaya pavisanti.
Atha ne eko vejjo upasankamitva, "bhante bahunnam vasanatthane
aphasukampi nama hoti, tasmim uppanne, mayham katheyyatha; bhesajjam
karissamiti pavaresi.
     Thero vassupanayikadivase te bhikkhu amantetva pucchi
"avuso imam temasam katihi iriyapathehi vitinamessathati. "catuhi
bhanteti. "kim panetam avuso patirupam, nanu appamattehi bhavitabbam?
mayam hi dharamanassa buddhassa santika kammatthanam gahetva agata,
buddha ca nama na sakka sathena aradhetum, kalyanajjhasayena
hete aradhetabba, pamattassa ca nama cattaro apaya
sakagehasadisa, appamatta hothavusoti. "tumhe pana bhanteti.
"aham tihi iriyapathehi vitinamessami, pitthim na pasaressami
avusoti. "sadhu bhante, appamatta hothati.
     Therassa niddam anokkamantassa, pathamamase atikkante, akkhirogo
uppajji. Chiddaghatato udakadhara viya akkhihi dhara paggharanti.
So sabbarattim samanadhammam katva, arunuggamane gabbham pavisitva nisidi.
Bhikkhu bhikkhacaravelaya therassa santikam gantva "bhikkhacaravela
bhanteti ahamsu. "tenahavuso ganhatha pattacivaranti attano pattacivaram
gahapetva nikkhami. Bhikkhu tassa akkhi paggharante disva "kimetam
bhanteti pucchimsu. "akkhi me avuso vata vijjhantiti. "nanu
bhante vejjenamha pavarita, tassa katheyyamati. "sadhavusoti.
Te vejjassa kathayimsu. So telam pacitva pesesi. Thero nasaya
telam asincanto nisinnakova asincitva antogamam pavisi.
Vejjo disva aha "bhante ayyassa kira akkhi vato vijjhatiti.
"ama upasakati. "bhante maya telam pacitva pesitam, nasaya
vo asittanti. "ama upasakati. "idani kidisanti. "rujateva
upasakati. Vejjo "maya ekavareneva vupasamanattham telam pahitam,
kinnu kho rogo na vupasantoti cintetva "bhante nisiditva
vo asittam, nipajjitvati pucchi. Thero tunhi ahosi; punappunam
pucchiyamanopi na kathesi. So "viharam gantva vasanatthanam
olokessamiti cintetva "tenahi bhante gacchathati theram
vissajjetva viharam gantva therassa vasanatthanam olokento
cankamananisidanatthanameva disva sayanatthanam adisva "bhante
nisinnehi vo asittam, nippannehiti pucchi. Thero tunhi ahosi.
"ma bhante evamakattha; samanadhammo nama, sarire yapente,
sakka katum; nipajjitva asincathati punappunam yaci. "gacchavuso,
Mantetva janissamiti. Therassa ca tattha neva nati na salohita 1-
atthi, kena saddhim manteyya? karajakayena pana saddhim mantento
"vadehi tava avuso palita, kim akkhi olokessasi udahu
buddhasasanam? anamataggasmim hi samsaravatte tava akkhikanassa ganana
natthi, anekani pana buddhasatani buddhasahassani atitani; tesu
ekabuddhopi na paricchinno, idani imam antovassam tayo mase
na nipajjissamiti te manasam baddham; tasma cakkhuni te nassantu
va bhijjantu va; buddhasasanameva dharehi, ma cakkhuniti bhutakayam
ovadanto ima gatha abhasi
             "cakkhuni hayantu 2- mamayitani,
              sotani hayantu, tatheva deho,
              sabbampidam hayatu dehanissitam;
              kimkarana palita tvam pamajjasi.
              Cakkhuni jirantu 3- mamayitani,
              sotani jirantu 3-, tatheva kayo,
              sabbampidam jiratu 4- kayanissitam;
              kimkarana palita tvam pamajjasi.
              Cakkhuni bhijjantu 5- mamayitani,
              sotani bhijjantu 5- tatheva rupam,
@Footnote: 1. natisalohitatipi patho.  2. Si. hayanti. 3. Si. jiranti. 4. Si. jirati.
@5. Si. bhijjanti.
              Sabbampidam bhijjatu 1- rupanissitam;
              kimkarana palita tvam pamajjasiti.
Evam tihi gathahi attano ovadam datva nisinnakova natthukammam
katva gamam pindaya pavisi. Vejjo disva "kim bhante
natthukammam katanti pucchi. "ama upasakati. "kidisam bhanteti.
Rujateva upasakati. "nisiditva vo bhante katam, nipajjitvati.
Thero tunhi ahosi; punappunam pucchitopi, na kinci kathesi. Atha nam
vejjo "bhante tumhe sappayam na karotha, ajja patthaya `asukena
me telam pakkanti ma vadittha, ahampi `maya vo telam pakkanti
na vakkhamiti aha. So vejjena paccakkhato, viharam gantva
"vejjenapi paccakkhatosi, iriyapatham ma vissajji samanati,
             "patikkhitto tikicchaya   vejjenasi vivajjito
              niyato maccurajassa,   kim palita pamajjasiti
imaya gathaya attanam ovaditva samanadhammam akasi. Athassa
majjhimayame atikkantamatte, apubbam acarimam akkhini ceva
kilesa ca pabhijjimsu. So sukkhavipassako araha hutva gabbham
pavisitva nisidi. Bhikkhu bhikkhacaravelaya gantva "bhikkhacarakalo
bhanteti ahamsu. "kalo avusoti. "ama bhanteti. "tenahi
gacchathati. "tumhe pana bhanteti. "akkhini me avuso parihinaniti.
Te tassa akkhini oloketva assupunnanetta hutva "bhante
@Footnote: 1. Si. bhijjati.
Ma cintayittha, mayam vo patijaggissamati theram assasetva
kattabbayuttakam vattapativattam katva gamam pavisimsu. Manussa theram
adisva "bhante amhakam ayyo kuhinti pucchitva tam pavattim
sutva yagum pesetva sayam pindapatam adaya gantva
theram vanditva padamule pavattamana roditva "mayam bhante
patijaggissama, tumhe ma cintayitthati samassasetva pakkamimsu.
Tato patthaya nibaddham yagubhattam viharameva pesenti. Theropi
itare satthibhikkhu nirantaram ovadati. Te tassovade thatva
upakkatthaya pavaranaya, sabbeva saha patisambhidahi arahattam
papunimsu, vutthavassa ca pana sattharam datthukama hutva theram
ahamsu "bhante sattharam datthukamamhati. Thero tesam vacanam sutva
cintesi "aham dubbalo, antaramagge ca amanussapariggahita atavi
atthi, mayi etehi saddhim gacchante, sabbe kilamissanti, bhikkhampi
labhitum na sakkhissanti, ime puretarameva pesessamiti. Atha ne
aha "avuso tumhe purato gacchathati. "tumhe pana bhanteti.
"aham dubbalo, antaramagge ca amanussapariggahita atavi atthi,
mayi tumhehi saddhim gacchante, sabbe kilamissatha, tumhe purato
gacchathati. "ma bhante evam karittha, mayam tumhehi saddhimyeva
gamissamati. "ma vo avuso evam ruccittha, evam sante mayham
aphasukam bhavissati, mayham kanittho tumhe disva pucchissati, athassa
mama cakkhunam parihinabhavam aroceyyatha; so mayham santikam kancideva
Pahinissati; tena saddhim agacchissami; tumhe mama vacanena
dasabalanca asitimahathere ca vandathati te uyyojesi. Te theram
khamapetva antogamam pavisimsu. Manussa te nisidapetva bhikkham
datva "kim bhante ayyanam gamanakaro pannayatiti. "ama
upasaka, sattharam datthukamamhati. Te punappunam yacitva tesam
gamanachandameva natva anugantva paridevitva nivattimsu. Tepi
anupubbena jetavanam gantva sattharanca mahathere ca therassa
vacanena vanditva punadivase, yattha therassa kanittho vasati; tam
vithim pindaya pavisimsu. Kutumbiko te sanjanitva nisidapetva
katapatisantharo, "bhatikatthero me kuhinti pucchi. Athassa
te tam pavattim arocesum. So tesam padamule pavattento
roditva pucchi "idani bhante kim katabbanti. "thero ito
kassaci gamanam paccasimsati, gatakale tena saddhim agamissatiti.
"ayam me bhante bhagineyyo palito nama, etam pesethati.
"evam pesetum na sakka, magge paripantho atthi, pabbajetva
pesetum vattatiti. "evam katva pesetha bhanteti. Atha nam
pabbajetva addhamasamattam civaraggahanadini sikkhapetva maggam
acikkhitva pahinimsu. So anupubbena tam gamam patva gamadvare
ekam mahallakam disva "imam gamam nissaya koci arannako
viharo atthiti pucchi. "atthi bhanteti. "ko tattha vasatiti.
"palitatthero nama bhanteti. "maggam me acikkhathati. "kosi
Tvam bhanteti. "therassa bhagineyyomhiti. Atha nam gahetva viharam
nesi. So theram vanditva addhamasamattam vattapativattam katva
theram samma patijaggitva "bhante matulakutumbiko me tumhakam
agamanam paccasimsati; etha, gacchamati aha. "tenahi me yatthikotim
ganhahiti. So yatthikotim gahetva therena saddhim antogamam pavisi.
Manussa theram nisidapetva "kim bhante gamanakaro vo pannayatiti
pucchimsu. "ama upasaka, gantva sattharam vandissamiti. Te
nanappakarena yacitva alabhanta theram uyyojenta upaddhapatham
gantva roditva nivattimsu. Samanero theram yatthikotiya adaya
gacchanto antaramagge ataviyam sankatthanagaram nama therena upanissaya
vutthapubbagamam sampapuni. So tato nikkhamitva aranne gayitva
daruni uddharantiya ekissa itthiya gitasaddam sutva sare
nimittam ganhi.
     Itthisaddo viya hi anno saddo purisanam sakalasariram
pharitva thatum samattho nama natthi. Tenaha bhagava "naham bhikkhave
annam ekasaddampi samanupassami, yo 1- evam purisassa cittam pariyadaya
titthati; yathayidam bhikkhave itthisaddoti. 2-
     Samanero tattha nimittam gahetva yatthikotim vissajjetva
"titthatha tava bhante, kiccam me atthiti tassa santikam gato.
Sa tam disva tunhi ahosi. So taya saddhim silavipattim papuni.
@Footnote: 1. Si. Ma. evameva hoti. paliyampana "yanti dissati. 2. an. eka. 20/1.
Thero cintesi "idaneveko gitasaddo suyittha, so ca kho
itthiya, samaneropi cirayati, so silavipattim patto bhavissatiti.
Sopi attano kiccam nitthapetva agantva "gacchama bhanteti
aha. Atha nam thero pucchi "papo jatosi samanerati. So
tunhi hutva punappunam putthopi na kinci kathesi. Atha nam thero
aha "tadisena papena mama yatthikotiggahanakiccam natthiti. So
samvegappatto kasayani apanetva gihiniyamena paridahitva
"bhante aham pubbe samanero, idani panamhi gihi jato;
pabbajantopicaham na saddhaya pabbajito, maggaparipanthabhayena pabbajito;
etha, gacchamati aha. "avuso gihipapopi samanapapopi
papoyeva; tvam samanabhave thatvapi silamattam puretum nasakkhi;
gihi hutva kinnama kalyanam karissasi; tadisena papena mama
yatthikotiggahanakiccam natthiti. "bhante amanussupadduto maggo,
tumhe ca andha, katham idha vasissathati. Atha nam thero "avuso
tvam ma evam cintayi, idheva me nipajjitva marantassapi aparaparam
pavattentassapi, taya saddhim gamanam nama natthiti vatva ima
gatha abhasi
        "handaham hatacakkhusmi       kantaraddhanamagato,
         sayamano na gacchami;     natthi bale sahayata.
         Handaham hatacakkhusmi       kantaraddhanamagato
         marissami, no gamissami;  natthi bale sahayatati.
Tam sutva itaro samvegajato, "bhariyam vata me sahasikam ananucchavikam
kammam katanti baha paggayha kandanto vanasandam pakkhanditva
tatha pakkantova ahosi.
     Therassapi silatejena satthiyojanayamam pannasayojanavitthatam
pannarasayojanabahalam jayasumanapupphavannam nisidanutthahanakalesu
onamanunnamanapakatikam sakkassa devarajassa pandukambalasilasanam
unhakaram dassesi. Sakko "ko nu kho mam thana cavetukamoti
olokento dibbena cakkhuna theram addasa.
     Tenahu porana
     "sahassanetto devindo       dibbacakkhum visodhayi
     `papagarahi ayam palo         ajivam parisodhayi',
      sahassanetto devindo       dibbacakkhum visodhayi
     `dhammagaruko ayam palo        nisinno sasane ratoti.
     Athassa etadahosi "sacaham evarupassa papagarahino dhammagarukassa
ayyassa santikam na gamissami, muddha me sattadha phaleyya;
gamissamissa santikanti. Tato
      sahassanetto devindo       devarajjasiridharo
      tamkhanena agantva,         cakkhupalam upagami.
Upagantva ca pana therassavidure padasaddam akasi. Atha nam thero
pucchi "ko esoti. "aham bhante addhikoti. "kuhim yasi upasakati.
"savatthiyam bhanteti. "yahi avusoti. "ayyo pana bhante kuhim
Gamissatiti. "ahampi tattheva gamissamiti. "tenahi ekatova gacchama
bhanteti. "aham dubbalo, maya saddhim gacchantassa tava papanco
bhavissatiti. "mayham accayikam natthi; ahampi ayyena saddhim gacchanto
dasasu punnakiriyavatthusu ekam labhissami; ekatova gacchama bhanteti.
Thero "eso sappuriso bhavissatiti cintetva "tenahi yatthikotim
ganha upasakati aha. Sakko tatha katva pathavim sankhipanto
sayanhasamaye jetavanam sampapesi. Thero sankhapanavadisadde sutva
"kattheso saddoti pucchi. "savatthiyam bhanteti. "mayam gamanakale cirena
gamimhati. "aham ujukamaggam janami bhanteti. Tasmim khane thero
"nayam manusso, devata bhavissatiti sallakkhesi.
       Sahassanetto devindo      devarajjasiridharo
       sankhipitvana tam maggam        khippam savatthimagami.
So therassevatthaya kanitthakutumbikena karitam pannasalam netva
phalake nisidapetva piyasahayavannena tassa santikam gantva
"samma palati pakkosi. "kim sammati. "therassa agatabhavam
janasiti. "na janami, kim pana thero agatoti. "ama samma,
idanaham viharam gantva theram taya karitapannasalayam nisinnakam
disva agatomhiti vatva pakkami. Kutumbikopi viharam gantva
theram disva padamule pavattento roditva "idam disva
aham bhante tumhakam pabbajitum nadasintiadini vatva dve
dasadarake bhujisse katva therassa santike pabbajetva
"antogamato yagubhattadini aharitva theram upatthahathati
patipadesi. Samanera vattapativattam katva theram upatthahimsu.
     Athekadivasam disavasino bhikkhu "sattharam passissamati
jetavanam agantva sattharam vanditva asitimahathere disva
viharacarikam caranta cakkhupalattherassa vasanatthanam patva "idampi
passissamati sayam tadabhimukha ahesum. Tasmim khane mahamegho
utthahi. Te "idani sayanca, megho ca utthito, patova
agantva passissamati nivattimsu. Devo pathamayame vassitva
majjhimayame vigato. Thero araddhaviriyo acinnacankamano;
tasma pacchimayame cankamanam otari. Tada pana navavutthaya
bhumiya bahu indagopaka utthahimsu. Te there cankamante,
yebhuyyena vipajjimsu. Antevasika therassa cankamanatthanam kalasseva
na sammajjimsu. Itare bhikkhu "therassa vasanatthanam passissamati
agantva cankamane panake disva "ko imasmim 1- cankamatiti
pucchimsu. "amhakam upajjhayo bhanteti. Te ujjhayimsu "passatha
samanassa kammam; sacakkhukale nipajjitva niddayanto kinci
akatva, idani cakkhuvikalakale `cankamamiti ettake pane
maresi; `attham karissamiti anattham akariti. Atha te gantva
tathagatassa arocesum "bhante cakkhupalatthero `cankamamiti bahu
panake maresiti. "kim pana so tumhehi marento ditthoti. "na
@Footnote: 1. "idhati yuttataram.
Dittho bhanteti. "yatheva tumhe tam na passatha; tatha sopi te
pane na passati, khinasavanam maranacetana nama natthi bhikkhaveti.
"bhante arahattassa upanissaye sati, kasma andho jatoti.
"attana katakammavasena bhikkhaveti. "kim pana bhante tena katanti.
"tenahi bhikkhave sunatha:
     atite baranasiyam baranasiraje rajjam karente, eko
vejjo gamanigame caritva vejjakammam karonto ekam cakkhudubbalam
itthim disva pucchi "kinte aphasukanti. "akkhihi na passamiti.
"bhesajjante karissamiti. "karohi samiti. "kim me dassasiti.
"sace me akkhini pakatikani katum sakkhissasi, ahante saddhim
puttadhitahi dasi bhavissamiti. So "sadhuti bhesajjam samvidahi.
Ekabhesajjeneva akkhini pakatikani ahesum. Sa cintesi "aham
etassa `saputtadhita dasi bhavissamiti patijanim, na kho pana mam
sanhena samudacarissati, vancessami nanti. Sa vejjenagantva
"kidisam bhaddeti puttha, "pubbe me akkhini thokam rujjimsu,
idani atirekataram rujjantiti aha. Vejjo "ayam mam vancetva
kinci adatukama, na me etaya dinnabhatiya attho, idani
tam andham karissamiti cintetva geham gantva bhariyaya tamattham
acikkhi. Sa tunhi ahosi. So ekam bhesajjam yojetva tassa
santikam gantva "bhadde imam bhesajjam anjahiti anjapesi. Dve
akkhini dipasikha viya vijjhayimsu. So vejjo cakkhupalo ahosi.
     "bhikkhave tada mama puttena katakammam pacchato pacchato
anubandhi, papakammam hi nametam dhuram vahato balivaddassa padam cakkam viya
anugacchatiti idam vatthum kathetva anusandhim ghatetva patitthapitamattikam
sasanam rajamuddaya lanchanto viya dhammaraja imam gathamaha
    "manopubbangama dhamma       manosettha manomaya;
     manasa ce padutthena        bhasati va karoti va,
     tato nam dukkhamanveti        cakkamva vahato padanti.
     Tattha "manoti kamavacarakusaladibhedam sabbampi catubhumikacittam.
Imasmim pana pade tada tassa vejjassa uppannacittavasena
niyamiyamanam vavatthapiyamanam paricchijjamanam, domanassasahagatam
patighasampayuttam cittameva labbhati. Pubbangamati: tena pathamagamina
hutva samannagata. Dhammati: gunadesanapariyattinissattanijjivavasena
cattaro dhamma nama. Tesu
     "na hi dhammo adhammo ca   ubho samavipakino,
      adhammo nirayam neti      dhammo papeti suggatinti 1-
ayam gunadhammo nama. "dhammam vo bhikkhave desessami
adikalyananti ayam desanadhammo nama. "idha pana bhikkhave
ekacce kulaputta dhammam pariyapunanti suttam geyyanti 2- ayam
pariyattidhammo nama. "tasmim kho pana samaye dhamma honti,
khandha hontiti 3- ayam nissattadhammo nama. Nijjivadhammotipi eseva
@Footnote: 1. khu. ja. visa. 27/473. 2. Ma. mu. 12/268 3. dhammasangani. 34/33.
Nayo. Tesu imasmim thane nissattanijjivadhammo adhippeto. So
atthato tayo arupino khandha "vedanakkhandho sannakkhandho
sankharakkhandhoti. Ete hi, mano pubbangamo etesanti
manopubbangama nama. "katham panetehi saddhim ekavatthuko
ekarammano apubbam acarimam ekakkhane uppajjamano mano
pubbangamo nama hotiti. Uppadappaccayatthena. Yatha hi bahusu
ekato gamaghatadikammani karontesu, "ko tesam pubbangamoti
vutte, yo tesam paccayo hoti, yam nissaya te tam kammam karonti;
so datto va matto va "tesam pubbangamoti vuccati; evam sampadamidam
veditabbam. Iti uppadappaccayatthena mano pubbangamo etesanti
manopubbangama. Na hi te, mane anuppajjante, uppajjitum sakkonti.
Mano pana, ekaccesu cetasikesu anuppajjantesupi, uppajjatiyeva.
Adhipativasena pana mano settho etesanti manosettha. Yatha
hi coradinam corajetthakadayo adhipatino settha; tatha tesampi
manoti manosettha. Yatha pana daruadihi nipphannani tani
tani bhandani darumayadini nama honti; tatha etepi manato
nipphannatta manomaya nama. Padutthenati: agantukehi abhijjhadihi
dosehi padutthena. Pakatimano hi bhavangacittam. Tam appaduttham, yatha
hi pasannam udakam agantukehi niladihi upakkilittham nilodakadibhedam
hoti, na ca navam udakam napi purimam pasannaudakameva; tatha tampi
agantukehi abhijjhadihi dosehi paduttham hoti, na ca navam cittam,
Napi purimam bhavangacittameva. Tenaha bhagava "pabhassaramidam bhikkhave
cittam. Tanca kho agantukehi upakkilesehi upakkilitthanti. 1- Evam
manasa ce padutthena. Bhasati va karoti vati: so bhasamano
catubbidham vaciduccaritameva bhasati, karonto tividham kayaduccaritameva
karoti, abhasanto akaronto taya abhijjhadihi padutthamanasataya
tividham manoduccaritam pureti. Evamassa dasa akusalakammapatha paripurim
gacchanti. Tato nam dukkhamanvetiti: tato tividhaduccaritato tam puggalam
dukkhamanveti: duccaritanubhavena catusu apayesu va manussesu
va tamattabhavam gacchantam kayavatthukampi itaravatthukampiti imina
pariyayena kayikacetasikam vipakadukkham anugacchati. Yathakim? cakkamva
vahato padanti: dhure yuttassa dhuram vahato balivaddassa padam cakkam
viya. Yatha hi so ekampi divasam dvepi pancapi dasapi addhamasampi
vahanto cakkam nivattetum jahitum na sakkoti;  athakhvassa purato
atikkamantassa yugam givam badhati, pacchato patikkamantassa cakkam
urumamsam patihanti;  imehi dvihi karanehi badhantam cakkam tassa
padanupadikam honti, tatheva manasa padutthena tini duccaritani
puretva thitam puggalam nirayadisu tattha tattha gatatthanesu
duccaritamulakam kayikampi cetasikampi dukkham anubandhatiti.
     Gathapariyosane timsasahassa bhikkhu saha patisambhidahi arahattam
papunimsu. Sampattaparisayapi desana satthika saphala ahositi.
                    Cakkhupalattheravatthu.
@Footnote: 1. an. eka. 20/11.
                  2. Matthakundalivatthu. (2)
     "manopubbangamati dutiyagathapi savatthiyamyeva matthakundalim
arabbha bhasita.
     Savatthiyam kira adinnapubbako nama brahmano ahosi.
Tena kassaci kinci na dinnapubbam, tena tam "adinnapubbakotveva
sanjanimsu. Tassekaputtako ahosi piyo manaPo. Athassa
pilandhanam karetukamo, "sace suvannakarassacikkhissami, vetanam
databbam bhavissatiti sayameva suvannam kottetva matthani
kundalani katva adasi. Tenassa putto "matthakundalitveva
pannayittha. Tassa solasavassakale pandurogo udapadi. Mata
puttam oloketva "brahmana puttassa te rogo uppanno,
tikicchapehi nanti aha. "bhoti sace vejjam anessami,
bhattavetanam databbam bhavissati; tvam mama dhanacchedam na olokesiti.
"atha kim karissasi brahmanati. "yatha me dhanacchedo na hoti;
tatha karissamiti. So vejjanam santikam gantva "asukarogassa
nama tumhe kim bhesajjam karothati pucchi. Athassa te yam va tam
va rukkhatacadim acikkhanti. So tam aharitva puttassa bhesajjam
karoti. Tam karontassevassa rogo balava ahosi, atekicchabhavam
upagami. Brahmano tassa dubbalabhavam natva ekam vejjam
pakkosi. So oloketva "amhakam ekam kiccam atthi,
annam vejjam pakkositva tikicchapehiti tam paccakkhaya nikkhami.
Brahmano tassa maranasamayam natva "imassa dassanatthaya
agatagata antogehe sapateyyam passissanti, bahi nam karissamiti
puttam niharitva bahi alinde nipajjapesi.
     Tam divasam bhagava balavapaccusasamaye mahakarunasamapattito vutthaya
pubbabuddhesu katadhikaranam ussannakusalamulanam veneyyabandhavanam
dassanattham buddhacakkhuna lokam volokento, dasasahassacakkavale
nanajalam patthari. Matthakundali bahialinde nipannakareneva
tassa anto pannayi. Sattha tam disva tassa antogeha
niharitva tattha nippajjapitabhavam natva "atthi nu kho mayham
ettha gatappaccayena atthoti upadharento, idam addasa "ayam
manavo mayi cittam pasadetva, kalam katva, tavatimsadevaloke
timsayojanike kanakavimane nibbattissati, accharasahassaparivaro
bhavissati, brahmanopi tam jhapetva rodanto alahane
vicarissati, devaputto tigavutappamanam satthisakatabharalankarapatimanditam
accharasahassaparivaram attabhavam oloketva `kena nu kho
kammena maya ayam sirisampatti laddhati olokento, mayi
cittappasadena laddhabhavam natva `dhanacchedabhayena mama bhesajjam
akaretva, idani alahanam gantva rodati, vippakarappattam
nam karissamiti pitari akkhantiya matthakundalivannenagantva
alahanassavidure nippajjitva rodissati. Atha nam brahmano
`kosi tvanti pucchissati, `ahante putto matthakundaliti, `kuhim
Nibbattositi, `tavatimsabhavaneti, `kim kammam katvati vutte, mayi
cittappasadena nibbattabhavam acikkhissati, brahmano `tumhesu
cittam pasadetva sagge nibbatta 1- nama atthiti mam pucchissati,
athassaham `ettakani satani va sahassani va satasahassani vati na
sakka gananaya paricchinditunti vatva dhammapade gatham bhasissami,
gathapariyosane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo bhavissati,
matthakunadali sotapanno bhavissati; tatha adinnapubbako brahmano,
iti imam kulaputtam nissaya dhammayago maha 2- bhavissatiti natva,
punadivase katasarirapatijaggano mahabhikkhusanghaparivuto savatthim pindaya
pavisitva, anupubbena brahmanassa gehadvaram gato.
     Tasmim khane matthakundali antogehabhimukho nipanno hoti.
Sattha attano apassanabhavam natva, ekam rasmim vissajjesi.
Manavo "kim obhaso namesoti parivattitva nippannova sattharam
disva "andhabalapitaram nissaya evarupam buddham upasankamitva
kayaveyyavatikam va katum danam va datum dhammam va sotum
nalattham, idani me hatthapi avidheyya, annam kattabbam natthiti
manameva pasadesi. Sattha "alam ettakena imassati pakkami.
So tathagate cakkhupatham vijahanteyeva,  pasannamano kalam katva
suttappabuddho viya devaloke timsayojanike kanakavimane nibbatti.
@Footnote: 1. nibbattanantipi. 2. katthaci mahati padam natthi.
Brahmanopissa sariram jhapetva alahane rodanaparayano ahosi,
devasikam alahanam gantva rodati "kaham ekaputtaka, kaham
ekaputtakati.
     Devaputtopi attano sampattim oloketva "kena kammena
laddhati upadharento "satthari manopasadenati natva "ayam
brahmano mama aphasukakale bhesajjam akaretva idani
alahanam gantva rodati; vippakarappattametam katum vattatiti
matthakundalivannenagantva alahanassavidure baha paggayha
rodanto atthasi. Brahmano tam disva "aham tava puttasokena
rodami, esa kimattham rodati; pucchissami nanti pucchanto imam
gathamaha
                  "alankato matthakundali
                   malabhari haricandanussado,
                   baha paggayha kandasi
                   vanamajjhe kim dukkhito tuvanti.
So aha
                  "sovannamayo pabhassaro
                   uppanno rathapanjaro mama,
                   tassa cakkayugam na vindami
                   tena dukkhena jahissami jivitanti.
Atha nam brahmano aha
                  "sovannamayam manimayam
                   lohamayam atha rupiyamayam
                   acikkha me bhaddamanava,
                   cakkayugam patilabhayami teti.
Tam sutva manavo "ayam puttassa bhesajjam akatva puttapatirupakam
mam disva rodanto `suvannadimayam rathacakkam karomiti vadati; hotu,
nigganhissami nanti cintetva "kivamahantam me cakkayugam karissasiti
vatva "yavamahantam akankhasiti vutte,
     "candasuriyehi me attho, te me dehiti yacito
                   so manavo tassa pavadi
                  "candasuriya ubhayattha bhataro,
                   sovannamayo ratho mama
                   tena cakkayugena sobhatiti.
Atha nam brahmano aha
                  "balo kho tvamasi manava,
                   yo tvam patthayase apatthiyam,
                   mannami tuvam marissasi,
                   na hi tvam lacchasi candasuriyeti.
Atha nam manavo "kim pana pannayamanassatthaya rodanto balo
hoti, udahu apannayamanassati vatva
                  "gamanagamanampi dissati,
                   vannadhatu ubhayattha vithiya,
                   peto kalakato na dissati
                   ko nidha kandatam balyataroti.
Tam sutva brahmano "yuttam esa vadatiti sallakkhetva
                  "saccam kho vadesi manava
                   ahameva kandatam balyataro
                   candam viya darako rudam
                   puttam kalakatabhipatthayanti
vatva tassa kathaya nissoko hutva manavassa thutim karonto
ima gatha abhasi
         "adittam vata mam santam          ghatasittamva pavakam
          varina viya osincam,         sabbam nibbapaye daram,
          abbuhi vata me sallam          sokam hadayanissitam,
          yo me sokaparetassa         puttasokam apanudi;
          svaham abbulhasallosmi        sitibhutosmi nibbuto,
          na socami, na rodami        tava sutvana manavati.
Atha nam "ko nama tvanti pucchanto
         "devata nusi gandhabbo         adu sakko purindado,
          ko va tvam kassa va putto?   katham janemu tam mayanti.
Athassa manavo
                  "yanca kandasi yanca rodasi
                   puttam alahane sayam dahitva;
                   svaham kusalam karitvana kammam
                   tidasanam sahabyatam pattoti acikkhi.
Brahmano aha
                  "appam va bahum va naddasama
                   danam dadantassa sake agare,
                   uposathakammam va tadisam,
                   kena kammena gatosi devalokanti.
Manavo aha
                  "abadhikoham dukkhito gilano
                   aturarupomhi sake nivesane,
                   buddham vigatarajam vitinnakankham
                   addakkhim sugatam anomapannam;
                   svaham muditamano pasannacitto
                   anjalim akarim tathagatassa
                   taham kusalam karitvana kammam
                   tidasanam sahabyatam pattoti.
Tasmim kathente kathenteyeva, brahmanassa sakalasariram pitiya paripuri.
So tam pitim pavedento
                  "acchariyam vata abbhutam,
                   anjalikammassa ayamidiso vipako.
                   Ahampi muditamano pasannacitto,
                   ajjeva buddham saranam vajamiti aha.
Atha nam manavo
                  "ajjeva buddham saranam vajahi,
                   dhammanca sanghanca pasannacitto,
                   tatheva sikkhapadani panca
                   akhandaphullani samadiyassu.
                   Panatipata viramassu khippam,
                   loke adinnam parivajjayassu,
                   amajjapo, no ca musa bhanahi,
                   sakena darena ca hohi tutthoti aha.
So "sadhuti sampaticchitva ima gatha abhasi
          "atthakamosi me yakkha       hitakamosi devate,
           karomi tuyham vacanam          tvamasi acariyo mama
           upemi saranam buddham          dhammancapi anuttaram
           sanghanca naradevassa         gacchami saranam aham.
                   Panatipata viramami khippam,
                   loke adinnam parivajjayami,
                   Amajjapo, no ca musa bhanami,
                   sakena darena ca homi tutthoti.
     Atha nam devaputto "brahmana tava gehe bahum dhanam atthi,
sattharam upasankamitva danam dehi dhammam sunahi, panham pucchahiti
vatva tatthevantaradhayi.
     Brahmanopi geham gantva brahmanim amantetva "bhadde
aham samanam gotamam nimantetva panham pucchissami; sakkaram
karohiti vatva viharam gantva sattharam neva abhivadetva na
patisantharam katva ekamantam thito "bho gotama adhivasehi me
ajjatanaya bhattam saddhim bhikkhusanghenati aha. Sattha adhivasesi.
So satthu adhivasanam viditva vegenagantva sakanivesane khadaniyam
bhojaniyam patiyadapesi. Sattha bhikkhusanghaparivuto tassa geham
gantva pannattasane nisidi. Brahmano sakkaccam parivisi.
Mahajano sannipati. Micchaditthikena kira tathagate nimantite,
dve janakaya sannipatanti: micchaditthika "ajja samanam gotamam
panham pucchaya vihethiyamanam passissamati sannipatanti, sammaditthika
"ajja buddhavisayam buddhalilham passissamati sannipatanti. Atha
brahmano katabhattakiccam tathagatam upasankamitva nicasane nisinno,
panham pucchi "bho gotama tumhakam danam adatva pujam akatva
dhammam assutva uposathavasam avasitva kevalam manopasadamatteneva
sagge nibbatta nama hontiti. "brahmana kasma mam pucchasi,
Nanu te puttena matthakundalina mayi manam pasadetva attano
sagge nibbattabhavo kathitoti. "kada bho gotamati. "nanu tvam
ajja susanam gantva kandanto avidure baha paggayha kandantam
ekam manavam disva
                `alankato matthakundali
                 malabhari haricandanussadoti
dvihi janehi kathitam katham pakasento sabbam matthakundalivatthum kathesi.
Tenevetam buddhabhasitam nama jatam. Tam kathetva ca pana, "na kho
brahmana ekasatam, na dve, athakho mayi manam pasadetva sagge
nibbattanam ganana natthiti aha. Mahajano vematiko ahosi.
Athassa anibbematikabhavam viditva sattha "matthakundalidevaputto
vimaneneva saddhim agacchatuti adhitthasi. So tigavutappamanena
dibbabharanapatimanditena attabhavenagantva vimana oruyha
sattharam vanditva ekamantam atthasi. Atha nam sattha "tvam imam
sampattim kim kammam katva patilabhiti pucchanto,
        abhikkantena vannena      ya tvam titthasi devate
        obhasenti disa sabba   osadhi viya taraka,
                 pucchami tam deva mahanubhavam
                 manussabhuto kimakasi punnanti
gathamaha. Devaputto "ayam bhante sampatti tumhesu manam pasadetva
laddhati. "mayi manam pasadetva laddha teti. "ama bhanteti.
Mahajano devaputtam oloketva, acchariya vata bho buddhaguna
adinnapubbakabrahmanassa nama putto annam kinci punnam akatva
satthari manam pasadetva evarupam sampattim patilabhiti tutthim pavedesi.
     Atha nesam "kusalakusalakammakarane mano pubbangamo, mano
settho; pasannena hi manena katakammam devalokam manussalokam
gacchantam puggalam chayava na vijahatiti idam vatthum kathetva anusandhim
ghatetva patitthapitamattikam sasanam rajamuddaya lanchanto viya
dhammaraja imam gathamaha
       "manopubbangama dhamma        manosettha manomaya;
        manasa ce pasannena         bhasati va karoti va,
        tato nam sukhamanveti          chayava anupayiniti. 1-
     Tattha  kincapi "manoti avisesena sabbampi catubhumikacittam vuccati;
imasmim pana pade niyamiyamanam vavatthapiyamanam paricchijjamanam atthavidham
kamavacarakusalacittam labbhati; vatthuvasena panahariyamanam tatopi
somanassasahagatam nanasampayuttam cittameva labbhati. Pubbangamati: tena
pathamagamina hutva samannagata. Dhammati: vedanadayo tayo khandha.
Etesam hi uppadappaccayatthena mano pubbangamo, tena
manopubbangama nama. Yatha hi bahusu ekato mahabhikkhusanghassa
pattacivaradanadini va ularapujadhammassavanadipamalakaranadini
va punnani karontesu, "ko tesam pubbangamoti
@Footnote: 1. Si. anapayini.
Vutte, yo tesam paccayo hoti, yam nissaya te tani punnani
karonti, so tisso va pusso va "tesam pubbangamoti vuccati;
evam sampadamidam veditabbam. Iti uppadappaccayatthena mano pubbangamo
etesanti manopubbangama. Na hi te mane anuppajjante, uppajjitum
sakkonti, mano pana, ekaccesu cetasikesu anuppajjantesupi,
uppajjatiyeva. Evam adhipativasena pana mano settho etesanti
manosettha. Yatha hi ganadinam adhipati puriso "ganasettho
senisetthoti vuccati; tatha tesampi manoti manosettha. Yatha
pana suvannadihi nipphannani tani tani bhandani suvannamayadini
nama honti; tatha etepi manato nipphannatta manomaya
nama. Pasannenati: anabhijjhadihi gunehi pasannena. Bhasati va
karoti vati: evarupena manena bhasanto catubbidham vacisucaritameva
bhasati, karonto tividham kayasucaritameva karoti, abhasanto
akaronto taya anabhijjhadihi pasnnamanasataya tividham manosucaritam
pureti. Evamassa dasa kusalakammapatha paripurim gacchanti. Tato
nam sukhamanvetiti: tato tividhasucaritato tam puggalam sukhamanveti.
Idha tebhumikampi kusalam adhippetam; tasma "tebhumikasucaritanubhavena
sugatibhave nibbattam sugatiyam va sukhanubhavanatthane thitam `kayavatthukampi
itaravatthukampiti kayikacetasikam vipakasukham anugacchati na vijahatiti
attho veditabbo. Yathakim? chayava anupayiniti: yatha hi chaya nama
sarirappatibaddha sarire gacchante, gacchati, titthante, titthati, nisidante,
Nisidati, na sakka sanhena va pharusena va `nivattahiti vatva va
pothetva va nivattapetum. Kasma? sarirappatibaddhatta. Evameva imesam
dasannam kusalakammapathanam acinnasamacinnakusalamulakam kamavacaradibhedam
kayikacetasikam sukham gatagatatthane anupayini chaya viya hutva na
vijahatiti.
     Gathapariyosane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi.
Matthakundalidevaputto sotapattiphale patitthahi. Tatha adinnapubbako
brahmano. So tavamahantam vibhavam buddhasasane vippakiriti.
                      Matthakundalivatthu.
                      -----------
                  3. Tissattheravatthu. (3)
     "akkocchi mam, avadhi manti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto tissattheram arabbha kathesi.
     So kirayasma bhagavato pitucchaputto mahallakakale pabbajito
buddhasasane uppannam labhasakkaram paribhunjanto thullasariro
akotitapaccakotitehi civarehi yebhuyyena viharamajjhe
upatthanasalayam nisidati. Tathagatassa dassanatthaya agata agantuka
bhikkhu "eso mahathero bhavissatiti sannaya tassa santikam gantva
vattam apucchanti, padasambahanadini apucchanti. So tunhi
Hoti. Atha nam eko daharabhikkhu "kativassa tumheti pucchitva
"vassam natthi, mahallakakale pabbajita mayanti vutte, "avuso
dubbinita mahallaka attano pamanam na janasi, ettake
mahallakatthere disva samicimattampi na karosi, vatte apucchiyamane,
tunhi hosi, kukkuccamattampi te natthiti accharam pahari. So
khattiyamanam janetva "tumhe kassa santikam agatati pucchitva,
"satthu santikanti vutte, "mam pana `ko esoti sallakkhetha,
mulameva vo chindissamiti vatva rudanto dukkhi dummano satthu
santikam agamasi. Atha nam sattha "kinnu tvam tissa dukkhi dummano
assumukho rudamano agatositi pucchi. Tepi bhikkhu "esa gantva
kinci alulikam kareyyati cintetva teneva saddhim gantva
sattharam vanditva ekamantam nisidimsu. So satthara pucchito
"ime mam bhante bhikkhu akkosantiti aha. "kaham pana tvam
nisinnositi. "viharamajjhe  upatthanasalayam bhanteti. "ime te
bhikkhu agacchanta ditthati. "dittha bhanteti. "utthaya te
paccuggamanam katanti. "na katam bhanteti. "tesam parikkharaggahanam
te apucchitanti. "napucchitam bhanteti. "vattam va paniyam va
apucchitanti. "napucchitam bhanteti. "asanam abhiharitva padasambahanam
katanti. "na katam bhanteti. "tissa mahallakabhikkhunam sabbametam
vattam kattabbam, etam akarontena viharamajjhe nisiditum na vattati;
taveva doso, ete bhikkhu khamapehiti. "ete mam bhante akkosimsu,
Naham ete khamapemiti. "tissa ma evam kari: taveva doso,
khamapehi neti. "na khamapemi bhanteti. Atha sattha "dubbaco
esa bhanteti bhikkhuhi vutte, "na bhikkhave idaneva, pubbepesa
dubbacoyevati vatva "idani tavassa bhante dubbacabhavo
amhehi nato, atite kimakaliti vutte, "tenahi bhikkhave
sunathati vatva atitam ahari:
     atite baranasiyam baranasiraje rajjam karente, devalo 1-
nama tapaso attha mase himavante vasitva lonambilasevanatthaya
cattaro mase nagaram upanissaya vasitukamo himavantato agantva
nagaradvarapalake disva pucchi "imam nagaram sampattapabbajita
kattha vasantiti. "kumbhakarasalayam bhanteti. So kumbhakarasalam
gantva dvare thatva "sace te agaru, vaseyyama ekarattim
salayanti aha. Kumbhakaro "mayham rattim salayam kiccam natthi,
mahati sala, yathasukham vasatha bhanteti salam niyyadesi. Tasmim
pavisitva nisinne, aparopi narado nama tapaso himavantato
agantva kumbhakaram ekarattivasam yaci. Kumbhakaro "pathamagato
imina saddhim ekato vasitukamo bhaveyya va no va, attanam
parimocessamiti cintetva "sace bhante pathamupagato rocessati,
tassa ruciya vasathati aha. So tam upasankamitva "sace te
acariya agaru, mayamettha ekarattim vaseyyamati. "mahati sala,
@Footnote: 1. "devilotipi patho.
Pavisitva ekamante vasati vutte, pavisitva puretaram pavitthassa
aparabhage nisidi. Ubhopi saraniyam katham kathetva, sayanakale
narado devalassa nipajjanatthananca dvaranca sallakkhetva nipajji.
So pana devalo nipajjamano attano nisinnatthane anipajjitva
dvaramajjhe tiriyam nipajji. Narado rattim nikkhamanto tassa
jatasu akkami. "ko mam akkamiti vutte, "acariya ahanti
aha. "kutajatila arannato agantva mama jatasu akkamasiti.
"acariya tumhakam idha nipannabhavam na janami, khamatha meti
vatva tassa kandantasseva, bahi nikkhami. Itaro "ayam pavisantopi
mam akkameyyati parivattetva padatthane sisam katva nipajji.
Naradopi pavisanto "pathamampaham acariye aparajjhim, idanissa
padapassena pavisissamiti cintetva agacchanto givaya akkami,
"ko esoti vutte, "aham acariyati vatva "kutajatila pathamam
jatasu akkamitva idani givaya akkamasi, abhisapissami tanti
vutte, "acariya mayham doso natthi, aham tumhakam evam nipannabhavam
na janami, `pathamampi me aparadham atthi, idani padapassena
pavisissamiti pavitthomhi, khamatha meti aha. "kutajatila abhisapissami
tanti. "ma evam akarittha acariyati. So tassa vacanam anadayitva
         "sahassaramsi satatejo      suriyo tamavinodano,
          pato udayante suriye   muddha te phalatu sattadhati
tam abhisapiyeva. Narado "acariya mayham doso natthi, mama
Vadantasseva, tumhe abhisapittha, yassa doso atthi; tassa muddha
phalatu ma niddosassati vatva
         "sahassaramsi satatejo      suriyo tamavinodano,
          pato udayante suriye   muddha te phalatu sattadhati
abhisapi. So pana mahanubhavo "atite cattalisa anagate cattalisati
asitikappe anussarati; tasma "kassa nu kho upari sapo
patissatiti upadharento "acariyassati natva tasmim anukampam
paticca iddhibalena arunuggamanam nivaresi.
     Nagara arune anuggacchante, rajadvaram gantva "deva
tayi rajjam karente, aruno na utthati, 1- arunam no utthapehiti
kandimsu. Raja attano kayakammadini olokento kinci ayuttam
adisva "kim nu kho karananti cintetva "pabbajitanam vivadena
bhavitabbanti parisankamano "kacci imasmim nagare pabbajita atthiti
pucchi. "hiyyo sayam kumbhakarasalam agata atthi devati vutte,
tamkhananneva raja ukkahi dhariyamanahi tattha gantva naradam
vanditva ekamantam nisinno aha
        "kammanta nappavattanti    jambudipassa narada,
         kena loko tamobhuto?   tam me akkhahi pucchitoti.
     Narado sabbam pavattim acikkhitva "imina karanenaham
imina abhisapito, athaham `mayham doso natthi, yassa doso
@Footnote: 1. Si. Ma. utthahati.
Atthi; tasseva upari sapo patatuti vatva abhisapim; abhisapitva
ca pana `kassa nukho upari sapo patissatiti upadharento
`suriyuggamanavelaya acariyassa muddha sattadha phalissatiti disva
etasmim anukampam paticca arunassa uggantum na demiti. "katham
panassa bhante antarayo na bhaveyyati. "sace mam khamapeyya,
na bhaveyyati. "tenahi khamapehiti. "eso mam jatasu ca givaya
ca akkami, naham etam kutajatilam khamapemiti. "khamapehi bhante,
ma evam kariti. "na khamapemiti. "muddha te sattadha phalissatiti
vuttepi, na khamapesiyeva. Atha nam raja "na tvam attano ruciya
khamapessasiti, hatthapadakucchigivasu tam gahapetva naradassa
padamule onamapesi. Narado "utthehi acariya, khamami teti
vatva "maharaja nayam yathamanena khamapeti, avidure eko
saro atthi, tattha nam sise mattikapindam katva galappamane
udake thapapehiti aha. Raja tatha karesi. Narado devalam
amantetva "acariya maya iddhiya vissatthaya, suriyasantape
utthahante, tvam udake nimujjitva annena thanena uttaritva
gaccheyyasiti aha. Tassa suriyaramsihi samphutthamattova mattikapindo
sattadha phali. So nimujjitva annena thanena palayi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva "tada bhikkhave raja
anando ahosi, devalo tisso, narado ahameva, evam tadapesa
dubbacoyevati vatva tissattheram amantetva "tissa bhikkhuno
Hi `asukenaham akkuttho, asukena pahato, asukena jito, asuko
me bhandam ahasiti cintentassa verannama na vupasammati; evam
pana anupanayhantasseva upasammatiti vatva ima gatha abhasi
         "akkocchi mam, avadhi mam,     ajini mam, ahasi me,
          ye ca tam upanayhanti,      veram tesam na sammati.
         `akkocchi Mam, avadhi mam,     ajini mam, ahasi me,'
          ye ca tam nupanayhanti,      veram tesupasammatiti.
     Tattha "akkocchiti: akkosi. Avadhiti; pahari. Ajiniti:
kutasakkhim otaranena va vadappativadena va karanuttariyakaranena
va mam ajesi. Ahasiti: mama santakam vatthadisu yankincideva
avahari. Ye ca tanti: yekeci deva va manussa va gahattha
va pabbajita va tam `akkocchi mantiadivatthukam kodham sakatadhuram
viya naddhina putimacchadini viya ca kusadihi punappunam vethenta
upanayhanti, tesam sakim uppannam veram na sammati na upasammati. Ye ca
tam nupanayhantiti: asatiamanasikaravasena va kammapaccavekkhanavasena
va ye tam akkosadivatthukam kodham "tayapi koci niddoso purimabhave
akkuttho bhavissati, pahato bhavissati, kutasakkhim otaretva jito
bhavissati, kassaci te pasayha kinci acchinnam bhavissati; tasma
niddoso hutvapi akkosadini papunasiti evam na upanayhanti,
tesam pamadena uppannampi veram imina anupanayhanena nirindhano
viya jatavedo upasammatiti.
     Desanapariyosane satasahassabhikkhu sotapattiphaladini papunimsu.
Dhammadesana mahajanassa satthika ahosi. Dubbacopi suvaco jatoti.
                      Tissattheravatthu.
                      -----------
              4. Kaliyakkhiniya uppattivatthu. (4)
     "na hi verena veraniti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto annataram vanjhitthim arabbha kathesi.
     Eko kira kutumbikaputto, pitari kalakate, khette ca ghare
ca sabbakammani attanava karonto mataram patijaggi. Athassa
mata "kumarikam te tata anessamiti aha. "amma ma evam
vadetha, aham yavajivam tumhe patijaggissamiti. "tata khette ca
ghare ca kiccam tvameva karosi, tena mayham cittasukham nama
na hoti, anessami teti. So punappunam patikkhipitvapi tunhi
ahosi. Sa ekam kulam gantum geha nikkhami. Atha nam putto
"katarakulam gacchathati pucchitva, "asukannamati vutte, tattha
gamanam patisedhetva attano abhirucitam kulam acikkhi. Sa tattha
gantva kumarikam varetva divasam vavatthapetva tam anetva
tassa ghare akasi. Sa vanjha ahosi. Atha nam mata "putta
tvam attano ruciya kumarikam anapesi, sa idani vanjha
Jata; aputtakanca nama kulam vinassati, paveni na ghatiyati;
tena annam te kumarikam anessamiti, tena "alam ammati
vuccamanapi punappunam kathesi. Vanjhitthi tam katham sutva "putta
nama matapitunam vacanam atikkamitum na sakkonti, idani annam
vijayinim itthim anetva mam dasibhogena bhunjissati, yannunaham
sayamevekam kumarikam aneyyanti cintetva ekam kulam gantva
tassatthaya kumarikam varetva "kinnametam amma vadesiti tehi
patikkhitta "aham vanjha, aputtakam kulam vinassati, tumhakam
dhita puttam patilabhitva kutumbassa samini bhavissati, detha tam mayham
samikassati yacitva sampaticchapetva anetva samikassa
ghare akasi. Athassa etadahosi "sacayam puttam va dhitaram va
labhissati, ayameva kutumbassa samini bhavissati, yatha darakam na
labhati; tatheva nam katum vattatiti. Atha nam aha "yada te kucchiyam
gabbho patitthati; tada me aroceyyasiti. Sa "sadhuti patisutva,
gabbhe patitthite, tassa arocesi. Tassa pana sayeva niccam
yagubhattam deti. Athassa ahareneva saddhim gabbhapatanabhesajjam
adasi. Gabbho pati. Dutiyampi gabbhe patitthite, tassa arocesi.
Itarapi dutiyampi tatheva patesi. Atha nam pativissakitthiyo pucchimsu "kacci
te sapatti antarayam karotiti. Sa tamattham arocetva, "andhabale
kasma evamakasi? ayam tava issariyabhayena gabbhapatanabhesajjam
yojetva deti, tena te gabbho  patati, ma puna
Evamakasiti vutta, tatiyavare na kathesi. Athassa itara udaram
disva "kasma mayham gabbhassa patitthitabhavam na kathesiti vatva,
"tvam mam anetva dve vare gabbham patesi, kimattham tuyham
kathemiti vutte, "natthadanimhiti cintetva, tassa pamadam
olokenti, parinate gabbhe, okasam labhitva bhesajjam yojetva
adasi. Gabbho parinatatta patitum asakkonto tiriyam nipajji.
Tibba khara vedana uppajji. Jivitasamsayam 1- papuni. Sa "nasitamhi
taya, tvameva mam anetva tayo darake nasesi; idani sayampi
nassami, itodani cuta yakkhini hutva tava darake khaditum
samattha hutva nibbatteyyanti patthanam thapetva kalam katva
tasmimyeva gehe majjari hutva nibbatti. Itarampi samiko gahetva
"taya me kulupacchedo katoti kapparajannukadihi supothitam pothesi.
Sa tenevabadhena kalam katva tattheva kukkuti hutva nibbatti.
     Na cirasseva kukkuti andani vijayi. Majjari agantva
tani khadi. Dutiyampi tatiyampi khadiyeva. Kukkuti "tayo vare
mama andani khaditva, idani mampi khaditukamasi; itodani
cuta tam saputtakam khaditum labheyyanti patthanam katva tato cuta
dipini hutva nibbatti. Itarapi migi hutva nibbatti. Tassa
vijatavijatakale dipini agantva tayo vare puttake khadi.
Migi maranakale "imaya me tikkhattum putta khadita, idani
@Footnote: 1. Ma. jivitakkhayam.
Mampi khadissati; itodani cuta etam saputtakam khaditum  labheyyanti
patthanam katva kalam katva yakkhini hutva nibbatti. Dipinipi
tato cuta savatthiyam kuladhita hutva nibbatti. Sa vuddhippatta
dvaragame patikulam agamasi. Aparabhage puttam vijayi. Yakkhini
tassa piyasahayikavannena agantva "kuhim me sahayikati
pucchi. "antogabbhe vijatati ahamsu. Sa tam sutva "puttam nu
kho vijata udahu dhitaram, passissami nanti, pavisitva passanti
viya darakam gahetva khaditva gata. Dutiyavarepi tatheva khadi.
Tatiyavare itara garugabbha 1- hutva samikam amantetva "sami
imasmim thane eka yakkhini mama dve putte khaditva gata,
idani mama kulageham gantva vijayissamiti kulageham gantva
vijayi. Tada sa yakkhini udakavaram gata hoti. Vessavanassa
hi yakkhiniyo varena anotattato sisaparamparaya udakam aharantiyo
catummasaccayenapi pancamasaccayenapi muccanti. Apara kilantakaya
jivitakkhayampi papunanti. Sa pana udakavarato muttamattava
vegena tam gharam gantva "kuhim me sahayikati pucchi. "kuhim nam
passissasi, tassa imasmim thane jatadarake yakkhini khadati;
tasma kulageham gatati. Sa "yattha va tattha va gacchatu, na me
muccissatiti veravegasamussahita nagarabhimukhi 2- pakkhandi. Itarapi
namaggahanadivase tam darakam nahapetva namam katva "sami idani
@Footnote: 1. Ma. Yu. garubhaRa.     2. "nagarabhimukhiniti yuttataram.
Sakagharam gacchamati puttam adaya samikena saddhim viharamajjhagatena
maggena gacchanti puttam samikassa datva viharapokkharaniyam nahatva
uttaritva puttam gahetva, samike nahayante, puttam payamana
thita, yakkhinim agacchantim disva sanjanitva "sami vegena
ehi, ayam sa yakkhiniti uccasaddam katva, yava tassagamanam
santhatum asakkonti nivattitva antoviharabhimukhi 1- pakkhandi.
     Tasmim samaye sattha parisamajjhe dhammam deseti. Sa puttam
tathagatassa padapitthe nipajjapetva "tumhakam maya esa
dinno, puttassa me jivitam dethati aha. Dvarakotthake adhivattho
sumanadevo yakkhiniya anto pavisitum  nadasi. Sattha anandattheram
amantetva "gacchananda tam yakkhinim pakkosati aha. Thero tam
pakkosi. Itara "ayam bhante agacchatiti aha. Sattha "etu,
ma saddam akasiti vatva, tam agantva thitam "kasma evam
karosi? sace hi tumhe madisassa buddhassa sammukhibhavam nagamissatha,
ahinakulanam viya veram acchaphandananam viya kakolukanam viya ca
kappatthitikam vo veram abhavissa, kasma verapativeram karotha?
veram hi averena upasammati, no  verenati vatva imam gathamaha
       "na hi verena verani       sammantidha kudacanam.
        Averena ca sammanti        esa dhammo sanantanoti.
     Tattha "na hi  verenati: yatha  hi
@Footnote: 1. "antoviharabhimukhiniti yuttataram.
Khelasinghanikadiasucimakkhitatthanam teheva asucihi dhovantopi suddham niggandham
katum na sakkoti, athakho tam thanam bhiyyoso mattaya asuddhataranca
duggandhataranca hoti; evameva akkosantam paccakkosanto paharantam
patippaharanto verena veram vupasametum na sakkoti, athakho bhiyyo
bhiyyo verameva karoti. Iti verani nama verena kismincipi kale
na sammanti, athakho  vaddhantiyeva. Averena ca sammantiti:  yatha
pana tani kheladini asucini vippasannena udakena dhoviyamanani
vinassanti, tam thanam suddham hoti niggandham;  evameva averena
khantimettodakena yonisomanasikarena paccavekkhanena verani
vupasammanti patippassambhanti abhavam gacchanti. Esa dhammo sanantanoti:
esa averena veravupasamanasankhato poranako dhammo sabbesam
buddhapaccekabuddhakhinasavanam gatamaggoti.
     Gathapariyosane sa yakkhini sotapattiphale patitthahi.
Sampattaparisayapi desana satthika ahosi.
     Sattha tam itthim aha "etissa tava puttam dehiti. "bhayami
bhanteti. "ma bhayi, natthi te etam nissaya paripanthoti. Sa puttam
tassa adasi. Sa tam gahetva cumbitva alingitva puna matuyeva
datva roditum arabhi. Atha nam sattha "kimetanti pucchi. "bhante aham
pubbe yatha tatha jivitam kappentipi kucchipuram nama nalattham, idani
katham jivissamiti. Atha nam sattha "ma cintayiti samassasetva,
tam itthim aha "imam netva attano gehe nivasapetva
Aggayagubhattehi patijaggahiti. Sa tam netva pitthivamse patitthapetva
aggayagubhattehi patijaggi. Tassa vihipaharanakale musalam
muddham paharantam viya upatthati. Sa sahayikam amantetva "imasmim
thane vasitum na sakkhissami, annattha mam patitthapehiti vatva,
musalasalayam udakacatiyam uddhane nimbakose sankarakute gamadvareti
etesu thanesu patitthapitapi, "idha me musalam sisam bhindantam
viya upatthati, idha daraka ucchitthudakam otarenti, idha sunakha
nipajjanti, idha daraka asucim karonti, idha kacavaram chaddenti,
idha gamadaraka lakkhayoggam karontiti sabbani tani patikkhipi.
Atha nam bahigame vivittokase patitthapetva tattha tassa
aggayagubhattadini haritva patijaggi. Sa yakkhini evam cintesi
"ayam  me sahayika idani bahupakara, handaham kinci patigunam
karomiti, "imasmim samvacchare subbutthika bhavissati, thalatthane sassam
karohi, imasmim samvacchare dubbutthika bhavissati, ninnatthaneyeva
sassam karohiti sahayikaya arocesi. Sesajanehi katasassam atiudakena 1-
va anodakena 2- va nassati. Tassa sassam ativiya sampajjati.
Atha nam "amma taya katam sassam neva accodakena 1- nassati,
na anodakena 2-  nassati; subbutthidubbutthibhavam natva kammam karosi,
kim nu kho etanti pucchimsu. "amhakam sahayika yakkhini subbutthi-
dubbutthibhavam acikkhati, mayam tassa vacanena thalaninnesu sassani
@Footnote: 1. accudakenati yuttataram. 2. anudakenati yuttataram.
Karoma, tena no sassam sampajjati, kim na passatha nibaddham amhakam
gehato yagubhattadini hariyamanani? tani etissa hariyanti,
tumhepi etissa aggayagubhattadini haratha, tumhakampi kammante
olokessatiti. Athassa sakalanagaravasino sakkaram  karimsu. Sapi
tato patthaya sabbesam kammante olokenti labhaggappatta ahosi
mahaparivaRa. Sa aparabhage attha salakabhattani patthapesi. Tani
yavajjakala diyantiyeva.
                Idam kaliyakkhiniya uppattivatthu.
                       ---------
                   5. Kosambikavatthu. (5)
     "pare ca na vijanantiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto kosambike bhikkhu arabbha kathesi.
     Kosambiyam hi ghositarame pancasatapancasataparivara dve
bhikkhu viharimsu: vinayadharo ca dhammakathiko ca. Tesu dhammakathiko
ekadivasam sariravalanjam katva udakakotthake acamanaudakavasesam
bhajane thapetva nikkhami. Paccha vinayadharo tattha pavittho tam
udakam disva nikkhamitva itaram pucchi "avuso taya udakam
thapitanti. "ama avusoti. "kim panettha apattibhavam na janasiti.
"ama na janamiti. "hotavuso, ettha apattiti. "tenahi
Patikkarissami nanti "sace pana te avuso asancicca asatiya
katam, natthi apattiti. So tassa apattiya anapattiditthi
ahosi. Vinayadharopi attano nissitakanam "ayam dhammakathiko apattim
apajjamanopi na janatiti arocesi. Te tassa nissitake disva
"tumhakam upajjhayo apattim apajjitvapi apattibhavam na
janatiti ahamsu. Te gantva attano upajjhayassa arocesum.
So evamaha "ayam vinayadharo pubbe "anapattiti vatva idani
`apattiti vadati, musavadi esoti. Te gantva "tumhakam upajjhayo
musavaditi kathayimsu. Te evam annamannam kalaham vaddhayimsu. Tato
vinayadharo okasam labhitva dhammakathikassa apattiya adassane
ukkhepaniyakammam akasi. Tato patthaya tesam paccayadayaka
upatthakapi dve kotthasa ahesum. Ovadapatiggahika bhikkhuniyopi
arakkhadevatapi tasam sanditthasambhatta akasatthadevatapi yava
brahmalokapi sabbe puthujjana dve pakkha ahesum. Yava
akanitthabhavana pana ekaninnadam kolahalam agamasi.
     Atheko bhikkhu tathagatam upasankamitva ukkhepakanam "dhammikenevayam
kammena ukkhittoti laddhim ukkhittanuvattakanam "adhammikena kammena
ukkhittoti laddhim ukkhepakehi variyamananampi ca tesam tam anuparivaretva
vicaranabhavam arocesi. Bhagava "samagga kira hontuti dve vare
pesetva "na icchanti bhante samagga bhavitunti sutva tatiyavare
"bhinno bhikkhusangho, bhinno bhikkhusanghoti sutva tesam santikam
Gantva, ukkhepakanam ukkhepane itaresanca apattiya adassane
adinavam kathetva puna tesam tattheva ekasimayam uposathadini anujanitva
bhattaggadisu bhandanajatanam  "asanantarikaya nisiditabbanti bhattagge
vattam pannapetva "idanipi bhandanajata viharantiti sutva
tattha gantva "alam bhikkhave ma bhandanantiadini vatva "bhikkhave
bhandanakalahaviggahavivada namete anatthakaraka, kalaham nissaya hi
latukikapi sakunika hatthinagam jivitakkhayam papesiti latukikajatakam 1-
kathetva "bhikkhave samagga hotha ma vivadatha; vivadam nissaya hi
anekasahassavattakapi jivitakkhayam pattati vattakajatakam 2- kathesi.
     Evampi tesu vacanam anadiyantesu, annatarena dhammavadina
tathagatassa vihesam anicchantena "agametu bhante bhagava dhammassami,
appossukko bhante bhagava ditthadhammasukhaviharam anuyutto viharatu;
mayametena bhandanena kalahena viggahena vivadena pannayissamati 3-
vutte, "bhutapubbam bhikkhave baranasiyam brahmadatto nama kasiraja
ahositi 4- brahmadattena dighitissa kosalaranno rajjam acchinditva
annatakavesena vasantassa maritabhavanceva dighavukumarena attano
jivite dinne, tato patthaya tesam samaggabhavanca kathetva "tesam
hi nama bhikkhave rajunam adinnadandanam adinnasatthanam evarupam
khantisoraccam bhavissati, idha kho tam bhikkhave sobhetha; yam tumhe
@Footnote: 1.  khu. ja. pancaka. 27/170. tadatthakatha 4/446.  2. khu. ja. eka. 27/12.
@ tadatthakatha 2/297.   3. vi. maha. 5/321,322,335. 4. vi. maha. 5/322.
Evam svakkhate dhammavinaye pabbajita samana khama ca bhaveyyatha
sorata 1- cati ovaditvapi neva te samagge katum asakkhi.
     So taya akinnaviharataya ukkanthito "aham kho
idani akinno dukkham viharami, ime ca bhikkhu mama vacanam
na karonti; yannunaham eko ganamha vupakattho vihareyyanti
cintetva kosambiyam pindaya caritva anapaloketva bhikkhusangham
ekakova attano pattacivaramadaya balakalonakaramam 2- gantva
tattha bhaguttherassa ekacarikavattam kathetva pacinavamsamigadaye
tinnam kulaputtanam samaggirasanisamsam kathetva, yena parileyyakam,
tadavasari. Tatra sudam bhagava parileyyakam upanissaya rakkhitavanasande
bhaddasalamule parileyyakena hatthina upatthiyamano phasukam
vassavasam vasi.
     Kosambivasinopi kho upasaka viharam gantva sattharam
apassanta "kuhim bhante satthati pucchimsu. Te bhikkhu ahamsu
"parileyyakavanasandam gatoti. "kimkarana bhanteti. "amhe
samagge katum vayami, mayam pana na samagga ahumhati.
"bhante tumhe satthu santike pabbajitva, tasmim samaggim
karontepi, samagga na ahuvatthati. "evamavusoti. Manussa
"ime satthu santike pabbajitva, tasmim samaggim karontepi,
samagga na jata; mayam ime nissaya sattharam datthum na labhimha;
@Footnote: 1. vi. maha. 5/334-335. 2. paliyam "balakalonakarakagamoti dissati.
Imesam neva asanam dassama, na abhivadanadini karissamati tato
patthaya tesam samicimattakampi na karimsu. Te appaharataya
sussamana katipaheneva ujuka hutva annamannam accayam
desetva khamapetva "upasaka mayam samagga jata, tumhepi
no purimasadisava hothati ahamsu. "khamapito pana vo bhante
satthati. "na khamapito avusoti. "tenahi sattharam khamapetha,
satthu khamapitakale mayampi tumhakam purimasadisa bhavissamati. Te
antovassabhavena satthu santikam gantum avisahanta dukkhena tam
antovassam vitinamesum.
     Sattha pana tena hatthina upatthiyamano sukham vasi. Sopi
ganam pahaya phasuviharatthaya tam vanasandam pavisi. Yathaha?
"aham kho 1- akinno viharami hatthihi hatthinihi hatthikalabhehi 2-
hatthicchapehi, chinnaggani ceva tinani khadami, obhaggobhagganca
me sakhabhangam khadanti, avilani ca paniyani pivami,
ogahantassa 3- me uttinnassa hatthiniyo kayam upanighamsantiyo
gacchanti, 4- yannunaham eko ganamha vupakattho vihareyyanti.
Athakho so hatthinago yutha apakkamma, yena parileyyakam
rakkhitavanasando bhaddasalamulam yena bhagava, tenupasankami;
upasankamitva 5- ca pana bhagavantam vanditva olokento annam
@Footnote: 1. paliyampana aham kho etahi akinnoti dissati. 2. Yu. hatthikulabhehi. 3. tattheva
@ogaha ca meti.  4. ito param "akinno dukkham na phasu viharami. yannunahanti.
@5. vi. maha. 5/341-342.
Kinci adisva bhaddasalamulam padena paharanto tacchetva
sondaya sakham gahetva sammajji; tato patthaya sondaya
ghatam gahetva paniyam paribhojaniyam upatthapeti; unhodakena atthe
sati, unhodakam patiyadeti. Katham? hatthena katthani ghamsitva
aggim sampadeti, tam daruni pakkhipanto jaletva tattha pasane
pacitva darudandakena pavattetva paricchinnaya khuddakasondiyam
khipati; tato hattham otaretva udakassa tattabhavam janitva
gantva sattharam vandati. Sattha "udakam te tapitam parileyyakati
vatva tattha gantva nahayati. Athassa nanavidhani phalani
aharitva deti. Yada pana sattha gamam pindaya pavisati; tada
satthu pattacivaramadaya kumbhe patitthapetva satthara saddhimyeva
gacchati. Sattha gamupacaram patva "parileyyaka ito patthaya
taya gantum na sakka, ahara me pattacivaranti aharapetva
gamam pindaya pavisati. Sopi yava satthu nikkhamana tattheva
thatva satthu agamanakale paccuggamanam katva purimanayeneva
pattacivaram gahetva vasanatthane otaretva vattam dassetva
sakhaya vijati, rattim valamigaparipanthanivaranattham mahantam dandam
sondaya gahetva "sattharam rakkhissamiti yava arunuggamana
vanasandassa antarantare vicarati. Tato patthayayeva kira so
vanasando rakkhitavanasando nama jato. Arune uggate,
mukhodakadanam adim katva teneva upayena sabbavattani karoti.
     Atheko makkato tam hatthim utthaya samutthaya tathagatassa
abhisamacarikam karontam disva "ahampi kincideva karissamiti
vicaranto ekadivasam nimmakkhikam dandakamadhupatalam disva dandakam
bhanjitva dandakeneva saddhim madhupatalam satthu santikam haritva
kadalipattam chinditva tattha thapetva adasi. Sattha ganhi.
Makkato "karissati nu kho paribhogam na karissatiti olokento
gahetva nisinnam disva "kim nu khoti cintetva dandakotim
gahetva parivattetva upadharento andakani disva tani sanikam
apanetva puna adasi. Sattha paribhogamakasi. So tutthamanaso tam tam
sakham gahetva naccanto atthasi. Athassa gahitasakhapi akkantasakhapi
bhijji. So ekasmim khanumatthake patitva, nibbiddhagatto
pasanneneva cittena kalam katva tavatimsabhavane timsayojanike
kanakavimane nibbatti, accharasahassaparivaro ahosi.
     Tathagatassa tattha hatthinagena upatthiyamanassa vasanabhavo
sakalajambudipe pakato ahosi. Savatthinagarato "anathapindiko
visakha mahaupasikati evamadini mahakulani anandattherassa
sasanam pahinimsu "sattharam no bhante dassethati. Disavasinopi
pancasata bhikkhu vutthavassa anandattheram upasankamitva "cirassuta
no avuso ananda bhagavato sammukha dhammikatha; sadhu mayam
avuso ananda labheyyama bhagavato sammukha dhammikatham savanayati
yacimsu. Thero te bhikkhu adaya tattha gantva "temasam ekaviharino
Tathagatassa santikam ettakehi bhikkhuhi saddhim upasankamitum
ayuttanti cintetva te bhikkhu bahi thapetva ekakova
sattharam upasankami. Parileyyako tam disva dandakam adaya
pakkhandi. Sattha oloketva "apehi parileyyaka, ma nivarayi;
buddhupatthako esoti aha. So tattheva dandam chaddetva
pattacivarapatiggahanam apucchi. Thero nadasi. Nago "sace
uggahitavatto bhavissati, satthu nisidanapasanaphalake attano
parikkharam na thapessatiti cintesi. Thero pattacivaram bhumiyam thapesi.
Vattasampanna hi garunam asane va sayane va attano parikkharam
na thapenti. So tam disva pasannacitto ahosi. Thero sattharam
vanditva ekamantam nisidi. Sattha "ananda ekakova agatositi
pucchitva pancasatehi bhikkhuhi saddhim agatabhavam sutva "kuhim
pana teti vatva, "tumhakam cittam ajananto bahi thapetva
agatomhiti vutte, "pakkosahi teti aha. Thero tatha akasi. Te
bhikkhu agantva sattharam vanditva ekamantam nisidimsu. Sattha tehi
saddhim patisantharam katva, tehi bhikkhuhi "bhante bhagava buddhasukhumalo
ceva khattiyasukhumalo ca, tumhehi temasam ekakehi titthantehi
nisidantehi ca dukkaram katam; vattapativattakarakopi mukhodakadayakopi
nahosi manneti vutte, "bhikkhave parileyyakahatthina mama
sabbakiccani katani, evarupam hi sahayakam labhantena ekato vasitum
yuttam, alabhantassa ekacarikabhavova seyyoti vatva ima
Nagavagge tisso gathayo abhasi
                 "sace labhetha nipakam sahayam
                  saddhimcaram sadhuvihari dhiram,
                  abhibhuyya sabbani parissayani
                  careyya tenattamano satima.
                  No ce labhetha nipakam sahayam
                  saddhimcaram sadhuvihari dhiram,
                  rajava rattham vijitam pahaya,
                  eko care, matangaranneva nago.
     Ekassa caritam seyyo, natthi bale sahayata;
                  eko care na ca papani kayira,
                  appossukko matangaranneva nagoti.
     Gathapariyosane pancasatapi te bhikkhu arahatte patitthahimsu.
Anandatthero anathapindikadihi pesitam sasanam arocetva "bhante
anathapindikapamukha panca ariyasavakakotiyo tumhakam agamanam
paccasimsantiti aha. Sattha "tenahi ganhahi pattacivaranti pattacivaram
gahapetva nikkhami. Nago gantva magge tiriyam atthasi. Bhikkhu
tam disva bhagavantam pucchimsu "kim karoti bhanteti. "tumhakam
bhikkhave bhikkham datum paccasimsati, digharattam kho panayam mayham
upakarako, nassa cittam kopetum vattati, nivattatha bhikkhaveti.
Sattha bhikkhu gahetva nivatti. Hatthipi vanasandam pavisitva
Panasakadaliphaladini nanaphalani samharitva rasim katva punadivase
bhikkhunam adasi. Pancasata bhikkhu sabbani khepetum nasakkhimsu.
Bhattakiccapariyosane sattha pattacivaram gahetva nikkhami. Nago
bhikkhunam antarantarena gantva satthu purato tiriyam atthasi. Bhikkhu
tam disva bhagavantam pucchimsu "kim karoti bhanteti. "ayam bhikkhave
tumhe pesetva mam nivattetiti. "evam bhanteti. "ama bhikkhaveti.
Atha nam sattha "parileyyaka idam mama anivattagamanam, tava imina
attabhavena jhanam va vipassanam va maggaphalam va natthi, tittha
tvanti aha. Tam sutva nago mukhe sondam pakkhipitva rodanto
pacchato pacchato agamasi. So hi sattharam nivattetum labhanto
teneva niyamena yavajivam patijaggeyya. Sattha pana tam gamupacaram
patva "parileyyaka ito patthaya tava abhumi, manussavaso
saparipantho, tittha tvanti aha. So rodamano tattha thatva,
satthari cakkhupatham vijahante, hadayena phalitena kalam katva satthari
pasadena tavatimsabhavane timsayojanike kanakavimane accharasahassamajjhe
nibbatti. "parileyyakadevaputtotvevassa namam ahosi. Satthapi
anupubbena jetavanam agamasi.
     Kosambika bhikkhu "sattha kira savatthim agatoti sutva
sattharam khamapetum tattha agamamsu. Kosalaraja "te kira kosambika
bhandanakaraka bhikkhu agacchantiti sutva sattharam upasankamitva
"aham bhante tesam mama vijitam pavisitum na dassamiti aha.
"maharaja silavanta te bhikkhu, kevalam annamannam vivadena
mama vacanam na ganhimsu; idani mam khamapetum agacchanti: agacchantu
maharajati. Anathapindikopi "bhante aham tesam viharam pavisitum
na dassamiti vatva tatheva bhagavata patikkhitto tunhi ahosi.
Savatthiyam anuppattanam pana tesam bhagava ekamante vivittam karapetva
senasanam dapesi. Anne bhikkhu tehi saddhim neva ekato nisidanti
na titthanti. Agatagata sattharam pucchanti "katame te bhante
bhandanakaraka kosambika bhikkhuti. Sattha "eteti dasseti.
Te "ete kira te, ete kira teti agatagatehi anguliya
dassiyamana lajjaya sisam ukkhipitum asakkonta bhagavato padamule
nipajjitva bhagavantam khamapesum. Sattha "bhariyam vo bhikkhave katam;
tumhe nama madisassa buddhassa santike pabbajitvapi, mayi samaggim
karonte, mama vacanam na karittha, poranakapanditapi vajjhappattanam
matapitunam ovadam sutva, tesu jivita voropiyamanesupi, tam
anatikkamitva paccha dvisu ratthesu rajjam karayimsuti vatva
punadeva dighavukumarajatakam kathetva "evam bhikkhave dighavukumaro
matapitusu jivita voropiyamanesupi, tesam ovadam anatikkamitva
paccha brahmadattassa dhitaram labhitva dvisu kasikosalaratthesu rajjam
karesi, tumhehi pana mama vacanam akarontehi bhariyam katanti vatva
imam gathamaha
     "pare ca na vijananti       `mayamettha yamama se;
      ye ca tattha vijananti,      tato sammanti medhagati.
     Tattha "pareti: pandite thapetva tato anne bhandanakaraka
pare nama. Te tattha sanghamajjhe kolahalam karonta "mayam
yamama se uparamama nassama sasatam samipam maccusantikam gacchamati
na vijananti. Ye ca tattha vijanantiti; ye tattha pandita
"mayam maccusamipam gacchamati vijananti. Tato sammanti medhagati:
evam hi te jananta yonisomanasikaram uppadetva medhaganam
kalahanam vupasamaya patipajjanti, atha tesam taya patipattiya te
medhaga sammanti. Athava "pare cati: pubbe maya "ma bhikkhave
bhandanantiadini vatva ovadiyamanapi mama ovadassa apatiggahanena
amamaka pare nama "mayam chandadivasena micchagaham gahetva ettha
sanghamajjhe yamamase bhandanadinam vuddhiya vayamamati na
vijananti. Idani pana yoniso paccavekkhamana tattha tumhakam
antare ye panditapurisa "pubbe mayam chandadivasena vayamanta
ayoniso patipannati vijananti, tato tesam santika te panditapurise
nissaya imedani kalahasankhata medhaga sammantiti ayamettha atthoti.
     Gathapariyosane sampattabhikkhu sotapattiphaladisu patitthahimsuti.
                      Kosambikavatthu.
                      -----------
                6. Cullakalamahakalavatthu. (6)
     "subhanupassim viharantanti imam dhammadesanam sattha setabyanagaram
upanissaya sisapavane viharanto cullakalamahakale arabbha kathesi.
     Setabyanagaravasino hi "cullakalo majjhimakalo mahakalo
cati tayo bhataro kutumbika. Tesu jetthakanittha disasu vicaritva
pancahi sakatasatehi bhandam aharanti. Majjhimakalo abhatam vikkinati.
Athekasmim samaye te ubhopi bhataro pancahi sakatasatehi nanabhandam
gahetva savatthim gantva savatthiya ca jetavanassa ca antare
sakatani mocayimsu. Tesu mahakalo sayanhasamaye malagandhadihatthe
savatthivasino ariyasavake dhammassavanaya gacchante disva "kuhim
ime gacchantiti pucchitva tamattham sutva "ahampi gamissamiti
cintetva kanittham amantetva "tata sakatesu appamatto hohi,
ahampi dhammam sotum gamissamiti vatva gantva tathagatam vanditva
parisapariyante nisidi. Sattha tamdivasam tassa ajjhasayena anupubbikatham
kathento dukkhakkhandhasuttadivasena anekapariyayena kamanam adinavam
okaram sankilesanca kathesi. Tam sutva mahakalo "sabbam kira
pahaya gantabbam, paralokam gacchantam neva bhoga na natayo
anugacchanti, kim me gharavasena, pabbajissamiti cintetva, mahajane
vanditva pakkante, sattharam pabbajjam yacitva, satthara "natthi
te koci apaloketabboti vutte, "kanittho me atthi bhanteti
vatva, "tenahi apalokehi nanti vutte, "sadhu bhanteti agantva
Kanittham etadavoca "tata imam sabbam sapateyyam patipajjati. 1-
"tumhe pana bhatikati. "aham satthu santike pabbajissamiti.
So tam nanappakarehi yacitva nivattetum asakkonto "sadhu
sami yathajjhasayam karothati aha. Mahakalo gantva satthu
santike pabbaji. "aham bhatikam gahetvava uppabbajissamiti
cullakalopi pabbaji. Aparabhage mahakalo upasampadam labhitva
sattharam upasankamitva sasane dhurani pucchitva, satthara dvisu
dhuresu kathitesu, "aham bhante mahallakakale pabbajitatta ganthadhuram
puretum na sakkhissami, vipassanadhuram pana puressamiti yava arahatta
sosanikadhutangam kathapetva, pathamayamatikkame sabbesu niddam
okkantesu, susanam gantva paccusakale sabbesu anutthitesuyeva,
viharam agacchati.
     Atheka susanagopika kali nama chavadahika therassa
thitatthananca nisidanatthananca cankamanatthananca disva "ko nu kho
idhagacchati, parigganhissami nanti parigganhitum asakkonti ekadivasam
susanakutikaya dipam jaletva puttadhitaro adaya gantva
ekamante nilina majjhimayame theram agacchantam disva gantva
vanditva "ayyo no bhante imasmim thane viharatiti aha.
"ama upasiketi. "bhante susane viharantehi nama vattam ugganhitum
vattatiti. Thero "kim pana mayam taya kathitavatte vattissamati
@Footnote: 1. paticchatipi,  Ma. patipajjahi.
Avatva "kim katum vattati upasiketi aha. "bhante sosanikehi
nama susane vasanabhavo susanagopakanam vihare mahatherassa
gamabhojakassa ca kathetum vattatiti. "kimkaranati. "katakamma cora
samikehi padanupadam anubandhanta susane bhandikam chaddetva
palayanti; atha manussa sosanikanam paripantham karonti; etesam pana
kathite, `mayam imassa bhaddantassa ettakannama kalam ettha vasanabhavam
janama, acoro esoti upaddavam nivarenti; tasma etesam kathetum
vattatiti. "annam kim katabbanti. "bhante susane vasantena
nama ayyena macchamamsapitthatilaguladini vajjetabbani, diva na
niddayitabbam, akusitena bhavitabbam araddhaviriyena, asathena amayavina
hutva kalyanajjhasayena bhavitabbam, sayam sabbesu suttesu viharato
agantabbam, paccusakale sabbesu anutthitesuyeva, viharam gantabbam,
sace bhante ayyo imasmim thane evam viharanto pabbajitakiccam
matthakam papetum sakkhissati, sace matasariram anetva chaddenti,
kambalakutagaram aropetva gandhamaladihi sakkaram katva sarirakiccam
karissami; no ce sakkhissati, citakam aropetva aggim jaletva
sankuna akaddhitva bahi thapetva 1- pharasuna kottetva khandakhandikam
chinditva aggimhi pakkhipitva tuyham 2- dassetva 2- jhapessamiti.
Atha nam thero "sadhu bhadde, ekam pana ruparammanam disva mayham
kathehiti aha. Sa "sadhuti paccassosi. Thero yathajjhasayena
@Footnote: 1. Si. Ma. khipitva. 2. Si. Ma. natthi, atirekapadehi bhavitabbam.
Susane samanadhammam karoti. Cullakalatthero pana utthaya samutthaya
gharavasam cinteti, puttadaram anussarati, "ayam me bhatiko atibhariyam
kammam karotiti cintesi.
     Atheka kuladhita tammuhuttam samutthitena byadhina sayanhasamaye
amilata akilanta kalamakasi. Tamenam natayo daruteladihi
saddhim sayam susanam netva susanagopikaya "imam jhapehiti bhatim
datva niyyadetva pakkamimsu. Sa tassa parupanavattham apanetva
tam muhuttamatam panitappanitam suvannavannam sariram disva "imam
ayyassa dassetum patirupam arammananti cintetva gantva theram
vanditva "evarupam nama bhante arammanam atthi, olokeyyathati
aha. Thero "sadhuti gantva parupanavattham niharapetva padatalato
yava kesagga oloketva "atipanitametam rupam suvannavannam,
aggimhi nam pakkhipitva mahajalahi gahitakale mayham aroceyyasiti
vatva sakatthanameva gantva nisidi. Sa tatha katva therassa
arocesi. Thero gantva olokesi. Jalaya pahatapahatatthane
kavaragavi viya sariravannam ahosi. Pada namitva olambimsu, hattha
patikujjimsu, lalatam 1- niccammam ahosi. Thero "idam sariram idaneva
olokentanam apariyantikaram hutva idaneva khayappattam vayappattanti
rattitthanam gantva nisiditva khayavayam sampassamano
@Footnote: 1. Si. Ma. nalatam.
      "anicca vata sankhara        uppadavayadhammino,
       uppajjitva nirujjhanti        tesam vupasamo sukhoti 1-
gatham vatva vipassanam vaddhetva saha patisambhidahi arahattam papuni.
     Tasmim arahattam patte, sattha bhikkhusanghaparivuto carikancaramano
setabyanagaram gantva simsapavanam pavisi. Cullakalassa bhariyayo
"sattha kira anuppattoti sutva "amhakam samikam ganhissamati
pesetva sattharam nimantapesum. Buddhanam pana aparicitatthane
asanapannattim acikkhantena ekena bhikkhuna pathamataram gantum
vattati. Buddhanam hi majjhimatthane asanam pannapetva tassa
dakkhinato sariputtattherassa vamato mahamoggallanattherassa
tato patthaya ubhosu passesu bhikkhusanghassa asanam pannapetabbam
hoti; tasma mahakalatthero civaraparupanatthane thatva "tvam
purato gantva asanapannattim acikkhahiti cullakalam pesesi.
Tassa ditthakalato patthaya gehajana tena saddhim parihasam karonta
nicasanani sanghattherakotiyam attharanti, uccasanani sanghanavakakotiyam.
Itaro "ma evam karotha, uccasanani upari pannapetha,
nicasanani hetthati aha. Itthiyo tassa vacanam asanantiyo
viya "tvam kim karonto vicarasi? kim tava asanani pannapetum
na vattati? tvam kam apucchitva pabbajito? kena pabbajapitosi?
kasma idhagatositi vatva nivasanaparupanam acchinditva setakani
@Footnote: 1. di. maha. 10/181. sam. sa. 15/8. sam. ni. 16/228. khu. ja. eka. 27/31.
Vatthani nivasetva sise malacumbatakam thapetva "gaccha tvam,
sattharam anehi; mayam asanani pannapessamati pahinimsu. So
naciram bhikkhubhave thatva avassikova uppabbajitva lajjitum na
janati; tasma tena akappena nirasankova gantva sattharam
vanditva buddhappamukham bhikkhusangham adaya agato. Bhikkhusanghassa
pana bhattakiccavasane mahakalassa bhariyayo "imahi attano
samiko gahito, mayampi amhakam samikam ganhissamati cintetva
punadivasatthaya sattharam nimantayimsu. Tada pana asanapannapanattham
anno bhikkhu agamasi. Ta tasmim khane okasam alabhitva
buddhappamukham bhikkhusangham nisidapetva bhikkham adamsu. Cullakalassa pana
dve bhariyayo, majjhimakalassa catasso, mahakalassa attha. Bhikkhupi
bhattakiccam katukama nisiditva bhattakiccamakamsu, bahi gantukama
utthaya agamamsu. Sattha pana nisiditva bhattakiccam kari. Tassa
bhattakiccapariyosane ta itthiyo "bhante mahakalo amhakam
anumodanam katva gamissati, tumhe purato gacchathati vadimsu. Sattha
"sadhuti vatva purato agamasi. Gamadvaram patva bhikkhusangho
ujjhayi "kinnametam satthara katam, natva nu kho katam udahu
ajanitva?, hiyyo cullakalassa purato gatatta pabbajjantarayo
jato, ajja annassa purato gatatta antarayo nahosi,
idani sattha mahakalam nivattetva agato, silava kho pana
bhikkhu acarasampanno; karissanti nu kho tassa pabbajjantarayanti.
Sattha tesam vacanam sutva nivattitva thito "kim kathetha bhikkhaveti
pucchi. Te tamattham arocesum. "kim pana tumhe bhikkhave cullakalam
viya mahakalam sallakkhethati. "ama bhante, tassa hi dve pajapatiyo,
imassa attha; atthahi parikkhipitva gahito kim karissati bhanteti.
Sattha "ma bhikkhave evam avacuttha, cullakalo utthaya samutthaya
subharammanabahulo viharati, papatatate thitadubbalarukkhasadiso, mayham
pana putto mahakalo asubhanupassi viharati, ghanaselapabbato viya
acalo vati vatva ima gathayo abhasi
        "subhanupassim viharantam       indriyesu asamvutam
         bhojanamhi amattannum       kusitam hinaviriyam
         tam ve pasahati maro,     vato rukkhamva dubbalam.
         Asubhanupassim viharantam      indriyesu susamvutam
         bhojanamhi ca mattannum      saddham araddhaviriyam
         tam ve nappasahati maro,   vato selamva pabbatanti.
     Tattha subhanupassinti: subham anupassantam. "ittharammane
manasam vissajjetva viharantanti attho. Yo hi puggalo nimittaggaham
anubyanjanaggaham ganhanto "nakha sobhanati ganhati, "anguliyo
sobhanati ganhati, "hattha pada jangha uru kati udaram thana
giva ottho danta mukham nasa akkhini kanna bhamuka lalatam
kesa sobhanati ganhati, "kesa loma nakha danta taco
sobhanoti ganhati, "vanno subho, santhanam subhanti ganhati;
Ayam subhanupassi nama; tam evam subhanupassim viharantam. Indriyesuti:
cakkhadisu chasu indriyesu. Asamvutnti; cakkhudvaradini arakkhantam.
Amattannunti: pariyesanamatta patiggahanamatta paribhogamattati imissa
mattaya ajananato bhojanamhi amattannum. Apica "paccavekkhanamatta
vissajjanamattati imissapi mattaya ajananato amattannum.
"idam bhojanam dhammikam, idam adhammikantipi ajanantam. Kusitanti:
kamabyapadavihimsavitakkavasikataya kusitam. Hinaviriyanti: nibbiriyam
catusu iriyapathesu viriyakaranavirahitam.
     Pasahatiti: abhibhavati ajjhottharati. Vato rukkhamva dubbalanti:
balavavato chinnatate jatam dubbalarukkham viya. "yatha hi so vato tassa
rukkhassa pupphaphalapallavadinipi pateti, khuddakasakhapi bhanjati,
mahasakhapi bhanjati, samulampi tam rukkham ubbattetva uddhamulam adhosakham
katva gacchati; evameva evarupam puggalam anto uppanno kilesamaro
pasahati; balavavato dubbalarukkhassa pupphaphalapallavadipatanam viya
khuddanukhuddakapattiapajjanampi karoti, khuddakasakhabhanjanam viya
nissaggiyadiapattiapajjanampi karoti, mahasakhabhanjanam viya
terasasanghadisesapajjanampi karoti, ubbattetva uddhamulam hetthasakham
katva patanam viya parajikapattiapajjanampi karoti, svakkhatasasana
niharitva katipaheneva gihibhavam papeti; evarupam puggalam kilesamaro
attano vase vattetiti attho.
     Asubhanupassinti: dasasu asubhesu annataram asubham passantam,
Patikulamanasikare yuttam, kese asubhato passantam, lome nakhe dante tacam
vannam santhanam asubhato passantam. Indriyesuti: chasu indriyesu.
Susamvutanti: nimittaggahadivirahitam pihitadvaram. Amattannutapatipakkhena
bhojanamhi ca mattannum. Saddhanti: kammassa ceva phalassa ca saddahana-
lakkhanaya lokiyasaddhaya ceva tisu vatthusu aveccappasadasankhataya
lokuttarasaddhaya ca samannagatam. Araddhaviriyanti: paggahitaviriyam
paripunnaviriyam. Tam veti: tam evarupam puggalam. "yatha dubbalavato
sanikam paharanto ekaghanam selam caletum na sakkoti; tatha abbhantare
uppajjamanopi dubbalakilesamaro nappasahati khobhetum kampetum
caletum na sakkotiti attho.
     Tapi kho tassa puranadutiyika theram parivaretva "tvam
kam apucchitva pabbajito? idani gihi bhavissasi na bhavissasitiadini
vatva kasayani niharitukama ahesum. Thero tasam akaram sallakkhetva
nisinnasana vutthaya iddhiya uppatitva kutagarakannikam bhinditva
akasena gantva, satthari gatha pariyosapenteyeva, satthu
suvannavannam sariram abhitthavanto otaritva tathagatassa pade vandi.
     Gathapariyosane sampattabhikkhu sotapattiphaladisu patitthahimsuti.
                   Cullakalamahakalavatthu.
                   ----------------
                   7. Devadattavatthu. (7)
     "anikkasavoti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
rajagahe devadattassa gandharakasavalabham arabbha kathesi.
     Ekasmim hi samaye dve aggasavaka pancasate pancasate
attano parivare adaya sattharam apucchitva jetavanato rajagaham
agamamsu. Rajagahavasino dvepi tayopi bahupi ekato hutva
agantukadanam adamsu. Athekadivasam ayasma sariputto anumodanam
karonto "upasaka eko sayam danam deti, param na samadapeti; so
nibbattanibbattatthane bhogasampadam labhati, no parivarasampadam, eko
param samadapeti, sayam na deti; nibbattanibbattatthane parivarasampadam
labhati, no bhogasampadam, eko sayampi na deti, parampi na samadapeti;
so nibbattanibbattatthane kanjikamattampi kucchipuram na labhati, anatho
hoti nippaccayo, eko sayampi deti, parampi samadapeti; so
nibbattanibbattatthane attabhavasatepi attabhavasahassepi
attabhavasatasahassepi bhogasampadanceva parivarasampadanca labhatiti
evam dhammam desesi. Tameko panditapuriso sutva "acchariya
vata bho dhammadesana, sukhakaranam kathitam; maya imasam dvinnam
sampattinam nipphadanakakammam katum vattatiti cintetva " bhante
sve mayham bhikkham ganhathati theram nimantesi. "kittakehi
te bhikkhuhi attho upasakati. "kittaka pana vo bhante
parivarati. "sahassamatta upasakati. "sabbehi saddhimyeva
bhikkham ganhatha bhanteti. Thero adhivasesi. Upasako
Nagaravithiyam caranto "ammatata maya bhikkhusahassam nimantitam, tumhe
kittakanam bhikkhunam bhikkham datum sakkhissatha, tumhe kittakananti
samadapeti. Manussa attano attano pahonakaniyamena "mayam dasannam
dassama, mayam visatiya, mayam satassati ahamsu. Upasako "tenahi
ekasmim thane samagamam katva ekatova pacissama, sabbe
telatilatandulasappiphanitadini samaharathati ekasmim thane samaharapesi.
Athassa eko kutumbiko satasahassagghanakam gandharakasavavattham datva
"sace te danavattam nappahoti, idam vissajjetva, yadunam, tam
pureyyasi; sace pahoti, yassa icchasi; tassa bhikkhuno dadeyyasiti
aha. Tada tassa sabbam danavattam pahosi, kinci unannama nahosi.
So manusse pucchi "idam anagghakasavam ekena kutumbikena evam nama
vatva dinnam, danavattam atirekam jatam, kassidam demati. Ekacce
"sariputtattherassati ahamsu. Ekacce "thero sassaparipakasamaye
agantva gamanasilo; devadatto amhakam mangalamangalesu sahayo
udakamaniko viya niccam patitthito, tassa tam demati ahamsu.
Sambahulikaya kathayapi "devadattassa databbanti vattaro bahutara
ahesum. Atha nam devadattassa adamsu. So tam chinditva sibbitva
rajitva nivasetva parupitva vicarati. Manussa tam disva "nayidam
devadattassa anucchavikam; sariputtattherassa anucchavikam; devadatto
attano ananucchavikam nivasetva parupitva vicaratiti vadimsu.
     Atheko disavasiko bhikkhu rajagaha savatthim gantva sattharam
Vanditva katapatisantharo satthara dvinnam aggasavakanam phasuviharam
pucchito adito patthaya sabbam tam pavattim arocesi. Sattha
"na kho bhikkhu idaneva so attano ananucchavikam vattham dhareti,
pubbepi dharesiyevati vatva atitam ahari;
     atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente, baranasivasi
eko hatthimarako hatthim maretva dante ca tace ca antani ca
ghanamamsanca aharitva vikkinanto jivitam kappesi. Athekasmim aranne
anekasahassa hatthi gocaram gahetva gacchanta paccekabuddhe disva
tato patthaya gacchamana gamanagamanakale jannukehi nipatitva
vanditva pakkamanti. Ekadivasam hatthimarako tam kiriyam disva "aham
ime kicchena maremi, ime ca gamanagamanakale paccekabuddhe vandanti,
kinnu kho disva vandantiti cintento "kasavanti sallakkhetva
"mayapi idani kasavam laddhum vattatiti cintetva ekassa
paccekabuddhassa jatassaram oruyha nahayantassa tire thapitesu kasavesu
civaram thenetva tesam hatthinam gamanagamanamagge sattim gahetva sasisam
parupitva nisidati. Hatthi tam disva "paccekabuddhoti sannaya
vanditva pakkamanti. So tesam sabbapacchato gacchantam sattiya
paharitva maretva dantadini gahetva sesam bhumiyam nikhanitva gacchati.
Aparabhage bodhisatto hatthiyoniyam patisandhim gahetva hatthijetthako yuthapati
ahosi. Tadapi so tatheva karoti. Mahapuriso attano parisaya
parihanim natva "kuhim ime hatthi gata manda jatati pucchitva,
"na janama samiti vutte, "kuhim 1- gacchanta mam anapuccha na
gamissanti, paripanthena bhavitabbanti cintetva "ekasmim thane
kasavam parupitva nisinnassa santika paripanthena bhavitabbanti
parisankitva tam parigganhitum sabbe hatthi purato pesetva sayam
pacchato vilambamano agacchati. So sesahatthisu vanditva gatesu,
mahapurisam agacchantam disva civaram samharitva sattim vissajji.
Mahapuriso satim upatthapetva agacchanto pacchato patikkamitva
sattim vancesi. Atha nam "imina me hatthi nasitati ganhitum
pakkhandi. Itaro ekam rukkham purato katva niliyi. Atha nam rukkhena
saddhim sondaya parikkhipitva "gahetva bhumiyam pothessamiti
tena niharitva dassitam kasavam disva "sacaham imasmim dussissami,
anekasahassesu me buddhappaccekabuddhakhinasavesu lajja nama
bhinna bhavissatiti adhivasetva "taya me ettaka nataka
nasitati pucchi. "ama samiti. "kasma evam bhariyam kammam
akasi? attano ananucchavikam vitaraganam anucchavikam vattham paridahitva
evarupam papakammam karontena bhariyam taya katanti. Evanca pana
vatva uttarimpi nigganhanto
          "anikkasavo kasavam     yo vattham paridahessati
           apeto damasaccena,     na so kasavamarahati,
           yo ca vantakasavassa     silesu susamahito
           upeto damasaccena,     sa ve kasavamarahatiti
@Footnote: 1. kuhinti pucchanasaddo. ettha pana puccha natthi tasma yatthati va yattha katthaciti
@va yuttataram.
Gatham 1- vatva "ayuttante katanti vatva tam vissajjesi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva "tada hatthimarako
devadatto ahosi, tassa niggahako hatthinago ahamevati jatakam
samodhanetva "na kho bhikkhu idaneva, pubbepi devadatto attano
ananucchavikam vattham dharesiyevati vatva ima gatha abhasi
          "anikkasavo kasavam     yo vattham paridahessati
           apeto damasaccena,     na so kasavamarahati,
           yo ca vantakasavassa     silesu susamahito
           upeto damasaccena,     sa ve kasavamarahatiti. 2-
Chaddantajatakenapi ayamattho dipetabboti.
     Tattha "anikkasavoti: kamaragadihi kasavehi sakasavo.
Paridahessatiti: nivasanaparupanattharanavasena paribhunjissati. "pari-
dahissatitipi patho. Apeto damasaccenati: indriyadamanena ceva
paramatthasaccapakkhikena ca vacisaccena apeto. "viyuttoti attho.
Na soti: so evarupo puggalo kasavam paridahitum narahati.
     Vantakasavassati: catuhi maggehi vantakasavo chadditakasavo
pahinakasavo assa. Silesuti: catusu parisuddhisilesu. Susamahitoti:
sutthu samahito sutthu thito. Upetoti: indriyadamanena ceva
vuttappakarena ca vacisaccena upeto. Sa veti: so evarupo
puggalo tam kasavavattham arahatiti.
@Footnote: 1. gathati yuttataram. 2. khu. ja. du. 27/83. tadatthakatha. 3/261.
     Gathapariyosane so disavasiko bhikkhu sotapanno jato.
Annepi bahu sotapattiphaladini papunimsu. Desana mahajanassa
satthika ahositi.
                      Devadattavatthu.
                      ----------
                    8. Sanjayavatthu. (8)
     "asare saramatinoti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto dvihi 1- aggasavakehi niveditam sanjayassa anagamanam arabbha
kathesi. Tatrayam anupubbikatha:
     amhakam hi sattha ito kappasatasahassadhikanam catunnam
asankheyyanam matthake amaravatinagare sumedho nama brahmanakumaro
hutva sabbasippanam 2- nipphattim patto 3- matapitunam accayena
anekakotisankhyam dhanam pariccajitva isipabbajjam pabbajitva himavante
vasanto jhanabhinnayo nibbattetva akasena gacchanto
dipankaradasabalassa sudassanaviharato amaravatinagaram 4- pavisanatthaya maggam
sodhiyamanam disva sayampi ekam padesam gahetva, tasmim anitthiteyeva 5-
agatassa satthuno attanam setum katva ajinicammam kalale 6- attharitva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "dvihiti natthi. 2. Si. Ma. Yu. sabbasippesu. 3. Si. Ma. Yu.
@patva.    4. Si. Yu. rammavatinagaram. Ma. rammavatinagare. 5. Si. Ma. Yu.
@asodhiteyeva.  6. Ma. kalale ajinicammam. Si.  Yu. "ajinicammanti natthi.
"sattha sasavakasangho kalalam anakkamitva mam akkamanto gacchatuti
nipanno, satthara [1]- disvava "buddhankuro esa anagate
kappasatasahassadhikanam catunnam asankheyyanam pariyosane gotamo nama
buddho bhavissatiti byakato, tassa satthuno aparabhage "kondanno
sumangalo sumano revato sobhito anomadassi padumo narado
padumuttaro sumedho sujato piyadassi atthadassi dhammadassi siddhattho
tisso pusso vipassi sikhi vessabhu kakusandho konagamano
kassapo cati lokam obhasetva uppannanam imesampi tevisatiya
buddhanam santike laddhabyakarano "dasa paramiyo dasa upaparamiyo
dasa paramatthaparamiyoti samatimsaparamiyo puretva vessantarattabhave
thito sattakkhattum pathavikampanani mahadanani datva puttadaram
pariccajitva ayupariyosane tusitapure nibbattitva tattha yavatayukam
thatva, dasasahassacakkavaladevatahi sannipatitva
         "kaloyante mahavira,      uppajja matukucchiyam,
          sadevakam tarayanto        bujjhassu amatam padanti
vutte, panca mahavilokanani viloketva tato cuto sakyarajakule
patisandhim gahetva tattha mahasampattiya paricariyamano anukkamena
bhadrayobbanam patva tinnam utunam anucchavikesu tisu pasadesu
devalokasirim viya rajjasirim anubhavanto uyyanakilaya gamanasamaye
anukkamena jinnabyadhimatasankhate tayo devadute disva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. etthantare "tanti dissati.
Sanjatasamvego nivattitva catutthavare pabbajitam disva "sadhu
pabbajjati pabbajjaya rucim uppadetva uyyanam gantva tattha
divasam khepetva mangalapokkharanitire nisinno kappakavesam gahetva
agatena vissukammuna devaputtena alankatapatiyatto rahulakumarassa
jatasasanam sutva puttasinehassa balavabhavam natva "yava idam
bandhanam na bandhati, tavadeva chindissamiti cintetva sayam nagaram
pavisanto
       "nibbuta nuna sa mata,    nibbuto nuna so pita,
        nibbuta nuna sa nari,     yassayam idiso patiti
kisagotamiya nama pitucchadhitaya bhasitam imam gatham sutva
"aham imaya nibbutapadam savitoti givato muttaharam omuncitva
tassa pesetva attano bhavanam pavisitva sirisayane nisinno,
niddupagatanam natakitthinam vippakaram disva nibbinnahadayo channam
utthapetva kanthakam aharapetva kanthakam aruyha channasahayo
dasasahassacakkavaladevatahi parivuto mahabhinikkhamanam nikkhamitva
anomanaditire pabbajitva anukkamena rajagaham gantva tattha
pindaya caritva pandavapabbatapabbhare nisinno magadharanna
rajjena nimantiyamano tam patikkhipitva sabbannutam patva attano
vijitam agamanatthaya tena gahitapatinno alaranca uddakanca
upasankamitva tesam santike adhigatavisesam analankaritva chabbassani
mahapadhanam padahitva visakhapunnamidivase patova sujataya
Dinnam payasam paribhunjitva neranjaraya nadiya suvannapatim
pavahetva neranjaraya nadiya tire mahavanasande nanasamapattihi
divasabhagam vitinametva sayanhasamaye sotthiyena dinnam tinam
gahetva kalena nagarajena abhitthutaguno bodhimandam aruyha
tinani santharitva "na tavimam pallankam bhindissami, yava
me anupadaya asavehi cittam na vimuccissatiti patinnam katva
puratthabhimukho nisiditva, suriye anatthangamiteyeva, marabalam vidhamitva
pathamayame pubbenivasananam majjhimayame cutupapatananam patva
pacchimayamavasane paccayakare nanam otaretva arunuggamane
dasabalacatuvesarajjadisabbagunapatimanditam sabbannutananam pativijjhitva
sattasattaham bodhimande vitinametva atthame sattahe
ajapalanigrodhamule nisinno dhammagambhiratapaccavekkhanena
appossukkatam apajjamano dasasahassamahabrahmaparivarena
sahampatibrahmuna ayacitadhammadesano buddhacakkhuna lokam
oloketva brahmuno ajjhesanam adhivasetva "kassa nu kho aham
pathamam dhammam deseyyanti olokento alaruddakanam kalakatabhavam
natva pancavaggiyanam bhikkhunam bahupakaratam anussaritva utthayasana
kasipuram gacchanto antaramagge upakena ajivakena saddhim
mantetva asalhapunnamidivase isipatane migadaye pancavaggiyanam
bhikkhunam vasanatthanam patva te ananucchavikena samudacarena samudacarante
sannapetva annakondannappamukhe attharasabrahmakotiyo
Amatapanam payento dhammacakkam pavattetva pavattitapavaradhammacakko
pancamiyam pakkhassa sabbepi te bhikkhu arahatte patitthapetva
tamdivasameva yasassa kulaputtassa upanissayasampattim disva tam
rattibhage nibbinditva geham pahaya nikkhamantam "ehi yasati
pakkositva tasmimyeva rattibhage sotapattiphalam papetva
punadivase arahattam papetva aparepi tassa sahayake catupannasajane
ehibhikkhupabbajjaya pabbajetva arahattam papesi. Evam
loke ekasatthiya arahantesu jatesu, vutthavasso pavaretva
"caratha bhikkhave carikanti satthibhikkhu disasu pesetva sayam
uruvelam gacchanto antaramagge kappasikavanasande timsajane
bhaddavaggiyakumare vinesi. Tesu sabbapacchimako sotapanno,
sabbuttamo anagami ahosi. Tepi sabbe ehibhikkhubhaveneva
pabbajetva disasu pesetva sayam uruvelam gantva addhuddhani
patihariyasahassani dassetva uruvelakassapadayo sahassajatilaparivare
tebhatikajatile vinetva ehibhikkhubhaveneva pabbajetva gayasise
nisidapetva adittapariyayadesanaya arahatte patitthapetva
tena arahantasahassena parivuto "bimbisararanno dinnam patinnam
mocessamiti rajagahanagarupacare latthivanuyyanam gantva "sattha
kira agatoti sutva dvadasanahutehi brahmanagahapatikehi saddhim
agatassa ranno madhuradhammakatham kathento rajanam ekadasahi
nahutehi saddhim sotapattiphale patitthapetva ekam nahutam saranesu
Patitthapetva punadivase sakkena devaranna manavakavannam
gahetva abhitthutaguno rajagahanagaram pavisitva rajanivesane
katabhattakicco veluvanaramam patiggahetva tattheva vasam kappesi.
Tattha nam sariputtamoggallana upasankamimsu. Tatrayam anupubbikatha:
     anuppanneyeva hi buddhe, rajagahato avidure "upatissagamo
ca kolitagamo cati dve brahmanagama ahesum. Tesu
upatissagame sariya nama brahmaniya gabbhassa patitthitadivaseyeva
kolitagame moggalliya nama brahmaniyapi gabbho patitthahi.
Tani kira dvepi kulani yava sattama kulaparivatta abaddha-
patibaddhasahayakaneva. Tasam dvinnampi ekadivasameva gabbhapariharam
adamsu. Ta ubhopi dasamasaccayena putte vijayimsu. Namaggahanadivase
sariya brahmaniya puttassa upatissagamake jetthakulassa puttatta
"upatissoti namam akamsu. Itarassa kolitagame jetthakulassa
puttatta "kolitoti namam akamsu. Te ubhopi vuddhimanvaya
sabbasippanam param agamamsu. Upatissamanavassa kilanatthaya nadim
va uyyanam va gamanakale panca suvannasivikasatani parivarani
honti, kolitamanavassa panca ajannarathasatani. Dvepi jana
pancapancamanavasataparivara honti. Rajagahe ca anusamvacchare
giraggasamajjo nama hoti. Tesam dvinnampi ekatthaneyeva
mancatimancam bandhanti. Dvepi ekatova nisiditva samajjam
passanta hasitabbatthane hasanti, samvegatthane samvegam apajjanti,
Dayam datum yuttatthane dayam denti. Tesam imina niyamena
ekadivasam samajjam passantanam paripakagatatta nanassa purimadivasesu
viya hasitabbatthane haso va samvegatthane samvego va dayam
datum yuttatthane dayam va nahosi. Dve pana jana evam
cintayimsu "kim ettha oloketabbam atthi, sabbepime appatte
vassasate apannattikabhavam gamissanti, amhehi pana ekam
mokkhadhammam pariyesitum vattatiti arammanam gahetva nisidimsu.
Tato kolito upatissam aha "samma upatissa tvam na annesu
divasesu viya hatthapahattho, idani anattamanadhatukosi, kinte
sallakkhitanti. So aha "samma kolita `etesam olokane saro
natthi, niratthakametam, attano mokkhadhammam gavesitum vattatiti idam
cintayanto nisinnomhi, tvam pana kasma anattamanositi. Sopi
tathevaha. Athassa attana saddhim ekajjhasayatam natva upatisso
aha "samma amhakam ubhinnampi sucintitam, mokkhadhammam pana gavesitum
vattati, gavesantehi nama ekam pabbajjam laddhum vattati, kassa
santike pabbajamati.
     Tena kho pana samayena sanjayo paribbajako rajagahe
pativasati mahatiya paribbajakaparisaya saddhim. Te "tassa santike
pabbajissamati pancamanavakasatani "sivikayo ca rathe ca
gahetva gacchathati uyyojetva pancahi manavakasatehi saddhim
sanjayassa santike pabbajimsu. Tesam pabbajitakalato patthaya
Sanjayo atirekalabhaggayasaggappatto ahosi. Te katipaheneva
sabbam sanjayassa samayam parigganhitva "acariya tumhakam jananasamayo
ettakova udahu uttarimpi atthiti pucchimsu. "ettakova,
sabbam tumhehi natanti vutte, te cintayimsu "evam sati, imassa
santike brahmacariyavaso niratthako, mayam mokkhadhammam gavesitum
nikkhanta, so imassa santike uppadetum na sakka, maha
kho pana jambudipo, gamanigamajanapadarajadhaniyo caranta addha
mokkhadhammadesakam kanci acariyam labhissamati. Tato patthaya
"yattha yattha pandita samanabrahmana santiti vadanti; tattha
tattha gantva sakaccham karonti. Tehi putthapanham anne kathetum
na sakkonti, te pana tesam panham vissajjenti. Evam sakalajambudipam
parigganhitva nivattitva sakatthanameva agantva "samma
kolita amhesu yo pathamam amatam adhigacchati, so arocetuti
katikam akamsu.
     Evam tesu katikam katva viharantesu, sattha vuttanukkamena
rajagaham patva veluvanam patiggahetva veluvane viharati. Tada
"caratha bhikkhave carikam bahujanahitayati ratanattayagunappakasanattham
uyyojitanam ekasatthiya arahantanam antare pancavaggiyanam
abbhantare assajitthero patinivattitva rajagaham agato punadivase
patova pattacivaramadaya rajagaham pindaya pavisi. Tasmim samaye
upatissaparibbajako patova bhattakiccam katva paribbajakaramam
Gacchanto theram disva cintesi "maya evarupo nama pabbajito
na ditthapubboyeva, ye loke arahanto va arahattamaggam va
samapanna, ayam tesam bhikkhu annataro; yannunaham imam bhikkhum
upasankamitva puccheyyam `kamsi tvam avuso uddissa pabbajito,
ko va te sattha, kassa va tvam dhammam rocesiti. Athassa
etadahosi "akalo kho imam bhikkhum panham pucchitum, antaragharam
pavittho pindaya carati; yannunaham imam bhikkhum pitthito pitthito
anubandheyyam, atthikehi upanatam magganti. So theram laddhapindapatam
annataram okasam gacchantam disva nisiditukamatancassa natva attano
paribbajakapithakam pannapetva adasi. Bhattakiccapariyosanepissa
attano kundikaya udakam adasi. Evam acariyavattam katva
katabhattakiccena therena saddhim madhurapatisantharam katva evamaha
"vippasannani kho te avuso indriyani, parisuddho chavivanno
pariyodato; kamsi tvam avuso uddissa pabbajito, ko va te
sattha, kassa va tvam dhammam rocesiti pucchi. Thero cintesi
"ime paribbajaka nama sasanassa patipakkhabhuta, imassa sasane
gambhiratam dassessamiti attano navakabhavam dassento aha
"aham kho avuso navo acirapabbajito adhunagato imam dhammavinayam,
na tava sakkhissami vittharena dhammam desetunti. Paribbajako
"aham upatisso nama, tvam yathasattiya appam va bahum va vada,
etam nayasatena nayasahassena pativijjhitum mayham bharoti vatva aha
     "appam va bahum va bhasassu,  atthanneva me bruhi,
      attheneva me attho      kim kahasi byanjanam bahunti.
Evam vutte, thero
     "ye dhamma hetuppabhava,    tesam hetum tathagato,
      tesanca yo nirodho ca;    evamvadi mahasamanoti 1-
gathamaha. Paribbajako pathamapadadvayameva sutva sahassanayasampanne
sotapattiphale patitthahi. Itaram padadvayam sotapannakale nitthapesi.
So sotapanno hutva uparivisese appavattante "bhavissati ettha
karananti sallakkhetva theram aha "bhante ma upari dhammadesanam
vaddhayittha, ettakameva hotu, kuhim amhakam sattha vasatiti.
"veluvane avusoti. "tenahi bhante tumhe purato yatha; mayham
eko sahayako atthi, amhehi ca annamannam katika kata
`yo pathamam amatam adhigacchati, so arocetuti ahantam patinnam
mocetva sahayakam gahetva tumhakam gatamaggeneva satthu santikam
agamissamiti pancappatitthitena therassa padesu nipatitva
tikkhattum padakkhinam katva theram uyyojetva paribbajakaramabhimukho
agamasi. Kolitaparibbajako tam durato va agacchantam disva
"ajja mayham sahayakassa mukhavanno na annadivasesu viya,
addhanena amatam adhigatam bhavissatiti amatadhigamam pucchi. Sopissa
"amavuso amatam adhigatanti patijanitva tameva gatham abhasi.
@Footnote: 1. vi. mahavagga. 4/76.
Gathapariyosane kolito sotapattiphale patitthahitva aha
"kuhim kira samma amhakam sattha vasatiti. "veluvane kira
samma, evam no acariyena assajittherena kathitanti. "tenahi
samma ayama, sattharam passissamati. Sariputtatthero ca namesa
sadapi acariyapujako va; tasma sahayakam evamaha "samma
amhehi adhigatam amatam amhakam acariyassa sanjayaparibbajakassapi
kathessama, bujjhamano pativijjhissati, appativijjhanto amhakam
saddahitva satthu santikam gamissati, buddhanam desanam sutva maggaphalapativedham
karissatiti. Tato dvepi jana sanjayassa santikam agamamsu.
Sanjayo te disva "kim tata koci vo amatamaggadesako
laddhoti pucchi. "ama acariya laddho; buddho loke uppanno,
dhammo uppanno, sangho uppanno; tumhe tucche asare vicaratha,
etha, satthu santikam gamissamati. "gacchatha tumhe, aham na
sakkhissamiti. "kimkaranati. "aham mahajanassa acariyo hutva vicarim,
tassa me antevasikavaso catiya udakacalanabhavuppattisadiso,
na sakkhissamaham antevasikavasam vasitunti. "ma evam karittha
acariyati. "hotu tata, gacchatha tumhe, naham sakkhissamiti.
"acariya loke buddhassa uppannakalato patthaya mahajano
gandhamaladihattho gantva tameva pujessati, mayampi tattheva
gamissama, tumhe kim karissathati. "tata kinnu kho imasmim
loke dandha bahu, udahu panditati. "dandha acariya bahu,
Pandita nama katipayaeva hontiti. "tenahi tata pandita
pandita samanassa gotamassa santikam gamissanti, dandha dandha
mama santikam agamissanti; gacchatha tumhe, naham gamissamiti. Te
"pannayissatha tumhe acariyati pakkamimsu. Tesu gacchantesu,
sanjayassa parisa bhijji. Tasmim khane aramo tuccho ahosi. So
tuccham aramam disva unaham lohitam chaddesi. Tehipi saddhim gacchantesu
pancasu paribbajakasatesu, sanjayassa parisaya addhateyyasatani
nivattimsu. Attano antevasikehi addhateyyehi paribbajakasatehi
saddhim veluvanam agamamsu.
     Sattha catuparisamajjhe nisinno dhammam desento te durato va
disva bhikkhu amantesi "ete bhikkhave dve sahayaka agacchanti
kolito ca upatisso ca, etam me savakayugam bhavissati
aggam bhaddayuganti. Te sattharam vanditva ekamantam nisidimsu.
Te bhagavantam etadavocum "labheyyama mayam bhante bhagavato santike
pabbajjam; labheyyama upasampadanti. "etha bhikkhavoti bhagava
avoca, "svakkhato dhammo, caratha brahmacariyam samma dukkhassa
antakiriyayati. Sabbepi iddhimayapattacivaradhara vassasatikatthera
viya ahesum. Atha nesam parisaya cariyavasena sattha dhammadesanam
vaddhesi. Thapetva dve aggasavake avasesa arahattam papunimsu.
Aggasavakanam pana uparimaggakiccam na nitthasi. Kimkarana?
Savakaparaminanassa mahantataya. Athayasma mahamoggallano
Pabbajitadivasato sattame divase magadharatthe kallavalagamakam
upanissaya viharanto, thinamiddhe okkamante, satthara
samvejito thinamiddham vinodetva tathagatena dinnam dhatukammatthanam
sunantova uparimaggattayakiccam nitthapetva savakaparaminanassa
matthakam patto, sariputtattheropi pabbajitadivasato addhamasam
atikkamitva satthara saddhim tameva rajagaham upanissaya
sukarakhatalene viharanto, attano bhagineyyassa dighanakhaparibbajakassa
vedanapariggahasuttante desiyamane, suttanusarena nanam pesetva
parassa vaddhitam bhattam bhunjanto viya savakaparaminanassa matthakam patto.
"nanu cayasma mahapanno, atha kasma mahamoggallanato
ciratarena savakaparaminanam papuniti. Parikammamahantataya. Yatha
hi duggatamanussa katthaci gantukama khippameva nikkhamanti, rajunam
pana hatthivahanakappanadim mahantam parikammam laddhum vattati; evam
sampadamidam veditabbam. Tamdivasameva pana sattha vaddhamanakacchayaya
veluvane savakasannipatam katva dvinnam theranam aggasavakatthanam
datva patimokkham uddisi.
     Bhikkhu ujjhayimsu "sattha mukholokanena bhikkhunam deti,
aggasavakatthanam dentena nama pathamam pabbajitanam pancavaggiyanam datum
vattati, ete anolokentena yasattherappamukhanam pancapannasaya
bhikkhunam datum vattati, ete anolokentena bhaddavaggiyanam, ete
anolokentena uruvelakassapadinam tebhatikanam; ete pana ettake
Pahaya sabbapaccha pabbajitanam aggasavakatthanam dentena mukham
oloketva dinnanti vadimsu. Sattha "kim kathetha bhikkhaveti pucchitva,
"idam namati vutte, "naham bhikkhave mukham oloketva bhikkhunam
demi, etesam pana attana attana patthitapatthitameva demi;
annakondanno hi ekasmim sasse nava aggasassadanani
dento na aggasavakatthanam patthetva adasi, aggadhammam pana
arahattam sabbapathamam pativijjhitum patthetva adasiti. "kada bhagavati.
"sunissatha bhikkhaveti. "ama bhanteti.
     "bhikkhave ito ekanavutikappe vipassi 1- bhagava loke
udapadi. Tada "mahakalo cullakaloti dve bhatika kutumbika
mahantam salikkhettam vapapesum. Athekadivasam cullakalo salikkhettam
gantva ekam saligabbham phaletva khadi. Atimadhuram ahosi. So
buddhappamukhassa sanghassa saligabbhadanam datukamo hutva jetthabhatikam
upasankamitva "bhatika saligabbham phaletva buddhanam anucchavikam
katva pacapetva danam demati aha. "kim vadesi, saligabbham
phaletva danam nama neva atite bhutapubbam, nanagate bhavissati,
ma sassam nasayiti. So punappunam yaciyeva. Atha nam bhata
"tenahi khettam dve kotthase katva mama kotthasam anamasitva
attano khettakotthase, yam icchasi, tam karohiti aha. So
"sadhuti khettam vibhajitva bahu manusse hatthakammam yacitva saligabbham
@Footnote: 1. khu. bu. 33/515.
Phaletva nirudake khire pacapetva sappimadhusakkharahi yojetva
buddhappamukhassa bhikkhusanghassa danam datva bhattakiccapariyosane
"idam bhante mama aggadanam aggadhammassa sabbapathamam pativedhaya
samvattatuti aha. Sattha "evam hotuti anumodanam akasi. So
khettam gantva olokento sakalakhette kannikabaddhehi viya
salisisehi sanchannam disva pancavidham pitim patilabhitva "labha
vata meti cintetva puthukakale puthukaggam nama adasi, gamavasihi
saddhim aggasassadanam nama adasi; layane layanaggam, venikarane
veniggam, kalapadisu kalapaggam khalaggam bhandaggam kotthagganti
evam ekasasse nava vare aggadanam adasi. Tassa sabbesu
varesu gahitagahitatthanam paripuri. Sassam atirekam utthanasampannam
ahosi. Dhammo namesa attanam rakkhantam rakkhati.
                Dhammo have rakkhati dhammacarim
                dhammo sucinno sukhamavahati
                esanisamso dhamme sucinne
                na duggatim gacchati dhammacariti. 1-
Evameva vipassisammasambuddhakale aggadhammam pathamam pativijjhitum
patthento nava aggadanani adasi. Ito satasahassakappamatthake pana
hamsavatinagare padumuttarabuddhakalepi 2- sattaham mahadanam datva tassa
bhagavato padamule nipajjitva aggadhammassa pathamam pativijjhanatthameva
@Footnote: 1. khu. ja.    dasa. 27/290. tadatthakatha. 5/493. khu. thera. 26/314.
@2. khu. bu. 33/476.
Patthanam thapesi. Iti imina patthitameva maya dinnam, naham mukham
oloketva demiti.
     "yasakulaputtappamukha pancapannasa jana kim kammam karimsu
bhanteti. "etepi ekassa buddhassa santike arahattam patthenta
bahum punnakammam katva, aparabhage anuppanne buddhe, sahayaka
hutva vaggabandhena punnani karonta anathasarirani patijagganta
vicarimsu. Te ekadivasam sagabbham itthim kalakatam disva "jhapessamati
susanam harimsu. Tesu panca jane "tumhe jhapethati susane
thapetva sesa gamam pavittha. Yasadarako tam sariram sulehi
vijjhitva parivattetva parivattetva jhapento asubhasannam
patilabhi. Itaresampi catunnam jananam "passatha bho imam sariram tattha
tattha viddhastacammam kabaragorupam viya asucim duggandham patikulanti
dassesi. Tepi tattha asubhasannam patilabhimsu. Te panca jana gamam
gantva sesasahayakanam kathayimsu. Yaso pana darako geham gantva
matapitunanca bhariyaya ca kathesi. Te sabbepi asubham bhavayimsu.
Idametesam pubbakammam. Teneva yasassa itthagare susanasanna
uppajji. Taya ca upanissayasampattiya sabbesam visesadhigamo
nibbatti. Evam ime attana patthitameva labhimsu. Naham mukham
oloketva dammiti.
     "bhaddavaggiya sahayaka pana kim karimsu bhanteti. "etepi
bhikkhave pubbabuddhanam santike arahattam patthetva punnani
Katva, aparabhage anuppanne buddhe, timsadhutta hutva tundilovadam
sutva satthivassasahassani panca silani rakkhimsu. Evam imepi attana
patthitapatthitameva labhimsu, naham mukham oloketva bhikkhunam dammiti.
     "uruvelakassapadayo pana bhante kim karimsuti. "arahattameva
patthetva punnani karimsu. Ito hi dvenavutikappe `tisso 1-
phussoti 2- dve buddha uppajjimsu. Phussabuddhassa mahindo nama
raja pita ahosi. Tasmim pana sambodhim patte, ranno
kanitthaputto aggasavako, purohitaputto dutiyasavako ahosi.
Raja satthu santikam gantva "jetthaputto me buddho,
kanitthaputto aggasavako, purohitaputto dutiyasavakoti te
oloketva "mameva buddho, mameva dhammo, mameva sangho;
namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassati tikkhattum udanam
udanetva satthu padamule nipajjitva "bhante idani me
navutivassasahassaparimanassa ayuno kotiyam nisiditva niddayanakalo
viya, annesam gehadvaram agantva, yavaham jivami, tava
me cattaro paccaye adhivasethati patinnam gahetva nibaddham
buddhupatthanam karoti. Ranno pana aparepi tayo putta ahesum.
Tesu jetthassa panca yodhasatani parivaro, majjhimassa tini,
kanitthassa dve. Te "mayampi bhatikam bhojessamati pitaram
@Footnote: 1. khu. bu. 33/507. 2. khu. bu. 33/511. tattha pana pussoti pita cassa jayasenoti
@dissati.
Okasam yacitva punappunam yacantapi alabhitva, paccante
kupite, tassa vupasamanatthaya pesita paccantam vupasametva pitu
santikam agamimsu. Atha ne pita alingitva sise cumbitva
"varam vo tata dammiti aha. Te "sadhu devati varam gahitakam
katva puna katipahaccayena pitara "ganhatha tata varanti
vutta "deva amhakam annena kenaci attho natthi, ito
patthaya mayam bhatikam bhojessama, imam no varam dehiti ahamsu.
"na demi tatati. "niccakalam adenta satta samvaccharani
dethati. "na demi tatati. "tenahi cha panca cattari tini
dve ekam samvaccharam satta mase cha mase panca mase
cattaro mase tayo mase dethati. "na demi tatati.
"hotu deva, ekekassa no ekekam masam katva tayo mase
dethati. "sadhu tata, tenahi tayo mase bhojethati. Tesam
pana tinnampi eko va kotthagariko, eko va ayuttako.
Te dvadasanahutapurisaparivaRa. Te pakkosapetva "mayam imam
temasam dasa silani gahetva dve kasayani nivasetva
satthara sahavasam vasissama, tumhe ettakam nama danavattam
gahetva devasikam navutisahassanam bhikkhunam yodhasahassassa ca no
sabbam khadaniyabhojaniyam samvatteyyatha, mayam hi ito patthaya na
kinci vakkhamati vadimsu. Te tayopi parivarakapurisasahassam gahetva
dasa silani samadaya kasayavatthani nivasetva vihareyeva
Vasimsu. Kotthagariko ca ayuttako ca ekato hutva
tinnam bhatikanam kotthagarehi varena varena vattam gahetva
danam denti. Kammakaranam pana putta yagubhattadinam atthaya
rodanti. Te tesam, bhikkhusanghe anagateyeva, yagubhattadini
denti. Bhikkhusanghassa bhattakiccavasane kinci atirekam na
bhutapubbam. Te aparabhage "darakanam demati attanapi gahetva
khadimsu, manunnampi aharam disva adhivasetum nasakkhimsu.
Te pana caturasitisahassa ahesum. Te sanghassa dinnam vattam
khaditva kayassa bheda pettivisaye nibbattimsu. Te bhatika
pana purisasahassena saddhim kalam katva devaloke nibbattitva
devaloka devalokam samsaranta dvenavutikappe khepesum. Evam
te tayo bhataro arahattam patthenta tada kalyanakammam
karimsu. Te attana patthitameva labhimsu. Naham mukham oloketva
dammiti."
     tada pana tesam ayuttako bimbisaro ahosi, kotthagariko
visakho upasako. Tesam kammakara tada petesu nibbattitva
sugatiduggativasena samsaranta imasmim kappe cattari buddhantarani
petalokeyeva nibbattimsu. Te imasmim kappe sabbapathamam uppannam
cattalisavassasahassayukam kakusandham 1- bhagavantam upasankamitva
"amhakam aharam labhanakalam acikkhathati pucchimsu. "mama tava
@Footnote: 1. khu. bu. 33/529.
Kale na labhissatha, mama pacchato mahapathaviya yojanamattam
abhirulhaya konagamanabuddho 1- uppajjissati, tam puccheyyathati
aha. Te tattakam kalam khepetva, tasmim uppanne, tam pucchimsu.
Sopi "mama kale na labhissatha, mama pacchato mahapathaviya yojanamattam
abhirulhaya kassapabuddho 2- uppajjissati, tam puccheyyathati aha.
Te tattakam kalam khepetva, tasmim uppanne, tam pucchimsu.
Sopi "mama kale na labhissatha, mama pacchato mahapathaviya
yojanamattam abhirulhaya gotamabuddho 3- nama uppajjissati, tada
tumhakam natako bimbisaro nama raja bhavissati, so satthu
danam datva tumhakam papessati, tada labhissathati aha. Tesam
ekam buddhantaram svedivasam viya ahosi. Te, tathagate uppanne,
bimbisararanna pathamadivasam dane dinne, rattibhage bheravasaddam
katva ranno attanam dassayimsu. So punadivase veluvanam
agantva tathagatassa tam pavattim arocesi. Sattha "maharaja
ito dvenavutikappamatthake phussabuddhakale ete tava nataka
bhikkhusanghassa dinnam vattam 4- khaditva petaloke nibbattitva
samsaranta kakusandhadayo buddhe uppanne pucchitva tehi
idancidanca vutta ettakam kalam tava danam paccasimsamana,
hiyyo taya dane dinne, pattim alabhamana evamakamsuti. "kim pana
bhante idanipi dinne labhissantiti. "ama maharajati. Raja
@Footnote: 1-2. khu. bu. 33/533.537.  3. khu. bu. 33/543.   4. Yu. danavattam.
Buddhappamukham bhikkhusangham nimantetva punadivase mahadanam datva
"bhante ito tesam petanam dibbannapanam sampajjatuti pattim adasi.
Tesam tatheva nibbatti. Punadivase nagga hutva attanam dassesum.
Raja "ajja bhante nagga hutva attanam dassesunti arocesi.
"vatthani te na dinnani maharajati. Punadivase buddhappamukhassa
bhikkhusanghassa civarani datva "ito tesam dibbavatthani hontuti
papesi. Tamkhananneva tesam dibbavatthani uppajjimsu. Te
petattabhavam vijahitva dibbattabhavena santhahimsu. Sattha anumodanam
karonto "tirokuddesu titthantiti tirokuddanumodanam 1- akasi.
Anumodanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi.
Iti sattha tebhatikajatilanam vatthum kathetva imampi dhammadesanam ahari.
     "aggasavaka pana bhante kim karimsuti. "aggasavakabhavaya
patthanam karimsu. Ito kappasatasahassadhikassa hi kappanam asankheyyassa
matthake sariputto brahmanamahasalakule nibbatti, namena
saradamanavo nama ahosi. Moggallano gahapatimahasalakule
nibbatti, namena sirivaddhakutumbiko nama ahosi. Te ubhopi
sahapamsukilaka sahayaka ahesum. Saradamanavo pituaccayena kulasantakam
mahadhanam patipajjitva ekadivasam rahogato cintesi "aham
idhalokattabhavameva janami, no paralokattabhavam; jatasattananca
maranam nama dhuvam, maya ekam pabbajjam pabbajitva mokkhadhammagavesanam
@Footnote: 1. khu. khu. 25/9.
Katum vattatiti. So sahayakam upasankamitva aha "samma
sirivaddha aham pabbajitva mokkhadhammam gavesissami, tvam maya
saddhim pabbajitum sakkhissasi, na sakkhissasiti. "na sakkhissami
samma, tvamyeva pabbajahiti. So cintesi "paralokam gacchanto
sahayam va natimitte va gahetva gato nama natthi,  attana
katam attanova hotiti. Tato ratanakotthagaram vivarapetva
kapanaddhikavanibbakayacakanam mahadanam datva pabbatapadam pavisitva
isipabbajjam pabbaji. Tassa eko dve tayoti evam anupabbajjam
pabbajitva catusattatisahassamatta jatila ahesum. So panca
abhinna attha ca samapattiyo nibbattetva tesam jatilanam
kasinaparikammam acikkhi. Tepi sabbe panca abhinna attha ca
samapattiyo nibbattesum. Tena samayena anomadassi 1- nama buddho
loke udapadi. Nagaram candavati nama ahosi. Pita yasavanto
nama khattiyo, mata yasodhara nama devi, bodhi ajjunarukkho,
nisabho ca anomo ca dve aggasavaka, varuno nama
upatthako, sundara ca sumana ca dve aggasavika; ayu
vassasatasahassam ahosi, sariram atthapannasahatthubbedham, sarirappabha
dvadasayojanam phari, bhikkhusatasahassam parivaro ahosi. So
ekadivasam paccusakale mahakarunasamapattito vutthaya lokam
volokento saradatapasam disva "ajja mayham saradatapasassa
@Footnote: 1. khu. bu. 33/462.
Santikam gatapaccayena dhammadesana ca mahati bhavissati, so ca
aggasavakatthanam patthessati, tassa sahayako sirivaddhakutumbiko
dutiyasavakatthanam patthessati, desanapariyosane cassa parivara
catusattatisahassajatila arahattam papunissanti; maya tattha gantum
vattatiti attano pattacivaramadaya annam kanci anamantetva
siho viya ekacaro hutva, saradatapasassa antevasikesu phalaphalatthaya
gatesu, "buddhabhavam me janatuti, passantasseva saradatapasassa,
akasato otaritva pathaviyam patitthasi. Saradatapaso
buddhanubhavanceva sariranipphattinca disva lakkhanamante
sammasitva "imehi lakkhanehi samannagato nama agaramajjhe
vasanto raja hoti cakkavatti, pabbajanto loke vivatacchado
sabbannubuddho hoti; ayam puriso nissamsayam buddhoti janitva paccuggamanam
katva pancapatitthitena vanditva asanam pannapetva adasi. Nisidi
bhagava pannattasane. Saradatapasopi attano anucchavikam asanam
gahetva ekamantam nisidi. Tasmim samaye catusattatisahassa jatila
panitapanitani ojavantani phalaphalani gahetva acariyassa santikam
sampatta, buddhananceva acariyassa ca nisinnasanam oloketva
ahamsu "acariya mayam `imasmim loke tumhehi mahantataro
natthiti vicarama, ayam pana puriso tumhehi mahantataro manneti.
"tata kim vadetha, sasapena saddhim atthasatthiyojanasatasahassubbedham
sinerum samam katum icchatha, sabbannubuddhena saddhim mama upamam
Ma karittha puttakati. Atha te tapasa "sacayam puriso
ittarasatto abhavissa, na amhakam acariyo evarupam upamam
aharissati, yava maha vatayam purisoti sabbeva padesu patitva
sirasa vandimsu. Atha ne acariyo aha "tata amhakam
buddhanam anucchaviko deyyadhammo natthi, sattha ca bhikkhacaravelayam
idhagato, mayam yathasatti yathabalam deyyadhammam dassama;
tumhe yam yam panitam phalaphalam, tam tam aharathati aharapetva
hatthe dhovitva sayam tathagatassa patte patitthapesi. Satthara
phalaphale patiggahitamatte, devata dibbojam pakkhipimsu. So
tapaso udakampi sayameva parissavetva adasi. Tato bhattakiccam
katva nisinne satthari, sabbe antevasike pakkositva
satthu santike saraniyakatham kathento nisidi. Sattha "dve
aggasavaka bhikkhusanghena saddhim agacchantuti cintesi. Te satthu cittam
natva satasahassakhinasavaparivara agantva sattharam vanditva
ekamantam atthamsu. Tato saradatapaso antevasike amantesi
"tata buddhanam nisinnasanampi nicam, samanasatasahassassapi asanam
natthi, tumhehi ajja ularam buddhasakkaram katum vattati, pabbatapadato
vannagandhasampannani pupphani aharathati. Kathanakalo papanco
viya hoti, iddhimato pana iddhivisayo acinteyyoti. Muhuttamatteneva
te tapasa vannagandhasampannani pupphani aharitva buddhanam
yojanappamanam pupphasanam pannapesum. Ubhinnam aggasavakanam
Tigavutam, sesanam bhikkhunam addhayojanikadibhedam, sanghanavakassa
usabhamattam ahosi. "katham ekasmim assamapade tavamahantani
asanani pannattaniti na cintetabbam. Iddhivisayo hesa. Evam
pannattesu asanesu, saradatapaso tathagatassa purato anjalim
paggayha thito "bhante mayham digharattam hitaya sukhaya imam
pupphasanam abhiruhathati aha. Tena vuttam
         "nanapupphanca gandhanca      sannipatetvana ekato
          pupphasanam pannapetva     idam vacanamabravi
         `idam me asanam vira        pannattam tavanucchavim,
          mama cittam pasadento      nisida pupphamasane.
          Sattarattindivam buddho       nisidi pupphamasane
          mama cittam pasadetva      hasayitva sadevaketi.
     Evam nisinne satthari, dve aggasavaka sesabhikkhu ca attano
attano pattasane nisidimsu. Saradatapaso mahantam pupphacchattam
gahetva tathagatassa matthake dharento atthasi. Sattha "jatilanam
ayam sakkaro mahapphalo hotuti nirodhasamapattim samapajji. Satthu
samapattim samapannabhavam natva dve aggasavakapi sesabhikkhupi
samapattim samapajjimsu. Tathagate sattaham nirodhasamapattim
samapajjitva nisinne, antevasika, bhikkhacarakale sampatte,
vanamulaphalaphalam paribhunjitva sesakalam buddhanam anjalim paggayha
titthanti. Saradatapaso pana bhikkhacarampi agantva pupphacchattam
Dharayamanova sattaham pitisukhena vitinamesi. Sattha nirodhato
vutthaya dakkhinapasse nisinnam aggasavakam nisabhattheram amantesi
"nisabha sakkarakarakanam tapasanam pupphasananumodanam karohiti.
Thero cakkavattiranno santika patiladdhamahalabho mahayodho
viya tutthamanaso savakaparaminane thatva pupphasananumodanam
arabhi. Tassa desanavasane dutiyasavakam amantesi "tvampi bhikkhu
dhammam desehiti. Anomatthero tepitakam buddhavacanam sammasitva
dhammam kathesi. Dvinnam aggasavakanam desanaya ekassapi abhisamayo
nahosi. Atha sattha aparimane buddhavisaye thatva dhammadesanam arabhi.
Desanapariyosane thapetva saradatapasam sabbepi catusattatisahassajatila
arahattam papunimsu. Sattha "etha bhikkhavoti hattham pasaresi.
Tesam tavadeva kesamassuni antaradhayimsu. Attha parikkhara
kaye patimukkava ahesum. "saradatapaso kasma arahattam
na pattoti. Vikkhittacittatta. Tassa kira buddhanam dutiyasane
nisiditva savakaparaminane thatva dhammam desayato aggasavakassa
dhammadesanam sotum araddhakalato patthaya "aho vatahampi
anagate uppajjanakassa buddhassa sasane imina savakena
patiladdham dhuram labheyyanti cittam uppadesi. So tena parivitakkena
maggaphalappativedham katum nasakkhi. Tathagatam pana vanditva
sammukhe thatva aha "bhante tumhakam anantarasane nisinno
bhikkhu tumhakam sasane ko nama hotiti. "maya pavattitam
Dhammacakkam anupavattento savakaparaminanassa kotippatto
solasa panna pativijjhitva thito, mayham sasane aggasavako
nama esoti. "bhante yvayam maya sattaham pupphacchattam
dharentena sakkaro kato, aham imassa phalena annam
sakkattam va brahmattam va na patthemi, anagate pana ayam
nisabhatthero viya ekassa buddhassa aggasavako bhaveyyanti
patthanam akasi. Sattha "samijjhissati nu kho imassa purisassa
patthanati anagatamsananam pesetva olokento kappasatasahassadhikam
ekam asankheyyam atikkamitva samijjhanabhavam addasa, disva
saradatapasam aha "na te ayam patthana mogha bhavissati,
anagate pana kappasatasahassadhikam ekam asankheyyam atikkamitva
gotamo 1- nama buddho loke uppajjissati, tassa mata
mahamayadevi nama bhavissati, pita suddhodano nama maharaja,
putto rahulo nama, upatthako anando nama, dutiyasavako
moggallano nama, tvam panassa aggasavako dhammasenapati
sariputto 2- nama bhavissasiti. Evam tapasam byakaritva dhammakatham
kathetva bhikkhusanghaparivuto akasam pakkhandi. Saradatapasopi
antevasikattheranam santikam gantva sahayakassa sirivaddhakutumbikassa
sasanam pesesi "bhante mama sahayakassa vadetha `sahayakena
te saradatapasena anomadassissa buddhassa padamule anagate
@Footnote: 1. khu. bu. 33/543. 2. khu. A. 32/22.
Uppajjanakassa gotamabuddhassa sasane aggasavakatthanam patthitam,
tvam dutiyasavakatthanam patthehiti. Evanca pana vatva therehi
puretarameva ekapassena gantva sirivaddhassa nivesanadvare
atthasi. Sirivaddho "cirassam vata me ayyo agatoti asane
nisidapetva attana nicatare asane nisinno "antevasikaparisa
pana vo bhante na pannayantiti pucchi, "ama samma, amhakam
assamam anomadassi buddho agato, mayam tassa attano balena
sakkaram karimha, sattha sabbesam dhammam desesi, desanapariyosane
thapetva mam sesa arahattam patta pabbajimsu, aham satthu
aggasavakam nisabhattheram disva anagate uppajjanakassa gotamabuddhassa
nama sasane aggasavakatthanam patthesim, tvampi tassa sasane
dutiyasavakatthanam patthehiti. "mayham  buddhehi saddhim paricayo natthi
bhanteti. "buddhehi saddhim kathanam mayham bharo hotu, tvam mahantam
abhisakkaram sajjehiti. Sirivaddho tassa vacanam sutva attano
nivesanadvare rajamanena atthakarisamattam thanam samatalam karetva
valikam okiritva lajapancamani pupphani vikkiritva niluppalacchadanam
mandapam karapetva buddhasanam pannapetva sesabhikkhunampi
asanani patiyadetva mahantam sakkarasammanam sajjetva
buddhanam nimantanatthaya saradatapasassa sannam adasi. Tapaso
buddhappamukham bhikkhusangham gahetva tassa nivesanam agamasi. Sirivaddhopi
paccuggamanam katva tathagatassa hatthato pattam gahetva mandapam
Pavesetva pannattasane nisinnassa buddhappamukhassa bhikkhusanghassa
dakkhinodakam datva panitabhojanena parivisitva bhattakiccapariyosane
buddhappamukham bhikkhusangham maharahehi vatthehi acchadetva "bhante
nayam arambho appamattakatthanatthaya, iminava niyamena
sattaham anukampam karothati aha. Sattha adhivasesi. So
teneva niyamena sattaham mahadanam pavattetva bhagavantam vanditva
anjalim paggayha thito aha "bhante mama sahayo saradatapaso
`yassa satthu aggasavako bhaveyyanti patthesi, aham tasseva
dutiyasavako bhaveyyanti. Sattha anagatam oloketva tassa patthanaya
samijjhanabhavam disva byakasi "tvampi ito kappasatasahassadhikam
asankheyyam atikkamitva gotamabuddhassa dutiyasavako 1- bhavissasiti.
Buddhanam byakaranam sutva sirivaddho hatthapahattho ahosi. Satthapi
bhattanumodanam katva saparivaro viharameva gato. Ayam bhikkhave mama
puttehi tada patthitapatthana, te yathapatthitameva labhimsu, naham mukham
oloketva demiti.
     Evam vutte, dve aggasavaka bhagavantam vanditva "bhante
mayam agariyabhuta samana giraggasamajjam dassanaya gatati yava
assajittherassa santika sotapattiphalapativedha sabbam paccuppannavatthum
kathetva "te mayam bhante sanjayassa acariyassa santikam
gantva tam tumhakam padamulam anetukama, tassa laddhiya
@Footnote: 1. khu. u. 32/45.
Nissarabhavam kathetva idhagamane anisamsam kathayimha, so `idani
mayham antevasivaso nama catiya udakacalanabhavappattisadiso,
na sakkhissami antevasivasam vasitunti vatva; `acariya idani
mahajano gandhamaladihattho gantva sattharamyeva pujessati,
tumhe katham bhavissathati vutte, `kim pana imasmim loke pandita
bahu udahu dandhati, `dandhati kathite, `tenahi pandita pandita
samanassa gotamassa santikam gamissanti, dandha dandha mama santikam
agamissanti, gacchatha tumheti vatva agantum na icchi bhanteti.
Tam sutva sattha "bhikkhave sanjayo attano micchaditthitaya
asaram `saroti saranca `asaroti ganhi, tumhe pana
attano panditataya saram sarato asaranca asarato
natva asaram pahaya sarameva ganhitthati vatva ima gatha
abhasi
       "asare saramatino         sare casaradassino
        te saram nadhigacchanti       micchasankappagocara
        saranca sarato natva      asaranca asarato
        te saram adhigacchanti        sammasankappagocarati.
     Tattha "asare saramatinoti: cattaro paccaya, dasavatthuka
micchaditthi, tassa upanissayabhuta dhammadesanati ayam asaro
nama, tasmim saraditthinoti attho. Sare casaradassinoti:
dasavatthuka sammaditthi, tassa upanissayabhuta dhammadesanati ayam
Saro nama, tasmim "nayam saroti asaradassino. Te saranti:
te tam micchaditthigahanam gahetva thita  kamavitakkadinam vasena
micchasankappagocara hutva silasaram samadhisaram pannasaram
vimuttisaram vimuttinanadassanasaram paramatthasaram nibbananca
nadhigacchanti.
     Sarancati: tameva silasaradisaram "saro nama ayanti
vuttappakaranca asaram "asaro ayanti natva. Te saranti: te
pandita evam sammadassanam gahetva thita nekkhammasankappadinam
vasena sammasankappagocara hutva tam vuttappakaram saram adhigacchantiti.
     Gathapariyosane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Sannipatitanam
satthika desana ahositi.
                       Sanjayavatthu.
                     -------------
                  9. Nandattheravatthu. (9)
     "yatha agaram ducchannanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ayasmantam nandam arabbha kathesi.
     Sattha hi pavattitapavaradhammacakko rajagaham gantva veluvane
viharanto, "puttam me anetva dassethati suddhodanamaharajena
pesitanam sahassasahassaparivaranam dasannam dutanam sabbapacchato gantva
arahattam pattena kaludayittherena agamanakalam natva satthimattaya
Gathaya maggavannam vannetva visatisahassakhinasavaparivuto
kapilavatthupuram nito, natisamagame pokkharavassam atthuppattim
katva mahavessantarajatakam 1- kathetva, punadivase pindaya pavittho
"uttitthe nappamajjeyyati 2- gathaya pitaram sotapattiphale
patitthapetva "dhammancare sucaritanti 3- gathaya mahapajapatim
gotamim sotapattiphale rajananca sakadagamiphale patitthapesi.
Bhattakiccapariyosane pana rahulamatugunakatham nissaya candakinnarijatakam 4-
kathetva, tato tatiyadivase nandakumarassa abhisekagehappavesana-
vivahamangalesu vattamanesu, pindaya pavisitva nandakumarassa
hatthe pattam datva mangalam vatva utthayasana pakkamanto
nandakumarassa hatthato pattam na ganhi. Sopi tathagatagaravena
"pattam vo bhante ganhathati vattum nasakkhi. Evam pana cintesi
"sopanasise pattam ganhissatiti. Sattha tasmimpi thane na
ganhi. Itaro "sopanapadamule ganhissatiti cintesi. Sattha
tatthapi na ganhi. Itaro "rajangane ganhissatiti cintesi.
Sattha tatthapi na ganhi. Kumaro nivattitukamo aruciya gacchanto
tathagatagaravena "pattam ganhathati vattum na sakkoti, "idha
ganhissati, ettha ganhissatiti cintento gacchati. Tasmim khane
anna itthiyo tam disva janapadakalyaniya acikkhimsu "ayye
@Footnote: 1. khu. ja. maha. 28/365. tadatthakatha. 10/315. 2. khu. dha.
@25/38. 4. khu. ja.  pakin. 27/368. tadatthakatha. 6/257.
Bhagava nandakumaram gahetva gato, tumhehi tam vina karissatiti. 1-
Sapi tam sutva udakabinduhi paggharanteheva addhullikhitehi kesehi
vegena gantva "tuvatam kho ayyaputta agaccheyyasiti aha. Tam
tassa vacanam tassa hadaye tiriyam patitva viya thitam. Satthapissa
hatthato pattam agganhitvava tam viharam netva "pabbajissasi
nandati aha. So buddhagaravena "na pabbajissamiti avatva
"ama bhante pabbajissamiti aha. Sattha "tenahi bhikkhave
nandam  pabbajethati aha. Sattha kapilavatthupuram gantva tatiyadivase
nandam pabbajesi. Sattame divase rahulamata kumaram alankaritva
bhagavato santikam pesesi "passa tata etam visatisahassasamanaparivutam
suvannavannam brahmarupavannam samanam, ayante pita, etassa
tava pituno jatakale mahanta nidhikumbhiyo ahesum, tassa
nikkhamanakalato patthaya na passami, gaccha nam dayajjam yacahi
`aham tata kumaro, abhisekam patva cakkavatti bhavissami, dhanena
me attho, dhanam me dehi, samiko hi putto pitu santakassati.
Kumaro bhagavato santikam gantva vanditva pitusineham patilabhitva
hatthatuttho "sukha te samana chayati vatva annampi
bahum attano anurupam vadanto atthasi. Bhagava katabhattakicco
anumodanam katva utthayasana pakkami. Kumaropi "dayajjam
me samana dehi, dayajjam me samana dehiti bhagavantam anubandhi.
@Footnote: 1. Ma. kim tumhe hi tam vina karissathati.
Bhagavapi kumaram na nivattapesi. Parijanopi bhagavata saddhim
gacchantam nivattetum nasakkhi. Iti so bhagavata saddhim aramameva
agamasi. Tato bhagava cintesi "yam ayam pitu santakam dhanam
icchati, tam vattanugatam savighatam; handassa bodhimule maya
patiladdham sattavidham ariyadhanam demi, lokuttaradayajjassa nam samikam
karomiti.
     Athakho bhagava ayasmantam sariputtam amantesi "tenahi
tvam sariputta rahulakumaram pabbajehiti. Thero tam pabbajesi.
Pabbajite pana kumare, ranno tam sutva adhimattam dukkham
uppajji. Tam adhivasetum asakkonto bhagavato santikam gantva
patinivedetva "sadhu bhante ayya matapituhi ananunnatam
puttam na pabbajeyyunti varam yaci. Bhagava tassa tam varam
datva, punekadivasam rajanivesane katapataraso, ekamantam nisinnena
ranna "bhante tumhakam dukkarakarikakale eka devata mam
upasankamitva `putto te kalakatoti aha, aham tassa vacanam
asaddahanto `na mayham putto bodhim appatva kalam karotiti
tam patikkhipinti vutte, "idani maharaja kim saddahissatha;
pubbepi, atthikani tuyham dassetva `putto te matoti
vutte, na saddahitthati, imissa atthuppattiya mahadhammapalajatakam 1-
kathesi. Kathapariyosane raja anagamiphale patitthahi. Iti
@Footnote: 1. khu. ja. dasaka. 27/288.  tadatthakatha. 5/486.
Bhagava pitaram tisu phalesu patitthapetva bhikkhusanghaparivuto punadeva
rajagaham gantva tato anathapindikena savatthim agamanatthaya
gahitapatinno, nitthite jetavanamahavihare, tattha gantva vasam
kappesi.
     Evam satthari jetavane viharanteyeva, ayasma nando 1-
ukkanthitva bhikkhunam etamattham arocesi "anabhirato aham
avuso brahmacariyam carami, na sakkomi brahmacariyam sandharetum, 2-
sikkham paccakkhaya hinayavattissamiti. Bhagava tam pavattim sutva
ayasmantam nandam pakkosapetva etadavoca "saccam kira tvam
nanda sambahulanam bhikkhunam evamarocesi `anabhirato aham avuso
brahmacariyam carami, na sakkomi brahmacariyam sandharetum, sikkham
paccakkhaya hinayavattissamiti. "evam bhanteti. "kissa pana
tvam nanda anabhirato brahmacariyam carasi, na sakkosi brahmacariyam
sandharetum, sikkham paccakkhaya  hinayavattissasiti. "sakiyani
me bhante janapadakalyani ghara nikkhamantassa addhullikhitehi 3-
kesehi apaloketva mam etadavoca "tuvatam kho ayyaputta
agaccheyyasiti; so kho aham bhante tam anussaramano anabhirato
brahmacariyam carami, na sakkomi brahmacariyam sandharetum, sikkham
paccakkhaya hinayavattissamiti. Athakho bhagava ayasmantam nandam
@Footnote: 1. khu. u. 25/103. 2. Si.  santanetum. paliyampana "sandharetunti dissati.
@3. "upaddhullikhitehitipi patho.
Bahaya gahetva iddhibalena tavatimsadevalokam nento, antaramagge
ekasmim jhamakkhette jhamakhanumatthake nisinnam chinnakannanasananguttham
ekam palutthamakkatim dassetva, tavatimsabhavane sakkassa devaranno
upatthanam agatani kakutapadani 1- panca accharasatani dassesi.
Dassetva ca pana evamaha "tam kim mannasi nanda, katama nukho
abhirupatara ca 2- dassaniyatara ca 2- pasadikatara ca, 2-
sakiyani va janapadakalyani imani va panca accharasatani
kakutapadaniti. Tam sutva aha "seyyathapi sa bhante chinnakannanasa-
nanguttha palutthamakkati; evameva kho bhante sakiyani janapadakalyani,
imesam pancannam accharasatanam upanidhaya sankhyampi na upeti,
kalampi na upeti bhagampi na upeti; athakho imaneva panca
accharasatani abhirupatarani ceva dassaniyatarani ca pasadikatarani
cati. "abhirama nanda, abhirama nanda, ahante patibhogo
pancannam accharasatanam patilabhaya kakutapadananti. "sace me
bhante bhagava patibhogo pancannam accharasatanam patilabhaya
kakutapadanam. Abhiramissamaham bhante bhagava brahmacariyeti. Athakho
bhagava ayasmantam nandam gahetva tattha antarahito jetavaneyeva
paturahosi.
     Assosum kho bhikkhu "ayasma kira nando bhagavato bhata
@Footnote: 1. kakutapadaniti: rattavannataya paravatapadasadisapadani.  paliyampana
@"kukkutapadaniti dissati.    2. Ma. Yu. va. paliyampi "vati dissati.
Matucchaputto accharanam hetu brahmacariyam carati, bhagava kirassa
patibhogo pancannam accharasatanam patilabhaya kakutapadananti.
Athakho ayasmato nandassa sahayaka bhikkhu ayasmantam nandam
bhatakavadena ca upakkitakavadena ca samudacaranti "bhatako
kirayasma nando, upakkitako kirayasma nando, pancannam
accharasatanam hetu brahmacariyam carati, bhagava kirassa patibhogo
pancannam accharasatanam patilabhaya kakutapadananti. Athakho ayasma
nando sahayakanam bhikkhunam bhatakavadena ca upakkitakavadena ca
attiyamano harayamano jigucchamano eko vupakattho appamatto
atapi pahitatto viharanto, nacirasseva yassatthaya kulaputta
sammadeva agarasma anagariyam pabbajanti, tadanuttaram
brahmacariyapariyosanam dittheva dhamme sayam abhinna sacchikatva
upasampajja vihasi, "khina jati, vusitam brahmacariyam, katam karaniyam
naparam itthattayati abbhannasi,  annataro ca panayasma
nando arahatam ahosi.
     Atheka devata rattibhage sakalam jetavanam obhasetva
sattharam upasankamitva vanditva arocesi "ayasma bhante
nando bhagavato bhata matucchaputto asavanam khaya anasavam
cetovimuttim pannavimuttim dittheva dhamme sayam abhinna
sacchikatva upasampajja  viharatiti. Bhagavatopi kho nanam udapadi
"nando asavanam khaya anasavam cetovimuttim pannavimuttim
Dittheva dhamme sayam abhinna sacchikatva upasampajja viharatiti.
Sopayasma tassa rattiya accayena bhagavantam upasankamitva
vanditva etadavoca "yam me bhante bhagava patibhogo pancannam
accharasatanam patilabhaya kakutapadanam, muncamaham bhante bhagavantam
etasma patissavati. "mayapi kho te nanda cetasa ceto paricca
vidito `nando asavanam khaya anasavam cetovimuttim pannavimuttim
dittheva dhamme sayam abhinna sacchikatva upasampajja viharatiti,
devatapi me etamattham arocesi `ayasma bhante nando asavanam
khaya anasavam cetovimuttim pannavimutim dittheva dhamme sayam
abhinna sacchikatva upasampajja viharatiti, yadeva kho te nanda
anupadaya asavehi cittam muttam, athaham mutto etasma
patissavati. Athakho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam
udanam udanesi
        "yassa tinno kamapanko    maddito kamakantako
         mohakkhayamanuppatto       sukhadukkhe na vedhatiti. 1-
      Athekadivasam bhikkhu ayasmantam nandam pucchimsu "avuso nanda
pubbe tvam `ukkanthitomhiti vadesi, idani te kathanti. "natthi
me avuso gihibhavaya alayoti. Tam sutva bhikkhu "abhutam ayasma
nando katheti, annam byakaroti, atitadivasesu `ukkanthitomhiti vatva,
idani `natthi me gihibhavaya alayoti kathetiti vatva gantva
@Footnote: 1. khu. u. 25/107.
Bhagavato etamattham arocesum. Bhagava "bhikkhave atitadivasesu nandassa
attabhavo ducchannagehasadiso ahosi, idani succhannagehasadiso jato,
ayam hi dibbaccharanam ditthakalato patthaya pabbajitakiccassa matthakam
papetum vayamanto tam kiccam pattoti vatva ima gatha abhasi
       "yatha agaram ducchannam      vutthi samativijjhati;
        evam abhavitam cittam       rago samativijjhati.
        Yatha agaram succhannam      vutthi na samativijjhati;
        evam subhavitam cittam       rago na samativijjhatiti.
     Tattha "agaranti: yankinci geham. Ducchannanti: viralacchannam
chiddavachiddam. Samativijjhatiti:  vassavutthi  vinivijjhati. Abhavitanti: tam
agaram vutthi viya bhavanarahitatta abhavitam cittam rago samativijjhati,
na kevalam ragova, dosamohamanadayo sabbakkilesa tatharupam
cittam ativijjhantiyeva.
     Subhavitanti: samathavipassanabhavanahi subhavitam, evarupam cittam
succhannam geham vutthi viya ragadayo kilesa ativijjhitum na sakkontiti.
     Gathapariyosane bahu sotapattiphaladini papunimsu, mahajanassa
satthika desana ahosi.
     Atha bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "avuso buddha
ca nama acchariya, janapadakalyanim nissaya ukkanthito namayasma
nando satthara devacchara amisam katva vinitoti. Sattha agantva,
"kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva,
"imaya namati vutte, "na bhikkhave idaneva, pubbepesa maya
matugamena palobhetva vinitoyevati vatva, tehi yacito atitam ahari:
     atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente,  baranasivasi
kappako nama vanijo ahosi. Tasseko gadrabho kumbhabharam
vahati. Divase divase satta yojanani gacchati. So ekasmim samaye
gadrabhabharakehi takkasilam gantva yava bhandassa vissajjana
gadrabham vicaritum vissajjesi. Athassa so gadrabho parikhapitthe
caramano ekam gadrabhim disva upasankami. Sa tena saddhim patisantharam
karonti aha "kuto agatositi. "baranasitoti.  "kena
kammenati. "vanijakammenati. "kittakam bharam vahasiti. "kumbhabharanti.
"ettakam bharam vahanto katiyojanani gacchasiti. "sattayojananiti.
"gatatthane te kaci padaparikammam va pitthiparikammam va karonti
atthiti. "natthi bhaddeti. "evam sante mahadukkham anubhositi.
Kincapi hi tiracchanagatanam padaparikammadikarako nama natthi,
kamasannojanaghattanattham evarupam kathesi. So tassa kathaya
ukkanthito. Kappakopi bhandam vissajjetva tassa santikam gantva
"ehi tata, gamissamati aha. "gacchatha tumhe, naham gamissamiti.
Atha nam punappunam yacitva "anicchantam nam bhayetva nessamiti
cintetva imam gathamaha
         "patodante karissami       solasangulikantakam,
          sanchindissami te kayam;    evam janahi gadrabhati.
Tam sutva gadrabho "evam sante, ahampi te kattabbam janissamiti
vatva imam gathamaha
         "patodamme karissasi        solasangulikantakam,
          purato patitthahitvana       uddharitvana pacchato
     bhandam 1- te patayissami; 2- evam janahi kappakati. 3-
Tam sutva vanijo "kena nu kho karanenesa mam evam vadatiti
cintetva ito cito ca olokento tam gadrabhim disva
"imaya esa evam sikkhapito bhavissati, `evarupim nama te
gadrabhim anessamiti matugamena tam palobhetva nessamiti
cintetva imam gathamaha
         "catuppadim sankhamukhim          narim sabbangasobhinim
          bhariyam te anayissami,     evam janahi gadrabhati.
Tam sutva tutthacitto gadrabho imam gathamaha
         "catuppadim sankhamukhim          narim sabbangasobhinim
          bhariyam me anayissasi,      evam janahi kappaka
          kappaka bhiyyo gamissami     yojanani catuddasati.
Atha nam kappako "tenahi ehiti gahetva sakatthanam agamasi.
So katipahaccayena tam aha "nanu mam tumhe  `bhariyante
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. dantam. 2. Si. savayissami. 3. Si. Ma. Yu. kappata.
Anayissamiti avocutthati. "ama vuttam, naham attano katham
bhindissami, bhariyante anayissami; vattam pana tuyham ekakasseva
dassami, tuyham attano 1- dutiyassa tam pahotu va ma va, tvameva
janeyyasi; ubhinnam vo samvasamanvaya puttapi jayissanti, tehipi
bahuhi saddhim tuyham tam pahotu va ma va, tvameva janeyyasiti.
Gadrabho, tasmim kathenteyeva, anapekkho ahosi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva "tada bhikkhave gadrabhi
janapadakalyani ahosi, gadrabho nando, vanijo ahameva,
evam pubbepesa maya matugamena palobhetva vinitoti jatakam
nitthapesiti.
                      Nandattheravatthu.
                      -----------
                 10. Cundasukarikavatthu. (10)
     "idha socati pecca socatiti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto cundasukarikam nama arabbha kathesi.
     So kira pancapannasa vassani sukare vadhitva khadanto
ca vikkinanto ca jivitam kappesi. Chatakakale sakatena vihi
adaya janapadam gantva ekanalidvinalimattena gamasukarapotake
@Footnote: 1. Ma.  tuyham vettanam dutiyassa pahotu va ma va, Si. tuyham pana attadutiyassa.
Kinitva sakatam puretva agantva pacchanivesane vajam viya
ekatthanam parikkhipitva tattheva tesam nivapam ropetva, tesu
nanagacche ca sariravalanjanca khaditva vaddhitesu, yam yam
maretukamo hoti, tam tam alahane niccalam bandhitva sariramamsassa
uddhumayitva bahalabhavattham caturassamuggarena pothetva "bahalamamso
jatoti natva mukham vivaritva dantantare dandakam datva lohanaliya
pakkutthitam unhodakam mukhe asincati. Tam kucchiyam pavisitva pakkutthitam
karisam adaya adhobhagena nikkhamitva, yava thokam karisam
atthi, tava avilam hutva nikkhamati, suddhe udare, accham
anavilam nikkhamati. Athassa avasesam udakam pitthiyam asincati. Tam
kalacammam uppatetva gacchati. Tato tinukkaya lomani
jhapetva tinhena asina sisam chindati. Paggharantam lohitam
bhajanena patiggahetva mamsam lohitena madditva pacitva
puttadaramajjhe nisinno khaditva sesam vikkinati. Tassa imina
niyameneva jivitam kappentassa pancapannasa vassani atikkantani.
Tathagate dhuravihare vasante, ekadivasampi pupphamutthimattena puja va
katacchumattabhikkhadanam va annam va kinci punnam nama nahosi.
Athassa sarire rogo uppajji. Jivantasseva avicimahanirayasantapo
upatthahi. Avicisantapo nama yojanasate thatva olokentassa
akkhini bhindanasamattho parilaho hoti. Vuttampi cetam
     "samanta yojanasatam  pharitva titthati sabbadati. 1-
     Nagasenattherena panassa pakatikaaggisantapato adhimattataya
ayamupama vutta "yatha maharaja kutagaramatto pasanopi
nirayaaggimhi pakkhitto khanena vilayam gacchati, nibbattasatta
panettha kammabalena matukucchigata viya na viliyantiti. 2- Tassa
tasmim santape upatthite, kammasarikkhako akaro uppajji.
Gehamajjheyeva sukararavam ravitva jannukehi vicaranto puratthimavatthumpi
pacchimavatthumpi gacchati. Athassa gehamanusaka tam dalham gahetva
mukham pidahanti. Kammavipako nama na sakka kenaci patibahitum. So
viravanto ito cito ca vicarati. Samanta sattasu gharesu manussa
niddam na labhanti. Maranabhayena tajjitassa panassa bahi nikkhamanam
nivaretum asakkonto sabbo gehajano, yatha anto thito bahi
vicaritum na sakkoti; tatha gehadvarani pidahitva bahigeham
parivaretva rakkhanto acchati. Itaropi antogeheyeva
nirayasantapena viravanto ito cito ca vicarati. Evam satta
divasani vicaritva atthame divase kalam katva avicimahaniraye
nibbatti. Avicimahanirayo devadutasuttantena vannetabbo. Bhikkhu
tassa gharadvarena gacchanta tam saddam sutva "sukarasaddoti
sannino hutva viharam gantva satthu santike nisinna evamahamsu
@Footnote: 1. Ma. upa. 14/341. "tassa ayomaya bhumi jalita tejasa yutta, samanta...sabbadati
@devadutasutte agata. 2. milinda. 92.
"bhante cundasukarikassa gehadvaram pidahitva sukaranam mariyamananam,
ajja sattamo divaso; gehe kaci mangalakiriya bhavissati manne,
ettake nama bhante sukare marentassa ekampi mettacittam va
karunnam va natthi, na ca vata no evarupo kakkhalo pharuso
satto ditthapubboti. Sattha "na bhikkhave so ime satta divase
sukare mareti, kammasarikkhakam panassa udapadi, jivantasseva
avicimahanirayasantapo upatthasi, so tena santapena satta divasani
sukararavam ravanto antonivesane vicaritva ajja kalam katva
avicimhi nibbattoti vatva, "bhante idha loke evam socitva
puna gantva socanatthaneyeva nibbattoti vutte, "ama bhikkhave,
pamatto nama gahattho va hotu pabbajito va, ubhayattha
socatiyevati vatva imam gathamaha
                "idha socati pecca socati
                 papakari ubhayattha socati,
                 so socati so vihannati
                 disva kammakilitthamattanoti.
     Tattha "papakariti; nanappakarassa papakammassa karako
puggalo "akatam vata me kalyanam, katam me papanti ekamseneva
maranasamaye idha socati, idamassa kammasocanam; vipakam anubhavanto pana
pecca socati, idamassa paraloke vipakasocanam; evam so ubhayattha
socatiyeva. Teneva karanena jivamanoyeva so cundasukarikopi
Socati. Disva kammakilitthamattanoti: attano kilitthakammam
passitva socati, nanappakaram vilapanto vihannati kilamatiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum, mahajanassa
satthika desana jatati.
                      Cundasukarikavatthu.
                      -----------
                11. Dhammikaupasakavatthu. (11)
     "idha modati pecca modatiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto dhammikaupasakam arabbha kathesi.
     Savatthiyam kira pancasata dhammikaupasaka nama ahesum. Tesu
ekekassa panca panca upasakasatani parivaro. Yo tesam jetthako,
tassa satta putta satta dhitaro. Tesu ekekassa ekeka
salakayagu salakabhattam pakkhikabhattam sanghabhattam uposathikabhattam
agantukabhattam vassavasikam ahosi. Tepi sabbeva anujataputta
nama ahesum. Iti cuddasannam puttanam bhariyaya  upasakassati
solasa salakayaguadini pavattanti. Iti so saputtadaro silava
kalyanadhammo danasamvibhagarato ahosi. Athassa aparabhage
rogo uppajji. Ayusankharo parihayi. So dhammam sotukamo
"attha va me solasa va bhikkhu pesethati satthu santikam
Pahini. Sattha bhikkhu pesesi. Te gantva tassa mancam parivaretva
pannattesu asanesu nisinna, "bhante ayyanam me dassanam
dullabham bhavissati, dubbalomhi, ekam me suttam sajjhayathati
vutta, "kataram suttam sotukamo upasakati, "sabbabuddhanam
avijahitam satipatthanasuttanti 1- vutte, "ekayano ayam bhikkhave
maggo sattanam visuddhiyati suttantam patthapesum. Tasmim khane
chahi devalokehi sabbalankarapatimandita sahassasindhavayutta
diyaddhayojanasatika cha ratha agamimsu. Tesu thita devata
"amhakam devalokam nessama, amhakam devalokam nessama,
ambho mattikabhajanam bhinditva suvannabhajanam ganhanto viya
amhakam devaloke abhiramitum idha nibbattatuti 2- vadimsu. Upasako
dhammassavanantarayam anicchanto "agametha agamethati aha.
Bhikkhu "amhe vadatiti sannaya tunhi ahesum. Athassa puttadhitaro
"amhakam pita pubbe dhammassavanena atitto ahosi, idani
pana bhikkhu pakkosapetva sajjhayam karetva sayameva vareti,
maranassa abhayanakasatto nama natthiti viravimsu. Bhikkhu "idani
anokasoti utthayasana pakkamimsu. Upasako thokam vitinametva
satim patilabhitva putte pucchi "kasma kandathati. "tata
tumhe bhikkhu pakkosapetva dhammam sunanta sayameva varayittha,
atha mayam `maranassa abhayanakasatto nama natthiti kandimhati.
@Footnote: 1. di. maha. 10/325. 2. Ma. nibbattahiti.
"ayya pana kuhinti. "anokasoti utthayasana pakkanta
tatati. "naham ayyehi saddhim kathemiti. "atha kena saddhim
kathethati. "../../bdpicture/chahi devalokehi devata cha rathe alankaritva
adaya akase thatva `amhakam devaloke abhiramahi,
amhakam devaloke abhiramahiti saddam karonti, tahi saddhim
kathemiti. "kuhim tata ratha, na mayam passamati. "atthi
pana mayham ganthitani pupphaniti. "atthi  tatati. "kataro
devaloko ramaniyoti. "sabbabodhisattanam buddhamatapitunanca
vasanatthanam tusitabhavanam ramaniyam tatati. "tenahi `tusitabhavanato
agatarathe pupphadamam laggatuti pupphadamam khipathati. Te khipimsu.
Tam rathadhure laggitva akase olambi. Mahajano tadeva passati,
ratham na passati. Upasako "passathetam pupphadamanti vatva,
"ama passamati vutte, "etam tusitabhavanato agatarathe olambati,
aham tusitabhavanam gacchami, tumhe ma cintayittha, mama santike
nibbattitukama hutva maya kataniyameneva punnani karothati
vatva kalam katva tusitabhavanato agatarathe patitthasi. Tavadevassa
tigavutappamano satthisakatabharalankarapatimandito attabhavo
nibbatti, accharasahassam parivaresi, pancavisatiyojanikam ratanavimanam
paturahosi. Tepi bhikkhu viharam anuppatte sattha pucchi "suta
bhikkhave upasakena dhammadesanati. "ama bhante, antarayeva
pana `agamethati varesi, athassa puttadhitaro kandimsu, mayam
`idani Anokasoti utthayasana nikkhantati. "na so bhikkhave
tumhehi saddhim kathesi; chahi pana devalokehi devata cha rathe
alankaritva aharitva tam upasakam pakkosimsu, so dhammadesanaya
antarayam anicchanto tahi saddhim kathesiti. "evam bhanteti. "evam
bhikkhaveti. "idani kuhim nibbattoti. "tusitabhavane bhikkhaveti. "bhante
idha natimajjhe modamano caritva puna modanatthaneyeva
nibbattoti. "ama bhikkhave, appamatta hi gahattha va
pabbajita va sabbattha modantiyevati vatva imam gathamaha
                "idha modati pecca modati
                 katapunno ubhayattha modati,
                 so modati so pamodati
                 disva kammavisuddhimattanoti.
     Tattha katapunnoti: nanappakarassa kusalassa karako
puggalo "akatam vata me papam, katam vata me kalyananti idha
kammamodanena modati, pecca vipakamodanena modati, evam ubhayattha
modati nama. Kammavisuddhinti: dhammikaupasakopi attano kammavisuddhim
punnakammasampattim disva kalakiriyato pubbe idha lokepi modati,
kalam katva idani paralokepi pamodati atimodatiyevati.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum, mahajanassa
satthika dhammadesana jatati.
                     Dhammikaupasakavatthu.
                    --------------
                  12. Devadattavatthu. (12)
     "idha tappati pecca tappatiti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto devadattam arabbha kathesi.
     Devadattassa vatthum pabbajitakalato patthaya yava pathavippavesana
devadattam arabbha bhasitani sabbani jatakani vittharetva kathitam.
Ayam panettha sankhepo:
     satthari, anupiyam nama mallanam nigamo, tam nissaya anupiyambavane
viharanteyeva, tathagatassa lakkhanapatiggahanadivaseyeva asitisahassehi
natikulehi "raja va hotu buddho va, khattiyaparivaro
vicarissatiti asitisahassaputta patinnata, tesu yebhuyyena
pabbajitesu, "bhaddiyarajanam anuruddham anandam bhagum kimbilam devadattanti
ime cha sakke apabbajante disva "mayam attano putte
pabbajema, ime cha sakka na nataka manne; tasma na
pabbajantiti katham samutthapesum. Atha mahanamo sakko anuruddham
upasankamitva "tata amhakam kula pabbajito natthi, tvam va
pabbaja, aham va pabbajissamiti aha. So pana sukhumalo hoti
sampannabhogo, "natthiti vacanampi tena na sutapubbam. Ekadivasam hi
tesu chasu khattiyesu  gulakilaya kilantesu, anuruddho puvena parajito
puvatthaya pahini. Athassa mata puve sajjetva pahini. Te
khaditva pana kilimsu. Punappunam tasseva parajayo hoti. Mata
panassa pahite  pahite tikkhattum puve pahinitva catutthavare
"puva  natthiti pahini. So "natthiti vacanassa assutapubbatta
"esapeka puvavikati bhavissatiti mannamano "natthipuvameva
aharathati pesesi. Mata panassa, "natthipuvam kira ayye dethati
vutte, "mama puttena `natthiti padam na sutapubbam, imina pana
upayena etamattham janapessamiti tuccham suvannapatim annaya
suvannapatiya patikujjitva pesesi. Nagarapariggahika devata
cintesum "anuruddhasakkena annabharakale attano bhagabhattam
uparitthapaccekabuddhassa datva `natthiti me vacanassa savanam ma
hotu, bhojanuppattitthanajananam ma hotuti patthana kata, sacayam
tucchapatim passissati; devasamagamam pavisitum na labhissama, sisampi
no sattadha phaleyyati. Atha nam patim dibbapuvehi punnam akamsu.
Tassa gulamandale thapetva ugghatitamattaya puvagandho sakalanagaram
chadetva thito. Puvakhandam mukhe thapitamattameva sattarasaharanisahassani
anuphari. So cintesi "naham matu piyo, ettakam me kalam imam
natthipuvannama na paci, ito patthaya annam puvam na khadissamiti
geham gantva mataram pucchi "amma tumhakam aham piyo, appiyoti.
"tata ekakkhino akkhi viya hadayam viya ca atipiyo meti. "atha
kasma ettakam kalam mayham natthipuvam na pacittha ammati. Sa
cullupatthakam pucchi "atthi kinci patiyam tatati. "paripunna
ayye pati puvehi, evarupa puva nama me na ditthapubbati.
Sa cintesi "mayham putto punnava katabhiniharo bhavissati,
Devatahi patim puretva pahita bhavissantiti. Atha nam putto
"amma ito patthayaham annam puvannama na khadissami, natthipuvameva
paceyyasiti. Sapissa tato patthaya, "puvam khaditukamomhiti
vutte, tucchapatimeva annaya patiya patikujjitva pesesi.
Yava agaramajjhe vasi, tavassa devata dibbapuve pahinimsu. So
ettakampi ajananto pabbajjannama kim janissati, tasma "ka
esa pabbajja namati bhataram pucchitva, "oharitakesamassuna
kasayanivatthena katthatthare va vidalamancake va nipajjitva
pindaya carantena viharitabbam, esa pabbajja namati vutte,
"bhatika aham sukhumalo, naham sakkhissami pabbajitunti aha.
"tenahi tata kammantam uggahetva gharavasam vasa, na hi sakka
amhesu ekena apabbajitunti aha. Atha nam "ko eso kammanto
namati pucchi. Bhattutthanatthanampi ajananto kulaputto kammantam
nama kim janissati. Ekadivasam hi tinnam khattiyanam katha udapadi
"bhattam nama kuhim utthahatiti. Kimbilo aha "kotthe utthahatiti.
Atha nam bhaddiyo "tvam bhattassa utthanatthanam na janasi,
bhattannama ukkhaliyam utthahatiti aha. Anuruddho "tumhe dvepi
na janatha, bhattannama ratanamakulaya suvannapatiyam utthahatiti
aha. Tesu kira ekadivasam kimbilo kotthato vihi otariyamane
disva "ete kotthakeyeva jatati sanni ahosi. Bhaddiyopi
ekadivasam ukkhalito bhattam vaddhiyamanam disva "ukkhaliyanneva
Uppannanti sanni ahosi. Anuruddhena pana neva vihi kottenta
na bhattam pacenta va vaddhenta va ditthapubba, vaddhetva
pana purato thapitameva passati. So "bhunjitukamakale bhattam patiyam
utthahatiti sannamakasi. Evam tayopi te bhattutthanatthanampi na
jananti. Tenayam "ko esa kammanto namati pucchitva
"pathamam khettam kasapetabbantiadikam samvacchare samvacchare kattabbam
kiccam sutva "kada kammantanam anto pannayissati, kada mayam
appossukka bhoge bhunjissamati vatva, kammantanam apariyantataya
akkhataya, "tenahi tvanneva gharavasam vasa, na mayham etena
atthoti vatva mataram upasankamitva "anujanahi mam amma,
aham pabbajissamiti vatva, taya tikkhattum  patikkhipitva "sace
te sahayako bhaddiyaraja pabbajissati, tena saddhim pabbajahiti
vutte, tam upasankamitva "mama kho samma pabbajja tava
patibaddhati vatva tam nanappakarehi sannapetva sattame
divase attana saddhim pabbajatthaya patinnam ganhi. Tato "bhaddiyo
sakyaraja anuruddho anando bhagu kimbilo devadatto cati
ime cha khattiya upalikappakasattama, deva viya dibbasampattim
sattaham mahasampattim anubhavitva uyyanam gacchanta viya caturanginiya
senaya nikkhamitva paravisayam patva rajanaya sabbasenam
nivattapetva paravisayam okkamimsu. Tattha cha khattiya attano
abharanani omuncitva bhandikam katva "handa bhane upali
Nivattassu, alam te ettakam jivikayati tassa adamsu. So tesam
padamule pavattitva paridevitva tesam anam atikkamitum asakkonto
utthaya tam gahetva nivatti. Tesam dvidha jatakale vanam
rodanappattam viya pathavi kampanakarappatta viya ahosi. Upalikappakopi
thokam gantva nivattitva evam cintesi "canda kho sakiya
`imina kumara nipatitati ghateyyumpi mam, ime hi nama
sakyakumara evarupam sampattim pahaya imani anagghani abharanani
khelapindam viya chaddetva pabbajissanti, kimangam panahanti
cintetva bhandikam omuncitva tani abharanani rukkhe laggitva
"atthika ganhantuti vatva tesam santikam gantva tehi "kasma
nivattositi puttho tamattham arocesi. Atha nam te adaya satthu
santikam gantva bhagavantam vanditva "mayam bhante sakiya nama
mananissita, ayam amhakam digharattam paricarako, imam pathamataram
pabbajetha, mayamassa abhivadanadini karissama, evam no mano
nimmadayissatiti vatva tam pathamataram pabbajetva paccha sayam pabbajimsu.
Tesu ayasma bhaddiyo teneva antaravassena tevijjo ahosi.
Ayasma anuruddho dibbacakkhuko hutva paccha mahapurisavitakkasuttam 1-
sutva arahattam papuni. Ayasma anando sotapattiphale patitthahi.
Bhagutthero ca kimbilatthero ca aparabhage vipassanam vaddhetva
arahattam papunimsu. Devadatto pothujjanikam iddhim patto.
@Footnote: 1. an. atthaka. 23/233.
Aparabhage satthari kosambiyam viharante, sasavakasanghassa tathagatassa
mahanto labhasakkaro nibbatti. Tattha vatthabhesajjadihattha
manussa viharam pavisitva "kuhim sattha, kuhim sariputtatthero, kuhim
mahamoggallanatthero, kuhim mahakassapatthero, kuhim bhaddiyatthero,
kuhim anuruddhatthero, kuhim anandatthero, kuhim bhagutthero, kuhim
kimbilattheroti asitimahasavakanam nisinnatthanam olokenta vicaranti.
"devadattatthero kuhim nisinno va thito vati pucchanto nama
natthi. So cintesi "aham etehi saddhimyeva pabbajito, etepi
khattiyapabbajita, ahampi khattiyapabbajito; labhasakkarahattha manussa
ete pariyesanti, mama namam gahetapi natthi, kena nu kho
saddhim ekato hutva kam pasadetva mama labhasakkaram nibbatteyyanti.
Athassa etadahosi "ayam raja bimbisaro pathamadassaneneva
ekadasanahutehi saddhim sotapattiphale patitthito, na sakka
etena saddhim ekato bhavitum, kosalarannapi saddhim na sakka
ekato bhavitum, ayam kho pana ranno putto ajatasattukumaro
kassaci gunadosam na janati, etena saddhim ekato bhavissamiti.
So kosambito rajagaham gantva kumarakavannam abhinimminitva
cattaro asivise catusu hatthapadesu ekam givaya bandhitva
ekam sise cumbatakam katva ekam ekamsam karitva imaya ahimekhalaya
akasato oruyha ajatasattussa ucchange nisiditva, tena
bhitena "kosi tvanti vutte, "aham devadattoti vatva tassa
Bhayavinodanattham tam attabhavam patisamharitva sanghatipattacivaradharo
purato thatva tam pasadetva labhasakkaram nibbattesi. So
labhasakkarabhibhuto "aham bhikkhusangham pariharissamiti papakam cittam
uppadetva saha cittuppadena iddhito parihayitva sattharam
veluvanavihare sarajikaya parisaya dhammam desentam vanditva
utthayasana anjalimpaggayha "bhagava bhante etarahi jinno
vuddho mahallako, appossukko ditthadhammasukhaviharam anuyunjatu;
aham bhikkhusangham pariharissami, niyyadetha me bhikkhusanghanti vatva
satthara khelasikavadena apasadetva patikkhitto, anattamano
imam pathamam tathagate aghatam bandhitva apakkami. Athassa bhagava
rajagahe pakasaniyakammam karesi. So "pariccattodani aham
samanena gotamena, idanissa anattham karissamiti ajatasattum
upasankamitva "pubbe kho kumara manussa didayuka, etarahi
appayuka, thanam kho panetam vijjati, yam tvam kumarova samano
kalam kareyyasi, tenahi tvam kumara pitaram hantva raja hohi,
aham bhagavantam hantva buddho  bhavissamiti vatva, tasmim rajje
patitthite, tathagatassa vadhaya purise payojetva, tesu sotapattiphalam
patva nivattesu, sayam gijjhakutam abhiruhitva "ahameva samanam
gotamam jivita voropessamiti silam pavijjhitva ruhiruppadakammam
katva iminapi upayena maretum asakkonto puna nalagirim
vissajjapesi. Tasmim agacchante, anandatthero attano jivitam satthu
Pariccajitva purato atthasi. Sattha nagam dametva nagara nikkhamitva
viharam agantva anekasahassehi upasakehi abhihatam mahadanam
paribhunjitva, tasmim divase sannipatitanam attharasakotisankhatanam
rajagahavasinam anupubbikatham kathesi. Caturasitiya panasahassanam
dhammabhisamayo jato. "aho mahaguno ayasma anando;
tatharupe nama hatthinage agacchante, attano jivitam pariccajitva
satthu purato atthasiti therassa gunakatham sutva "na bhikkhave
idaneva, pubbepesa mamatthaya jivitam pariccajiyevati vatva bhikkhuhi
yacito cullahamsamahahamsakakkatakajatakani 1- 2- 3- kathesi.
     Devadattassapi kammam neva tatha ranno marapitatta,
na vadhakanam payojitatta, na silaya paviddhatta, pakatam ahosi;
yatha nalagirihatthino vissajjitatta. Tada hi mahajano "rajapi
devadatteneva marapito, vadhakapi payojita, silapi paviddha;
idani pana tena nalagiri vissajjapito, evarupam nama papam
gahetva raja vicaratiti kolahalamakasi. Raja mahajanassa katham
sutva panca thalipakasatani harapetva na puna tassupatthanam
agamasi. Nagarapissa kulam upagatassa bhikkhamattampi nadamsu. So
parihinalabhasakkaro kohannena jivitukamo sattharam upasankamitva
@Footnote: 1. khu. ja. asiti. 28/68. tadatthakatha. 8/211. 2. khu. ja. asiti. 28/77.
@tadatthakatha. 8/242.  3. khu. ja. catu. 27/145. tadatthakatha. 4/335. tattha pana
@"kakkarujatakanti khayati.
Panca vatthuni yacitva bhagavata "alam devadatta, yo icchati,
arannako hotuti patikkhitto, "kassavuso vacanam sobhanam: kim
tathagatassa udahu mama? aham hi ukkatthavasena evam vadami `sadhu
bhante bhikkhu yavajivam arannika assu, pindapatika, pamsukulika,
rukkhamulika, macchamamsam na khadeyyunti, yo dukkha muccitukamo,
so maya saddhim agacchatuti vatva pakkami. Tassa vacanam sutva
ekacce navapabbajita mandabuddhino "kalyanam devadatto aha,
etena saddhim vicarissamati tena saddhim ekatova ahesum. Iti so
pancasatehi bhikkhuhi saddhim tehi pancahi vatthuhi lukhappasannam janam
sannapento kulesu vinnapetva bhunjanto sanghabhedaya parakkami.
So bhagavata "saccam kira tvam devadatta sanghabhedaya parakkamasi
cakkabhedayati puttho "saccam bhagavati vatva "garuko kho
devadatta sanghabhedotiadihi ovaditopi satthu vacanam anadayitva
pakkanto, ayasmantam anandam rajagahe pindaya carantam disva
"ajjataggedanaham avuso ananda annatreva bhagavata annatra
bhikkhusangha uposatham karissami, sanghakammam karissamiti aha. Thero
tamattham bhagavato arocesi. Tam viditva sattha uppannadhammasamvego
hutva "devadatto sadevakassa lokassa anatthanissitam attano
avicimhi pacanakammam karotiti parivitakketva
          "sukarani asadhuni        attano ahitani ca;
           yam ve hitanca sadhunca    tam ve paramadukkaranti
Imam gatham vatva puna imam udanam udanesi
          "sukaram sadhuna sadhu,     sadhu papena dukkaram;
           papam papena sukaram,     papamariyehi dukkaranti. 1-
     Athakho devadatto uposathadivase attano parisaya saddhim
ekamantam nisiditva "yassimani panca vatthuni khamanti, so
salakam ganhatuti vatva, pancasatehi vajjiputtakehi navakehi
appakatannuhi salakaya gahitaya, sangham bhinditva te bhikkhu
adaya gayasisam agamasi. Tassa tattha gatabhavam sutva sattha tesam
bhikkhunam anayatthaya dve aggasavake pesesi. Te tattha gantva
adesanapatihariyanusasaniya ca iddhipatihariyanusasaniya ca
anusasanta te amatam payetva adaya akasenagamimsu.
Kokalikopi kho "utthehi avuso devadatta, nita te bhikkhu
sariputtamoggallanehi, nanu tvam maya vutto `ma avuso
sariputtamoggallanehi vissasi; papiccha sariputtamoggallana,
papikanam icchanam vasangatati vatva jannukena hadayamajjhe pahari.
Tassa tattheva unham lohitam mukhato ugganchi.
     Ayasmantam pana sariputtam bhikkhusanghaparivutam akasenagacchantam
disva bhikkhu ahamsu "bhante ayasma sariputto gamanakale
attadutiyova gato, idani mahaparivaro agacchanto sobhatiti.
Sattha "na  bhikkhave idaneva, tiracchanayoniyam nibbattakalepi
@Footnote: 1. cullavagga. 7/194. khu. u. 25/167.
Mama putto mama santikam agacchanto sobhatiyevati vatva
        "hoti silavatam attho       patisantharavuttinam.
         Lakkhanam passa ayantam      natisanghapurakkhitam,
         atha passasimam kalam        suvihinamva natibhiti 1-
idam jatakam 2- kathesi. Puna bhikkhuhi "bhante devadatto kira
dve aggasavake ubhosu passesu nisidapetva `buddhalilhaya
dhammam desessamiti tumhakam anukiriyam kariti vutte, "na bhikkhave
idaneva; pubbepesa mama anukiriyam katum vayami, na pana sakkhiti
vatva
        "api viraka passesi       sakunam manjubhanakam
         mayuragivasankasam         patim mayham savitthakam?
                udakathalacarassa pakkhino
                niccam amakamacchabhojino
                tassanukaram savitthako
                sevalehi paligunthito matoti 3-
nadicarakakajatakam 4- kathetva, aparesupi divasesu tatharupimeva katham
arabbha
               "acari vatayam vitudam vanani
                katthangarukkhesu asarakesu,
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/4. tadatthakatha. 1/220. 2. lakkhanajatakam. 3. khu. ja.
@duka. 27/75. tadatthakatha. 3/199. 4. jatake "virakajatakanti khayati.
                  Athasada khadiram jatasaram,
                  yatthabhida garulo uttamanganti 1- ca
         lasi ca te nipphalita,        matthako ca vidalito,
         sabba te phasuka bhagga,    dani samma virocasiti 2- ca
evamadini jatakani 3- kathesi. Puna "akatannu devadattoti katham
arabbha
           "akaramha va te kiccam,    yam balam ahuvamha se;
            migaraja namo tyatthu;     api kinci labhamha se.
            Mama lohitabhakkhassa        niccam luddani kubbato
            dantantaragato santo      tam bhum, yampi jivasiti 4-
adini jatakani 5- kathesi. Puna vadhaya parisakkanamassa arabbha
           "natametam kurungassa       yam tvam sepanni seyyasi;
            annam sepannim gacchami,    na me te ruccate phalanti 6-
adini jatakani 7-  kathesi. Puna "ubhato parihino devadatto
labhasakkarato ca samannato cati kathasu pavattamanasu,
"na bhikkhave idaneva, pubbepi parihinoyevati vatva
@Footnote: 1. khu. ja. duka. 27/77. tadatthakatha. 3/216. 2. khu. ja. eka. 27/46. tadatthakatha.
@2/387.  3. kandagalajatakanceva virocanajatakanca.   4. khu. ja. catu. 27/133.
@tadatthakatha. 4/258.  5. javasakunajatakam.  6. khu. ja. eka. 27/7. tadatthakatha. 1/262.
@7. kurungamigajatakam.
           "akkhi bhinna, pato nattho,  sakhigehe ca bhandanam,
            ubhato padutthakammanta      udakamhi thalamhi cati 1-
adini jatakani 2- kathesi. Evam rajagahe viharanto devadattam
arabbha bahuni jatakani kathetva, rajagahato savatthim gantva
jetavanamahavihare vasam kappesi.
     Devadattopi kho nava mase gilano, pacchime kale sattharam
datthukamo hutva attano savake "aham sattharam datthukamo,
tam me dassethati vatva, tehi "tvam samatthakale satthara
saddhim veri hutva acari, na mayam tam tattha nessamati vutte,
"ma mam nasetha, maya satthari aghato kato, satthu pana mayi
kesaggamattopi aghato natthiti. So hi bhagava
            vadhake devadattamhi        core angulimalake
            dhanapale rahule ca       sabbattha samamanasoti
"dassetha me bhagavantanti punappunam yaci. Atha nam te mancakenadaya
nikkhamimsu. Tassagamanam sutva bhikkhu satthu arocesum "bhante devadatto
kira tumhakam dassanatthaya agacchatiti. "na bhikkhave so
tenattabhavena mam passitum labhissatiti. Bhikkhu kira pancannam vatthunam
ayacitakalato patthaya puna buddhe datthum na labhanti, ayam
dhammata. "asukatthananca asukatthananca agato bhanteti ahamsu.
"yam icchati, tam karotu; na so mam passitum labhissatiti. "bhante
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/45. tadatthakatha. 2/372. 2. ubhatobhatthajatakam.
Ito yojanamattam agato, addhayojanam, gavutam, pokkharanisamipam
agato bhanteti. "sacepi antojetavanam pavisati, neva mam
passitum labhissatiti. Devadattam gahetva agata jetavanapokkharanitire
mancam otaretva pokkharaniyam nahayitum otarimsu. Devadattopi
kho mancato utthaya ubho pade bhumiyam thapetva nisidi. Te
pathavim pavisimsu. So anukkamena yava gopphaka yava jannuka
yava katito yava thanato yava givato pavisitva hanukatthikassa
bhumiyam patitthitakale gathamaha
              "imehi atthihi tamaggapuggalam
               devatidevam naradammasarathim
               samantacakkhum satapunnalakkhanam
               panehi buddham saranam gatosmiti.
Idam kira thanam disva tathagato devadattam pabbajesi. Sace hi
so na pabbajissa; gihi hutva kammam bhariyam akarissa, ayatim
bhavassa paccayam katum nasakkhissa; pabbajitva ca pana, kincapi
kammam bhariyam karissati, ayatim bhavassa paccayam katum sakkhissatiti nam
sattha pabbajesi. So hi ito satasahassakappamatthake atthissaro
nama paccekabuddho bhavissati. So pathavim pavisitva avicimhi
nibbatti. Niccale buddhe aparaddhabhavena pana niccalova hutva
paccati. Tiyojanasatike antoavicimhi yojanasatubbedhamevassa sariram
nibbatti, sisam yava kannasakkhalito upari ayakapallam pavisi, pada
Yava gopphaka hettha ayapathavim pavittha, mahatalakkhandhaparimanam
ayasulam pacchimabhittito nikkhamitva pitthimajjham bhinditva urena
nikkhamitva puratthimabhittim pavisi, aparam dakkhinabhittito nikkhamitva
dakkhinapassam bhinditva vamapassena nikkhamitva uttarabhittim
pavisi, aparam upari kapallato nikkhamitva matthakam bhinditva
adhobhagena nikkhamitva ayapathavim pavisi. Evam so tattha niccalo
hutva paccati.
     Bhikkhu "ettakam thanam gantva devadatto sattharam datthum
alabhitvava pathavim pavitthoti katham samutthapesum. Sattha "na
bhikkhave devadatto idaneva mayi aparajjhitva pathavim pavisi,
pubbepi pavitthoyevati vatva, hatthirajakale maggamulham purisam
samassasetva attano pitthim aropetva khemantam papitassa
tena puna tikkhattum agantva `aggatthane majjhimatthane muleti
evam dante chinditva tatiyavare mahapurisassa cakkhupatham atikkamantassa
tassa pathavim pavitthabhavam dipetum
     "akatannussa posassa       niccam vivaradassino
      sabbance pathavim dajja     neva nam abhiradhayeti 1-
imam jatakam 2- kathetva, punapi tatheva kathaya samutthitaya, khantivadibhute
attani aparajjhitva kalaburajabhutassa tassa pathavim pavitthabhavam
dipetum khantivadijatakam, 3- culladhammapalabhute attani aparajjhitva
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/23. tadatthakatha. 2/128. 2. silavanagajatakam. 3. khu. ja. catu.
@27/137. tadatthakatha. 4/275.
Mahapataparajabhutassa tassa pathavim pavitthabhavam dipetum culladhamma-
palajatakanca 1- kathesi.
     Pathavim pavitthe pana devadatte, mahajano hatthatuttho
dhajapatakakadaliyo ussapetva punnaghate thapetva "labha vata
noti mahantam chanam anubhoti. Tamattham bhagavato arocesum. Bhagava
"na bhikkhave idaneva devadatte mate mahajano tussati, pubbepi
tussiyevati vatva, sabbajanassa appiye cande pharuse baranasiyam
pingalaraje nama mate mahajanassa tutthabhavam dipetum
              "sabbo jano himsito pingalena,
               tasmim mate, paccayam vedayanti,
               piyo nu te asi akanhanetto.
               Kasma tuvam rodasi dvarapala?
               Na me piyo asi akanhanetto,
               bhayami paccagamanaya tassa,
               ito gato himseyya maccurajam,
               so himsito aneyya nam puna idhati
imam pingalajatakam 2- kathesi.
     Bhikkhu sattharam pucchimsu "idani bhante devadatto kuhim
nibbattoti. "avicimahaniraye bhikkhaveti. "bhante idha tappanto
@Footnote: 1. khu. ja. panca. 27/171. tadatthakatha. 4/450. 2. khu. ja. duka. 27/92. tadatthakatha.
@3/321.
Vicaritva puna gantva tappanatthaneyeva nibbattoti. "ama
bhikkhave, pabbajita va hontu gahattha va pamadaviharino
ubhayattha tappantiyevati vatva imam gathamaha
              "idha tappati, pecca tappati,
               papakari ubhayattha tappati;
              `papam me katanti tappati,
               bhiyyo tappati duggatim gatoti.
     Tattha "idha tappatiti: idha kammatappanena domanassamattena
tappati. Peccati: paraloke pana vipakatappanena atidarunena
apayadukkhena tappati. Papakariti: nanappakarassa papassa katta.
Ubhayatthati: imina vuttappakarena tappanena ubhayattha tappati nama.
Papam meti: so hi kammatappanena tappanto "papam me katanti
tappati, tam appamattakam tappanam; vipakatappanena pana tappanto
bhiyyo tappati duggatim gato, atipharusena tappanena ativiya tappatiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                      Devadattavatthu.
                      ----------
                 13. Sumanadevivatthu. (13)
     "idha nandati, pecca nandatiti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto sumanadevim arabbha kathesi.
     Savatthiyam hi devasikam anathapindikassa gehe dve bhikkhusahassani
bhunjanti, tatha visakhaya mahaupasikaya. Savatthiyanca yo yo
danam datukamo hoti; so so tesam ubhinnam okasam labhitvava
karoti. "kimkaranati. "tumhakam danaggam anathapindiko va
visakha va agatati pucchitva, "nagatati vutte, satasahassam
vissajjetva katadanampi "kim danam nametanti garahanti. Ubhopi
hi te bhikkhusanghassa rucinca anucchavikakiccani ca jananti. Tesu
viharantesu, bhikkhu cittanurupameva bhunjanti. Tasma sabbe danam
datukama te gahetva gacchanti. Iti te attano ghare bhikkhu
parivisitum na labhanti. Tato visakha "ko nu kho mama thane thatva
bhikkhusangham parivisissatiti upadharenti puttassa dhitaram disva tam
attano thane thapesi. Sa tassa nivesane bhikkhusangham parivisati.
Anathapindikopi mahasubhaddam nama jetthadhitaram thapesi. Sa hi
bhikkhunam veyyavaccam karonti dhammam sunanti sotapanna hutva
patikulam agamasi. Tato cullasubhaddam thapesi. Sapi tatheva karonti
sotapanna hutva patikulam gata. Atha sumanadevim nama kanitthadhitaram
thapesi. Sa pana dhammam sutva sakadagamiphalam patva, kumarikava
hutva tatharupena aphasukena atura aharupacchedam katva pitaram
Datthukama hutva pakkosapesi. So ekasmim danagge tassa
sasanam sutvava agantva "kim amma sumaneti aha. Sa pitaram
aha "kim kanitthabhatikati. "vippalapasi ammati. "na vippalapami
kanitthabhatikati. "bhayasi ammati. "na bhayami kanitthabhatikati.
Ettakam vatvayeva pana sa kalamakasi. So sotapannopi samano
setthi dhitari uppannasokam adhivasetum asakkonto dhitu sarirakiccam
karetva rodanto satthu santikam gantva, "kim gahapati dukkhi dummano
assumukho rudamano agatositi vutte, "dhita me bhante sumanadevi
kalakatati aha. "atha kasma socasi, nanu sabbesam ekamsikam
marananti. "janametam bhante, evarupa pana me hirottappasampanna
dhita, sa maranakale satim paccupatthapetum asakkonti vippalapamana
mata: tena me anappakam domanassam uppajjatiti. "kim pana taya
kathitam mahasetthiti. "aham tam bhante `kim amma sumaneti amantesim,
atha mam aha `kim kanitthabhatikati; tato `vippalapasi ammati vutte,
`na vippalapami kanitthabhatikati; `bhayasi ammati, `na bhayami
kanitthabhatikati; ettakam vatva kalamakasiti. Atha nam bhagava aha
"na hi te mahasetthi dhita vippalapatiti. "atha kasma evamahati.
"kanitthattayeva; dhita hi te gahapati maggaphalehi taya mahallika;
tvam hi sotapanno, dhita pana te sakadagamini; sa maggaphalehi
mahallikatta tam evamahati. "evam bhanteti. "evam gahapatiti.
"idani kuhim nibbatta bhanteti. "tusitabhavane gahapatiti vutte,
"bhante mama dhita idha natakanam antare nandamana vicaritva
ito gantvapi nandanatthaneyeva nibbattati. Atha nam sattha
"ama gahapati appamatta nama gahattha va pabbajita va
idhaloke ca paraloke ca nandantiyevati vatva imam gathamaha
              "idha nandati, pecca nandati,
               katapunno ubhayattha nandati,
              `punnam me katanti nandati,
               bhiyyo nandati suggatim gatoti.
     Tattha "idhati: idhaloke kammanandanena nandati. Peccati:
paraloke vipakanandanena nandati. Katapunnoti: nanappakarassa
punnassa katta. Ubhayatthati: idha "katam me kusalam, akatam me
papanti nandati, parattha vipakam anubhavanto nandati. Punnam meti:
idha nandanto pana "punnam me katanti somanassamattakeneva
kammanandanam upadaya nandati. Bhiyyoti: vipakanandanena pana
sugatim gato, sattapannasavassakotiyo satthinca vassasatasahassani
dibbasampattim anubhavanto tusitapure ativiya nandatiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Mahajanassa
dhammadesana satthika jatati.
                      Sumanadevivatthu.
                      -----------
               14. Dvesahayakabhikkhuvatthu. (14)
     "bahumpi ce sahitam bhasamanoti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto dve sahayake bhikkhu arabbha kathesi.
     Savatthivasino hi dve kulaputta sahayaka viharam gantva
satthu dhammadesanam sutva kame pahaya satthu sasane uram datva
pabbajitva panca vassani acariyupajjhayanam santike vasitva
sattharam upasankamitva sasane dhuram pucchitva vipassanadhuranca
ganthadhuranca vittharato sutva, eko tava "aham bhante mahallakakale
pabbajito na sakkhissami ganthadhuram puretum, vipassanadhuram pana
puressamiti yava arahatta vipassanam kathapetva ghatento vayamanto
saha patisambhidahi arahattam papuni. Itaro pana "aham ganthadhuram
puressamiti anukkamena tepitakam buddhavacanam ugganhitva gatagatatthane
dhammam katheti, sarabhannam bhanati pancannam bhikkhusatanam dhammam vacento
vicarati, attharasannam mahagananam acariyo ahosi. Bhikkhu satthu
santike kammatthanam gahetva itarassa therassa vasanatthanam gantva
tassovade thatva arahattam patva theram vanditva "sattharam
datthukamamhati vadanti. Thero "gacchatha avuso, mama vacanena
sattharam vanditva asitimahathere vandatha, sahayakattherampi me `amhakam
acariyo tumhe vandatiti vadethati pesesi. Te viharam gantva
sattharanceva asitimahathere ca vanditva ganthikattherassa santikam
gantva "bhante amhakam acariyo tumhe vandatiti vadanti. Itarena ca
`ko Namesoti vutte, "tumhakam sahayakabhikkhu bhanteti vadanti. Evam
there punappunam sasanam pahinante, so bhikkhu thokam kalam sahitva
aparabhage sahitum asakkonto, "amhakam acariyo tumhe vandatiti
vutte, "ko esoti vatva, "tumhakam sahayakabhikkhu bhanteti vutte,
"kim pana tumhehi tassa santike uggahitam: kim dighanikayadisu annataro
nikayo, kim tisu pitakesu ekam pitakanti vatva, "catuppadikampi gatham
na janati, pamsukulam gahetva pabbajitakaleyeva arannam pavittho,
bahu vata antevasike labhi, tassa agatakale maya panham
pucchitum vattatiti cintesi. Aparabhage thero sattharam datthum agato,
sahayakattherassa santike pattacivaram thapetva gantva sattharanceva
asitimahathere ca vanditva sahayakattherassa vasanatthanam paccagami.
Athassa so vattam karetva samappamanam asanam gahetva "panham
pucchissamiti nisidi. Tasmim khane sattha "esa evarupam mama puttam
vihethetva niraye nibbatteyyati tasmim anukampaya viharacarikam
caranto viya tesam nisinnatthanam gantva pannatte buddhasane
nisidi. Tattha tattha nisidanta hi bhikkhu buddhasanam pannapetva
va nisidanti. Tena sattha pakatipannatteyeva asane nisidi.
Nisajja kho pana ganthikabhikkhum pathamajjhane panham pucchitva, tasmim
akathite, dutiyajjhanam adim katva atthasupi samapattisu ruparupesu
panham pucchi. Ganthikatthero ekampi kathetum nasakkhi. Itaro tam
sabbam kathesi. Atha nam sotapattimagge panham pucchi. Ganthikatthero
Kathetum nasakkhi. Tato khinasavattheram pucchi. Thero kathesi. Sattha
"sadhu sadhuti abhinanditva sesamaggesupi patipatiya panham pucchi.
Ganthikatthero ekampi kathetum nasakkhi. Khinasavo pana pucchitapucchitam
kathesi. Sattha catusupi thanesu tassa sadhukaram adasi. Tam sutva
bhummadeve adim katva yava brahmaloka sabba devata ceva
nagasupanna ca sadhukaram adamsu. Tam sadhukaram sutva tassa
antevasika ceva saddhiviharino ca sattharam ujjhayimsu "kim
nametam satthara katam: kinci ajanantassa mahallakattherassa catusu
thanesu sadhukaram adasi, amhakam panacariyassa sabbapariyattidharassa
pancannam bhikkhusatanam pamokkhassa pasamsamattampi na kariti. Atha
ne sattha "kinnametam bhikkhave kathethati pucchitva, tasmim atthe
arocite, "bhikkhave tumhakam acariyo mama sasane bhatiya
gavo rakkhanasadiso, mayham pana putto yatharuciya pancagorase
paribhunjanakasamisadisoti vatva ima gatha abhasi
              "bahumpi ce sahitam 1- bhasamano
               na takkaro hoti naro pamatto,
               gopova gavo ganayam paresam
               na bhagava samannassa hoti.
               Appampi ce sahitam bhasamano
               dhammassa hoti anudhammacari
@Footnote: 1. Ma. samhita. ayanhi gatha upendavajiro nama hoti, so ca ja ta ja ganehi ceva
@garudvayena ca niyamito, tasma "samhita iti yujjati.
               Raganca dosanca pahaya moham
               sammappajano suvimuttacitto
               anupadiyano idha va huram va,
               sa bhagava samannassa hotiti.
     Tattha "sahitanti tepitakassa buddhavacanassetam namam, tam
acariye upasankamitva ugganhitva bahumpi paresam bhasamano
vacento kathento, tam dhammam sutva yam karakena puggalena
kattabbam, takkaro na hoti, kukkutassa pakkhapaharanamattampi
aniccadivasena manasikaram nappavattesi; eso, yatha nama divase
bhatiya gavo rakkhanto gopo patova sampaticchitva sayam
ganetva samikanam niyyadetva divasabhatimattam ganhati, yatharuciya
pana pancagorase paribhunjitum na labhati; evameva kevalam antevasikanam
santika vattapativattakaranamattassa bhagi hoti, samannassa pana
bhagi na hoti. Yatha pana gopalakena niyyaditanam gunnam pancagorasam
gosamikava paribhunjanti; tatha tena kathitam dhammam sutva
karakapuggala yathanusittham patipajjitva, keci pathamajjhanadini
papunanti, keci vipassanam vaddhetva maggaphalani papunanti,
gosamika gorasasseva, samannassa bhagino honti. Iti
sattha silasampannassa bahussutassa pamadaviharino aniccadivasena
yonisomanasikare appavattassa bhikkhuno vasena pathamam gatham
kathesi, na dussilassa.
     Dutiyagatha pana appassutassapi yonisomanasikare kammam
karontassa karakapuggalassa vasena kathita. Tattha "appampi ceti:
thokam ekavaggadvivaggamattampi. Dhammassa hoti anudhammacariti:
atthamannaya dhammamannaya navalokuttaradhammassa anurupam dhammam
pubbabhagapatipadasankhatam catuparisuddhisiladhutangaasubhakammatthanadibhedam
caranto anudhammacari hoti "ajja ajjevati pativedham akankhanto
vicarati; so imaya sammapatipattiya raganca dosanca pahaya
moham, samma hetuna nayena parijanitabbadhamme parijananto,
tadangavikkhambhanasamucchedapatipassaddhinissaranavimuttinam vasena suvimuttacitto,
anupadiyano idha va huram va, idhalokaparaloke pariyapanna va
ajjhattikabahira va khandhayatanadhatuyo catuhi upadanehi
anupadiyanto mahakhinasavo, maggasankhatassa samannassa vasena
agatassa phalasamannassa ceva pancaasekhadhammakkhandhasamannassa
ca bhagava hotiti. Ratanakutena viya agarassa, arahattena desanaya
kutam ganhiti.
     Gathapariyosane bahu sotapannadayo ahesum. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                    Dvesahayakabhikkhuvatthu.
                  Yamakavaggavannana nitthita.
                      Pathamo vaggo.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 18 page 1-148. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=18&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=18&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=11              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=268              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=269              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=269              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookdispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]