ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 17 : PALI ROMAN Khuddaka.A. (paramatthajo.)

                        3. Dvattimsakaravannana
                          padasambandhavannana
         idani yadidam evam dasahi sikkhapadehi parisuddhapayogassa sile
patitthitassa kulaputtassa asayaparisuddhattham cittabhavanatthanca annatra buddhuppada
appavattapubbam sabbatitthiyanam avisayabhutam tesu tesu suttantesu:-
         "ekadhammo bhikkhave bhavito bahulikato mahato samvegaya samvattati.
Mahato atthaya samvattati. Mahato yogakkhemaya samvattati. Satisampajannaya
samvattati. Nanadassanapatilabhaya samvattati. Ditthadhammasukhaviharaya samvattati.
Vijjavimuttiphalasacchikiriyaya samvattati. Katamo ekadhammo? kayagatasati.
Amatante bhikkhave  na  paribhunjanti, ye kayagatasatim na paribhunjanti.
Amatante bhikkhave paribhunjanti, ye kayagatasatim paribhunjanti. Amatantesam
bhikkhave aparibhuttam, yesam kayagatasati aparibhutta. Amatantesam bhikkhave
paribhuttam, yesam kayagatasati paribhutta. .pe. Parihinam... Parihina. Aparihinam...
Aparihina. Viraddham... Viraddha. Araddham... Araddha"ti.  1-
evam bhagavata anekakarena  2- pasamsitva:-
         "katham bhavita, bhikkhave kayagatasati katham bahulikata mahapphala hoti
      mahanisamsa? idha bhikkhave bhikkhu arannagato va"ti  3-
         adina nayena anapanapabbam iriyapathapabbam catusampajannapabbam
patikkulamanasikarapabbam dhatumanasikarapabbam nava sivathikapabbaniti. Imesam cuddasannam
pabbanam vasena kayagatasatikammatthanam nitdittham. Tassa bhavananiddeso anuppatto.
Tattha yasma iriyapathapabbam catusampajannapabbam dhatumanasikarapabbanti imani tini
vipassanavasena vuttani. Nava sivathikapabbani vipassanananesuyeva adinavanupassana-
vasena vuttani. Yapi cettha uddhumatakadisu samadhibhavana iccheyya, sa
visuddhimagge vittharato asubhabhavananiddese pakasita eva. Anapanapabbampana
patikulamanasikarapabbanceti imanettha dve samadhivasena vuttani. Tesu anapanapabbam
anapanassativasena visum kammatthanamyeva. Yamapanetam:-
@Footnote: 1 an. ekaka. 20/564, 600-603/44-47  2 ka. anekakaravokaram
@3 Ma. upari. 14/154/137 kayagatasatisutta
         "puna caparam bhikkhave bhikkhu imameva kayam uddham padatala adho
     kesamatthaka tacapariyantam purannanappakarassa asucino paccavekkhati `atthi
     imasmim kaye kesa loma .pe. Muttan"ti  1-
         evam tattha tattha matthalungam atthiminjena sangahetva desitakayagatasati-
kotthasabhavanapariyayam dvattimsakarakammatthanam araddham, tassayam atthavannana:-
         tattha atthiti samvijjanti. Imasminti yvayam uddham padatala adho
kesamatthaka tacapariyanto puro nanappakarassa asucinoti vuccati, tasmim. Kayeti
sarire. Sariranhi asucisancayato, kucchitanam va kesadinanceva cakkhurogadinanca
rogasatanam ayabhutato kayoti vuccati. Kesa .pe. Matthalunganti  2- ete
kesadayo dvattimsakara, tattha "atthi imasmim kaye kesa loma"ti
evampi sambandho veditabbo. Tena kim kathitam hoti? imasmim padatala
patthaya upari, kesamatthaka patthaya hettha, tacato patthaya paritoti ettake
byamamatte kalevare sabbadarenapi  3- vicinanto na koci kinci muttam va manim
va veluriyam va agarum va candanam va kukumam  4- va kappuram va vasacunnadim
va anumattampi sucibhavam passati, athakho  paramaduggandhajeguccham asirikadassanam 5-
nanappakaram kesalomadibhedam asucimyeva passatiti.
                     Ayantavettha padasambandhato vannana.
                          -------------
                            Asubhabhavana
         bhavanavasena  6- panassa evam vannana veditabba:- evametasmim
panatipataveramanisikkhapadadibhede sile patitthitena payogasuddhena adikammikena
kulaputtena asayasuddhiya adhigamanattham dvattimsakarakammatthanabhavananuyogamanuyunjitu-
kamena pathamantavassa avasakulalabhaganakammaaddhanannatigantharogaiddhipalibodhena
@Footnote: 1 Ma. upari. 14/154/137 kayagatasatisutta  2 cha.Ma. kesa .pe. muttanti
@3 cha.Ma. sabbakarenapi. Si., i. adarenapi 4 cha.Ma., i. kunkumam
@5 cha.Ma., i. assirikadassanam  6 cha.Ma. asubhabhavanavasena
Kittipalibodhena va saha dasa palibodha honti, athanena avasakulalabhaganannatikittisu
sangappahanena, kammaaddhanaganthesu abyaparena, rogassa tikicchayati.
Evante dasa palibodha upacchinditabba, athanena upacchinnapalibodhena anupacchinna-
nekkhammabhilasena kotippattasallekhavuttitam pariggahetva khuddanukhuddakampi
vinayacaram appajahantena agamadhigamasamannagato tato annatarangasamannagato va
kammatthanadayako acariyo vinayanurupena vidhina upagantabbo, vattasampadaya ca
aradhitacittassa tassa attano adhippayo nivedetabbo. Tena tassa nimittajjhasaya-
cariyadhimuttibhedam natva yadi etam kammatthananurupam, atha yasmim vihare attana
vasati, yadi tasmimyeva sopi vasitukamo hoti, tato sankhepato kammatthanam databbam.
Atha annattha vasitukamo hoti, tato pahatabbapariggahetabbadikathanavasena
sapurekkhararagacaritanukuladikathanavasena sappabhedam vittharena kathetabbam. Tena tam
sapurekkharam sappabhedam kammatthanakatham  1- uggahetva acariyam apucchitva yani
tani:-
          "mahavasam navavasam         jaravasanca panthanim
          sondim pannanca pupphanca       phalam patthitameva ca.
          Nagaram daruna khettam         visabhagena pattanam
          paccantasimasappayam          yattha mitto na labbhati.
          Attharasetani thanani       iti vinnaya pandito
          araka parivajjeyya         maggam sappatibhayam yatha"ti  2-
evam attharasa senasanani parivajjetabbaniti vucacanti, tani parivajjetva, yantam:-
         kathanca bhikkhave senasanam pancangasamannagatam  hoti, idha bhikkhave
senasanam gamato natiduram hoti, naccasannam gamanagamanasampannam diva
appakinnam rattim appasaddam appanigghosam appadamsamakasavatatapasirimsapasamphassam,
tasmim kho pana senasane viharantassa appakasireneva uppajjanti
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkhara, tasmim kho pana senasane
thera  bhikkhu viharanti bahussuta agatagama dhammadhara vinayadhara
@Footnote: 1 cha.Ma. kamumatthanam  2 visuddhi. 1/154
       Matikadhara, te kalena kalam upasankamitva paripucchati paripanhati `idam
       bhante katham imassa ko attho'ti. Tassa te ayasmanto avivatanceva  1-
       vivaranti, anuttanikatanca uttanim karonti, anekavihitesu ca kankhatthaniyesu
       dhammesu kankham pativinodenti. Evam kho bhikkhave senasanam
       pancangasamannagatam hoti"ti  2-
evam pancangasamannagatam senasanam vuttam, tatharupam senasanam upagamma katasabbakiccena
kamesu adinavam, nekkhamme ca anisamsam paccavekkhitva buddhasubuddhataya dhamma-
sudhammataya samghasupatipannataya ca anussaranena cittam pasadetva yantam:-
          "vacasa manasa ceva      vannasanthanato disa
         okasato pariccheda      sattadhuggahanam vidu"ti
evam sattavidham uggahakosallam, anupubbato natisighato natisanikato vikkhepap-
patibahanato pannattisamatikkamato anupubbamuncanato appanato lakkhanato  3- tayo
ca suttantati evam dasavidham manasikarakosallanca vuttam, tam apariccajantena
dvattimsakarabhavana arabhitabba. Evanhi arabhato sabbakarena dvattimsakarabhavana
sampajjati, no annatha.
         Tattha aditova tacapancakam tava gahetva api pitakena "kesa
loma"ti evamadina nayena anulomato tasmim pagunibhute "taco danta"ti
evamadina nayena patilomato, tasmimpi pagunibhute tadubhayanayeneva anulomapatiloma to
bahi visatavitakkavicchedanattham palipagunibhutabhavatthanca vacasa kotthasasabhavapariggahattham
manasa ca addhamasam bhavetabbam. Vacasa hissa bhavana bahi visatavitakkam
vicchinditva manasa bhavanaya palipagunitaya ca paccayo hoti, manasa bhavana
asubhavannalakkhananam annataravasena pariggahassa  4- atha teneva kamena  5- vakkapancakam
addhamasam, tato tadubhayamaddhamasam, tato papphasapancakamaddhamasam, tato tam
pancakattayampi addhamasam, atha ante vuttampi  6- matthalungam pathavidhatuakarehi
@Footnote: 1 ka. avivaranceva  2 an. dasaka. 24/11/13 senasanasutta  3 cha.Ma. ayam patho na dissati.
@4 Ma. pariggahitassa  5 cha.Ma. nayena  6 cha.Ma. avuttampi
Saddhim ekato bhavanattham idha pakkhipitva matthalungapancakam addhamasam, tato
pancakacatukkampi addhamasam, tato  1- medacchakkam addhamasam, tato medacchakkena
saha tam pancakacatukkampi addhamasam, atha muttacchakkam admasam, tato sabbameva
dvattimsakaram addhamasanti evam cha mase vannasanthanadisokasaparicchedato  2-
vavatthapentena bhavetabbam. Evam majjhimapannapuggalam sandhaya vuttam. Mandapannena
tu yavajivam bhavetabbam, tikkhapannassa nacireneva bhavana sampajjatiti.
         Etthaha "kathampanayamimam dvattimsakaram vannadito vavatthapeti"ti.
Vuccate  3- ayanhi "atthi imasmim kaye kesa"ti evamadina nayena tacapancakadi-
vibhagato dvattimsakaram bhavento kese tava vannato kalakati vavatthapeti,
yadisaka vanena dittha honti. Santhanato dighavattaka  4- tuladandamivati
vavatthapeti. Disato pana yasma imasmim kaye nabhito uddham uparimadisa adho
hetthimati vuccati, tasma imassa kayassa uparimadisaya jatati  vavatthapeti.
Okasato nalatantakannaculikagalavatakaparicchinne sisacamme jatati. Tattha yatha
vammikamatthake jatani kunthatinani  5- na jananti  "mayam vammikamatthake jatani"ti,
napi vammikamatthako janati "mayi kunthatinani jatani"ti, evameva na kesa
jananti "mayam sisacamme jata"ti napi sisacammam janati "mayi kesa jata"ti.
Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma acetana abyakata sunna
paramaduggandhajegucchapatikkula, na satto na puggaloti vavatthapeti. Paricchedatoti
dubbidho paricchedo sabhagavisabhagavasena. Tattha kesa hettha patitthitacammatalena
tattha vihaggamattam  6- pavisitva patitthitena attano mulatalena va  7- upari
akasena tiriyam annamannena paricchinnati evam sabhagaparicchedato, kesa na
avasesaekattimsakara, avasesaekattimsakara  8- na kesati evam
visabhagaparicchedato ca vavatthapeti. Evantava kese vannadito vavatthapeti.
@Footnote: 1 cha.Ma. atha 2  cha.Ma....santhanavisokasa,.. 3 cha.Ma. ayam patho na dissati
@4 cha.Ma. dighavattalika, Si.,i. dighattulaka  5 Si.,i. kuntatinani. evamuparipi
@6 Ma. vihimattam  7 cha.Ma., i. ca  8 cha.Ma. avasesaekatimsa, i. avasesaekattimsa
         Avasesesupi lome  1- vannato yebhuyyena nilavannati vavatthapeti,
yadisaka va tena 2- dittha honti. Santhanato onatacapasanthana,
uparivankatalahirasanthana vati disato dvisu disasu jata, okasato hatthatalapadatale
thapetva yebhuyyena avasesasariracamme jatati.
      Tattha yatha puranagamatthane jatani dabbatinani  na jananti
"mayam puranagamatthane jatani"ti, na ca puranagamatthanam janati "mayi
dabbatinakani jatani"ti, evameva na loma jananti  "mayam sariracamme jata"ti,
na ca  3- sariracammam janati "mayi loma jata"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi
ete dhamma acetana abyakata sunna paramaduggandhajegucchapatikkula, na
satto na puggaloti vavatthapeti. Paricchedato hettha patitthitacammatalena tattha
likkhamattam  4- pavisitva patitthitena attano mulatalena va  5- upari akasena
tiriyam annamannena paricchinnati vavatthapeti. Ayametesam sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam lome vannadito vavatthapeti.
         Tato param nakha yassa paripunna, tassa visativa. Te sabbepi
vannato mamsavinimuttokase seta, mamsasambandhe tambavannati vavatthapeti.
Santhanato yathasakapatitthitokasasanthana, yebhuyyena va madhukaphalatthikasanthana,
macchasakalikasanthana vati vavatthapeti. Disato dvisu disasu jata, okasato
angulinam aggesu patitthitati.
         Tattha yatha nama gamadarakehi dandakaggesu madhukaphalatthika thapita
na jananti "mayam dandakaggesu thapita"ti, napi dandaka jananti "amhesu
madhukaphalatthika thapita"ti, evameva na nakha jananti  "mayam angulinam aggesu
patitthita"ti, napi anguliyo jananti "amhakam aggesu nakha patitthita"ti.
Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma acetana .pe. Na puggaloti
vavatthapeti. Paricchedato  "hettha mule ca angulimamsena, tattha patitthitatalena ca  6-
@Footnote: 1 cha.Ma., i. loma  2 cha.Ma. vanena  3 cha.Ma., i. pi
@4 Ma. likhamattam  5 cha.Ma. mulena ca, i. mulatalena ca 6 cha.Ma. va
Upari agge ca akasena, ubhato passesu angulinam ubhato koticammena ca
paricchinnati vavatthapeti. Ayametesam sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana
kesasadiso evati evam nakhe vannadito vavatthapeti.
         Tato param danta yassa paripunna, tassa dvattimsa. Te sabbepi
vannato setavannati vavatthapeti. Yassa ca samasanthita honti, tassa kharapattacchinna-
samkhapatalamiva samaganthitasetakusumamakulamala viya ca khayanti. Yassa visamasanthita, tassa
jinnaasanasalapithakapatipati viya nanasanthanati santhanato vavatthapeti. Tesam
hi ubhayadantapantipariyosanesu hetthato upari ca dve dve katva attha danta
catukotika catumulika asandikasanthana, tesam orato teneva kamena sannivittha
attha danta tikotika timulika simghatakasanthana. Tesampi  orato teneva
kamena hetthato ca uparito ca ekamekam katva cattaro danta dvikotika
dvimulika yanakupatthambhasanthana. 1- Tesampi orato teneva kamena sannivittha
cattaro dathadanta 2- ekakotika ekamulika mallikamakulasanthana. 3- Tato
ubhayadantapantivemajjhe hettha cattari upari cattari  4- katva attha danta
ekakotika ekamulika tumbavijasanthana. Disato uparimaya disaya jata.
Okasato uparima uparimahanukatthike adhokotika, hetthima hetthimahanukatthike
uddhamkotika hutva patitthitati.
         Tattha yatha navakammikapurisena hettha silatale patitthapita uparimatale
pavesita thambha na jananti "mayam hetthasilatale patitthapita, uparimatale
pavesita"ti, napi hetthasilatalam janati "mayi thambha patitthita"ti 5- napi
uparimatalam janati "mayi thambha patittha"ti, 6- evameva na danta jananti "mayam
hetthahanukatthike patitthita, uparimahanukatthike pavittha"ti, napi hetthahanukatthikam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. yanakupatthambhinisanthana  2 cha.Ma., i. dathadanta
@3 cha.Ma., i. mallikamakulasanthana  4 cha.Ma., i. cattaro upari cattaro
@5 cha.Ma. patitthapitati  6 cha.Ma., i. pavitthati.
Janati "mayi danta patitthita"ti, napi uparimahanukatthikam janati "mayi danta
pavittha"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti
paricchedato hettha hanukatthikupena hanukatthikam pavisitva patitthitena attano
mulatalena ca upari akasena tiriyam annamananena paricchinnati vavatthapeti.
Ayametesam sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam dante
vannadito vavatthapeti.
         Tato param antosarire nanakunapasancayapaticchadakatacampi vannato
setoti vavatthapeti. So hi yadipi chaviragasancitatta  1- kalakodatadivannavasena
nanavanno viya dissati, tathapissa sabhagavannena seto eva. So panassa
setabhavo aggijalabhighatapaharanappaharadihi viddhamsitaya chaviya pakato hoti.
Santhanato samkhepena kancukasanthano, vittharena nanasanthanoti. Tathahi  2- tattha
aggapadangulittaco, kosakarakakimikosasanthano,  2- pitthipadattaco putabandhupahana-
santhano, janghattaco bhattaputakatalapannasanthano, uruttaco tandulabharitadighat-
thavikasanthano, anisadattaco udakapuritapataparisavanasanthano, pitthittaco
phalakonaddhacammasanthano, kucchittaco vinadonikonaddhacammasanthano, urattaco
yebhuyyena caturassasanthano, dvem bahuttaco 3- tunironaddhacammasanthano,
pitthihatthattaco khurakosasanthano phanakatthavikasanthano va, hatthangulittaco
kuncikakosasanthano, givattaco gelakancukasanthano, mukhattaco
chiddavachiddakitakulavakasanthano, 4- sisattaco pattatthavikasanthanoti.
         Tacaparigganahakena ca yogavacarena uttarotthato patthaya tacassa
mamsassa ca antarena cittam pesentena pathamantava mukhattaco vavatthapetbbo,
tato sisattaco, atha bahi givattaco, tato anulomena patilomena ca
dakkhinahatthattaco. Atha teneva kamena vamahatthattaco, tato pitthittaco, atha
anisadattaco, tatopi anulomena patilomena ca dakkhinapadattaco, atha
vamapadattaco, tato vatthiudarahadayaabbhantaragivattaco, tato hetthimahanukattaco, atha
@Footnote: 1 cha.Ma., i. chaviragaranjitatta  2-2 cha.Ma., i. tathahi padangulittaco
@kosakarakakosasanthano  3 cha. dvibahuttaco, Ma. dve bahuttaca  4 cha.Ma.,
@i. chiddavachiddakimikulavaka...
Adharotthattaco. Evam yava puna upari otthattacoti. Disato dvisu disasu
jato. Okasato sakalasariram pariyonaddhitva thitoti.
         Tattha yatha allacammapariyonaddhaya pelaya na allacammam janati
"maya pela pariyonaddha"ti, napi pela janati `aham allacammena pariyonaddha"ti
evameva  na taco janati "maya idam catummahabhutikam sariram onaddhan"ti, napi
idam catummahabhutikam sariram janati "aham tacena onaddhan"ti. Abhogapaccavekkhana-
virahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Kevalantu:-
            allacammapaticchanno    navadvaro mahavano
            samantato paggharati     asuciputigandhiyoti.
         Paricchedato hettha mamsena tattha patitthitatalena ca  1- upari chaviya
paricchinnoti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana
kesasadiso evati evam tacam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire navapesisatappabhedam mamsam vannato rattapalibhaddaka-
pupphasannibhanti vavatthapeti. Santhanato nanasanthananti. Tathahi tattha  2- janghamamsam
talapattantoputabhattasanthanam, avikasitaketakimakulasanthanantipi keci. Urumamsam
sudhapimsananisadapotakasanthanam, anisadamamsam uddhanakotisanthanam, pitthimamsam talagulapatala-
santhanam, phasukadvayamamsam vamsamayakotthakucchippadesamhi tanumattikalepasanthanam, thanamamsam
vattetva avakkhittaallamattikapindakasanthanam, 3- dve bahumamsam nangutthasisapade
chetva niccammam katva dvigunatthapitamahamusikasanthanam, mamsasunakhasanthanantipi 4-
eke. Gandamamsam gandappadese thapitakaranjabijasanthanam, mandukasanthanantipi eke.
Jivhamamsam nuhipattasanthanam, nasamamsam omukhanikkhittapannakosasanthanam,
akkhikupamamsam addhapakkaudumabarasanthanam, sisamamsam pattapacanakatahatanulepasanthananti.
Mamsaparigganhakena ca yogavacarena etaneva olarikamamsani santhanato vavatthapetabbani.
Evanhi vavatthapayato sukhumani mamsani nanassa apathamagacchantiti. Disato dvisu
disasu jatam. Okasato sadhikani tini atthisatani alimpitva  5- thitanti.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. va  2 cha.Ma. tassa  3 cha.Ma. avakkhittaddhamattika...
@i. apaviddhaallamattika...  4 cha.Ma. mamsasunakasanthanantipi  5 anulimpitva
         Tattha yatha thulamattikanulittaya  1- bhittiya na thulamattika janati
"maya bhitti anulitta"ti, napi bhitti janati "aham thulamattikaya anulitta"ti
evameva na navapesisatappabhedam mamsam janati "maya atthisatattayam anulittanti napi
atthisatattayam janati "aham navapesisatappabhedena mamsena anulittanti. Abhogapaccavekkhana-
virahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Kevalantu:-
            navapesisata mamsa     anulitta kalevaram
            nanakimikulakinnam     milhatthanamva putikanti.
         Paricchedato hettha atthisanghatena tattha patitthitatalena ca 2- upari
tacena tiriyam annamannena paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam mamsam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire navasatappabheda naharu vannato setati vavatthapeti,
madhukavannatipi eke. Santhanato nanasanthanati. Tathahi tattha mahanta mahanta
naharu kandalamakulasanthana, tato sukhumatara sukaravagurarakhjusanthana, 3- tato
anukatara putilatasanthana, tato anukatara sihalanam mahavinatantisanthana, tato
anukatara thulasuttasanthana, hatthapitthipadapitthisu naharu sakunapadasanthana.
Sise naharu gamadarakanam sise thapitaviralataradukkulasanthana, pitthiyam naharu
temetva atape pasaritamacchajalasanthana, avasesa imasmim sarire
tamtamangapaccanganugata naharu sarire patimukkajalakancukasanthanati. Disato dvisu
disasu jata. Tesu ca dakkhinakannaculikato patthaya panca kandaranamaka mahanaharu
purato ca pacchato ca vinaddhamana 4- vamapassam gata, vamakannaculikato patthaya
panca purato ca pacchato ca vinaddhamana dakkhinapassam gata, dakkhinagalavatakato
patthaya panca purato ca pacchato ca vinaddhamana. Vamapassam gata, vamagalavatakato
patthaya panca purato ca pacchato ca vinaddhamana dakkhinapassam gata, dakkhinahattham
vinaddhamana purato ca pacchato ca panca pancati dasa kandaranamaka eva
@Footnote: 1 ka. thusamattikanulittaya, evamuparipi  2 cha.Ma., i. va
@3 cha.Ma., i. sukaravagurarajju...  4 cha.Ma. vinandhamana evamuparipi
Mahanaharu arulha. Tatha vamahattham, dakkhinapadam, vamapadancati evamete
satthi mahanaharu sariradharaka sariraniyamakatipi vavatthapeti. Okasato sakasarire
atthicammanam atthimamsananca antare atthini abandhamana thitati.
         Tattha yatha vallisantanubaddhesu  1- kutadarusu  2- na vallisantana jananti
"amhehi kutadaruni abaddhani"ti, napi kutadaruni 3- jananti "mayam vallisantanehi
abaddhani"ti, evameva na naharu jananti "amhehi tini atthisatani
abaddhani"ti, napi tini atthisatani jananti "mayam naharuhi abaddhani"ti.
Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Kevalantu:-
            nava naharusata honti      byamamatte kalevare
            bandhanti atthisanghatam       agaramiva valliyoti.
         Paricchedato hettha tihi atthisatehi tattha patitthitatalehi ca  4- upari
tacamamsehi tiriyam annamannena paricchinnati vavatthapeti. Ayametesam sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam naharu vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire dvattimsadantatthikanam visum gahitatta sesani catusatthi
hatthatthikani catusatthi padatthikani catusatthi mudukatthikani mamsanissitani dve
panhikatthikani  5- ekekasmim pade dve dve gopphakatthikani dve janghatthikani
ekam jannukatthi ekam urutthi dve katitthini attharasa pitthikantakatthini
catuvisati phasukatthini cuddasa uratthini ekam hadayatthi dve akkhakatthini dve
pitthibahakatthini dve bahatthini dve dve aggabahatthini satta givatthini dve
hanukatthini ekam nasikatthi dve akkhitthini dve kannatthini ekam nalatatthi ekam
mutthatthi nava sisakapalatthiniti evamadina nayena vuttappabhedani atthini sabbaneva
vannato setaniti vavatthapeti.
         Santhanato nanasanthananiti. Tathahi tattha aggapadanguliyatthini katakabija-
santhanani, tadanantarani angulinam majjhapabbatthini aparipunnapanasatthisanthanani,
@Footnote: 1 ka. vallisantanubandhesu evamuparipi  2 cha.Ma., i. kutatadarusu evamuparipi
@3 Si. kududadaruni.  4 cha.Ma., i. va  5 cha.Ma., i. panhikatthini.
Mulapabbatthini panavasanthanani, morasakalikasanthananitipi eke. Pitthipadatthini
kottitakandalapinjarasisanthanani, 1- panhikatthini ekatthiphalatalabijasanthanani,
gopphakatthini ekato bandhakilagulakasanthanani, janghatthikesu khuddakatthi 2-
dhanudandasanthanam, mahantam khuppipasamilatadhammanisappapitthisanthanam 3- janghatthikassa
gopphakatthikesu patitthitatthanam acchaditatacakhajjurikalirasanthanam, 4- janghatthikassa
jannukatthike patitthitatthanam mutthikamatthakasanthanam, 5- janukatthi 6- ekapassato
ghattitaphenusanthanam, urutthini duttacchitavasidandapharasudandasanthanani, urut-
thikassa katatthike patitthitatthanam suvannakaranam aggijalanakasalakabuddhisanthanam,
tappatitthitokaso aggacchinnapunnagaphalasanthano, katitthini dvepi ekabaddhani
hutva kumbhakarehi kataculisanthanani, tapasabhisisanthananiti  7- eke. Anisadatthini
hetthamukhathapitasappaphanasanthanani, sattatthatthanesu chiddavacchiddani attharasa
pitthikantakatthini abbhantarato uparupari thapitasisakapatavethakasanthanani, 8- bahirato
vattanavalisanthanani, tesam antarantara kakacadantasadisani dve tini kantakani
honti, catuvisatiya phasukatthisu paripunnani paripunnasihaladattasanthanani,
aparipunnani aparipunnasihaladattasanthanani, sabbaneva odatakukkutassa
pasaritapakkhadvayasanthananitipi eke. Cuddasa uratthini jinnasandamanikaphalakapanti-
santhanani, hadayatthi dabbiphanasanthanam, akkhakatthini khuddakalohavasidandasanthanani,
tesam hettha atthi addhacandasanthanam, pitthibahatthini pharasuphanasanthanani,
upacchinnasihalakuddalasanthananitipi  9- eke. Bahatthini adasadandasanthanani,
mahavasidandasanthananitipi eke. Aggabahatthini yamakatalakandasanthanani,
manibandhatthini ekato alliyapetva thapitasisakapatavethakasanthanani, pitthihatthatthini
@Footnote: 1 cha.Ma. kottitakandalakandarasisanthanani, Si. kottitakandamijjarasisanthanani,
@i. kottitakandalamijjarasisanthanani, evamuparipi.  2 cha.Ma., i. khuddakam
@3 cha.Ma., i....dhamanipitathi santhanam, sappoti saddo natthi, [dhamani=sernalohita
@dhammani nureNana]  4 cha.Ma. apanitatacakhajjurikalira..., Ma. anacchaditakakhajjurikalira...
@5 cha.Ma., i. mudingamatthaka...  6 cha.Ma., i. jannukatthi. evamuparipi
@7 cha.Ma. tapasabhisikasanthananitipi  8 cha.Ma., i. thapitasisakattavethaka...evamuparipi
@9 cha.Ma., i. upaddhacchinna.....
Kottitakandalarasisanthanani,  1- hatthangulimulapabbatthini panavasanthanani,
majjhapabbatthini aparipunnapanasatthisanthanani, aggapabbatthini katakabijasanthanani, satta
givatthini dande vijjhitva patipatiya thapitavamsakalirakhandasanthanani, hetthimahanukatthi
kammaranam ayokutayottakasanthanam, uparimahanukatthi avalekhanasatthakasanthanam,
akkhikupanasakupatthini apanitaminjatarunatalatthisanthanani, nalatatthi
adhomukhathapitabhinnasankhakapalasanthanam, kannaculikatthini nhapitakhurakosasanthanani,
nalatakannaculikanam uparipattabandhanokase atthi bahalaghatapunnapatapilotikakhandasanthanam,
muddhanatthi mukhacchinnavankanalikerasanthanam, sisatthini sibbetva
thapitajajjaralabukatahasanthananiti. Disato dvisu disasu jataniti.
         Okasato avisesena sakalasarire thitani, visesena tu sisatthini
givatthisu patitthitani, givatthini pitthikantakatthisu patitthitani,
pitthikantakatthini katitthisu patitthitani, katitthini urutthikesu patitthitani,
urutthini jannukatthikesu, jannukatthini janghatthikesu, janghatthikani
gopphakatthikesu, gopphakatthini pitthipadatthikesu patitthitani, pitthipadatthikani
ca gopphakatthikani ukkhipitva thitani, gopphakatthikani janaghatthikani .pe.
Givatthikani sisatthikani ukkhipitva thitaniti etenanusarena avasesanipi
atthini veditabbaniti.
         Tattha yatha itthakadarugopanasicayadisu na uparima uparima
itthakadayo jananti "mayam hetthimesu hetthimesu patitthita"ti, napi hetthima
hetthima jananti "mayam uparimani ukkhipitva thita"ti, evameva na sisatthikani
jananti "mayam givatthikesu patitthitani"ti .pe. Na gopphakatthikani jananti
"mayam pitthipadatthikesu patitthitani"ti, napi pitthipadatthikani jananti "mayam
gopphakatthikani ukkhipitva thitani"ti .pe. Napi givatthikani jananti  "mayam
sisatthikani ukkhipitva thitani"ti abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma
.pe. Na puggaloti. Kevalantu imani sadhikani tini atthisatani navahi naharusatehi
navahi ca mamsapesisatehi abandhanulittani, 2- ekaghanacammapariyonaddhani, 3-
@Footnote: 1 cha.Ma. kottitakandalakandarasi...  2 cha.Ma., i abaddhanulittani
@3 i. ekasatacamMa...
Sattarasaharanisahassanugatasinehitani, navanavutilomakupasahassaparissavamanasedajallikani,
asitikimikulani, kayotveva sankhayam gataniti evam 1- kayam sabhavato upaparikkhanto
yogavacaro na kinci gayhupagam passati, kevalantu naharusambandham nanakunapasamkinnam
atthisanghatameva passati. Yam disva dasabalassa puttabhavam upeti. Yathaha:-
                   patipatiyatthini thitani kotiya
                   anekasandhiyamito na kehici
                   baddho naharuhi jaraya codito
                   acetano katthakalingarupamoti.
             Kunapam kunape jatam      asuciasucimhi ca
             putikayamhi putini       duggandhe capi duggandham
             bhedanadhammehi vayadhammam   atthipute atthiputo
             nibbatto putikayamhi    tamhi ca vinethacchandam
             hessatha putta dasabalassati ca.
         Paricchedato anto atthiminjena uparito mamsena agge mule ca
annamannena paricchinnaniti vavatthapeti. Ayametesam sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam atthini vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire yathavuttappabhedanam atthinam abbhantaragatam atthiminjam
vannato setanti vavatthapeti. Santhanato attano okasasanthananti. Seyyathidam?
mahantamahantanam atthinam abbhantaragatam sedetva vattetva mahantesu vamsanalakapabbesu
pakkhittamahavettankurasanthanam, khuddanukhuddakanam abbhantaragatam sedetva
vattetva khuddanukhuddakesu vamsanalakapabbesu pakkhittatanuvettankurasanthananti.
Disato dvisu disasu jatam. Okasato atthinam abbhantare patitthitanti.
         Tattha yatha velunalakadinam antogatani dadhiphanitani na jananti
"mayam velunalakadinam antogatani"ti napi velunalakadayo jananti "dadhiphanitani
@Footnote: 1 cha.Ma. sankhayam gatani, yam sabhavato...
Amhakam antogatani"ti, evameva na atthiminjam janati "aham atthinam
antogatan"ti, napi atthini jananti "atthimanjam amhakam antogatan"ti.
Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato
atthinam abbhantaratalehi atthiminjabhagena ca paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa
sabhagaparicchedo, visabhagaparicnedo pana kesasadiso evati evam atthiminjam
vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarirassa abbhantare dvigolakappabhedampi vakkam vannato
mandarattam palibaddhakatthikavannanti vavatthapeti. Santhanato gamadarakanam
suttavutakilagolakasanthananti, ekavantasahakaradvayasanthanantipi eke. Disato uparimaya
disaya jatam. Okasato galavataka vinikkhantena ekamulena thokam gantva dvidha
bhinnena thulanaharunapi upanibaddham hutva hadayamamsam parikkhipitva thitanti.
         Tattha yatha vantupanibaddham sahakaradvayam na janati "aham vantena
upanibaddhan"ti, napi vantam janati "maya sahakaradvayam upanibaddhan"ti, evameva
na vakkam janati "aham thulanaharuna upanibaddhan"ti, napi thulanaharu janati
"maya vakkam upanibaddhan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe.
Na puggaloti. Paricchedato vakkam vakkabhagena paricchinnanti vavatthapeti.
Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam vakkam
vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarirassa abbhantare hadayam vannato rattapadumapattapitthivannanti
vavatthapeti. Santhanato bahirapattani apanetva adhomukhathapitapadumamakulasanthanam.
Tanca aggacchinnapunnagaphalamiva vivarekapassam 1- bahi mattham anto
kosatakiphalassa abbhantarasadisam. Pannabahulanam thokam vikasitam, mandapannanam
makulitameva. Yam rupam nissaya manodhatu ca manovinnanadhatu ca pavattanti, tam
apanetva avasesamamsapindasankhatahadayabbhantare addhapasatamattam lohitam santhati, yam  2-
ragacaritassa rattam, dosacaritassa kalakam, mohacaritassa mamsadhovanodakasadisam,
@Footnote: 1 Ma. vivaram ekam passam, cha.Ma. vivatekapassam  2 cha.Ma. tam
Vitakkacaritassa kulatthayusavannam, saddhacaritassa kannikarapupphavannam, pannacaritassa
accham vippasannamanavilam, niddhotajatamani viya jutimantam khayati. Disato uparimaya
disaya jatam. Okasato sarirabbhantare dvinnam thananam majjhe patitthitanti.
         Tattha  yatha dvinnam vatapanakavatakanam majjhe thito aggalatthambhako
napi janati "aham dvinnam vatapanakavatakanam majjhe thito"ti, napi vatapana-
kavatakani jananti "amhakam majjhe aggalatthambhako thito"ti, evameva na hadayam
janati "aham dvinnam thananam majjhe thitan"ti, napi thanani jananti "hadayam
amhakam majjhe thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na
puggaloti. Paricchedato hadayam hadayabhagena paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa
sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam hadayam vannadito
vavatthapeti.
         Tato param sarirassa abbhantare yakanasannitam yamakamamsapindam vannato
rattapandukannatirattakumudassa bahirapitthivannanti 1- vavatthapeti. Santhanato
ekamulam hutva agge yamakam kovilarapattasanthanam, tanca dandhanam ekamyeva hoti
mahantam, pannavantanam dve va tini va khuddakaniti. Disato uparimaya  disaya
jatam. Okasato dvinnam thananam abbhantare dakkhinapassam nissaya thitanti.
         Tattha yatha pitharakapasse lagga mamsapesi na janati "aham pitharakapasse
lagga"ti, napi pitharakapassam janati "mayi mamsapesi lagga"ti, evameva na yakanam
janati "aham dvinnam thananam abbhantare dakkhinapassam nissaya thitan"ti, napi
thananam abbhantare dakkhinapassam janati "mam nissaya yakanam thitan"ti. Abhoga-
paccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato yakanam
yakanabhagena paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo
pana kesasadiso evati evam yakanam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire paticchannapaticchannabhedato dubbidhampi kilomakam
vannato setadukkulapilotikavannanti vavatthapeti. Santhanato attano okasasanthanam.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. rattam rattakumudabahirapattapitthivannanti.
Disato dvisu disasu jatam. Okasato paticchannakilomakam hadayanca vakkanca
paricchadetva  1- thitam  2- appaticchannakilomakam sakalasarire cammassa  hetthato mamsam
pariyonaddhitva thitanti.
         Tattha yatha pilotikaya palivethite mamse pilotika na janati "maya
mamsam palivethitan"ti, napi mamsam janati "aham  pilotikaya palivethitan"ti, evameva
na kilomakam janati "maya hadayavakkani sakalasarire cammassa hetthato mamsam ca
pariyonaddhitvatthitan"ti.  3- napi  hadayavakkani sakalasarire cammassa hetthato ca mamsam
janati "aham kilomakena palivethitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete
dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato hettha mamsena upari cammena tiriyam
kilomakabhagena paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam kilomakam vannadito vavatthapeti.
        Tato param sarirassa abbantare pihakam vannato nilamilatanigundipupphavannanti 4-
vavatthapeti. Santhanato yebhuyyena sattangulappamanam abandhanam
kalavacchakajivhasanthanam. Disato uparimaya disaya jatam. Okasato hadayassa
vamapasse udarapatalassa matthakapassam nissaya thitam, yamhi paharanappaharena bahi
nikkhante sattanam jivitakkhayo hotiti.
         Tattha yatha kotthakamatthakapassam nissaya thita gomayapindi na janati
"aham kotthakamatthakapassam nissaya thita"ti, napi kotthakamatthakapassam janati
"gomayapindi mam nissaya thita"ti, evameva na pihakam janati "aham udarapatalassa
matthakapassam nissaya thitan"ti, napi udarapatalassa matthakapassam janati "pihakam mam
nissaya thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na
puggaloti. Paricchedato pihakam pihakabhagena paricchinnanti vavatthapeti.  ayametassa
sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam pihakam vannadito
vavatthapeti.
@Footnote: 1 cha.Ma. parivaretva  2 cha.Ma. thitanti saddo natthi
@3 cha.Ma. mamsam palivethitanti  4 cha.Ma. nilam milataniggundi...
         Tato param sarirassa abbhantare dvattimsamamsakhandappabhedampi  1- papphasam
vannato rattaparipakkaudumbaravannanti  2- vavatthapeti. Santhanato visamacchinnapuvakhanda-
santhanam. 3- Chadanitthakakhandapunjasanthanantipi eke. Tadetam abbhantare
asitapitadinam abhave uggatena kammajatejusmina abbhahatatta sankhaditapalalapindamiva
nirasam nirojam hoti. Disato uparimaya disaya jatam. Okasato
sarirabbhantare dvinnam thananam abbhantare hadayanca yakananca uparicchadetva
olambantam thitanti.
         Tattha yatha jinnakotthabbhantare lambamano sakunakulavako na
janati "aham jinnakotthabbhantare lambamano thito"ti, napi jinnakotthabbhantaram
janati "sakunakulavako mayi lambamano thito"ti, evameva na papphasam janati
"aham sarirabbhantare dvinnam thananam abbhantare lambamanam thitan"ti, napi
sarirabbhantare dvinnam thananam abbhantaram janati "mayi papphasam lambamanam
thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti.
Paricchedato papphasam papphasabhagena paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa
sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam papphasam
vannadito vavatthapeti.
         Tato param antosarire purisassa dvattimsahattham itthiya atthavisatihattham
ekavisatiya thanesu obhaggam antam vannato setasakkharasudhavannanti vavatthapeti.
Santhanato sisam chinditva lohitadoniyam samvelletva thapitadhammanikalevarasanthanam
disato dvisu disasu jatam. Okasato upari galavatake hettha ca karisamagge
vinibandhatta galavatakakarisamaggapariyte sarirabbhantare thitanti.
         Tattha yatha lohitadoniyam thapitasisacchinnadhammanikalevaram na janati
"aham lohitadoniyam thitan"ti, napi lohitadoni janati "mayicchinnasisadhammanikalevaram
thitan"ti, evameva na antam janati "aham sarirabbhantare thitan"ti napi
sarirabbhantaram janati "mayi antam thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete
@Footnote: 1 cha.Ma., i. pisaddo natthi,  2 cha.Ma., i. rattam
@natiparipakka... 3 cha.Ma. visamacchinnapuvasanthanam
Dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato antam antabhagena paricchinnanti
vavatthathapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati
evam antam vannadito vavatthapeti.
         Tato param antosarirabbhantare antagunam vannato setam dakasitalikamulavannanti
vavatthapeti. Santhanato dakasitalikamulasanthanamevati, gomuttasanthanantipi
eke. Disato dvisu disasu jatam. Okasato kuddalapharasukammadini karontanam
yantakaddhanakale yantasuttakamiva yantaphalakani antabhoge 1- ekato aggalante
abandhitva padapunjanarajjumandalakassa antara tam samsibbitva 2- thitarajjuka viya
ekavisatiya antabhoganam antare thitanti.
         Tattha yatha padapunjanarajjumandalakam samsibbitva thitarajjuka na
janati "maya padapunjanarajjumandalakam samsibbitva thitan"ti, napi padapunjana-
rajjumandalakam janati "rajjuka mam samsibbitva thita"ti, evameva na antagunam
janati "aham antam ekavisatibhogabbhantare abandhitva thitan"ti, napi antam
janati "antagunam mam abandhitva thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete
dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato antagunam antagunabhagena paricchinnanti
vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati
evam antagunam vannadito vavatthapeti.
         Tato param antosarire udariyam vannato ajjhohataharavannanti
vavatthapeti. Santhanato parissavane sithilabandhatandulasanthanam. Disato uparimaya
disaya thitam 3- okasato udare thitanti. Udarannama ubhato nippiliyamanassa
allasatakassa majjhe sanjatapotakasadisam 4- antapatalam, bahi mattham, anto
mamsakasambupalivethitakilitthapavarapupphasadisam, kutthitapanasaphalassa 5- abbhantarasadisantipi
eke. Yattha 6- takkotaka ganduppadaka talahiraka sucimukhaka patatantu suttaka
iccevamadidvattimsakulappabheda kimiyo  7- akulabyakulasandacarino hutva
nivasanti,
@Footnote: 1 Si. antabhoge  2 cha.Ma., i, sibbitva, evamuparipi 3 cha.Ma. jatam, i. jatanti
@4 cha.Ma., i....photakasadisam  5 cha.Ma. kuthitapanasaphalassa
@6 cha.Ma. tattha takkolaka... i. tattha...  7 cha.Ma., i. kimayo
Ye va panabhojanadimhi avijjamane ullanghitva viravanta hadayamamsam abhihananti 1-
panabhojanadiajjhoharanavelaya uddhammukha hutva pathamajjhohate dve tayo alope
turitaturita vilumpanti, yam etesam kiminam pasutigharam vaccakuti gilanasala susananca
hoti, yattha seyyathapi nama candalagamadvare candanikaya saradasamaye thulaphussitake deve
vassante udakena vuyham  2- muttakarisacammatthinharukhandakhelasimghanikalohitappabhuti
nanakunapajatam nipatitva kaddamodakalulitam sanjatakimikulakulam hutva
dvihatihaccayena suriyatapasantapavegakutthitam uparupari phenapubbulake 3- muncantam
abhinilavannam paramaduggandham jeguccham upagantum va datthum va anaraharupatam apajjitva
titthati, pageva ghayitum va sayitum va, evameva nanappakaram panabhojanadi
dantamusalasancunnitam jivhahatthasamparivattitam khelalalapalibuddham tam khanam vigatavanna-
gandharasadisampadam koliyakule 4- suvanavamathusadisam nipatitva pittasemhavatapalivethitam
hutva udaraggisantapavegukutthitam kimikulakulam uparupari phenupubbulakani
muncantam paramakasambukaduggandhajegucchabhavamapajjitva titthati. Yam sutvapi
panabhojanadisu ananunnata santhati, pageva pannacakkhuma oloketva. Yattha ca patitam
panabhojanadi pancadha vivekam gacchati, ekam bhagam panaka khadanti, ekabhagam
udaraggi jhapeti, eko bhago muttam hoti, eko bhago karisam hoti, eko
bhago rasabhavam apajjitva lohitamamsadini  5- upabruhayatiti.
         Tattha yatha paramajegucchaya suvanadoniya thito suvanavamathu na janati
"aham suvanadoniya thito"ti, napi suvanadoni janati "mayi suvanavamathu thito"ti
evameva na udariyam janati "aham imasmim paramaduggandhajegucche udare thitan"ti.
Napi udaram janati "mayi udariyam thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete
dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato udariyam udariyabhagena paricchinnanti
vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati
evam udariyam vannadito vavatthapeti.
@Footnote: 1 Ma. atitudanti, cha.Ma., i. abhitudanti.  2 cha.Ma., i. avulham
@3 cha.Ma., i....phenapupphulake, Si. phenabubbulake  4 cha.Ma.,
@i. koliyakhalisuvanavamathusadisam  6 cha.Ma., i. sonita...
         Tato param antosarire karisam vannato yebhuyyena ajjhohataharavannanti
vavatthapeti. Santhanato okasasanthanam. Disato hetthimaya disaya jatam.
Okasato pakkasaye thitanti. Pakkasayo nama hettha nabhipitthikantakamulanam
antare antavasane ubbedhena atthangulamatto vamsanalakabbhantarasadiso padeso,
yattha seyyathapi nama uparibhumibhage patitavassodakam otaritva 1- hetthabhumibhagam
puretva titthati, evameva yamkinci amasaye patitam panabhojanadikam udaraggina
phenuddehakam pakkam pakkam sanhakaraninisapayapimsaniyapitthimiva 2- sanhabhavam apajjitva
antabilena ogalitva omadditva vamsanalake pakkhippamana 3- pandumattika viya
sannicitam hutva titthati.
         Tattha yatha vamsanalake omadditva pakkhittapandumattika na janati
"aham vamsanalake thita"ti, napi vamsanalako janati "mayi pandumattika thita"ti,
evameva na karisam janati "aham pakkasaye thitan"ti, napi pakkasayo janati
"mayi karisam thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na
puggaloti. Paricchedato karisam karisabhagena paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa
sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam karisam vannadito
vavatthapeti.
         Tato param sarire sisakatahabbhantare matthalunagam vannato setaahicchattaka-
pindivannanti vavatthapeti. Pakkutthitaduddhavannantipi 4- eke. Santhanato
okasasanthanam. Disato uparimaya disaya jatam. Okasato sisakatahassa abbhantare
cattaro sibbinimagge nissaya samodhaya thapita cattaro pitthapindika viya
samohitam catumatthalungapindippabhedam hutva jatanti. 5-
         Tattha yatha puranalabukatahe pakkhitta pitthapindi pakkutthitaduddham
va na janati "aham puranalabukatahe thitan"ti, napi puranalabukataham janati
"mayi pitthapindi pakkutthitaduddham va thitan"ti, evameva na matthalungam janati
"aham sisakatahabbhantare thitan"ti, napi sisakatahabbhantaram janati "mayi
@Footnote: 1 cha.Ma. ogalitva  2 cha.Ma., i. sanhakaraniya pitathamiva
@3 cha.Ma. pakkhittapandumattika
@4 cha.Ma. pakkuthita... Si. vikkuthita... 5 cha.Ma. thitanti
Matthalungam thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na
puggaloti paricchedato matthalungam matthalungabhagena paricchinnanti vavatthapeti.
Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam
matthalungam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire baddhabaddhabheto dubbidham pittam vannato
bahalamadhukatelavannanti vavatthapeti. Abaddhapittam milatabakulapupphavannantipi  1- eke.
Santhanato okasasanthanam. Disato dvisu disasu jatam. Okasato abaddhapittam
kesalomanakhadantanam  mamsavinimuttatthanam thaddhasukkhacammanca vajjetva  udakamiva
telabindu avasesasariram byapetva thitam, yamhi kuppite akkhini pitakani honti
bhamanti, gattam kampati kandayati.  2- baddhapittam hadayapapphasanamantare yakanamamsam
nissaya patitthite kosatakikosasadise  3- pittakosake thitam, yamhi kuppite satta
ummattaka honti, vipallatthacitta hirottappam chaddetva akattabbam karonti,
abhasitabbam bhasanti, acintetabbam cintenti.
         Tattha yatha udakam byapetva thitam telam na janati "aham udakam
byapetva thitan"ti, napi udakam janati "telam mam byapetva thitan"ti evameva
na abaddhapittam janati "aham sariram byapetva thitan"ti, napi sariram janati
"abaddhapittam mam byapetva thitan"ti. Yatha ca kosatakikosake thitavassodakam na
janati "aham kosatakikosake thitan"ti napi kosatakikosako janati  "mayi
vassodakam thitan"ti evameva na baddhapittam janati "aham pittakosake thitan"ti,
napi pittakosako janati  "mayi baddhapittam thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi
ete dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato pittam pittabhagena paricchinnanti
vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati
evam pittam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarirabbhantare ekapattapurappamanam semham vannato
setakacchakapannarasavannanti vavatthapeti. Santhanato okasasanthanam. Disato
@Footnote: 1 Ma., Si. milatakaakulipupphavannantipi.  2 cha.Ma. kanduyati
@3 cha.Ma. mahakosatakikosakasadise Ma. rattakolatakikosakasadise.
Uparimaya disaya jatam. Okasato udarapatale thitanti. Yam panabhojanadiajjhoharanakale
seyyathapi nama udake sevalapannakam 1- katthe va kathale 2- va patante
chijjitva dvidha hutva puna ajjhottharitva titthati, evameva panabhojanadimhi
nipatante chijjitva dvidha hutva puna ajjhottharitva titthati, yamhi ca
mandibhute pakkamiva gandam putikamiva kukkutandam udarapatalam  3- paramaduggandhajeguccha-
kunapagandham hoti. Tato uggateneva gandhena uggaropi mukhampi duggandham
putikunapasadisam hoti, so ca puriso "apehi duggandham tava  4- vayati"ti  5- vattabbatam
apajjati. Yanaca abhivaddhetva  6- bahalattamapannam patikujjanaphalakamiva vaccakutiya
udarapatalassa abbhantare eva kunapagandham sannirumbhitva titthati.
         Tattha yatha candanikaya upari phenapatalam na janati "aham candanikaya
thitan"ti, napi candanika janati "mayi phenapatalam thitan"ti, evameva na semham
janati "aham udarapatale thitan"ti, napi udarapatalam janati "mayi semham
patitthitanti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti.
Paricchedato semham semhabhagena paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam semham vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire pubbo vannato pandupalasavannoti vavatthapeti.
Santhanato okasasanthano. Disato dvisu disasu jato. Okasato pubbassa
okaso nama nibaddho natthi. Yattha pubbo sannicito tittheyya, yatra yatra
pana khanukantakappaharanaggijaladihi abhihate sarirappadese lohitam santhahitva
paccati, gandapilakadayo va uppajjanti, tatra tatra titthati.
         Tattha yatha rukkhassa tattha tattha pharasudharadipahatappadese agalitva  7-
thito niyyaso na janati "aham rukkhassa pahatappadese thito"ti, napi rukkhassa
pahatappadeso janati "mayi niyyaso thito"ti, evameva na pubbo janati
"aham sarirassa tattha tattha khanukantakadihi abhihatappadese gandapilakadinam
@Footnote: 1 cha.Ma. sevalapanakam  2 cha.Ma. kathale  3 Ma. uparipatalam  4 cha.Ma., i. tava natthi.
@5 cha.Ma. vayasi"ti  6 cha.Ma. abhivaddhitam  7 avagalitva
Utthitappadese va thito"ti, napi so padeso  1- janati "mayi pubbo thito"ti.
Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato
pubbo pubbabhagena paricchinnoti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam pubbam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire sannicitalohitam samsaranalohitanti evam dubbidhe
lohite sannicitalohitam tava vannato bahalakutthitalakharasavannanti  2- vavatthapeti.
Samsaranalohitam acchalakharasavannanti. Santhanato sabbampi attano okasanthanam.
Disato sannicitalohitam uparimaya disaya jatam, samsaranalohitam dvisu disasupiti.
Okasato samsaranalohitam kesalomanakhadantanam mamsavinimuttatthananceva thaddhasukkhacammanca
vajjetva dhamanijalanusarena sabbam upadinnakasariram pharitva thitam. Sannicitalohitam
yakanassa hetthabhagam puretva ekapattapuranamattam vakkahadayayakanapapphasanam upari thokam
thokam bindum patentam vakkahadayayakanapapphase tementam thitam, yamhi vakkahadayadini
atemente satta pipasita honti.
         Tattha yatha jajjarakapale thitam udakam hettha leddukhandadini tementam
na janati "aham jajjarakapale thitam leddukhandadini tememi"ti, napi jajjarakapalam
hettha leddukhandadini va jananti "mayi udakam thitam, amhe va tementam
thitan"ti. Evameva na lohitam janati "aham yakanassa hetthabhage vakkahadayadini
tementam thitan"ti, napi yakanassa hetthabhagatthanam vakkahadayadini va jananti
"mayi lohitam thitam, amhe va tementam thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi
ete dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato lohitam lohitabhagena paricchinnanti
vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo mana kesasadiso evati
evam lohitam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire sedo vannato pasannatilatelavannoti vavatthapeti.
Santhanato okasasanthano. Disato dvisu disasu jato. Okasato sedassa
okaso nama nibaddho natthi, yattha sedo lohitam viya sada tittheyya. Yasma
@Footnote: 1 cha.Ma., i. sarirappadeso  2 cha.Ma. bahalakuthitalakha...
Tu 1- yada aggisantapasuriyasantapautuvikaradihi sariram santappati, 2- atha
udakato abbulhamattavisamacchinnabhisamulalakumudanalakalapaudakamiva sabbakesalomakupavivarehi
paggharati. Tasma tesam kesalomakupavivaranam vasena tam santhanato vavatthapeti.
"sedaparigganhakena ca yogavacarena kesalomakupavivare puretva thitavaseneva sedo
manasikatabbo"ti vuttam pubbacariyehi.
         Tattha yatha bhisamulalakumudanalakalapavivarehi paggharantam udakam na janati
"aham bhisamulalakumudanalakalapavivarehi paggharami"ti, napi "bhisamulalakumudanalakalapavivarani
jananti "amhehi udakam paggharati"ti, evameva na sedo janati "aham
kesalomakupavivarehi paggharami"ti, napi kesalomakupavivarani jananti "amhehi sedo
paggharati"ti, abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti.
Paricchedato sedo sedabhagena paricchinnoti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam sedam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire cammamamsantare medo  3- vannato phalitahaliddivannoti
vavatthapeti. Santhanato anekasanthanoti. 4- Tathahi sukhino thulasarirassa cammamamsantare
pharitva thito haliddirattadukulapilotikasanthano, kisasarirassa janghamamsaurumamsa-
pitthikantakanissitapitthimamsaudarapatalamamsani ninsaya samvelletva
thapitahaliddirattadukulapilotikakhandasanthano, disato dvisu disasu jato. Okasato
thulasarirassa sakalasariram pharitva kisassa janghamamsadini nissaya thito, yo
sinehasankhatopi hutva paramajegucchatta na matthakatelattham na natthutelattham  5- na
gandusatelattham na dipajalanattham 6- sangayhati.
         Tattha yatha mamsapunjam nissaya thita haliddirattadukulapilotika na
janati "aham mamsapunjam nissaya thita"ti, napi mamsapunjo janati
"haliddirattadukulapilotika mam nissaya thita"ti, evameva na medo  janati "aham
sakalasariram janghadisu va mamsam nissaya thito"ti, napi sakalasariram janghadisu va mamsam
janati "medo mam nissaya thito"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe.
@Footnote: 1 cha.Ma. va  2 cha.Ma. santapati  3 ka. medam
@4 cha.Ma. okasasanthano  5 cha.Ma., i. ayam patho natthi  6 cha.Ma. dipajalanattham
Na puggaloti. Paricchedato medo hettha mamsena, upari cammena samantato
medabhagena paricchinnoti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo. Visabhagaparicchedo
pana kesasadiso evati evam medam vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarire assu vannato pasannatilatelavannanti vavatthapeti.
Santhanato okasasanthanam. Disato uparimaya disaya jatam. Okasato akkhikupakesu
thitanti. Na cetam pittakosake pittamiva akkhikupakesu sada sannicitam hutva titthati,
kintu? yada somanassajata satta mahahasitam hasanti, domanassajata rodanti paridevanti,
tatharupam visamaharam va aharanti, 1- yada ca tesum akkhini dhumarajapamsukadihi
abhihannanti, tada etehi somanassadomanassavisamaharadihi samutthahitva
assu akkhikupake puretva titthati ca paggharati ca. Assuparigganhakena ca
yogavacarena akkhikupake puretva thitavaseneva tam manasikatabbanti pubbacariya
vannayanti.
         Tattha yatha matthakacchinnatarunatalatthikupakesu thitam udakam na janati
"aham matthakacchinnatarunatalatthikupakesu thitan"ti, napi matthakacchinnatarunatalatthikupaka
jananti "amhesu udakam thitan"ti, evameva na assu janati "aham akkhikupakesu
thitan"ti, napi akkhikupaka jananti "amhesu assu thitan"ti. Abhogapaccavekkhana-
virahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato assu assubhagena
paricchinnanti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana
kesasadiso evati evam assum vannadito vavatthapeti.
         Tato param sarirabbhantare vilinasinehasankhatam vasa vannato acame
asittatelavannati vavatthapeti. Santhanato okasasanthana, disato dvisu disasu
jata. Okasato hatthatalahatthapitthipadatalapadapitthinasaputanalataamsakutesu thitati.
Na cesa etesu okasesu sada vilina eva hutva titthati, kintu? yada
Aggisantapasuriyasantapautuvisabhagadhatuvisabhagehi te padesa usmajata honti,
tada tattha vilinava hutva pasannasalilasu udakasondikasu niharo viya visarati.
@Footnote: 1 cha.Ma. haranti
         Tattha  yatha udakasondiyo ajjhottharitva thito niharo na janati
"aham udakasondiyo ajjhottharitva thito"ti, napi udakasondiyo jananti
"niharo amhe ajjhottharitva thito"ti, evameva na vasa janati "aham
hatthataladini ajjhottharitva thita"ti, napi hatthataladini jananti "vasa amhe
ajjhottharitva thita"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na
puggaloti. Paricchedato vasa vasabhagena paricchinnati vavatthapeti. Ayametissa
sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam vasam vannadito
vavatthapeti.
         Tato param sarire mukhassabbhantare khelo vannato setaphenavannoti
vavatthapeti. Santhanato okasasanthanoti, samuddaphenasanthanotipi eke. Disato
uparimaya disaya jato. Okasato ubhohi kapolapassehi orohitva jivhaya
thitoti. Na ceso ettha sada sannicito hutva titthati, kintu? yada satta
tatharupam aharam passanti va saranti va, unhatittakatukalonambilanam annataram va
kinci mukhe thapenti. Yada ca tesam hadayam akilayati,  1- kismincideva va jiguccha
uppajjati, tada khelo uppajjitva ubhohi kapolapassehi orohitva jivhaya
santhati. Aggajivhaya cesa khelo tanuko hoti, mulajivhaya bahalo, mukhe
pakkhittanca puthukam va tandulam va annam va kinci khadaniyam nadipuline khatakupe
salilamiva parikkhayam agacchantova sada temanasamattho hoti.
         Tattha yatha nadipuline khatakupakatale 2- santhitam udakam na janati "aham
kupakatale santhitan"ti, napi kupakatalam janati "mayi udakam thitan"ti, evameva na
khelo janati "aham ubhohi kapolapassehi orohitva jivhatale santhito"ti,
napi jivhatalam janati "mayi ubhohi kapolapassehi orohitva khelo santhito"ti.
Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato
khelo khelabhagena paricchinnoti vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo,
visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam khelam vannadito vavatthapeti.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. agilayati.  2-2 cha.Ma. khatakupatale evamuparipi
         Tato param sarire singhanika vannato setatarunatalaminjavannati
vavatthapeti. Santhanato okasasanthana, sedetva sedetva nasapute nirantaram
pakkhittavettankurasanthanatipi eke. Disato uparimaya disaya jata. Okasato
nasapute puretva thitati. Na cesa ettha sada sannicita hutva titthati,
kintu? seyyathapi nama puriso paduminipatte dadhim bandhitva hettha paduminipattam
kantakena vijjheyya atha tena chiddena dadhimattham  1- galitva bahi papateyya,
evameva yada satta rodanti, visabhagaharautuvasena va sanjatadhatukhobha honti,
tato  2- antosisato putisemhabhavam apannam matthalungam galitva talumatthakavivarena
otaritva nasapute puretva titthati.
         Tattha yatha suttikaya  3- pakkhittaputidadhi na janati  "aham suttikaya
thitan"ti, napi suttika  4- janati "mayi putidadhi thitan"ti, evameva na singhanika
janati "aham nasaputesu santhita"ti napi nasaputa jananti "amhesu
singhanika thita"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete dhamma .pe. Na
puggaloti. Paricchedato singhanika singhanikabhagena paricchinnati vavatthapeti.
Ayametissa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati evam
singhanikam vannadito vavatthapeti.
         Tato param antosarire lasika sarirasandhinam abbhantare picchilakunapam,
sa vannato kannikaraniyyasavannati vavatthapeti. Santhanato okasasanthana.
Disato dvisu disasu jata. Okasato atthisandhinam abbhanjanakiccam sadhayamana
asitisatasandhinam abbhantare thitati. Yassa cesa manda hoti, tassa utthahantassa
nisidantassa abhikkamantassa patikkamantassa samminjentassa  5- pasarentassa
atthini katakatayanti, accharikasaddam karonto viya vicarati, ekayojanadviyojanamattampi
addhanam gatassa vayodhatu kuppati, gattani dukkhanti. Yassa pana cesa bahuka
hoti, tassa utthananissajjadisu na atthini katakatayanti, dighampi addhanam gatassa
vayodhatu na kuppati, na gattani dukkhanti.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. dadhipindam  2 cha.Ma., i. tada  3 cha.Ma., i. sippikaya
@4 cha.Ma., i. sippika  5 cha.Ma. saminjantassa
         Tattha yatha akkhaabbhanjanatelam  1- na janati "aham akkham abbhanjitva
thitan"ti, napi akkho janati  "mam telam abbhanjitva thitan"ti, evameva na
lasika janati "aham asitisatasandhiyo abbhanjitva thita"ti, napi asitisatasandhiyo
jananti  "lasika amhe abbhanjitva thita"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete
dhamma .pe. Na puggaloti. Paricchedato lasika lasikabhagena paricchinnati
vavatthapeti. Ayametissa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati.
Evam lasikam vannadito vavatthapeti.
         Tato param antosarire muttam vannato masakharodakavannanti vavatthapeti.
Santhanato udakam puretva adhomukhathapitaudakakumbhaabbhantaragataudakasanthanam. Disato
hetthimaya disaya jatam. Okasato vatthissabbhantare thitanti. Vatthi nama vatthiputo
vuccati, yattha seyyathapi nama candanikaya pakkhitte adhomukhe  2- pelaghatake  3-
candanikaraso pavisati, na cassa pavisanamaggo pannayati, evameva sarirato muttam
pavisati, na cassa pavisanamaggo pannayati nikkhamanamaggo eva tu pakato hoti,
yampi ca muttabharite "passavam karoma"ti sattanam ayuhanam hoti. Tattha yatha
candanikaya pakkhitte adhomukhe pelaghatake thito candanikaraso na janati
"aham adhomukhe pelaghatake thito"ti, napi adhomukho pelaghatako janati "mayi
candanikaraso thito"ti, evameva na muttam janati "aham vatthimhi thitan"ti
napi vatthi janati "mayi muttam thitan"ti. Abhogapaccavekkhanavirahita hi ete
dhamma .pe. Na puggaloti.  4- paricchedato muttam muttabhagena  4- paricchinnanti
vavatthapeti. Ayametassa sabhagaparicchedo, visabhagaparicchedo pana kesasadiso evati
evam muttam vannadito vavatthapeti. Evamayamimam dvattimsakaram vannadito vavatthapeti.
         Tassevamimam dvattimsakaram vannadivasena vavatthapentassa tam  tam
bhavananuyogam agamma kesadayo paguna honti, kotthasabhavena upatthahanti.
Yato  5- cassa te paguna honti,  5-  tato pabhuti seyyathapi nama cakkhumato
purisassa dvattimsavannanam pupphanam ekasuttaganthitamalam olokentassa sabbapupphani
@Footnote: 1 cha.Ma., i. abbhanjanatelam  2 cha.Ma. amukhe evamuparipi. 3 cha.Ma. pelaghate, evamuparipi
@i. pelaghatake.  4-4 cha.Ma., i. paricchedato vatthiabbhantarena ceva muttabhagena
@5-5 cha.Ma., i. yato...hontiti patho na dissati.
Apubbapariyamiva pakatani honti, evameva "atthi imasmim kaye kesa"ti imam
kayam satiya olokentassa sabbe te dhamma apubbapariyamiva pakata honti.
Kesesu avajjitesu asanthahamanava  1- sati yava muttam, tava pavattatiti  2-
eke. 3- Tato pabhuti tassa ahindanta manussa tiracchanadayo ca sattakaram
vijahitva kotthasarasivaseneva upatthahanti, tehi ca ajjhohariyamanam panabhojanadi
kotthasarasimhi pakkhippamanamiva upatthatiti.
         Etthaha "athanena tato param kim katabban"ti? vuccate:- tadeva
Nimittam asevitabbam bhavetabbam bahulikatabbam suvavatthitam vavatthapetabbam. Katham
yantam 4- nimittam asevati bhaveti bahulikaroti svavatthitam vavatthapetiti? ayanhi tam
kesadinam kotthasabhavena upatthananimittam asevati, satiya alliyati bhajati
upagacchati, bhaveti, satigabbham ganhapeti. Tattha laddham va satim vaddhento tam bhavetiti
vuccati. Bahulikarotiti punappanam satisampayuttam vitakkavicarabbhahatam karoti.
Suvavatthitam vavatthapetiti yatha sutthu vavatthitam hoti, na puna antaradhanam gacchati,
tatha tam satiya vavatthapeti, upadhareti upanibandhati.
         Athava yam pubbe anupubbato natisighato natisanikato vikkhepap-
patibahanato 5- pannattisamatikkamanato anupubbamuncanato sallakkhanato tayo ca
suttantati evam dasavidham manasikarakosallam vuttam, tattha anupubbato manasikaronto
asevati, natisighato natisanikato ca manasikaronto bhaveti, vikkhepappatibahanato 5-
manasikaronto bahulikaroti, pannattisamatikkamanadito manasikaronto suvavatthitam
vavatthapetiti veditabboti.
         Etthaha "kathampanayam anupubbadivasena ete dhamme manasikaroti"ti?
Vuccate:- ayanhi kese manasikaritva tadanantaram lome manasikaroti, na nakhe.
Tatha lome manasikaritva tadanantaram nakhe manasikaroti, na dante. Esa nayo
sabbattha kasma? uppatipatiya hi manasikaronto seyyathapi nama akusalo
puriso dvattimsapadam nissenim uppatipatiya arohanto kilantakayo tato
@Footnote: 1 Si. tantusamhanamanava, i. sankusamhamanava 2 cha.Ma., i. pavattati. 3 cha.Ma., i. ayam
@saddo na dissati.  4 cha.Ma. panayam tam  5-5 cha.Ma., i. vikkhepappahanato
Nissenito papatati, na arohanam sampadeti, evameva bhavanasampattivasena
adhigantabbassa assadassa anadhigamanato kilantacitto dvattimsakarabhavanato
papatati, na bhavanam sampadetiti.
         Anupubbato manasikarontopica kesa lomati natisighato manasikaroti.
Atisighato hi manasikaronto seyyathapi nama addhanam gacchanto puriso
samavisamarukkhathalaninnatthanappathadini  1- magganimittani upalakkhetum na sakkoti, tato
na maggakusalo hoti, addhananca parikkhayam neti, evameva vannasanthanadini
dvattimsakaranimittani upalakkhetum na sakkoti, tato na dvattimsakare kusalo
hoti, kammatthananca parikkhayam neti.
         Yatha ca natisighato, evam natisanikatopi manasikaroti. Atisanikato hi
manasikaronto seyyathapi nama puriso dighamaddhanamaggapatipanno antaramagge
rukkhapabbatatalakadisu vilambamano icchitappadesam apapunanto antaramaggeyeva
sihabyagghadihi anayabyasanam papunati, evameva dvattimsakarabhavanasampadam
apapunanto bhavanavicchedena antarayeva kamavitakkadihi anayabyasanam papunati.
         Natisanikato manasikarontopi ca vikkhepappahanatopi manasikaroti.
Vikkhepappahanato hi  2- yatha annesu navakammadisu cittam na vikkhipati, tatha
manasikaroti. Bahiddha vikkhippamanacitto hi kesadisveva asamahitacetovitakko
bhavanasampadam apapunitva antarava anayabyasanam apajjati takkasilagamane
bodhisattassa sahayaka viya. Avikkhippamanacitto pana kesadisveva samahitacetovitakko
bhavanasampadam papunati bodhisatto viya takkasilarajjasampadanti. Tassevam
vikkhepappahanato manasikaroto adhikaracariyadhimuttinam vasena te dhamma asubhato va
vannato va sunnato va upatthahanti.
         Atha pannattisamatikkamanato te dhamme manasikaroti. Pannattisamatikkamanato 3-
hi kesa lomati evamadivoharam samatakkamitva vissajjetva
yathupatthitanam asubhadinamyeva vasena manasikaroti. Katham? yatha arannanivasupagata
manussa aparicitabhumibhagatta udakatthanasanjananattham sakhabhangadihi nimittam katva
@Footnote: 1 cha.Ma., i....ninnadvedhapathadini. 2 cha.Ma., i. nama  3 cha.Ma.,
@i. pannattisamatikkamanatoti
Tadanusarena agantva 1- udakam paribhunjanni, yatha  2- pana paricitabhumibhaga honti,
atha tam nimittam vissajjetvava manasikaritvava  3- udakatthanam upasankamitva udakam
paribhunjanti, evameva kesa lomati adina tamtamvoharassa vasena pathamam te
dhamme manasakasi, tesu dhammesu asubhadinam annataravasena upatthahantesu tamtamvoharam
samtikkamitva vissajjetva asubhaditova manasikaroti.
         Etthaha "kathampanassa ete dhamma asubhadito upatthahanti, katham
vannato, kathamsunnato va, kathancayamete asubhato manasikaroti, katham vannato,
katham sunnato va"ti? vuccate 4- kesa tavassa vannasanthanagandhasayokasavasena
pancadha asubhato upatthahanti, pancadha eva cayamete  5- asubhato manasikaroti.
Seyyathidam? kesa namete vannato asubha paramapatikkulajeguccha. Tatha hi manussa
Diva panabhojane patitam kesavannam vakam va suttam va disva kesasannaya
manoramampi panabhojanam chaddenti va jigucchanti va. Santhanatopi asubha.
Tatha hi rattim panabhojane patitam kesasanthanam vakam va suttam va chupitva  6-
kesasannaya manoramampi panabhojanam chaddenti va jigucchanti va. Gandhatopi
asubha. Tatha hi telamakkhanapupphadhumadiabhisankharehi virahanam 7- kesanam gandho
paramajeguccho hoti, aggimhi pakkhittassa kesassa gandham ghayitva satta
nasikam pidhenti, mukhampi vikujjenti. Asayatopi asubha. Tatha hi nanavidhena
manussa sucinissandena sankaratthane tanduleyyakadini viya pittasemhapubbalohita-
nissandanato 8- acita vuddhim virulhim vepululam gamitati. Okasatopi asubha. Tatha
hi sankaratthane viya tanduleyyakadini paramajegucche  lomadiekattimsakunaparasimatthake
manussanam sisapalivethake allacamme janati. Eseva nayo lomadisu. Evantava
ayamete dhamme asubhato upatthahante asubhato manasikaroti.
         Yadi panassa vannato upatthahanti atha kesa nilakasinavasena
upathanti. Tatha loma nakha  9- danta odatakasinavasenati. Esa nayo sabbattha.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. gantva  2 cha.Ma., i. yada  3 cha.Ma. amanasikaritvava
@4 cha.Ma., i. ayam patho na dissati.  5 cha.Ma. ayamete.  6 cha.Ma. phusitva
@7 cha.Ma., i. virahitanam  8 cha.Ma....nissandena te
@9 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati
Tamtamkasinavaseneva cayamete manasikaroti, evam vannato upatthahante vannato
manasikaroti. Yadi panassa sunnato upatthahanti, atha kesa ghanavinibbhogavavatthanena
ojatthamakasamuhavasena upatthahanti. Tatha lomadayo, yatha upatthahante  1- cayamete
tatheva manasikaroti. Evam sunnato upatthahante sunnato manasikaroti.
         Evam manasikaronto cayamete dhamme anupubbamuncanato manasikaroti.
Anupubbamuncanato  2- hi asubhadinam annataravasena upatthite kese muncitva lome
manasikaronto seyyathapi nama jaluka nangutthena gahitappadese sapekkhava hutva
tundena annam padesam ganhati, gahite ca tasmim itaram muncati, evameva kesesu
sapekkhova hutva lome manasikaroti, lomesu  3- ca upatthitesu te manasikaroti
kese muncati.  3- esa nayo sabbattha. Evanhissa anupubbamuncanato manasikaroto
asubhadisu annataravasena te dhamma upatthahanta anavasesato upatthahanti,
pakatatarupatthana ca honti
         atha yassa te dhamma asubhato upatthahanti, pakatatarupatthana ca
honti, tassa seyyathapi nama makkato dvattimsatalake talavane byamena  4-
paripatiyamano ekarukkhepi asanthahanto paridhavitva yada nijjhatto  5- hoti
kilanto, atha ekameva ghanatalapannaparivethitam talasucim nissaya titthati, evameva
cittamakkato dvattimsakotthasake imasmim kaye teneva yogina paripatiyamano
ekakotthasakepi asanthahanto paridhavitva yada anekarammanavidhavane
abhilasabhavena nijjhatto  5- hoti kilanto. Atha yvassa kesadisu dhammo pagunataro
caritanurupataro va, yattha va pubbe katadhikaro hoti, tam nissaya upacaravasena
titthati. Atha tameva nimittam punappunam takkahatam vitakkahatam karitva yathakkamam
pathamajjhanam uppadeti, tattha patitthaya vipassanam arabhitva ariyabhumim papunati.
         Yassa pana te dhamma vannato upatthahanti, tassapi seyyathapi
nama makkato .pe. Atha yvassa kesadisu dhammo pagunataro caritanurupataro va,
yattha va pubbe katadhikaro hoti, tam nissaya upacaravasena titthati. Atha tameva
@Footnote: 1 cha.Ma., i. upatathahanti.  2 cha.Ma., i. anupubbamuncanatoti
@3-3 cha.Ma., i. lomesu capatitthite manasikare kese muncati  4 cha.Ma., i. byadhena
@5-5 cha.Ma., i. nivatto
Nimittam punappunam takkahatam vitakkahatam karitva yathakkamam nilakasinavasena va
pitakasinavasena va pancapi rupavacarajjhanani uppadeti, tesanca yattha katthaci
patitthaya vipassanam arabhitva ariyabhumim papunati.
         Yassa pana te dhamma sunnato upatthahanti, so lakkhanato
manasikaroti, lakkhanato manasikaroto  1- tattha catudhatuvavatthanavasena upacarajjhanam
papunati. Atha manasikaronto te dhamme aniccadukkhanattasuttantanayavasena 2-
manasikaroti. Ayamassa vipassananayo. So imam vipassanam arabhitva yathakkamanca
patipajjitva ariyabhumim papunatiti.
         Ettavata ca yam vuttam "kathampanayam anupubbadivasena ete dhamme
manasikaroti"ti, tam byakatam hoti. Yancapi vuttam "bhavanavasena panassa evam
vannana veditabba"ti tassattho  pakasito hotiti.
                            ---------
                            Pakinnakanayo
         idani imasmimyeva dvattimsakare vannanaparicayapatavattham ayam
pakinnakanayo veditabbo:-
              nimittato lakkhanato       dhatuto sunnatopica
              khandhadito ca vinneyyo   dvattimsakaranicchayoti.
         Tattha nimittatoti evam vuttappakare imasmim dvattimsakare
satthisatanimittani honti, yesam vasena yogavacaro dvattimsakaram kotthasato
parigganhati. Seyyathidam? kesassa vannanimittam santhananimittam disanimittam
okasanimittam paricchedanimittanti pancanimittani honti. Evam lomadisu.
         Lakkhanatoti dvattimsakare atthavisatisatalakkhanani honti, yesam vasena
yogavacaro dvattimsakaram lakkhanato manasikaroti. Seyyathidam? kesesu  3- thaddhalakkhanam
abandhattalakkhanam  4- unhattalakkhanam samudiranalakkhananti cattari lakkhanani honti.
Evam lomadisu.
@Footnote: 1 cha.Ma. manasikaronto  2 cha.Ma., i....suttattayavasena
@3 cha.Ma., i. kesassa  4 cha.Ma., i. abandhana...
         Dhatutoti dvattimsakare "catudhaturo  1- bhikkhave ayam purisapuggalo"ti  2-
ettha vuttasu dhatusu atthavisatisatadhatuyo honti, yasam vasena yogavacaro
dvattimsakaram dhatuto  3- parigganhati. Seyyathimdam? ya kesesu  4- thaddhata, sa
pathavidhatu. Ya abandhanata, sa apodhatu. Ya paripacanata, sa tejodhatu.
Ya vitthambhanata, sa vayodhatuti catasso dhatuyo honti. Evam lomadisu
         sunnatoti dvattimsakare atthavisatisatasunnata honti, yasam vasena
yogavacaro dvattimsakaram sunnato vipassati. Seyyathidam? kesesu  4- tava pathavidhatu
apodhatvadihi sunnata, tatha apodhatvadayo pathavidhatvadihiti catasso
sunnata honti. Evam lomadisu.
       Khandhaditoti dvattimsakare kesadisu khandhadivasena sangayhamanesu
"kesa kati khandha honti, kati ayatanani, kati dhatuyo, kati saccani, kati
satipatthanani"ti  evamadina nayena vinicchayo veditabbo. Evancassa vijanato
tinakatthasamuho viya kayo khayati. Yathaha:-
               natthi satto naro poso  puggalo nupalabbhati
               sunnabhuto ayam kayo     tinakatthasamupamoti.
           Athassa ya sa:-
               sunnagaram pavitthassa     santacittassa bhikkhuno  5-
               amanusi rati hoti       samma dhammam vipassatoti  6-
evam amanusi rati vutta, sa aduratara hoti. Tato yantam:-
               yato yato sammasati      khandhanam udayabbayam
               labhati pitipamojjam amatantam vijanatanti  6-
evam vipassanamayapitipamojjamatam vuttam, tam anubhavamano nacireneva ariyajanasevitam
ajaramaranam nibbanamatam sacchikarotiti.
                    Iti paramatthajotikaya khuddakatthakathaya
                      dvattimsakaravannana nitthita.
                          -------------
@Footnote: 1 cha.Ma., i. cha dhaturo  2 Ma. upari. 14/343/306  3 Si. dhatuso  4-4 cha.Ma.,
@i. kese  5 cha.Ma., i. tadino  6-6 khu. dhammapada. 25/374/82 sambahulabhikkhuvatthu



             The Pali Atthakatha in Roman Book 17 page 29-63. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=726&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=17&A=726&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=3              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=27              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=26              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=26              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]