ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 17 : PALI ROMAN Khuddaka.A. (paramatthajo.)

                     8. Nidhikandasuttavannana
                         nikkhepakaranam
         idani yadidam tirokuddanantaram "nidhim nidheti puriso"tiadina
nidhikandam nikkhittam, tassa:-
             bhasitva nidhikandassa       idha nikkhepakaranam
             atthuppattinca dipetva     karissamatthavannanam.
         Tattha idha nikkhepakaranam tavassa evam veditabbam. Idanhi nidhikandam
bhagavata imina anukkamena avuttampi yasma anumodanavasena vuttatta 1-
anumodanavasena 1- vuttassa tirokuddassa mithunabhutam, 2- tasma idha nikkhittam.
Tirokuddena va punnavirahitanam vipattim dassetva imina katapunnanam
sampattidassanatthampi idam idha nikkhittanti veditabbam. Idamassa idha
nikkhepakaranam.
                            Suttatthuppatti
         atthuppatti panassa:- savatthiyam kira annataro kutumbiko addho 3-
mahaddhano mahabhogo, so ca saddho hoti pasanno vigatamalamaccherena cetasa
agaram ajjhavasati. So ekasmim divase buddhappamukhassa bhikkhusamghassa danam deti.
Tena ca samayena raja dhanatthiko hoti, so tassa santike purisam pesesi "gaccha
bhane itthannamam kutumbikam anehi"ti. So gantva tam kutumbikam aha "raja
tam gahapati amanteti"ti. Kutambiko saddhadigunasamannagatena cetasa buddhappamukham
bhikkhusamgham parivisanto aha "gaccha bho purisa, paccha agamissami, idani
tavamhi nidhim nidhento thito"ti. Atha kho 4- bhagava bhuttavi pavarito idameva 5-
punnasampadam paramatthato nidhiti dassetum tassa kutumbikassa anumodanattham
"nidhim nidheti puriso"ti ima gathayo abhasi. Ayamassapi 6- atthuppatti.
         Evamassa:-
                bhasitva nidhikandassa   idha  nikkhepakaranam.
                Atthuppattinca dipetva karissamatthavannanam.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ime patha na dissati  2 Si., i., Ma. vijanabhutam  3 cha.Ma. addho
@4 cha.Ma. khosaddo na dissati  5 cha.Ma. tameva  6 cha.Ma. pisaddo na dissati
                          Pathamagathavannana
         [1] Tattha nidhim nidheti purisoti nidhiyatiti nidhi, thapiyati rakkhiyati
gopiyatiti attho. So catubbidho thavaro jangamo angasamo anugamikoti. Tattha
thavaro nama bhumigatam va vehasattham va hirannam va suvannam va khettam va
vatthu va, yam va panannampi evarupam iriyapathavirahitam, ayam thavaro nidhi. Jangamo
nama dasidasam hatthigavassavalavam 1- ajelakam kukkutasukaram, yam va panannampi
evarupam iriyapathapatisamyuttam, ayam jangamo nidhi. Angasamo nama kammayatanam
sippayatanam vijjatthanam bahusaccam, yam va panannampi evarupam sikkhitva gahitam
angapaccangamiva attabhavapatibaddham, ayam angasamo nidhi. Anugamiko nama danamayam
punnam silamayam bhavanamayam dhammassavanamayam dhammadesanamayam, yam va panannampi
evarupam punnam tattha tattha anugantva viya itthaphalamanuppadeti, ayam anugamiko
nidhi. Tesu 2- imasmim pana gathapade 3-  thavaro adhippeto.
         Nidhetiti thapeti patisameti gopeti. Purisoti manusso. Kamanca
purisopi itthipi pandakopi nidhim nidheti, idha pana purisasisena desana kata,
atthato pana tesampi idha samodhanam datthabbam. Gambhire odakantiketi
ogahetabbatthena gambhiram, udakassa antikabhavena odakantikam. Atthi gambhiram na
odakantikam jangale bhumibhage satikaporiso avato viya, atthi odakantikam na
gambhiram ninne pallale ekadvividatthiko avato viya, atthi gambhiranceva
odakantikanca jangale bhumibhage yava idani udakam agacchissatiti, 4- tava khato
avato  viya. Tam sandhaya idam vuttam "gambhire odakantike"ti. Atthe kicce
samuppanneti attha anapetanti attham, atthavaham hitavahanti vuttam hoti.
Katabbanti kiccam, kincadeva karaniyanti vuttam hoti. Uppannamyeva samuppannam,
kattabbabhavena upatthitanti vuttam hoti. Tasmim atthe kicce samuppanne.
Atthaya me bhavissatiti nidhinidhanappayojanadassanametam. 5- Etadatthanhi so nidheti
@Footnote: 1 cha.Ma. hatthigavassavalavam  2 cha.Ma., i. ayam na dissati  3 cha.Ma. thane
@4 cha.Ma. agamissatiti  5 cha.Ma. nidhanappayojananidassanametam
"atthavahe me kismindeva karaniye samuppanne atthaya me bhavissati, tassa me
kiccassa nipphattiya bhavissati"ti. Kiccanipphattiyeva hi tassa kiccasamuppanne
atthoti veditabbo
                          dutiyagathavannana
         evam nidhanappayojanam dassento atthadhigamadhippayam dassetva idani
anatthadhigamadhippayam 1- dassetumaha:-
          [2] "rajato va duruttassa        corato pilitassa va
               inassa va pamokkhaya        dubbhikkhe apadasu va"ti.
         Tassattho "atthaya me bhavissati"ti ca "inassa va pamokkhaya"ti
ca ettha vuttehi dvihi bhavissati pamokkhaya padehi saddhim yathasambhavam yojetva
veditabbo.
         Tatthayam yojana:- na kevalam atthaya me bhavissatiti eva puriso nidhim
nidheti, kintu "ayam coro"ti va "paradariko"ti va "sunkaghatako"ti va
evamadina nayena paccatthikehi paccamittehi duruttassa me sato rajato va
pamokkhaya bhavissati, sandhicchedadihi dhanaharanena va, "ettakam hirannam suvannam
dehi"ti jivaggahena va corehi me pilitassa sato corato va pamokkhaya
bhavissati. Santi me inayika, te mam "inam dehi"ti codessanti, tehi me
codiyamanassa inassa va pamokkhaya bhavissati. Hoti so samayo, yam samayam 2-
dubbhikkham hoti dussassam dullabhapindam, tattha na sukaram appadhanena yapetum,
tathavidhe agate dubbhikkhe va me bhavissati. Yatharupa apada uppajjanti
aggito va udakato va appiyadayadato va, tatharupasu va uppannasu
apadasu me bhavissatitipi puriso nidhim nidhetiti.
         Evamatthadhigamadhippayam anatthapagamadhippayanti 3- dvihi gathahi dubbidham
nidhanappayojanam dassetva idanissetameva 4- dubbidhampi 5- payojanam nigamento
aha:-
@Footnote: 1 cha.Ma. anatthapagamadhippayam  2 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati
@3 cha.Ma. anatthapagamadhippayancati  4 cha.Ma., i. idani tameva  5 cha.Ma., i. duvidham
              Etadatthaya lokasmim    nidhi nama nidhiyyatiti.
         Tassattho:- yvayam "atthaya me bhavissati"ti ca "rajato va
duruttassa"ti evamadihi ca atthadhigamo anatthapagamo ca dassito, etadatthaya
etesam nipphadanatthaya imasmimpi okasaloke yokoci hirannasuvannadibhedo nidhi
nama nidhiyyati thapiyati patisamiyatiti.
                          Tatiyagathavannana
         idani yasma evam nihitopi so nidhi punnavatamyeva adhippetatthasadhako
hoti, na annesam, tasma tamattham dipento aha:-
         [3]  "tavassu nihito santo       gambhire  odakantike
               na sabbo sabbadayeva       tassa tam upakappati"ti.
         Tassattho:- so nidhipi tava sunihito santo, tava sutthu nikhanitva
thapitopi 1- samanoti vuttam hoti. 2- Kivasutthuti,? gambhire odakantiketa,
yava gambhire odakantike sunihitoti 3- sankhayam 4- gacchati, tava sutthuti vuttam
hoti. Na sabbo sabbadayeva, tassa tam upakappatiti yena purisena nihito, tassa
sabbopi sabbakalam  na upakappati na sampajjati, yathavuttakiccakaranasamattho na
hotiti vuttam hoti. Kintu kocideva kadacideva upakappati, neva va upakappatiti.
Ettha ca tanti padapuranamatte nipato datthabbo "yatha tam appamattassa
atapino"ti evamadisu 5- viya. Lingabhedam va katva "so"ti vattabbe "tan"ti
vuttam. Evanhi vuccamane so attho sukham bujjhatiti.
                        Catutthapancamagathavannana
         evam "na sabbo sabbadayeva, tassa tam upakappati"ti vatva idani
yehi karanehi na upakappati, tani dassento aha:-
         [4] "nidhi va thana cavati    sanna vassa vimuyhati
              naga va apanamenti  yakkha vapi haranti nam.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. pisaddo na dissati  2 Ma. kimva  3 cha.Ma., i. nihitoti  4 cha.Ma.,
@i. sankham  5 Ma.Ma. 13/13/13  atthakanagarasutta,
@Ma. upari. 19/154/137 kayagatasatisutta
         [5] Appiya vapi dayada uddharanti apassatoti.
         Tassattho:- yasmim thane sunihito hoti nidhi, so va nidhi tamha
thana cavati apeti vigacchati, acetanopi samano punnakkhayavasena annam thanam
gacchati. Sanna vassa vimuyhati, yasmim thane nihito nidhi, tam thanam na
sanjanati, 1- assa punnakkhayacodita naga va tam nidhim apanamenti annam
thanam gamenti. Yakkha vapi haranti yenicchakam adaya gacchanti. Apassato va
assa appiya va dayada bhumim khanitva tam nidhim uddharanti. Evamassa etehi
thana cavanadihi karanehi so nidhi na upakappatiti.
         Evam thana cavanadini lokasammatani anupakappanakaranani vatva
idani yantam etesampi karananam mulabhutam ekanneva punnakkhayasannitam karanam,
tam dassento aha:-
              yada punnakkhayo hoti     sabbametam vinassatiti.
         Tassattho:- yasmim samaye bhogasampattinipphadakassa punnassa khayo
hoti, bhogaparijunnasamvattanikam apunnamokasam katva thitam hoti, atha yam nidhim
nidhentena nihitam hirannasuvannadidhanajatam, sabbametam vinassatiti.
                          Chatathagathavannana
         evam bhagava tena tena adhippayena nihitampi yathadhippayam
anupakappantam nanappakarehi vinassanadhammam 2- lokasammatam nidhim vatva idani yam
punnasampadameva 3- paramatthato nidhiti dassetum tassa kutumbikassa anumodanatthamidam
nidhikandamaraddham, tam dassento aha:-
         [6] Yassa danena silena     sannamena 4- damena ca
             nidhi sunihito hoti       itthiya purisassa vati.
         Tattha dananti "dananca dhammacariya ca"ti ettha vuttanayena gahetabbam.
Silanti kayikavacasiko avitikkamo. Pancangaatthangadasangapatimokkhasamvaradi va
@Footnote: 1 cha.Ma., i. tam na janati  2 cha.Ma., i. nassanadhammam
@3 cha.Ma., i. punnasampadam  4 cha.Ma. samyamena
Sabbampi silam idha silanti adhippetam. Sannamoti sannamanam sannamo, cetaso
nanarammanagatinivarananti vuttam hoti, samadhissetam adhivacanam. Yena sannamena
samannagato "hatthasannato padasannato vacasannato sannatuttamo"ti. Ettha
sannatuttamoti vutto. Apare ahu "sannamanam sannamo, samvarananti vuttam hoti,
indriyasamvarassetam adhivacanan"ti. Damanam damo, 1- kilesupasamananti vuttam hoti,
pannayetam adhivacanam. Panna hi katthaci pannatveva vuccati "sussusam 2- labhate
pannanti evamadisu. 3- Katthaci dhammoti "saccam damo dhiti cago"ti evamadisu. 3-
Katthaci damoti "yadi sacca dama caga, khantya  bhiyyo na vijjati"ti evamadisu. 3-
         Evam danadini natva idani evam imissa gathaya sampindetva
attho veditabbo:- yassa itthiya va purisassa va danena silena sannamena
damena cati imehi catuhi dhammehi yatha hirannena suvannena muttaya manina
va dhanamayo nidhi tesam suvannadinam ekattha pakkhipanena nidhiyati, evam punnamayo
nidhi tesam danadinam ekacittasantane cetiyadimhi va vatthumahi sutthu karanena
sunihito hotiti.
                          Sattamagathavannana
         evam bhagava "yassa danena"ti imaya gathaya punnasampadaya
paramatthato nidhibhavam dassetva idani yattha nihito so nidhi sunihito hoti, tam
vatthum dassento aha:-
         [7]  "cetiyamhi  ca samghe va        puggale atithisu va
               matari pitari capi            atho jetthamhi bhatari"ti.
         Tattha cayitabbanti cetiyam, pujetabbanti vuttam hoti, citatta va cetiyam.
Tampanetam tividham hoti paribhogacetiyam uddissakacetiyam sadhatukacetiyanti. 4- Tattha
bodhirukkho paribhogacetiyam, buddhapatima uddissakacetiyam, dhatugabbha thupa sadhatuka-
cetiyam nama. 5- Samghoti buddhappamukhadisu yokoci. Puggaloti gahatthapabbajitadisu 6-
yokoci.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. damoti damanam  2 cha.Ma., i. sussusa  3 khu.su. 25/188/370 alavakasutta
@4 cha.Ma., i. dhatukacetiyam  5 cha.Ma., i. sadhatukadhatukacetiyam  6 cha.Ma.,
@i. gahatthapabbajitesu
Natthi assa tithi, yamhi va tamhi va divase agacchatiti atithi. Tamkhanam 1-
agatapahunakassetam adhivacanam. Sesam vuttanayameva.
         Evam cetiyadini natva idani evam imissa gathaya sampindetva
attho veditabbo:- yo so nidhi "sunihito hoti"ti vutto, so imesu vatthusu
nihito sunihito hoti. Kasma? digharattam itthaphalanuppadanasamatthataya. Tatha hi
appakampi cetiyamhi datva digharattam itthaphalalabhino honti. Yathaha:-
             "ekapupphamva datvana 2-      asiti kappakotiyo.
              Duggatim nabhijanamiti ca, 3-  pupphadanassidam phalan"ti ca.
             "mattasukhapariccaga         passe ce vipulam sukhan"ti ca. 4-
         Evam dakkhinavisuddhivelamasuttadisu 5- vuttanayena samghadivatthusupi
danaphalavibhago veditabbo. Yatha ca cetiyadisu danassa pavatti phalavibhuti ca
dassita, ekam 6- yathayogam sabbattha tam tam arabhitva carittavaritavasena silassa,
buddhanussatadivasena sannamassa, tabbatthukavipassanamanasikarapaccavekkhanavasena damassa
ca pavatti tassa tassa ca phalavibhuti veditabba.
                          Atthamagathavannana
         evam bhagava danadihi nidhiyamanassa punnamayanidhino cetiyadibhedam vatthum
dassetva idani etesu vatthusu nihitassa tassa nidhino gambhire udakantike
nihitanidhito visesam dassento aha:-
         [8] "eso nidhi sunihito          ajeyyo anugamiko
              pahaya  gamaniyesu           etam adaya gacchati"ti.
         Tattha pubbapadena tam danadihi sunihitanidhim niddisati "eso nidhi
sunihito"ti. Ajeyyoti parehi jetva gahetum na sakka, 7- ajayyotipi 8- patho,
@Footnote: 1 cha.Ma., i. tankhane  2 cha.Ma., i. yajitvana  3 cha.Ma. nabhijanami
@4 khu.dha. 25/290/67 attano pubbakammavatthu 5 an. navaka. 23/224/405 (sya)
@6 cha.Ma., i. evam  7 i. sakko  8 cha.Ma. acceyyotipi, Si.,i. ajjeyyotipi
Tassa ajitabbo ajinaraho 1- hitasukhatthikena upacitabboti attho. Etasmim ca
pathe eso nidhi ajeyyoti sambandhitva puna "kasma"ti anuyogam dassetva
"yasma sunihito anugamiko"ti sambandhitabbam. Itaratha hi sunihitassa ajeyyattam
vuttam bhaveyya, na ca sunihito ajayyo ajjito 2- eva hi soti. Anugacchatiti
anugamiko, paralokam gacchantampi tattha tattha phalappadanena na vijahatiti attho.
         Pahaya gamaniyesu etam adaya gacchatiti maranakale paccupatthite
sabbabhogesu pahaya gamaniyesu etam nidhim adaya paralokam gacchatiti ayam kira
etassa attho. So pana na yujjati. Kasma? bhoganam agamaniyato. Pahatabba
eva hi te te bhoga, na gamaniya, gamaniya pana te te gativisesa. Yato yadi
esa attho siya, pahaya bhoge gamaniyesu gativisesesu iti vadeyya. Tasma
evamettha attho veditabbo:- "nidhi va thana cavati"ti evamadina pakarena
pahaya maccam bhogesu gacchantesu etam adaya gacchatiti. Eso hi anugamikatta
tam na pajahatiti.
         Tattha siya "gamaniyesuti ettha gantabbesuti attho, na gacchantesu"ti.
Tam na ekamsato gahetabbam. Yatha hi "ariya niyyanika"ti 3- ettha niyyati
attho, na niyyatabbati, evamidhapi gacchantesuti attho, na gantabbesuti.
         Athava yasma esa maranakale kassaci datukamo bhoge amasitumpi
na labhati, tasmanena te bhoga pubbam kayena pahatabba, paccha vihatasena
cetasa gantabba, atikkamitabbati vuttam hoti. Tasma pubbam kayena pahaya
paccha cetasa gamaniyesu bhogesuti evamettha attho datthabbo. Purimasminca 4-
atthe niddharane bhummavacanam, pahaya gamaniyesu bhogesu ekamevetam punnanidhibhogam 5-
tato niharitva adaya gacchatiti. Pacchimettha bhavena bhavalakkhane bhummavacanam.
Bhoganam hi gamaniyabhavena etassa nidhissa adaya gamaniyabhavo lakkhiyatiti.
@Footnote: 1 cha.Ma. accitabbo  accanaraho, Si., i. ajitabbo ajjanaraho
@2 cha.Ma. accaniyo. accito Si., i. ajjaniyo ajjito
@3 di. maha. 10/141/73 bhikkhuaparihaniyadhamma  4 cha.Ma. ca saddo na dissati
@5 cha.Ma. punnanidhivibhavam, i. punnanidhivibhagam
                          Navamagathavannana
         evam bhagava imassa punnanidhino gambhire odakantike nihitanidhito
visesam dassetva puna attano bhandagunasamvannanena kayikajanassa 1- ussaham
janento ularabhandavanijo viya attana desitapunnanidhigunasamvannanena tasmim
punnanidhimhi devamanussanam ussaham janento aha:-
         [9]  "asadharanamannesam          acoraharano nidhi
               kayiratha dhiro punnani       yo nidhi anugamiko"ti.
         Tattha asadharanamannesanti asadharano annesam, makaro
padasandhikaro "adukkhamasukhaya vedanaya sampayutta"ti adisu viya. Na corehi aharano
acoraharano, corehi adatabbo na hotiti attho. Nidhatabboti nidhi. Evam
dvihi pubbapadehi 2- punnanidhigunam vannetva 3- tato dvihi tattha ussaham janeti
"kayiratha dhiro punnani, yo nidhi anugamiko"ti. Tassattho:- yasma
punnanidhi 4- nama asadharano annesam, acoraharano ca nidhi hoti. Na kevalanca
asadharano acoraharano ca nidhi, apica kho pana 5- "eso nidhi sunihito,
ajeyyo anugamiko"ti evam 6- vutto yo nidhi anugamiko, so ca yasma
punnanidhiyeva hoti, 7- tasma kayiratha kareyya dhiro buddhisampanno dhitisampanno
ca puggalo punnaniti.
                          Dasamagathavannana
         evam bhagava gunasamvannane punnanidhimhi devamanussanam ussaham
janetva idani ye ca ussahitva tam punnanidhikiriyaya sampadenti, tesam so yam
phalam deti, tam sankhepato dassento aha:-
         [10] Esa devamanussanam         sabbakamadado nidhiti.
         Idani yasma patthanaya patibaddhitassa sabbakamadadattam, na vina
patthanam hoti. Yathaha:-
@Footnote: 1 cha.Ma., i. kayajanassa  2 cha.Ma., i. padehi  3 cha.Ma., i. samvannetva 4 cha.Ma.,
@i. punnaniyeva
         "akankheyya ce gahapatayo dhammacari samacari `aho vataham kayassa
    bheda parammarana khattiyamahasalanam sahabyatam upapajjeyyan'ti, thanam kho
    panetam vijjati, yam so kayassa bheda parammarana .pe. Upapajjeyya.
    Tam kissa hetu? tatha hi so dhammacari samacari ". 1-
         Evam "anasavam cetovimuttim pannavimuttim dittheva dhamme sayam abhinna
    sacchikatva upasampajja vihareyya. Tam kissa hetu? tatha hi so
    dhammacari samacari"ti. 2-
  Tatha caha:-
         "idha bhikkhave bhikkhu saddhaya samannagato hoti, silena samannagato,
    sutena samannagato, cagena samannagato, pannaya samannagato hoti,
    tassa evam hoti `aho vataham kayassa bheda parammarana khattiyamahasalanam
    sahabyatam upapajjeyyan'ti. So tam cittam padahati, tam cittam adhitthati,
    tam cittam bhaveti. Tassa te sankhara ca vihara ca evam bhavita evam
    bahulikata tatrupapattiya samvattanti"ti 3- evamadi.
         Tasma tam tatha tatha akankhapariyayam cittapadahanadhitthanabhavanaparikkharam
patthanam tassa sabbakamadadatte hetum dassento aha:-
                "yam yam devabhipatthenti    sabbametena labbhati"ti.
                        Ekadasamagathavannana
         [11]  Idani yantam sabbam etena labbhati, tam odhiso odhiso
dassento "suvannata susarata"ti evamadigathayo aha.
         Tattha pathamagathaya tava suvannata nama sundaracchavivannata
kancanasannibhatacata, sapi etena punnanidhina labbhati. Yathaha:-
         "yampi bhikkhave tathagato purimam jatim purimam bhavam purimam niketam pubbe
    manussabhuto samano akkodhano ahosi anupayasabahulo, bahumpi vutto
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/442/392 saleyyakasutta  2 Ma.mu. 12/442/393
@3 Ma. upari 14/161/147/ sankharupapattisutta
    Samano nabhisajji na kuppi na byapajji na patitthiyi, 1- na kopanca
    dosanca appaccayanca patvakasi, data ca ahosi sukhumanam mudukanam
    attharananam papurananam 2- khomasukhumanam kappasikasukhumanam koseyyasukhumanam
    kambalasukhumanam. So tassa kammassa katatta upacitatta .pe. So
    tato cuto itthattam agato samano imam mahapurisalakkhanam patilabhati.
    Suvannavanno hoti kancanasannibhataco"ti. 3-
    Susarata nama brahmasarata karavikabhanita, sapi etena labbhati. Yathaha:-
         "yampi bhikkhave tathagato purimam jatim purimam bhavam purimam niketam
    pubbe manussabhuto samano pharusam vacam pahaya pharusaya vacaya pativirato
    ahosi, ya sa vaca nela kannasukha pemaniya hadayangama pori
    bahujanakanta bahujanamanapa tatharupim vacam bhasita ahosi. So tassa
    kammassa katatta upacitatta .pe. So tato cuto itthattam agato
    samano imani dve mahapurisalakkhanani patilabhati. Pahutajivho ca hoti
    brahmasaro ca karavikabhani ca"ti. 4-
    Susanthanati sutthu santhanata, samapitavattitayuttatthanesu 5- angapaccanganam
samapitavattitabhavena 5- sannivesoti vuttam hoti. Sapi etena labbhati. Yathaha:-
         "yampi bhikkhave tathagato purimam jatim .pe. Pubbe manussabhuto
    samano bahujanassa atthakamo ahosi hitakamo phasukakamo yogakkhemakamo
    `kinti me saddhaya vaddheyyum, silena sutena buddhiya cagena dhammena
    pannaya dhanadhannena khettavatthuna dvipadacatuppadehi puttadarehi
    dasakammakaraporisehi natihi mittehi bandhavehi vaddheyyun'ti, so tassa
    kammassa katatta upacitatta .pe. So tato cuto itthattam agato
    samano imani tini mahapurisalakkhanani patilabhati, sihapubbaddhakayo ca
    hoti pitantaramso ca samavattakkhandho ca"ti 6- evamadi.
@Footnote: 1 ka. patitthayi  2 cha.Ma. pavurananam  3 di. pati. 11/218/137-8 lakkhanasutta
@4 di. pati. 11/236/150  5-5 cha.Ma. samacita..., Si.,i. samupacita...
@6 di. pati. 11/224/142 lakkhanasutta
         Imina nayena ito paresupi imina punnanidhina patilabhasadhakani
suttapadani tato tato anetva vattabbani. Ativittharabhayena tu idani
avatvava sesapadanam 1- vannanam karissami.
         Surupatati ettha sakalasariram rupanti veditabbam "akaso parivarito
rupantve sankhyam gacchatiti adisu viya, tassa rupassa sundarata  surupata
natidighata natirassata natikisata natithulata natikalata naccodatatati
vuttam hoti. Adhipaccanti adhipatibhavo, khattiyamahasaladibhavena samikabhavoti
attho. Parivaroti agarikanam sajanaparijanasampatti, anagarikanam parisasampatti,
adhipaccanca parivaro ca adhipaccaparivaro. Ettha ca suvannatadihi sarirasampatti,
adhipaccena bhogasampatti, parivarena sajanaparijanasampatti vuttati veditabba.
Sabbametena labbhatiti yantam "yam yam devabhipatthenti, sabbametena labbhati"ti
vuttam, tattha idampi tava pathamam odhiso vuttam suvannatadi sabbametena
labbhatiti veditabbanti dasseti.
                         Dvadasamagathavannana
         [12] Evamimaya gathaya punnanubhavena labhitabbam rajjasampattito
oram devamanussampattim dassetva idani tadubhayam rajjasampattim dassento:-
          "padesarajjam issariyam        cakkavattisukham piyam
           devarajjampi dibbesu       sabbametena labbhati"ti
imam gathamaha.
         Tattha padesarajjanti ekadipampi sakalam apapunitva pathaviya
ekamekasmim padesarajjam. Issarassa bhavo issariyam, imina dipacakkavattirajjam
dasseti. Cakkavattisukham piyanti ittham kantam manapam cakkavattisukham. Imina
caturantam cakkavattirajjam dasseti. Devesu rajjam devarajjam, etena mandhatadinam
manussanampi devarajjam dassitam hoti. Api dibbesuti imina ye te
divibhavatta "dibba"ti vuccanti, tesu dibbesu kayesu uppannanampi devarajjam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ativittharabhayena tu sankhittam, idani avasesapadanam...
Dasseti. Sabbametena labbhatiti yantam "yam yam devabhipatthenti, sabbametena
labbhati"ti vuttam, tattha idam dutiyampi odhiso padesarajjadi sabbametena labbhatiti
veditabbanti dasseti.
                         Terasamagathavannana
         [13] Evamimaya gathaya punnanubhavena labhitabbam devamanussarajjasampattim
dassetva idani dvihipi gathahi vuttasampattim samasato purakkhatva
nibbanasampattim dassento:-
            "manussika ca sampatti    devaloke ca ya rati
             ya ca nibbanasampatti    sabbametena labbhati"ti
imam gathamaha.
         Tassayam padavannana:- manussanam ayanti manussi, manussi eva
manussika. Sampajjanam sampatti. Devanam loko devaloko. Tasmim devaloke.
Yati anavasesapariyadanam, ramanti etaya ajjhattam uppannaya bahiddha va
upakaranabhutayati rati, sukhassa sukhavatthuno cetam adhivacanam. Yati aniyatavacanam.
Casaddo pubbasampattiya saha sampindanattho. Nibbanamyeva nibbanasampatti.
         Ayam pana atthavannana:- ya esa "suvannata"tiadihi padehi
manussika ca sampatti devaloke ca ya rati vutta, sa ca sabba, ya
cayamapara saddhanusaribhavadivasena pattabba nibbanasampatti, sa cati idam
tatiyampi odhiso sabbametena labbhatiti.
         Athava ya pubbe suvannatadihi avutta "sura satimanto idha
brahmacariyavaso"ti evamadina 1- nayena niddittha pannaveyyattiyadibheda ca
manussika sampatti, apara devaloke ca ya jhanadirati, ya ca yathavuttappakara
nibbanasampatti cati idampi tatiyam odhiso sabbametena labbhatiti. Evamettha
atthavannana veditabba.
@Footnote: 1 an. navaka. 23/225 (21)/409 tithanasutta
                         Cuddasamagathavannana
         [14] Evamimaya gathaya punnanubhavena labhitabbam saddhanusaribhavadi-
vasena pattabbam nibbanasampattimpi dassetva idani tevijjaubhatobhagavimutti-
vasibhavavasenapi pattabbam tameva tassa upayanca dassento:-
           "mittasampadamagamma         yoniso ce payunjato
            vijjavimuttivasibhavo       sabbametena labbhati"ti
imam gathamaha.
         Tassayam padavannana:- sampajjati etaya gunavibhutim papunatiti
sampada, mitto eva sampada mittasampada, tam mittasampadam. Agammati nissaya.
Yonisoti upayena. Payunjatoti yoganutthanam karoto. Vijanati etayati
vijja, vimuccati etaya, sayam va vimuccatiti vimutti, vijja ca vimutti ca
vijjavimuttiyo, vijjavimuttisu vasibhavo vijjavimuttivasibhavo.
         Ayampana atthavannana:- yvayam mittasampadamagamma sattharam va
annataram va garutthaniyam sabrahmacarim nissaya tato ovadanca anusasaninca
gahetva yathanusittham  patipattiya yoniso payunjato pubbenivasadisu tisu vijjasu
"tattha katama vimutti, cittassa ca adhimutti nibbananca"ti 1- evamagataya
atthasamapattinibbanabhedaya vimuttiya ca tatha tatha adandhayitattena vasibhavo,
idampi catuttham odhiso sabbametena labbhatiti.
                         Pannarasamagathavannana
         [15] Evamimaya gathaya pubbe kathitavijjavimuttivasibhavabhagiyapunna-
nubhavena labhitabbam tevijjaubhatobhagavimuttivasenapi pattabbam nibbanasampattim
dassetva idani yasma vijjavimuttivasibhavappatta tevijjaubhatobhagavimuttapi
te sabbe patisambhidadigunavibhutim labhanti, imaya ca punnasampadaya tassa
gunavibhutiya padatthanavasena tatha tatha sapi labbhati, tasma tampi dassento:-
@Footnote: 1 abhi. sangani. 34/1381/307
              "patisambhida vimokkha ca    ya ca savakaparami
               paccekabodhi buddhabhumi      sabbametena labbhati"ti
imam gathamaha.
         Yato samma katena ya cayam dhammatthaniruttipatibhanesu pabhedagata
panna patisambhidati vuccati, ye cime "rupi rupani passati"ti adina 1- nayena
attha vimokkha, ya cayam bhagavato savakehi pattabba savakasampattisadhika
savakaparami, ya ca sayambhubhavasadhika paccekabodhi, ya ca sabbasattuttamabhavasadhika
buddhabhumi, idampi pancamam odhiso sabbametena labbhatiti veditabbam.
                         Solasamagathavannana
        [16] Evam bhagava yantam "yam yam devabhipatthenti sabbametena
labbhati"ti vuttam, tam imahi pancahi gathahi odhiso odhiso dassetva idani
sabbamevidam sabbakamadadanidhisannitam punnasampadam pasamsanto:-
              "evam mahatthika esa       yadidam punnasampada
               tasma dhira pasamsanti        pandita katapunnatan"ti
imaya gathaya desanam nitthapesi.
         Tassayam padavannana:- evanti  atitatthanidassanam. Mahanto attho
assati mahatthika, mahato atthaya samvattatiti vuttam hoti, mahiddhikatipi patho.
Esati uddesavacanam, tena "yassa danena silena"ti itoppabhuti yava "kayiratha
dhiro punnani"ti vuttam punnasampadam uddisati. Yadidanti abhimukhakaranatthe
nipato, tena esati uddittham niddisitum ya esati abhimukham karoti. Punnanam
sampada punnasampada. Tasmati karanavacanam. Dhirati dhitimanto. Pasamsantiti
vannayanti. Panditati  pannasampanna. Katapunnatanti katapunnabhavam.
         Ayampana atthavannana:- iti bhagava suvannatadibuddhabhumipariyosanam
punnasampadanubhavena adhigantabbamattham  vannayitva idani tamevattham sampinditva
@Footnote: 1 di. maha. 10/129/63, di. pati. 11/358/271 atthadhamma
Dassento tenevatthena yathavuttappakaraya punnasampadaya mahatthikattam niropento 1-
aha:- evam mahato atthassa avahanena mahatthika esa, yadidam maya "yassa
danena silena"ti adina nayena desita punnasampada, tasma madisa sattanam
hitasukhavahaya dhammadesanaya akilasutaya yathabhutananena 2- ca dhira pandita
"asadharanamannesam, acoraharano nidhi"ti adihi idha vuttehi ca, avuttehi ca
"ma bhikkhave punnanam bhayittha, sukhassetam bhikkhave adhivacanam, yadidam punnani"ti *-
adihi 3- vacanehi anekakaravokaram katapunnatam pasamsanti, na pakkhapatenati.
         Desanapariyosane so upasako bahujanehi saddhim sotapattiphale
patitthasi, so ca ranno pasenadikosalassa santikam gantva etamattham
arocesi, raja ativiya tuttho hutva "sadhu gahapati, sadhu kho tvam
gahapati madisehipi aharaniyam 4- nidhim nidhesi"ti sambhavetva 5- tassa mahantam
pujamakasiti.
                    Paramatthajotikaya khuddakapathatthakathaya
                      nidhikandasuttavannana nitthita.
                            ---------
@Footnote: 1 cha.Ma., i. thunanto  2 cha.Ma., i. yathabhutagunena
@* pali. punnananti  3 an. sattaka. 23/59/90 (sya), khu. iti. 25/22/245
@4 cha.Ma., i. anaharaniyam  5 cha.Ma. samradhetva



             The Pali Atthakatha in Roman Book 17 page 192-207. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=5082&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=17&A=5082&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=9              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=195              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=206              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=206              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]