ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 17 : PALI ROMAN Khuddaka.A. (paramatthajo.)

                         4. Kumarapanhavannana
                             atthuppatti
         idani "ekannama kin"ti evamadinam kumarapanhanam atthavannanakkamo
anuppatto. Tesam atthuppattim idha nikkhepappayojananca vatva
atthavannanam karissama:-
         atthuppatti tava tesam sopako nama bhagavato mahasavako ahosi.
Tenayasmata jatiya sattavasseneva anna aradhita, tassa bhagava panhabyakaranena
upasampadam anunnatukamo attana adhippetatthanam panhanam byakaranasamatthatam
pakasento  1- "ekannama kin"ti evamadina panhe pucchi. So byakasi, tena ca
byakaranena bhagavato cittam aradhesi. 2- Sa ca  3- tassayasmato upasampada ahosi.
                         Ayam tesam atthuppatti.
                            --------
                           Nikkhepappayojanam
         yasma pana saranagamanehi buddhadhammasamghanussativasena cittabhavana,
sikkhapadehi silabhavana, dvattimsakarena ca kayabhavana pakasita, tasma idani
nanappakarato pannabhavanamukhadassanattham ime panhabyakarana idha nikkhitta.
Yasma va silapadatthano samadhi, samadhipadatthana ca panna. Yathaha "sile
patitthaya naro sapanno, cittam pannaca bhavayan"ti, 4- tasma sikkhapadehi silam
dvattimsakarena tam gocaram samadhim ca dassetva samahitacittassa nanadhammupaparikkharaya
pannaya pabhedadassanattham idha nikkhittatipi vinnatabba.
                     Idam tesam idha nikkhepappayojanam.
                          ------------
                      Ekam nama kinti panhavannana
         idani tesam atthavannana hoti:-  "ekannama kin"ti bhagava yasmim
ekadhammasmim bhikkhu samma nibbindamano anupubbena dukkhassantakaro hoti,
@Footnote: 1 cha.Ma., i. passanto  2 Si. aradhitam  3 cha.Ma. va  4 sam. sa. 15/23/16 jatasutta
Yasmincayamayasma nibbindamano anupubbena dukkhassantamakasi, tam dhammam sandhaya
panham pucchati. "sabbe satta aharatthitika"ti thero puggaladhitthanaya desanaya
vissajjeti. "katama ca bhikkhave sammasati, idha bhikkhave bhikkhu kaye kayanupassi
viharati"ti  1- evamadini cettha suttani evam vissajjanayuttisambhave sadhakani.
Yato  2- ettha yenaharena sabbe satta "aharatthitika"ti vuccanti, so aharo
tam va nesam aharatthitikattam  "ekannama kin"ti putthena therena nidditthanti
veditabbam. Tanhi bhagavata idha ekanti adhippetam, na tu sasane loke va
annam ekam nama natthiti napetum vuttam. Vuttancetam  3- bhagavata:-
         "ekadhamme bhikkhave bhikkhu samma nibbindamano samma virajjamano
    samma vimuccamano samma pariyantadassavi sammattamabhisamecca dittheva dhamme
    dukkhassantakaro hoti. Katamasmim ekadhamme, sabbe satta aharatthitika.
    Imasmim kho bhikkhave ekadhamme bhikkhu samma nibbindamano .pe.
    Dukkhassantakaro hoti. Eko panho eko uddeso ekam veyyakarananti
    iti yantam vuttam, imametam paticca vuttan"ti.  4-
         aharatthitikati cettha yatha "atthi bhikkhave subhanimittam, tattha
ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va kamacchandassa
uppadaya"ti  5- evamadisu paccayo aharoti vuccati, evam paccayamaharasaddena
gahetva paccayatthitita  6- "aharatthitika"ti vutta. Cattaro pana ahare
sandhaya "aharatthitika"ti vuccamane "asannisatta  7- deva ahetuka anahara
aphassaka  8- avedanika"ti  9- vacanato "sabbe"ti vacanamayuttam bhaveyya.
         Tattha siya:- evampi vuccamane "katame dhamma sappaccaya.
Pancakkhandha rupakkhandho .pe. Vinnanakkhandho"ti  10- vacanato khandhanamyeva
@Footnote: 1 sam. maha. 19/8/8 vibhangasutta  2 cha.Ma., i. yato na dissati
@3 cha.Ma. vuttanhetam evamuparipi  4 am. dasaka. 24/27/41 pathamamahapanhasutta
@5 sam. maha. 19/232/91  6 cha.Ma. paccayatthitika  7 cha.Ma., i. asannasatta
@8 cha.Ma. avedanaka  9 abhi. vi. 35/1017/510 10 abhi.sam. 34/1089/255
Paccayatthitikattam yuttamayuttam  1- sattanantu ayuttamevetam vacanam bhaveyyati. Na kho
panetam evam datthabbam. Kasma? sattesu khandhopacarasiddhito. Sattesu hi
khandhopacaro siddho. Kasma? khandhe upadaya pannapetabtato. Katham? gehe
gamupacaro viya. Yatha  2- hi gehani upadaya pannapetabbatta gamassa
ekasmimpi dvisu tisupi va gehesu daddhesu "gamo daddho"ti evam gehe
gamupacaro siddho, evameva khandhesu paccayatthenaharatthitikesu  "satta
aharatthitika"ti ayampi upacaro siddhoti veditabbo. Paramatthato ca khandhesu
jayamanesu ca jiyyamanesu  3- ca miyyamanesu  3- ca "khane khane tvam bhikkhu jayase
ca jiyase ca miyase ca"ti vadata bhagavata tesu sattesu khandhopacaro siddhoti
dassito evati veditabbo. Yato yena paccayakhayena aharena sabbe satta
titthanti, so aharo tam va tesam aharatthitikattam ekanti veditabbam. Aharo
hi aharatthitikattam va aniccatakarato  nibbidaya padatthanam hoti. Atha tesu
sabbasattasannitesu sankharesu aniccatadassanena nibbindamano anupubbena
dukkhassantakaro hoti, paramatthavisuddhim papunati. Yathaha:-
             "sabbe sankhara aniccati       yada pannaya passati
             atha nibbandati dukkhe            esa maggo visuddhiya"ti. 4-
         Ettha ca "ekannama kin"ti  ca "kimha"ti  5- ca duvidho patho,
tattha sihalanam kimhati patho. Te hi "kin"ti vattabbe "kimha"ti vadanti.
Keci bhananti "ha iti nipato, tena acariyanampi  6- ayameva patho"ti. Ubhayathapi
pana ekova attho. Yatha ruccati, tatha patipajjitabbam.  7- yatha pana "sukhena
phuttha athava dukkhena, 8-  dukkham domanassam patisamvediyati"ti 9- evamadisu katthaci
dukkhanti ca katthaci dukkhanti ca vuccati, evam katthaci ekanti, katthaci
ekakanti  10- vuccati. Idha pana ekannamati ayameva patho.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. yuttam,  2 cha.Ma. seyyathapi  3-3 cha.Ma.jiyamanesumiyamanesu
@4 khu. dhammapada. 25/277/64 aniccalakkhanavatthu 5 cha.Ma., i. kiha evamuparipi
@6 cha.Ma., i. theriyanampi  7 cha.Ma. pathitabbam  8 khu. dha. 25/83/31 pancasatabhikkhuvatthu
@9 cha.Ma., i. patisamvedeti"ti  10 Si. ekati
                       Dve nama kintipanhavannana
         evam imina panhabyakaranena araddhacitto sattha purimanayeneva
uttarim panham pucchati "dve nama kin"ti. Thero dveti paccanubhasitva
"namanca rupanca"ti dhammadhitthanaya desanaya vissajjeti. Tattha arammanabhimukhanamanato,
cittassa ca namanahetuto  1- sabbampi arupam "naman"ti vuccati. Idha
pana nibbidahetutta sasavameva  2- adhippetam. Ruppanatthena cattaro ca mahabhuta,
sabbanca tadupadaya pavattamanam rupam "rupan"ti vuccati, tam sabbampi idhadhippetam.
Adhippayavaseneva cettha "dve nama namanca rupanca"ti vuttam, na annesam
dvinnamabhavato. Yathaha:-
         "dvisu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano  .pe.
       Dukkhassantakaro hoti. Katamesu duvisu, name ca rupe ca. Imesu kho
       bhikkhave dvisu dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe. Dukkhassantakaro
       hoti. `dve Panha dve uddesa dve veyyakaranani'ti iti yantam
       vuttam, idametam paticca vuttan"ti.  3-
         ettha ca namarupamattadassanena attaditthim pahaya anattanupassanamukheneva
nibbindamano anupubbena dukkhassantakaro hoti, paramatthavisuddhim
papunatiti veditabbo. Yathaha:-
               "sabbe dhamma anattati  yada pannaya passati
               atha nibbandati dukkhe     esa maggo visuddhiya"ti. 4-
                      Tini nama kinti panhavannana
         idani iminapi panhabyakaranena araddhacitto sattha purimanayeneva
utrim panham pucchati "tini nama kin"ti. Thero tiniti paccanubhasitva puna
byakaritabbassa atthassa linganurupam sankhyam dassento "tisso vedana"ti
vissajjeti. Athava "ya bhagavata `tisso vedana'ti vutta, imasamatthamaham tiniti
@Footnote: 1 cha.Ma., i. natihetuto  2 cha.Ma., i. sasavadhammameva
@3 am. dasaka. 24/27/41 pathamamahapanhasutta  4 khu. dha. 25/279/64 anattalakkhanavatthu
Paccemi"ti dassento ahati evamettha attho datthabbo. Anekamukha hi desana
patisambhidappabhedena  1- desanavilasappattanam. Keci panahu "tiniti adhikapadamidan"ti.
Purimanayeneva cettha"tisso vedana"ti vuttam, na annesam tinnamabhavato. Yathaha:-
         "tisu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
     Dukkhassantakaro hoti. Katamesu tisu, tisu vedanasu. Imesu kho bhikkhave
     tisu dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe. Dukkhassantakaro hoti.
     `tayo Panha tayo uddesa tini veyyakaranani'ti iti yantam vuttam,
     idametam paticca vuttan"ti.  2-
         ettha ca "yamkinci vedayitam, sabbantam dukkhanti 3- vadami"ti 4-
vuttasuttanusarena va,
         "yo sukham dukkhato addakkhi 5-   dukkhamaddakkhi sallato
         adukkhamasukham santam             addakkhi nam aniccato"ti  6-
      evam dukkhadukkhataviparinamadukkhatasankharadukkhatanusarena va tissannam
vedananam  dukkhabhavadassanena sukhasannam pahaya dukkhanupassanamukhena  nibbindamano
anupubbena dukkhassantakaro hoti, paramatthavisuddhim papunatiti veditabbo. Yathaha:-
         "sabbe sankhara dukkhati      yada pannaya passati
         atha nibbindati dukkhe          esa maggo visuddhiya"ti. 7-
                      Cattari nama kintipanhavannana
         evam iminapi panhabyakaranena araddhacitto sattha purimanayeneva
uttarim panham pucchati "cattari nama kin"ti. Tattha imassa panhassa
veyyakaranapakkhe katthaci purimanayeneva cattaro  ahara adhippeta. Yathaha:-
         "catusu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
      Dukkhassantakaro hoti. Katamesu catusu, catusu aharesu. Imesu kho
@Footnote: 1 cha.Ma. patisambhidapabhedena, i. patisambhidappabhedena
@2 am. dasaka. 24/27/41 pathamamahapanhasutta  3 cha.Ma., i. dukkhasminti
@4 sam. sala. 18/391/268 rahogatasutta  5 cha.Ma. adda, i. adda
@6 khu. iti. 25/53/274 dutiyavedanasutta  7 khu. dha. 25/278/64 dukkhalakkhanavatthu
    Bhikkhave catusu dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe. Dukkhassantakaro
    hoti. `cattaro Panha cattaro uddesa cattari veyyakaranani'ti iti
    yantam vuttam, idametam paticca vuttan"ti. 1-
         Katthaci yesu bhikkhu subhavitacitto anupubbena dukkhassantakaro hoti,
tani cattari satipatthanani. Yathaha kajangala bhikkhuni:-
         "catusu avuso dhammesu bhikkhu samma subhavitacitto samma pariyantadassavi
    sammattamabhisamecca dittheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu
    catusu, catusu satipatthanesu. Imesu kho avuso catusu dhammesu bhikkhu
    samma subhavitacitto .pe. Dukkhassantakaro hoti. `cattaro Panha
    cattaro uddesa cattari veyyakaranani'ti iti yantam vuttam bhagavata,
    idametam paticca vuttan"ti. 2-
         Idha pana yesam catunnam  anubodhapativedhato bhavatanhachedo 3- hoti,
yasma tani cattari ariyasaccani adhippetani. Yasma va imina pariyayena
bhagavata byakatam subyakatameva hoti, tasma thero cattariti paccanubhasitva
"ariyasaccani"ti vissajjeti. Tattha cattariti gananaparicchedo. Ariyani saccaniti
ariyasaccani, ariyaniti 4- avitathani avisamvadakaniti attho. Yathaha:-
         "imani kho bhikkhave cattari ariyasaccani tathani avitathani
    anannathani, tasma ariyasaccaniti vuccanti"ti. 5-
         Yasma va sadevakena lokena araniyato abhigamaniyatoti vuttam hoti,
vayamitabbayuttatthanasannite 6- aye va ariyanato, anaye va aniriyanato,
sattatimsabodhipakkhiyadhammasamayogato va ariyasammata buddhapaccekabuddhabuddhasavaka
etani pativijjhanti, tasmapi "ariyasaccani"ti  vuccanti. Yathaha:-
         "cattarimani bhikkhave ariyasaccani .pe. Imani kho bhikkhave cattari
    ariyasaccani, ariya imani pativijjhanti, tasma ariyasaccaniti vuccanti"ti.
@Footnote: 1 am. dasaka. 24/27/42 pathamamahapanhasutta 2 am. dasaka. 24/28/45 dutiyamahapanhasutta
@3 Si., i. bhavatanhupacchedo  4 cha.Ma., i. ariyaniti saddo na dissati
@5 sam. maha. 19/1097/380 tathasutta  6 cha.Ma., i. vayamitabbatthana...
         Apica ariyassa bhagavato saccanitipi ariyasaccani. Yathaha:-
         "sadevake bhikkhave .pe. Sadevamanussaya tathagato ariyo, tasma
    ariyasaccaniti vuccanti"ti. 1-
         Athava etesam abhisambuddhatta ariyabhavasiddhitopi ariyasaccani. Yathaha:-
         "imesam kho bhikkhave catunnam ariyasaccanam yathabhutam
    abhisambuddhatta tathagato araham sammasambuddhoti vuccati"ti. 2-
         Ayametesam padattho. Etesampana ariyasaccanam anubodhapativedhato
    bhavatanhachedo hoti. Yathaha:-
         "tayidam bhikkhave dukkham ariyasaccam anubuddham patividdham .pe.
    Dukkhanirodhagaminipatipadaariyasaccam anubuddham patividdham, ucchinna bhavatanha,
    khina bhavanetti, natthidani punabbhavo"ti. 3-
                       Panca nama kintipanhavannana
         evam 4-   iminapi tu 5- panhabyakaranena araddhacitto sattha
purimanayeneva uttarim panham pucchati "panca nama kin"ti. Thero pancati
paccanubhasitva "pancupadanakkhandha"ti 6- vissajjeti. Tattha pancati
gananaparicchedo. Upadanajanita upadanajanaka va khandha upadanakkhandha, yamkinci
rupam vedana sanna sankhara vinnananca sasava upadaniya ca, etesametam
adhivacanam. Pubbanayeneva cettha "pancupadanakkhandha"ti vuttam, na annesam
pancannamabhavato. Yathaha:-
       "pancasu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
    Dukkhassantakaro hoti. Katamesu pancasu, pancasu upadanakkhandhesu. Imesu
    kho bhikkhave pancasu dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
@Footnote: 1 sam. maha. 19/1098/380 lokasutta 2 sam. maha. 19/1093/378 sammasambuddhasutta
@3 sam. maha. 19/1091/372 pathamakotigamasutta 4 cha.Ma. ayam saddo na dissati evamuparipi
@5 cha.Ma. ayam saddo na dissati, i. catu  6 cha.Ma., i. upadanakkhandha
    Dukkhassantakaro hoti. `panca Panha panca uddesa panca
    veyyakaranani'ti iti yantam vuttam, idametam paticca vuttan"ti. 1-
         Ettha ca pancakkhandhe udayabbayavasena sammasanto vipassanamatam
laddha  anupubbena nibbanamatam sacchikaroti. Yathaha:-
               "yato yato sammasati       khandhanam udayabbayam
               labhati pitipamojjam         amatantam vijanatan"ti. 2-
                        Cha nama kintipanhavannana
         evam iminapi panhabyakaranena araddhacitto sattha purimanayeneva
uttarim panham pucchati "../../bdpicture/cha nama kin"ti. Thero cha iti paccanubhasitva
"ajjhattikani ayatanani"ti vissajjeti. Tattha cha iti gananaparicchedo, ajjhatte
niyuttanam, 3- attanam va adhikam katva pavattani ajjhattikani. Ayanam 4-
ayassa ca tananato ayatanassa 4- va samsaradukkhassa nayanato ayatanani,
cakkhusotaghanajivhakayamananametam adhivacanam. Pubbanayeneva cettha "../../bdpicture/cha ajjhattikani
ayatanani"ti vuttam, na annesam channamabhavato. Yathaha:-
         "../../bdpicture/chasu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
    Dukkhassantakaro hoti. Katamesu chasu, chasu ajjhattikesu ayatanesu. Imesu
    kho bhikkhave chasu dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
    Dukkhassantakaro hoti. `cha Panha cha uddesa cha veyyakaranani"ti iti
    yantam vuttam, idametam paticca vuttan"ti.
         Ettha ca cha ajjhattikani ayatanani, "sunno gamoti kho bhikkhave
channetam ajjhattikanam ayatananam adhivacanan"ti 5- vuttatta 6- sunnato
pubbulakamaricikani viya aciratthitikato tucchato vancanakato ca samanupassam nibbindamano
anupubbena dukkhassantam katva maccurajassa  adassanam upeti. Yathaha:-
@Footnote: 1 am. dasaka. 24/27/42 pathamamahapanhasutta 2 khu.dha. 25/374/82 sambahulabhikkhuvatthu
@3 cha.Ma.i. niyuttani 4-4 cha.Ma. ayatanato, ayassa va tananato, ayatassa
@va. samsaradukkhassa...   i. ayatanam ayassa va tananato, ayassa...
@5 sam. sala. 18/315/218 asivisopamasutta (saya)  6 cha.Ma.i. vacanato
              "yatha pubbulakam passe     yatha passe maricikam
              evam lokam avekkhantam     maccuraja na passati"ti. 1-
                     Satta nama kintipanhavannana
         evam 2- iminapi panhabyakaranena araddhacitto sattha uttarim panham
pucchati "satta nama kin"ti. Thero kincapi maha panhabyakarane satta
vinnanatthitiyo vutta, apica kho pana yesu dhammesu subhavitacitto bhikkhu .pe.
Dukkhassantakaro hoti, te dassento "satta bojjhanga"ti vissajjeti.
Ayampicattho bhagavata anumato eva. Yathaha:-
         "pandita gahapatayo kajangala 3- bhikkhuni, mahapanna gahapatayo
    kajangala 3- bhikkhuni, mancepi tumhe gahapatayo upasankamitva etamattham
    puccheyyatha, ahampi cetam evameva byakareyyam, yatha tam kajangalaya 4-
    bhikkhuniya byakatan"ti. 5-
  Taya ca evam byakatam:-
         "sattasu avuso dhammesu bhikkhu samma subhavitacitto .pe. Dittheva
    dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu sattasu, sattasu bojjhangesu. Imesu
    kho avuso sattasu dhammesu bhikkhu samma subhavitacitto .pe. Dittheva
    dhamme dukkhassantakaro hoti. `satta Panha satta uddesa satta
    veyyakaranani'ti iti yantam  vuttam bhagavata, idametam paticca vuttan"ti. 6-
         Evam ayamattho bhagavata anumato evati veditabbo.
         Tattha sattati unadhikanivaranagananaparicchedo. Bojjhangati satiadinam
dhammanametam adhivacanam. Tatrayam padattho:- etaya lokiyalokuttaramaggakkhane
uppajjamanaya linuddhaccapatitthanayuhanakamasukhallikattakilamathanuyogauccheda-
sassatabhinivesadianekupaddavapatipakkhabhutaya satidhammavicayaviriyapitipassaddhi-
samadhupekkhasankhataya
@Footnote: 1 khu. dha. 25/170/47 pancasatavipassakabhikkhuvatthu.  2 cha.Ma. ayam saddo na dissati
@3 cha.Ma. kajangalika evamuparipi  4 cha.Ma. kajangalikaya evamuparipi
@5 am. dasaka. 24/28/47 dutiyamahapanhasutta
@6 am. dasaka. 24/28/46 dutiyamahapanhasutta
Dhammasamaggiya ariyasavako bujjhatiti katva bodhi, kilesasantananiddaya utthahati,
cattari va ariyasaccani pativijjhati, nibbanameva va sacchikarotiti vuttam hoti.
Yathaha "satta bojjhange bhavetva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho"ti.
Yathavuttappakaraya va etaya dhammasamaggiya bujjhatiti katva ariyasavakopi
bodhi. Iti tassa dhammasamaggisankhataya bodhiya angabhutatta bojjhanga
jhanangamaggangani viya, tassa va bodhiti laddhavoharassa ariyasavakassa
angabhutattapi bojjhanga senangarathangadayo viya.
         Apica "bojjhangati kenatthena bojjhanga,  bodhaya samvattantiti
bojjhanga, bujjhantiti bojjhanga, anubujjhantiti bojjhanaga, patibujjhantiti
bojjhanga, sambujjhantiti bojjhanga"ti 1- iminapi patisambhidaya vuttena vidhina
bojjhanganam bojjhangattho veditabbo. Evamime satta bojjhange bhavento
bahulikaronato nacireneva 2- ekantam nibbidadigunapatilabhi hoti, tena dittheva
dhamme dukkhassantakaro hotiti vuccati. Vuttancetam bhagavata:-
         "sattime bhikkhave bojjhanga bhavita bahulikata ekantanibbidaya
    viragaya nirodhaya upasamaya abhinnaya sambodhaya nibbanaya
    samvattanti"ti. 3-
                       Attha nama kintipanhavannana
         evam iminapi panhabyakaranena araddhacitto sattha uttarim panham
pucchati "attha nama kin"ti. Thero kincapi mahapanhabyakarane attha lokadhamma
vutta, apica kho pana yesu dhammesu subhavitacitto bhikkhu dukkhassantakaro hoti,
te dassento "ariya attha magganga"ti 4- avatva yasma ariyatthangavinimutto
maggo nama natthi, atthangamattameva tu maggo, tasma tamattham sadhento
desanavilasena "ariyo atthangiko maggo"ti vissajjeti. Bhagavatapi ayamattho ca
desananayo ca anumato eva. Yathaha:-
@Footnote: 1 khu. apadana. 31/17/463 bojajhangakatha  2 cha.Ma., i. nacirasseva
@3 sam. maha. 19/201/75 nibbidasutta  4 cha.Ma., i. ariyani attha magganganiti.
         "pandita gahapatayo kajangala bhikkhuni .pe. Ahampi evameva
       byakareyyam, yatha tam kajangalaya bhikkhuniya byakatan"ti 1-
    taya ca evam byakatam:-
         "atthasu avuso dhammesu bhikkhu samma subhavitacitto .pe. Dittheva
       dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu atthasu?  atthasu ariyesu atthangikesu
       maggesu. Imesu kho avuso atthasu dhammesu bhikkhu sammasubhavitacitto
       .pe. Dittheva dhamme dukkhassantakaro hoti `attha panha attha
       uddesa attha veyyakaranani'ti iti yantam vuttam bhagavata, idametam
       paticca vuttan"ti. 2-
    Evam ayamattho ca desananayo ca bhagavata anumato evati veditabbo.
         Tattha ariyoti nibbanatthikehi adhigantabbo, 3- apica araka
kilesehi vattanato, ariyabhavakaranato, ariyaphalapatilabhanato capi ariyoti veditabbo.
Attha angani assati atthangigo. Svayam caturangika viya sena, pancangikam viya
turiyam 4- angavinibbhogena anupalabbhasabhavato angamattamevati veditabbo. Maggati
imina nibbanam, sayam va maggati, marento va kilese gacchatiti maggo.
         Evamatthabhedancimam atthangikam maggam bhavento bhikkhu avijjam bhindati,
vijjam uppadeti, nibbanam sacchikaroti, tena dittheva dhamme dukkhassantakaro
hotiti vuccati. Vuttancetam bhagavata:-
         "seyyathapi bhikkhave salisukam va yavasukam va sammapanihitam hatthena
       va padena va akkantam hattham va padam va bhijjissati, 5- lohitam va
       uppadessatiti thanametam vijjati. Tam kissa hetu, sammapanihitatta
       bhikkhave sukassa, evameva kho bhikkhave so vata bhikkhu sammapanihitaya
       ditthiya sammapanihitaya maggabhavanaya avijjam bhijjissati. 6- Vijjam
       uppadessati, nibbanam sacchikarissatiti thanametam vijjati"ti. 7-
@Footnote: 1 am. dasaka. 24/28/47 dutiyamahapanhasutta 2 am. dasaka. 24/28/46 dutiyamahapanhasutta
@3 cha.Ma. abhigantabbo  4 cha.Ma. turiyam  5 bhecchati, Si., i. chejjati
@6 Ma. Ma. bhecchati, Si.,i. chejjati  7 am. eka. 20/42/7
         Evam iminapi panhabyakaranena araddhacitto sattha uttarim panham
pucchati "nava nama kin"ti. Thero nava iti paccanubhasitva "nava sattavasa"ti
vissajjeti. Tattha tattha navati gananaparicchedo. Sattati jivitindriyapatibaddhe
khandhe upadaya pannatta paninoti 1- pannatti va. Avasati avasanti
etesuti avasa, sattanam avasa sattavasa. Esa desanamaggo, atthato pana
navavidhanam sattanamevetam adhivacanam. Yathaha:-
        "santavuso satta nanattakaya nanattasannino, seyyathapi manussa
    ekacce ca deva ekacce ca vinipatika, ayam pathamo sattavaso.
    Santavuso satta nanattakaya ekattasannino, seyyathapi deva
    brahmakayika pathamabhinibbatta, ayam dutiyo sattavaso. Santavuso
    satta ekattakaya nanattasannino, seyyathapi deva abhassara, ayam
    tatiyo sattavaso. Santavuso satta ekattakaya ekattasannino,
    seyyathapi deva subhakinha, ayam catuttho sattavaso. Santavuso satta
    asannino apatisamvedino seyyathapi deva asannisatta, ayam pancamo
    sattavaso. Santavuso satta sabbaso rupasannanam .pe.
    Akasanancayatanupaga, ayam chattho  sattavaso. Santavuso satta .pe.
Vinnanancayatanupaga, ayam sattamo sattavaso. Santavuso satta
    .pe. Akincannayatanupaga, ayam atthamo sattavaso. Santavuso satta
    .pe. Nevasannanasannayatanupaga, ayam navamo sattavaso"ti. 2-
         Purimanayeneva cettha "nava sattavasa"ti vuttam, na annesam
navannamabhavato. Yathaha:-
         "navasu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
    Dukkhassantakaro hoti. Katamesu navasu?  navasu sattavasesu. Imesu kho
    Bhikkhave navasudhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe. Dukkhassantakaro
@Footnote: 1 cha.Ma., i. panino  2 di. pati. 11/341/232
    Hoti. `nava Panha nava uddesa nava veyyakaranani'ti iti yantam vuttam,
    idametam paticca vuttan"ti. 1-
         Ettha pana "nava dhamma parinneyya. Katame nava?  nava sattavasa"ti 2-
vacanato navasu sattavasesu nataparinnaya dhuvasubhasukhattabhavadassanam
pahaya suddhasankharapunjamattadassanena nibbindamano tiranaparinnaya
aniccanupassanaya 3- virajjamano dukkhanupassanena vimucacamano anattanupassanena
samma pariyantadassavi pahanaparinnaya sammattam abhisamecca dittheva dhamme
dukkhassantakaro hoti. Tena cetam vuttam:-
         "navasu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe. Dittheva
    dhamme dukkhasantakaro hoti. Katamesu navasu, navasu sattavasesu"ti. 4-
                       Dasa nama kintipanhavannana
         evam iminapi panhabyakaranena araddhacitato sattha uttarim panham
pucchati "dasa nama kin"ti. Tattha kincapi imassa panhassa ito annataram 5-
veyyakaranesu dasa akusalakammapatha vutta. Yathaha:-
         "dasasu bhikkhave dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe. Dittheva
    dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu dasasu? dasasu akusalesu kammapathesu.
    Imesu kho bhikkhave dasasu dhammesu bhikkhu samma nibbindamano .pe.
    Dittheva dhamme dukkhassantakaro hoti. `dasa Panha dasa uddesa dasa
    veyyakaranani'ti iti yantam vuttam, idametam paticca vuttan"ti.
         Idha pana yasma ayamayasma attanam anupanetvava annam byakatukamo,
yasma va iminapi pariyayena byakatam subyakatameva hoti, tasma yehi
dasahi angehi samannagato arahati vuccati, tesam adhigamam dipento "dasahangehi
samannagato arahati vuccati"ti puggaladhitthanaya desanaya vissajjeti. Yato ettha
@Footnote: 1 am. dasaka. 24/27/43 pathamapanhasutta  2 di. pati. 11/359/272 3 cha.Ma.,
@i....passanena  4-4 am. dasaka. 24/27/43  5 cha.Ma., i. annatara veyyakaranesu
Yehi dasahi angehi samannagato arahati vuccati, tani dasangani "dasa nama
kin"ti putthena therena nidditthaniti veditabbani. Tani ca dasa:-
         asekho asekhoti bhante vuccati, kittavata nu kho bhante bhikkhu
    asekho hotiti. Idha bhikkhave bhikkhu asekhaya sammaditthiya samannagato
    hoti, asekhena sammasankappena samannagato hoti, asekhaya sammavacaya
    samannagato hoti, asekhena sammakammantena samannagato hoti, asekhena
    sammaajivena samannagato hoti, asekhena sammavayamena samannagato
    hoti, asekhaya sammasatiya samannagato hoti, asekhena sammasamadhina
    samannagato hoti, asekhena sammananena samannagato hoti, asekhaya
    sammavimuttiya hoti. Evam kho bhikkhave bhikkhu asekho hotiti. 1-
    Evamadisu suttesu vuttanayeneva veditabbaniti.
                  Iti paramatthajotikaya  khuddakapathatthakathaya
                       kumarapanhavannana nitthita.
                         ---------------
@Footnote: 1 am. dasaka. 24/111/179



             The Pali Atthakatha in Roman Book 17 page 64-77. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=1665&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=17&A=1665&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=4              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=33              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=34              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=34              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]