ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 15 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.2)

                         4. Sarabhasuttavannana
     [65] Catutthe rajagaheti evamnamake nagare. Gijjhakute pabbateti
gijjhasadisanissa kutani, gijjha va tassa kutesu vasantiti gijjhakuto, tasmim
gijjhakute pabbate. Etenassa rajagaham gocaragamam katva viharantassa vasanatthanam dassitam.
Gijjhakutasmim hi tathagatam uddissa viharo karito, gijjhakutaviharotvevassa
namam. Tatrayam 4- tasmim samaye viharatiti. Sarabho nama paribbajako acirapakkanto
hotiti sarabhoti evamnamako paribbajako imasmim sasane pabbajitva na
cirasseva pakkanto hoti, adhuna vibbhantoti attho. Sammasambuddhe hi loke
uppanne titthiya natthalabhasakkara ahesum, tinnam ratananam mahalabhasakkaro
uppajji. Yathaha:-
          "tena kho pana samayena bhagava sakkato hoti garukato
     manito pujito apacito labhi civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati   2 cha.Ma. dibbacankamo nama hoti
@3 cha.Ma. uttanatthamevati     4 cha.Ma.,i. tatthayam
     Annatitthiya pana paribbajaka asakkata honti
     agarukata amanita apujita apacita 1- na labhino civarapindapata-
     senasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanan"ti. 2-
     Te evam parihinalabhasakkara pancasatamatta ekasmim paribbajakarame
sannipatitva sammantayimsu "bho mayam samanassa gotamassa uppannakalato patthaya
parihinalabhasakkara 3- jata, samanassa gotamassa savakanancassa ekam avannam
upadharetha, avannam pattharitva etassa sasanam garahitva amhakam labhasakkaram
uppadessama"ti. Te vajjam olokentapi "tisu dvaresu ajive cati catusupi
thanesu samanassa gotamassa vajjam passitum na sakka, imani cattari thanani
muncitva annattha oloketha"ti ahamsu. Atha nesam antare eko evamaha "aham
annam na passami, ime anvaddhamasam sannipatitva dvaravatapanani pidhaya
samaneranampi pavesanam na denti. Jivitasadisapi upatthaka datthum na labhanti,
avattanimayam osaretva janam avattetva khadanti. Sace tam mayam aharitum
sakkhissama, evam no labhasakkaro ularo bhavissati"ti. Aparopi evameva vadanto
utthasi. Sabbe ekavada ahesum. Tato ahamsu "yo tam aharitum sakkhissati,
tam mayam amhakam samaye jetthakam karissama"ti.
     Tato kotito patthaya "tvam sakkhissasi, tvam sakkhissasi"ti pucchitva "aham
na sakkhissami, aham na sakkhissami"ti bahuhi vutte sarabham pucchimsu "tvam
sakkhissasi acariya"ti. So aha "agaru etam aharitum, sace tumhe attano kathaya
thatva mam jetthakam karissatha"ti. Agaru etam acariya ahara, tvam katoyevasi amhehi
jetthakoti. So aha "tam aharantena thenetva va vilumpitva va aharitum
na sakka, samanassa pana gotamassa savakasadisena hutva tassa savake vanditva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  2 sam.ni. 16/70/116 susimaparibbajakasutta,
@khu.u. 25/14/107 sakkarasutta   3 cha.Ma.,i. hatalabhasakkara
Vattapatipattim katva tesam patte bhattam bhunjitva aharitum  sakka.  ruccati te
etassa kiriya"ti. 1- Yankinci katva aharitvava 2- no dehiti. Tenahi mam disva
apassanta viya bhaveyyathati paribbajakanam sannam datva dutiyadivase patova
utthaya gijjhakutamahaviharam gantva ditthaditthanam bhikkhunam pancapatitthitena pade
vandi. Bhikkhu ahamsu "anne paribbajaka thaddha 3- pharusa, ayam pana saddho
bhavissati pasanno"ti. Bhante tumhe natva yuttatthanasmimyeva pabbajita, mayam pana
anupadharetva atittheneva pakkhanta aniyyanikamagge vicaramati. So evam vatva
ditthaditthe bhikkhu punappunam vandati, nhanodakadini patiyadeti, dantakattham
kappiyam karoti, pade dhovati makkheti, atirekabhattam labhitva bhunjati.
     Tam imina niharena vasantam eko mahathero disva "paribbajaka tvam saddho
pasanno, kim na pabbajissasi"ti. 4-  Ko mam bhante pabbajessati. Mayanhi cirakalam
bhadantanam paccatthika hutva vicarimhati. Thero "sace tvam pabbajitukamo,
aham tam pabbajessami"ti vatva pabbajesi. So pabbajitakalato patthaya
nirantaram vattapativattam akasi. Atha nam thero vatte pasiditva nacirasseva
upasampadesi. So uposathadivase bhikkhuhi saddhim  uposathaggam pavisitva bhikkhu
mahantena ussahena patimokkham pagganhante disva "ime 5- imina niharena
osaretva osaretva labham 6- khadanti, katipahena harissami"ti cintesi. So
parivenam gantva upajjhayam vanditva "bhante kinnamo ayam dhammo"ti pucchi.
Patimokkho  nama avusoti. Uttamadhammo esa bhante bhavissatiti. Ama avuso,
sakalasasanasandharani ayam sikkhati. Bhante sace esa sikkhadhammo uttamo, imameva
pathamam ganhamiti. Ganhavusoti thero sampaticchi. So ganhanto paribbajake
passitva "kidisam acariya"ti pucchito "avuso ma cintayittha, katipahena
@Footnote: 1 Si.,i. vo tassa ettakassa kiriyayati, cha.Ma. vo etassa ettakassa kiriyati
@2 cha.Ma. aharitva ca      3 cha.Ma.,i. canda       4 cha.Ma. pabbajasiti
@5 cha.Ma. ayam patho na dissati     6 cha.Ma. lokam. evamuparipi
Aharissami"ti vatva nacirasseva ugganhitva upajjhayam aha "ettakameva bhante
udahu annampi atthi"ti. Ettakameva avusoti.
     So punadivase yathanivatthaparutova gahitanihareneva pattam gahetva gijjhakuta
nikkhamma paribbajakaramam agamasi. Paribbajaka disva "kidisam acariya, nasakkhittha
manne avattanimayam aharitun"ti tam parivarayimsu. Ma cintayittha avuso, ahata
me avattanimaya, ito patthaya amhakam labhasakkaro maha bhavissati. Tumhe
annamannam samagga hotha, ma vivadam akatthati. Sace te acariya suggahito, 1-
amhepi tam vacehiti. So adito patthaya patimokkham osaresi. Atha te
sabbepi "ettha bho nagare vicaranta samanassa gotamassa avannam kathessama"ti
anugghatitesuyeva nagaradvaresu dvarasamipam gantva vivatena dvarena sabbapathamam
pavisimsu. Evam salingeneva apakkantam tam paribbajakam sandhaya "sarabho nama
paribbajako acirapakkanto hoti"ti vuttam
      tam divasam pana bhagava paccusasamaye lokam volokento imam addasa "ajja
sarabho paribbajako nagare vicaritva pakasaniyakammam karissati, tinnam ratananam
avannam kathento visam sincitva paribbajakaramam gamissati, ahampi tattheva
gamissami, catassopi parisa tattheva osarissanti. Tasmim samagame
caturasitipanasahassani amatapanam pivissanti"ti. Tato "tassa okaso hotu, yatharuciya
avannam pattharatu"ti cintetva anandattheram amantesi "ananda attharasasu
mahaviharesu bhikkhusamghassa maya saddhimyeva pindaya caritum  arocehi"ti. Thero
tatha akasi. Bhikkhu pattacivaramadaya sattharameva parivarayimsu. Sattha bhikkhusamgham
adaya dvaragamasmimyeva 2- pindaya cari. Sarabhopi paribbajakehi saddhim nagaram
pavittho tattha tattha parisaganamajjhe rajadvare amaccadvare 3- vithicatukkadisu ca
@Footnote: 1 cha.Ma. suggahita   2 cha.Ma. dvaragamasamipeyeva   3 cha.Ma. ayam patho na dissati
Gantva 1- "annato maya samananam sakyaputtiyanam dhammo"tiadini abhasi. Tam
sandhaya so rajagahe parisati evam vacam bhasatitiadi vuttam. Tattha annatoti
nato avabuddho, pakatam katva uggahitoti dipeti. Annayati janitva.
Apakkantoti salingeneva apakkanto. Sace hi samanassa gotamassa sasane koci
saro abhavissa, naham apakkamissam. Tassa pana sasanam asaram nissaram, avattanimayam
osaretva samana labham khadantiti etamattham dipento evamaha.
     Athakho sambahula bhikkhuti atha evam tasmim paribbajake bhasamane arannavasino
pancasata bhikkhu "asukatthanam nama sattha pindaya caritum gato"ti ajananta
bhikkhacaravelayam rajagaham pindaya pavisimsu. Te sandhayetam vuttam. Assosunti
sunimsu. Yena bhagava tenupasankamimsuti "idam karanam dasabalassa arocessama"ti
upasankamimsu.
     Sappinika tiranti sappinikati 2- evamnamikaya nadiya tiram. Adhivasesi
bhagava tunhibhavenati kayangavacangani acopetva abbhantare khantim caretva 3-
citteneva adhivasesiti attho. Evam adhivasetva puna 4- cintesi "kinnu kho ajja
maya sarabhassa vadam madditum gacchantena ekakena gantabbam, udahu bhikkhusamghapari-
vutena"ti athassa etadahosi:- sacaham bhikkhusamghaparivuto  gamissami, mahajano
evam cintessati "samano gotamo vaduppattitthanam gacchanto pakkham ukkhipitva
gantva parisabalena uppannam vadam maddati, paravadinam sisam ukkhipitum na deti"ti.
Na kho pana mayham uppanne vade param gahetva maddanakiccam atthi, ahameva gantva
maddissami. Anacchariyam cetam yvaham 5- idani buddhabhuto attano uppannam
vadam maddeyyam, 6- cariyam caranakale ahetukapatisandhiyam nibbattenapi hi maya
vahitabbadhuram anno vahitum samattho nama nahosi. Imassa panatthassa sadhanattham:-
@Footnote: 1 Si. thatva    2 cha.Ma. sippinikatiranti sippinikati   3 cha.Ma. dharetva
@4 Si.,i. pana   5 Si.,i. svaham   6 Ma. maddeyya
          "yato yato garudhuram        yato gambhiravattani
           tadassu kanham yojenti 1- svassu tam vahate dhuran"ti 2-
idam kanhajatakam aharitabbam. Atite kira eko satthavaho ekissa mahallikaya
gehe nivasam ganhi. Athassa ekissa dhenuya rattibhagasamanantare gabbhavutthanam
ahosi. Sa ekam vacchakam vijayi. Mahallikaya vacchakam ditthakalato patthaya
puttasineho udapadi. Punadivase satthavahaputto  "tava gehavetanam ganhahi"ti aha.
Mahallika "mayham annena kammam 3- natthi, imam me vacchakam dehi"ti aha.
Ganhahi ammati. Sa tam ganhitva khiram payetva yagubhattatinadini dadamana
posesi. So vuddhimanvaya paripunnarupo balaviriyasampanno ahosi sampannacaro,
kalako nama namena. Athekassa satthavahassa pancahi sakatasatehi agacchantassa
udakabhinnatthane sakatacakkam laggi. So dasapi visatipi timsatipi sampayojetva niharapetum
asakkonto kalakam upasankamitva aha "tata tava vetanam dassami, sakatamme
ukkhipitva dehi"ti. Evam vacanam 4- vatva tam adaya "anno imina saddhim dhuram
vahitum samattho natthi"ti dhurasakate 5- yottam bandhitva tam ekamyeva 6- yojesi. So
tam sakatam ukkhipitva thale patitthapetva eteneva niharena 7- panca sakatasatani
nihari. So sabbapacchimam sakatam niharitva mociyamano "sun"ti katva sisam ukkhipi.
     Satthavaho "ayam ettakani sakatani ukkhipanto evam na akasi, vetanattham manne
karoti"ti sakatagananaya kahapane gahetva pancasatabhandikam tassa givayam bandhapesi. 8-
So annesam attano santikam alliyitum  adento ujukam gehameva agamasi.
Mahallika disva mocetva kahapanabhavam natva "kasma putta evamakasi, so
tvam `maya kammam katva abhatena ayam jivissati'ti sannamakasi"ti vatva gonam
@Footnote: 1 cha,ma,i. yunjenti   2 khu.ja. 27/29/10 kanhajataka  3 cha.Ma. kiccam
@4 cha.Ma.,i. evanca pana  5 Ma. dhurasakatacchidde   6 cha.Ma.,i. ekakamyeva
@7 Si.,i. niyamena    8 Ma. thapesi
Unhodakena nhapetva telena abbhanjitva "ito patthaya puna ma evamakasi"ti
ovadi. Evam sandhaya 1- "cariyam caranakale ahetukapatisandhiyam nibbattenapi hi maya
vahitabbadhuram anno vahitum samattho nama nahosi"ti cintetva ekakova agamasi.
Tam dassetum athakho bhagava sayanhasamayam patisallana vutthitotiadi vuttam.
     Tattha patisallanati puthuttarammanehi cittam patisamharitva sallanato,
phalasamapattitoti attho. Tenupasankamiti paribbajakesu sakalanagare pakasaniyakammam
katva nagara nikkhamma paribbajakarame sannipatitva "sace avuso sarabha samano
gotamo agamissati, kim karissasi"ti. Samane gotame ekam karonte aham dve
karissami, dve karonte cattari, cattari karonte panca, panca karonte dasa,
dasa karonte visati, visati karonte timsam, timsam  karonte cattalisam, cattalisam
karonte pannasam, pannasam karonte satam, satam karonte sahassam karissamiti
evam annamannam sihanadakatham samutthapetva nisinnesu upasankami.
     Upasankamanto pana yasma paribbajakaramassa nagaramajjheneva maggo, tasma
surattadupattam nivasetva sugatamahacivaram parupitva visatthabalo raja viya ekakova
nagaramajjhena agamasi. Micchaditthika disva "paribbajaka samanassa gotamassa
pakasaniyakammam karonta avannam pattharimsu, so ete anuvattitva sannapetum
gacchati manne"ti anubandhimsu. Sammaditthikapi "sammasambuddho pattacivaram adaya
ekakova nikkhanto, ajja sarabhena saddhim mahadhammasangamo bhavissati. Mayampi tasmim
samagame kayasakkhino bhavissama"ti anubandhimsu. Sattha passantasseva mahajanassa
paribbajakassaramam upasankami.
     Paribbajaka rukkhanam khandhavitapasakhantarehi samuggacchanta chabbanna
ghanabuddharasmiyo disva "anno 2- evarupo okaso nama natthi. Kim nu kho
@Footnote: 1 cha.Ma. sattha                     2 cha.Ma.,i. annada
Etan"ti oloketva 1- "samano gotamo agacchati"ti ahamsu. Tam sutvava sarabho
janukantare sisam thapetva adhomukho nisidi. Evam tasmim samaye bhagava tam aramam
upasankamitva pannatte asane nisidi. Tathagato hi jambudipatale aggakule
jatatta asanaraho. 2- Tassa sabbattha asanam pannattameva hoti. Evam pannatte
asane 3- nisidi.
     Te paribbajaka sarabham paribbajakam etadavocunti sammasambuddhe kira
sarabhena saddhim ettakam kathenteyeva bhikkhusamgho satthu padanupadiko hutva
paribbajakaramam sampapuni, catassopi parisa paribbajakarameyeva osarimsu. Tato
te paribbajaka "acchariyam samanassa gotamassa kammam, sakalanagaram vicaritva avannam
pattharitva pakasaniyakammam katva agatanam verinam patisattunam paccamittanam santikam
agantva thokampi viggahikakatham na katheti, agatakalato patthaya satapakatelena
makkhento viya amatapanam payento viya madhurakatham katheti"ti sabbepi sammasambuddham
anuvattanta etadavocum.
     Yaceyyasiti ayaceyyasi pattheyyasi piheyyasi. Tunhibhutoti tunhibhavam
upagato. Mankubhutoti  nittejatam apanno. Pattakkhandhoti onatagivo. Adhomukhoti
hetthamukho. Sammasambuddhassa te patijanatoti "aham sammasambuddho, sabbe dhamma
maya abhisambuddha"ti evam patijanato tava. Ime dhamma anabhisambuddhati ime
nama dhamma taya anabhisambuddha. Tatthati tesu anabhisambuddhati evam dassitadhammesu.
Annena va annam paticarissatiti annena va vacanena annam vacanam paticchadessati,
annam pucchito annam kathessatiti attho. 4- Bahiddha katham apanamessatiti bahiddha
annam agantukakatham aharanto purimakatham apanamessati. Appaccayanti anabhiratim
atutthakaram. Patukarissatiti pakatam karissati. Ettha ca appaccayena domanassam
vuttam, purimehi dvihi mandabalavabhedo kodhoyeva.
@Footnote: cha.Ma.,i. ulloketva  2 cha.Ma. aggasanarahotissa  3 cha.Ma.,i. maharahe buddhasane
@4 cha.Ma.adhippayo
     Evam bhagava pathamavesarajjena sihanadam naditva puna dutiyadihi nadanto
yo kho mam paribbajakatiadimaha. Tattha yassa kho pana te atthaya dhammo
desitoti yassa maggassa va phalassa va atthaya taya catusaccadhammo desito.
So na niyyatiti so dhammo na niyyati na nigacchati, na tam attham sadhetiti
vuttam hoti. Takkarassati yo tam karoti, tassa patipattipurakassa puggalassati attho.
Samma dukkhakkhayayati hetuna nayena karanena sakalassa vattadukkhassa khayaya.
Athava yassa kho pana te atthaya dhammo desitoti yassa te atthaya
dhammo desito, seyyathidam? ragapatighatatthaya asubhakammatthanam, dosapatighatatthaya
mettabhavana, mohapatighatatthaya panca dhamma 1- vitakkupacchedaya anapanassati.
So na niyyati takkarassa sammadukkhakkhayayati so dhammo yo nam yathadesitam
karoti, tassa takkarassa samma hetuna nayena karanena vattadukkhakkhayaya na
niyyati na nigacchati, tam attham na sadhetiti ayamettha attho. Seyyathapi
sarabho paribbajakoti  yatha ayam sarabho paribbajako pajjhayanto appatibhano
nisinno, evam nisidissatiti.
     Evam tihi padehi sihanadam naditva desanam nivattentasseva 2- tathagatassa
tasmim thane sannipatita caturasitipanasahassaparimana parisa amatapanam pivi,
sattha parisaya amatapanassa pitabhavam natva vehasam abbhuggantva pakkami.
Tamattham dassetum athakho bhagavatiadi vuttam. Tattha sihanadanti setthanadam abhitanadam
appatinadam. Vehasam pakkamiti abhinnapadakam catutthajjhanam samapajjitva
vutthaya adhitthaya saddhim bhikkhusamghena akasam pakkhandi. Evam pakkhando ca pana
tamkhananneva gijjhakutamahavihare patitthasi.
     Vacaya sannitodakenati vacanapatodena. Sanjambharim akamsuti sambharitam
nirantaraphuttham akamsu, upari 3- vijjhimsuti vuttam hoti. Braharanneti maharanne.
@Footnote: 1 ka. maranasaccadhamma  2 Si.,i. nibbattantasseva nibbattantasseva,
@cha.Ma. nivattentasseva  3 Si. upari upari
Sihanadam nadissamiti sihanadassa nadato akaram disva "ayampi tiracchanagato,
ahampi, imassa cattaro pada, mayhampi, ahampi evameva sihanadam nadissami"ti
cintesi. So sihassa sammukha naditum asakkonto tasmim gocaraya pakkante ekako
naditum arabhi. Athassa sigalakasaddoyeva nicchari. Tena vuttam sigalakamyeva nadatiti.
Bherandakanti tasseva vevacanam. Apica bhinnassaram amanapasaddam nadatitipi vuttam hoti.
Evameva kho tvanti imina opammena paribbajaka tathagatam sihasadisam katva sarabham
sigalakasadisam akamsu. Ambakamaddariti 1- khuddakakukkutika. Pussakaravitam 2-
ravissamiti mahakukkutam ravantam disva "imassapi dve pada dve pakkha, mayhampi
tatheva, ahampi evarupam ravitam ravissami"ti sa tassa sammukha ravitum asakkonti tasmim
pakkante viravamana 3- kukkutikaravamyeva ravi. Tena vuttam ambakamaddariravitamyeva
ravatiti. Usabhoti gono. Sunnayati tucchaya jetthakavasabhehi virahitaya. Gambhiram
naditabbam mannatiti jetthakavasabhanadasadisam gambhiram nadam naditabbam mannati.
Sesam sabbattha uttanamevati.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 15 page 193-202. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=4447&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=4447&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=504              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=4855              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=4972              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=4972              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]