ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 15 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.2)

                       3. Venagapurasuttavannana
     [64] Tatiye kosalesuti evamnamake janapade. Carikam caramanoti addhanagamanam
gacchanto. Carika ca namesa bhagavato dvidha hoti turitacarika ca aturitacarika
cati. Tattha durepi bodhaneyyapuggalam disva tassa bodhanatthaya sahasa gamanam
turitacarika nama. Sa mahakassapapaccuggamanadisu datthabba. Yam pana gamanigamapatipatiya
devasikam yojanavasena dviyojanavasena 1- pindapatacariyadihi lokam anugganhantassa
gamanam, ayam aturitacarika nama. Imam sandhayetam vuttam "carikancaramano"ti.
Vittharena pana carikakatha sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya ambatthasuttavannanayam
2- vutta. Brahmanagamoti brahmananam samosaranagamopi brahmanagamoti
vuccati brahmananam bhogagamopi. Idha samosaranagamo brahmanagamoti 3-
adhippeto. Tadavasariti tattha avasari, sampattoti attho. Viharo panettha
aniyamito. Tasma tassa avidure buddhanam anucchaviko eko vanasando atthi, 4-
sattha tam vanasandam gatoti veditabbo.
     Assosunti sunimsu upalabhimsu, sotadvaram sampattavacananigghosanusarena
janimsu. Khoti avadharanatthe, padapuranamatte va nipato.  tattha avadharanatthena
"assosumyeva, na tesam koci savanantarayo ahosi"ti ayamattho veditabbo. Padapuranena
byanjanasilitthatamattameva.
     Idani yamattham assosum, tam pakasetum samano khalu bho gotamotiadi vuttam.
Tattha samitapapatta samanoti veditabbo. Khaluti anussavanatthe 5- nipato. Bhoti
tesam annamannam alapanamattam. Gotamoti bhagavato gottavasena paridipanam, tasma
"samano khalu bho gotamo"ti ettha samano kira bho gotamagottoti evamattho
datthabbo. Sakyaputtoti idam pana bhagavato uccakulaparidipanam. Sakyakula pabbajitoti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. yojanaaddhayojanavasena   2 su.vi. 1/254/215 addhanagamanavannana
@3 Si.,i. brahmananam vasanagamo  4 si,i. bhavissati  5 cha.Ma.i. anussavatthe
Saddhapabbajitabhavaparidipanam, kenaci parijunnena anabhibhuto aparikkhinamyeva tam
kulam pahaya saddhapabbajitoti vuttam hoti. Tam kho panati itthambhutakhyanatthe
upayogavacanam, tassa kho pana bhoto gotamassati attho. Kalyanoti kalyana-
gunasamannagato, setthoti vuttam hoti. Kittisaddoti kittiyeva, thutighoso
va. Abbhuggatoti sadevakam lokam ajjhottharitva uggato. Kinti? itipi so
bhagava .pe. Buddho bhagavati. Tatrayam padasambandho:- so bhagava itipi araham,
itipi sammasambuddho .pe. Itipi bhagavati. Imina ca imina ca karanenati
vuttam hoti.
     Tattha "arakatta, arinanca arananca hatatta, paccayadinam arahatta, papakarane
rahabhavati imehi karanehi so bhagava arahanti veditabbo"tiadina 1- nayena
matikam nikkhipitva sabbaneva etani padani visuddhimagge 2- buddhanussati-
niddese vittharitaniti tato nesam vittharo gahetabbo.
     So imam lokanti so bhavam gotamo imam lokam, idani vattabbam nidasseti.
Sadevakanti saha devehi sadevakam. Evam saha marena samarakam. Saha brahmuna
sabrahmakam. Saha samanabrahmanehi sassamanabrahmanim. Pajatatta paja, tam pajam.
Saha devamanussehi sadevamanussam. Tattha sadevakavacanena pancakamavacaradevaggahanam
veditabbam. Samarakavacanena atthakamavacaradevaggahanam, sabrahmakavacanena brahmakayikadi-
brahmaggahanam, sassamanabrahmanivacanena sasanassa paccatthikapaccamittasamana-
brahmanaggahanam, samitapapabahitapapasamanabrahmanaggahananca, pajavacanena
sattalokaggahanam, sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahanam. Evamettha  tihi
padehi okasalokena saddhim sattaloko, dvihi pajavasena sattalokova gahitoti
veditabbo.
@Footnote: 1 Si.,i. imina              2 visuddhi. 1/253 chaanussatiniddesa
     Aparo nayo:- sadevakaggahanena arupavacaraloko gahito, samarakaggahanena
chakamavacaradevaloko, sabrahmakaggahanena rupibrahmaloko, sassamanabrahmana-
diggahanena catuparisavasena, sammatidevehi va saha manussaloko, avasesasabbasattaloko
va. Porana panahu:- sadevakanti devatahi saddhim avasesalokam. Samarakanti
marena saddhim avasesalokam. Sabrahmakanti brahmehi saddhim avasesalokam. Evam
sabbepi tibhavupage satte tihakarehi tisu padesu pakkhipitva puna dvihi padehi
pariyadatum sassamanabrahmanim paj sadevamanussanti vuttam. Evam pancahi padehi
tena tenakarena tedhatukameva pariyadinnanti.
     Sayam abhinna sacchikatva pavedetiti samam, aparaneyyo hutva. Abhinnati
abhinnaya, adhikena nanena natvati 1- attho. Sacchikatvati paccakkham katva,
etena anumanadipatikkhepo kato. Pavedetiti bodheti napeti pakaseti.
     So dhammam deseti adikalyanam .pe. Pariyosanakalyananti so    bhagava
sattesu karunnam 2- paticca hitvapi anuttaram vivekasukham dhammam deseti. Tanca kho
appam va bahum va desento adikalyanadippakarameva deseti, adimhipi
kalyanam bhaddakam anavajjameva katva deseti, majjhepi, pariyosanepi kalyanam
bhaddakam anavajjameva katva desetiti vuttam hoti.
     Tattha atthi desanaya adimajjhapariyosanam, atthi sasanassa. Desanaya tava
catuppadikayapi gathaya pathamapado adi nama, tato dve majjham nama, ante
eko pariyosanam nama. Ekanusandhikassa suttassa nidanam adi, idamavocati
pariyosanam, ubhinnamantaramajjhe 3- anekanusandhikassa suttassa pathamanusandhi adi,
ante anusandhi pariyosanam, majjhe eko va dve va bahu va majjhameva.
@Footnote: 1 Si.,i. sacchikatvati      2 cha.Ma.,i. karunnatam    3 cha.Ma.,i. majjham
     Sasanassa silasamadhivipassana adi nama. Vuttampi cetam "ko cadi kusalanam
dhammanam, silanca suvisuddham ditthi ca ujuka"ti. 1- "atthi bhikkhave majjhima
patipada tathagatena abhisambuddha"ti 2- evam vutto pana ariyamaggo majjham nama. Phalanceva
nibbananca pariyosanam nama "tasmatiha tvam brahmana brahmacariyam etamparam
etampariyosanan"ti 3- ettha phalam pariyosananti vuttam. "nibbanogadhamhi avuso
visakha brahmacariyam vussati nibbanaparayanam nibbanapariyosananti 4- ettha nibbanam
pariyosananti vuttam. Idha pana desanaya adimajjhapariyosanam adhippetam. Bhagava
hi dhammam desento adimhi silam dassetva majjhe maggam pariyosane  nibbanam
deseti. Tena vuttam "so dhammam deseti adikalyanam majjhekalyanam pariyosana-
kalyanan"ti. Tasma annopi dhammakathiko dhammam kathento:-
          adimhi silam dasseyya       majjhe maggam vibhavaye
          pariyosanhi nibbanam        esa kathikasanthititi.
     Sattham sabyanjananti yassa hi yagubhattaitthipurisadivannananissita desana
hoti, na so sattham deseti. Bhagava pana tatharupam desanam pahaya catusatipatthanadi-
nissitam desanam deseti. Tasma "sattham deseti"ti vuccati. Yassa pana desana
ekabyanjanadiyutta va sabbanirodhabyanjana va sabbavisatthasabbaniggahita-
byanjana va, tassa damilakirayatakayonakadimilakkhanam bhasa viya byanjana-
paripuriya abhavato abyanjana nama desana hoti. Bhagava pana:-
         "sithilam dhanitanca digharassam       lahukam garukanca niggahitam
          sambandham vavatthitam vimuttam      dasadha byanjanabuddhiya pabhedo"ti
@Footnote: 1 sam.Ma. 19/369/125 bhikkhusutta
@2 sam.Ma. 19/1081/267 dhammacakkappavattanasutta, vi.maha. 4/13/13 pancavaggiyakatha
@3 Ma.mu. 12/324/288 culasaropamasutta    4 Ma.mu. 12/466/416 culavedallasutta
Evam vuttam dasavidham byanjanam amakkhetva paripunnabyanjanameva katva dhammam deseti.
Tasma "sabyanjanam katva deseti"ti vuccati. Kevalaparipunnanti ettha  kevalanti
sakaladhivacanam. Paripunnanti anunadhikavacanam. Idam vuttam hoti:- sakalaparipunnameva
deseti, ekadesanapi aparipunna natthiti. Parisuddhanti nirupakkilesam. Yo hi
"imam dhammadesanam nissaya labham va sakkaram va labhissami"ti deseti, tassa
aparisuddha desana nama hoti. Bhagava pana lokamisanirapekkho hitapharaneneva
mettabhavanaya muduhadayo ullumpanasabhavasanthitena cittena deseti. Tasma
parisuddham desetiti vuccati. Brahmacariyam pakasetiti ettha brahmacariyanti
sikkhattayasangahitam sakalasasanam. Tasma brahmacariyam pakasetiti so dhammam deseti
adikalyanam .pe. Parisuddham, evam desento ca sikkhattayasangahitam sakalasasana-
brahmacariyam pakasetiti evamettha attho datthabbo. Brahmacariyanti setthatthena
brahmabhutam cariyam, brahmabhutanam va buddhadinam cariyanti vuttam hoti.
     Sadhu kho panati sundaram kho pana, atthavaham sukhavahanti vuttam hoti.
Tatharupanam arahatanti yatharupo so bhavam gotamo, evarupanam anekehipi kappa-
kotisatasahassehi dullabhadassananam byamappabhaparikkhittehi asitianubyanjanapati-
manditehi dvattimsamahapurisalakkhanavarehi 1- samakinnamanoramasariranam anappakadassananam
atimadhuradhammanigghosanam yathabhutagunadhigamena loke arahantoti laddhasaddanam arahatam.
Dassanam hotiti pasadasommani akkhini ummiletva dassanamattampi sadhu hoti.
Sace pana atthangasamannagatena brahmassarena dhammam desentassa ekapadampi
sotum labhissami, sadhutaramyeva bhavissatiti evam ajjhasayam katva yena bhagava
tenupasankamimsuti sabbakiccani pahaya tutthamanasa agamamsu. Anjalimpanametvati
ettha ye ubhatopakkhika, 2- te evam cintesum  "sace no micchaditthika codessanti
`kasma tumhe samanam gotamam vandittha'ti tesam `kim anjalikaranamattenapi vanditam
hoti'ti vakkhama. Sace no sammaditthika codessanti `kasma na bhagavantam
@Footnote: 1 Ma....lakkhanavalihi  2 Ma. ettha ye ubhayapakkhika, cha. ete ubhatopakkhika
Vandittha'ti, `kim sisena  bhumim paharanteneva vanditam hoti. Nanu anjalikammampi
vandana eva'ti vakkhama"ti. Namagottanti "bho gotama aham asukassa putto
datto nama mitto nama idhagato"ti vadanta namam saventi nama. "bho
gotama aham vasettho nama kaccano nama idhagato"ti vadanta gottam saventi
nama. Ete kira dalidda jinnakulaputta "parisamajjhe namagottavasena pakata
bhavissama"ti evam akamsu. Ye pana tunhibhuta nisidimsu, te keratika ceva
andhabala ca. Tattha keratika "ekam dve kathasallape karonte vissasiko
hoti, vissase sati ekam dve bhikkha adatum na yuttan"ti tato attanam
mocenta tunhibhuta nisidanti. Andhabala annanatayeva  avakkhittamattikapinda
viya yattha katthaci tunhibhuta nisidanti.
     Venagapurikoti venagapuravaSi. Etadavocati padantato patthaya yava
kesanta tathagatassa sariram olokento asitianubyanjanasamujjalehi dvattimsa-
mahapurisalakkhanehi patimanditam sarira nikkhamitva samantato asitihattham padesam
ajjhottharitva thitahi chabbannahi ghanabuddharamsihi samparivaritam tathagatassa sariram
disva sanjatavimhayo vannam bhananto etam "acchariyam bho gotama"tiadivacanam avoca.
     Tattha yavancidanti adhimattappamanaparicchedavacanametam. Tassa vippasannapadena
saddhim sambandho. Yavanca vippasannani adhimattavippasannani ativippasannaniti 1-
attho. Indriyaniti cakkhadini cha indriyani. Tassa hi pancannam indriyanam
patitthitokasassa vippasannatam disva tesam vippasannata pakata ahosi. Yasma
pana sa mane vippasanneyeva  hoti, avippasannacittananhi indriyappasado nama
natthi, tasmassa manindriyappasadopi pakato ahosi. Tam esa vippasannatam
@Footnote: 1 cha.Ma. "ativippasannani"ti patho na dissati
Gahetva "vippasannani indriyani"ti aha. Parisuddhoti nimmalo. Pariyodatoti
pabhassaro. Saradam badarapandunti saradakale jatam natisuparipakkabadaram. Tanhi
parisuddham ceva hoti pariyodatam ca. Talapakkanti suparipakkatalaphalam. Sampati bandhana
pamuttanti 1- tamkhananneva bandhana pamuttam. Tassa hi bandhanamulam apanetva param mukham 2-
katva phalake thapitassa caturangulamattam thanam olokentanam parisuddham pariyodatam
hutva khayati. Tam sandhayevamaha.  nekkham jambonadanti surattavannassa 3- jambonada-
suvannassa ghatika. Dakkhakammaraputtasuparikammakatanti dakkhena suvannakaraputtena
sutthu kataparikammam. Ukkamukhe sukusalasampahatthanti suvannakarauddhane pacitva
sukusalena suvannakarena ghattanaparimajjanapahamsanena sutthu suparimadditanti attho.
Pandukambale nikkhittanti aggina pacitva dipidathaya ghamsitva gerukaparikammam
katva rattakambale thapitam. Bhasateti sanjataobhasataya bhasate. Tapateti
andhakaraviddhamsanataya tapate. Virocatiti vijjotamanam pharitva 4- virocati, sobhatiti
attho.
     Uccasayanamahasayananiti ettha atikkantappamanam uccasayanam nama, ayatam
vitthatam akappiyabhandam mahasayanam nama. Idani tani dassento seyyathidam,
asanditiadimaha. Tattha asanditi atikkantappamanam asanam. Pallankoti padesu
valarupani thapetva kato. Gonakoti dighalomako mahakojavo. Caturanguladhikani
kira tassa lomani. Cittakoti ratanavicitraunnamayattharanam. 5- Patikati unnamayo
setattharako. Patalikati ghanapuppho unnamayattharako, yo amalakapattotapi vuccati.
Tulikati tinnam tulanam annatarapunna tulika. Vikatikati sihabyagghadirupavicitro
unnamayattharako. Uddhalomiti ubhatodasam unnamayattharanam. Keci ekato
uggatapupphanti vadanti. Ekantalomiti ekatodasam  unnamayattharanam. Keci ubhato
uggatapupphanti vadanti. Kattissanti ratanaparisibbitam koseyyakattissamayam
paccattharanam.
@Footnote: 1 Si.Ma.,i. muttanti  2 Ma. parimukham, cha. paramukham  3 Si.,i. rattasuvannassa
@4 cha.Ma.,i. hutva                5 cha.Ma. vanacittam unnamayattharanam
Koseyyanti ratanaparisibbitameva kosiyasuttamayam paccattharanam. Kuttakanti solasannam
natakitthinam thatva naccanayoggam unnamayattharanam. Hatthattharadayo hatthapitthadisu
attharanakaattharaka ceva hatthirupadini dassetva katattharaka ca. Ajinappaveniti
ajinacammehi mancappamanena sibbitva katappaveni. Sesam hettha vuttatthameva.
     Nikamalabhitiatikamalabhi 1- icchiticchitalabhi. Akicchalabhiti adukkhalabhi.
Akasiralabhiti vipulalabhi, mahantalabhi, olarularaneva labhati 2- manneti sandhaya vadati.
Ayam kira brahmano sayanagaruko, so bhagavato vippasannindriyaditam disva
"addha esa evarupesu uccasayanamahasayanesu nisidati ceva nipajjati ca. Tenassa
vippasannani indriyani, parisuddho chavivanno pariyodato"ti mannamano imam
senasanavannam kathesi.
     Laddha ca pana na kappantiti ettha kinci kinci kappati. Suddhakoseyyanhi
mancepi attharitum vattati, gonakadayo ca bhummattharanaparibhogena, asandiya
pade chinditva, pallankassa vale bhinditva, tulikam vijtetva "bimbohananca
katun"ti 3- vacanato imanipi ekena vidhanena kappanti. Akappiyam pana upadaya
sabbaneva na kappantiti  vuttani.
     Vanantamyeva pacarayamiti 4- arannamyeva pavisami. Yadevati yaniyeva. Pallankam
abhujitvati samanta 5- urubaddhasanam bandhitva. Ujum kayam panidhayati attharasa-
pitthikantake kotiya kotim patipadento ujum kayam thapetva. Parimukham satim
upatthapetvati kammatthanabhimukham satim thapetva, pariggahitaniyyanam va katvati
attho. Vuttanhetam "pariti pariggahattho. Mukhanti niyyanattho. Satiti
upatthanattho. Tena vuccati parimukham satim upatthapetva"ti. 6- Upasampajja viharamiti
patilabhitva
@Footnote: 1 Si.,i. kamalabhi, su.vi. 3/160/85  2 Ma. labhiti
@3 vi.cu 7/297/65  senasanakkhandhaka    4 cha.Ma. pavisamiti
@5 cha.Ma.,i. samantato  6 khu.pati. 31/388/264 anapanakatha (sya)
Paccakkham katva viharami. Evambhutoti evam pathamajjhanadisu annatarasamangi
hutva. Dibbo me eso tasmim samaye cankamo hotiti cattari hi rupajjhanani
samapajjitva cankamantassa me 1- cankamo dibbacankamoyeva. 2- Thanadisupi
eseva nayo. Tatha itaresu dvisu viharesu.
     So evam pajanami "rago me pahino"ti mahabodhipallanke arahattamaggena
pahinaragameva dassento "so evam pajanami rago me pahino"ti aha. Sesapadesupi
eseva  nayo. Imina pana kim kathitam hotiti? paccavekkhana kathita, paccavekkhanaya
phalasamapatti kathita. Phalasamapattinhi samapannassapi samapattito vutthitassapi
cankamadayo ariyacankamadayo honti. Sesamettha uttanamevati. 3-



             The Pali Atthakatha in Roman Book 15 page 185-193. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=4248&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=4248&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=503              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=4739              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=4842              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=4842              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]